فصل نهم
بازار و بخش خصوصی
نقش و اهمیت بازار و بخش خصوصی در اقتصاد
آفات بازار
برخی احکام جدید بازار
کتاباقتصاد در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 425
کتاباقتصاد در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 426
1ـ9 نقش و اهمیت بازار و بخش خصوصی در اقتصاد
1-1-9 لزوم مشارکت دادن بخش خصوصی در فعالیتهای اقتصادی
بدون پشتیبانی مردم نمی شود کار کرد
در هر صورت ما باید دنبال این معنا باشیم که مردم را نگه داریم، و همین طوری که آقایان می گویند؛ بدون پشتیبانی مردم نمی شود کارکرد. و پشتیبانی هم به این نیست که مردم الله اکبر بگویند این پشتیبانی نیست. پشتیبانی این است که همکاری کنند، همکاری این است که در تجارت همکاری کنند، شما مجال به آنها بدهید همکاری کنند. وقتی این مجال را شما دادید، مردم کمک شما هستند. و این طور نیست که بازار، مثلاً، سرتاته اش را ـ خدای نخواسته ـ یک اشخاص فاسد، در یک بازار ـ البته پیدا می شود ـ یک عده ای فاسد و یک عده ای سودجو هم پیدا می شود، معلوم است این. اما مردم صحیح و مردم متدین و مردم کاردان زیاد هست در بازار. عامّه بازار هم آن طور نیست که خلافکار باشد. البته یک عده هم هستند. در چه جمعیتی است که نیست اینچنین؟ همۀ جمعیتها این طور. مثلاً یک عده فاسد هم درشان هست. بنابراین باید ما مجال بدهیم به همۀ اینها. همان طوری که در کشاورزی شما عمل می کنید، که پشتیبانی می کنید و کشاورزی را آنها می کنند، شما پشتیبانی را می کنید، در این طور امور هم
کتاباقتصاد در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 427
چیزهایی را که مردم از شان کار بر می آید، معنی پشتیبانی این است که خود آنها عمل بکنند. اگر این طور عمل بشود، هم سرمایه هایی که ممکن است نیاورده باشند، وارد می شود در بازار و هم در بانکها و هم مردم کمککار می شوند و مطمئن می شوند، و هم اشخاصی که خیال می کنند که جمهوری اسلامی نمی خواهد برای مردم کار کند، می فهمند که کار می کند و کمک می کند.(535)
4 / 6 / 63
* * *
بازار را کنار نگذارید (دولت فقط باید نظارت کند)
یک دولت محدود نمی تواند کار بکند، باید چهل میلیون جمعیت را در صحنه نگه دارد. و نگهداری به این است که شما بازار را می خواهید نگه دارید، بازار را شریک کنید در کارها، بازار را کنار نگذارید. یعنی، کارهایی که از بازار نمی آید و معلوم است که نمی تواند بازار انجام بدهد، آن کارها را دولت انجام بدهد. کارهایی که از بازار می آید، جلویش را نگیرید، یعنی، مشروع هم نیست. آزادی مردم نباید سلب بشود، دولت باید نظارت بکند. مثلاً، در کالاهایی که می خواهند از خارج بیاورند مردم را آزاد بگذارند، آن قدری را که می توانند؛ هم خود دولت بیاورد، هم مردم. لکن دولت نظارت کند در اینکه یک کالاهایی که برخلاف مصلحت جمهوری اسلامی است، برخلاف شرع است، آنها را نیاورند. این نظارت است. همچو نیست که آزادشان کنید که فردا بازارها پر بشود از آن لوکسها و از آن بساطی که در سابق بود. اما راجع به تجارت، راجع به صنعت، راجع به اینها اگر مردم را شریک خودتان نکنید، موفق نخواهید شد. یعنی نمی شود یک جمعیت کثیری را بدون شرکت خود جمعیت، بدون شرکت، مثل
کتاباقتصاد در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 428
این است که ما بخواهیم کشاورزی را ما، خود دولت بکند، خوب! دولت که نمی تواند کشاورزی بکند. کشاورزی را دولت باید تأیید بکند تا کشاورزها کشاورزی کنند. تجارت هم همین جور است. صنعت هم همین جور است. صنایعی که مردم ازشان نمی آید، البته باید دولت بکند. کارهایی را که مردم نمی توانند انجام بدهند، دولت باید انجام بدهد. کارهایی که هم دولت می تواند انجام بدهد و هم مردم می توانند انجام بدهند، مردم را آزاد بگذارید که آنها بکنند، خودتان هم بکنید، جلوی مردم را نگیرید. فقط یک نظارتی بکنید که مبادا انحراف پیدا بشود، مبادا یک وقتی کالاهایی بیاورند که مخالف با اسلام است، مخالف با صلاح جمهوری اسلامی است. این یک مسئله ای است که بسیار مهم است در نظر من. من کراراً هم گفتم، آقایان هم وعده دادند ولی نمی دانم چقدر عمل شده! در هر صورت این هم از مسائلی است که بسیار اهمیت دارد و ما باید توجه بکنیم.(536)
4 / 6 / 63
* * *
بازاری ها را در کار شریک کنید
عمده این است که برای این مستضعفینی که به شما خدمت کردند، خدمت بکنید و خدمت هم به این است که آنها را ـ بازاریها را ـ در کار وادار کنید، شریک کنید. کسانی که می توانند صنعتهای کوچک درست کنند، صنعتهایشان را حفظ بکنید و سایر کارها، آنهایی که البته دولت نمی تواند. آن که دولت می تواند و دیگران نمی توانند، آنها باید بکنند.(537)
4 / 6 / 63
* * *
کتاباقتصاد در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 429
شکست دولت بدون مشارکت ملت و بخش خصوصی
دولت چنانچه کراراً تذکر داده ام بی شرکت ملت و توسعۀ بخشهای خصوصی جوشیده از طبقات محرومِ مردم و همکاری با طبقات مختلف مردم با شکست مواجه خواهد شد. کشاندن امور به سوی مالکیت دولت و کنار گذاشتن ملت، بیماری مهلکی است که باید از آن احتراز شود و در این موضوع گزارشهای مختلفی می رسد و هیأت دولت موظف است این امر را به طور همگانی گزارش دهد و کیفیت عمل را در اختیار عموم گذارد و این امر را جدی تلقی کند. و تذکر این نکته مهم است که دخالت دادن کسانی که در امور تجارت واردند،از بازاریان محرومیت کشیده و درد اسلام و انقلاب چشیده تا متخصصان وارد و مسلمان و متعهد از امور ضروری است. دولت و این دوستان باید دقیقاً توجه کنند که آزادیِ بخش خصوصی به صورتی باشد تا هرچه بهتر بشود به نفع مردم محروم و مستضعف کارکرد؛ نه چون گذشته تعدادی از خدا بی خبر در تمام امور تجاری و مالی مردم سلطه پیدا کنند.(538)
22 / 11 / 63
* * *
دنبال این نباشید که هر چیزی را دولتی کنید
وقتی مردم دیدند که شما در صدد خدمت به آنها هستید، طبیعی است که آنها هم کمک به شما می کنند، و این به این است که همۀ وزارتخانه ها، هرکسی که متصدی یک وزارتخانه است، وزارتخانۀ خودش را بنابر این بگذارد که اصلاح کند به نفع مردم، به جوری که مردم وقتی که در آن وزارتخانه وارد می شوند با رضایت خاطر، با اطمینان خاطر بیرون بیایند. اگر اینطور بشود، بلااشکال مردم حاضرند. مردم، مردم خوبی هستند. ما از مردم تشکر باید بکنیم، ما همه مرهون آنها هستیم. عمده این است که ما هم بتوانیم
کتاباقتصاد در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 430
خدمت متقابل بکنیم.
و باید ما از مرحله لفظ و شعار بیرون برویم و به مرحلۀ عمل برسیم؛ یعنی هر وزیری در وزارتخانۀ خودش واقعاً بین خودش و خدا، خودش را موظف بداند به اینکه آن پرسنل آنجا را، هرکس در تحت نظر او هست، آنها را بسیج کند به اینکه با مردم رفتار خوب بکنند و با مردم رفتار سالم داشته باشند. وهمین طور شرکت دادن مردم را در امور، این را کراراً گفتم، شما هم خودتان گفتید که یک کشوری را که بخواهید اداره بکنید، یک دولت تا شرکت مردم نباشد نمی شود ادارۀ صحیح بشود. وقتی بنا شد که مردم شرکت کردند در کارها، شما شرکت دادید مردم را، آنهایی که الآن خدمت می کنند و سابق هم خدمت کردند به شما، به ما، به همه، به اسلام و شما را رساندند به اینجا، آنها را کنار نگذارید، رد نکنید، آنها را وارد کنید در کار. وقتی وارد کردید در کار و آنها دیدند که شما می خواهید همکاری کنید با آنها، آنها هم همکاری می کنند با شما. و بی همکاری امثال بازار، کارگرها ـ نمی دانم ـ زارعین، بدون این قشرهای مختلفی که هستند کار از پیش نمی رود، باید آنها هم وارد باشند در کار و کمک کنند. کارهایی که آنها می توانند انجام بدهند، انجام بدهند؛ مثلاً، بازرگانانی که می توانند کارهای بازرگانان متعهد، نه هرچیز، آنهایی که در صدد این اند که برای کشور خدمت بکنند، آنها را دستشان را باز بگذارید خدمت بکنند.
و دنبال این نباشید که هی هر چیزی را دولتی اش کنید. نه، دولتی در یک حدودی است، آن حدودی که معلوم است، قانون هم معین کرده ولیکن مردم را شرکت بدهید، بازار را شرکت بدهید. در کارخانه ها خیلی نظارت بکنید به اینکه هیچ اجحافی به کارگرها در آنجا نشود. کارمندان خودتان را، همۀ اینها را وقتی که با
کتاباقتصاد در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 431
هم بکنید و محبت ببینند از شما، عمده این است که روح محبت از شما ببینند.(539)
9 / 8 / 64
* * *
2ـ1ـ9 بازار و بخش خصوصی پشتیبان انقلاب و دولت
بازاریها ایمان به اسلام و ایران را با فداکاریهای بی دریغ ثابت کرده اند
سؤال:] مردمی که در بازار کار می کنند چه کسانی هستند؟][
جواب: مسلمانانی هستند که واسطۀ انتقال اجناس و کالاهای مورد نیاز مردم به دست آنان هستند که البته بسیار هم اتفاق افتاده که به علت نظام فاسد و غیر اسلامی، رژیم در همۀ زمینه ها از جمله زمینۀ اقتصادی، شکل روابط تجارتی را هم از حدود اسلامی آن بیرون برده است. ولی به هر حال علاقه به اسلام و کشور اسلامی ایران را با فداکاریهای بیدریغ خویش ثابت کرده اند.
سؤال:[ موقعیت بازاریان در جامعۀ ایرانی چگونه است؟]
جواب: بازار و بازاریان همیشه از احترام خاصی در جامعۀ ایرانی برخوردارند و تصمیمات آنان در مبارزات سیاسی نقش بسیار مؤثر و گاهی تعیین کننده ای داشته است. و نیز همیشه منشأ خدمات اجتماعی فراوان بوده است و در حوادث همیشه از بهترین کمک کنندگان مردم ضعیف و محروم بوده اند.(540)
20 / 10 / 57
* * *
پشتیبانی بازار از اسلام و علمای اسلام
بازار در طول تاریخ، بازارهای تمام کشور و خصوصاً بازار تهران یک بازوی قوی ای از برای اسلام و از برای کشور بوده است و ان شاءالله خواهد بود... دولتهای رژیم سابق ا و خود رژیم سابق
کتاباقتصاد در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 432
چون با مردم نبود و مردم هم با او نبودند، شاید جرأت نکرد یک دفعه محمدرضا تو بازار بیاید. اما اکنون این طور نیست، برای اینکه دولت و بازار، رئیس جمهور و بازاریها اینها برادر هستند و از خود این مردم هستند. این طور نیست که در آن رده های باصطلاح خودشان بالا باشند و به حسب واقع منحط باشند که مردم آنها را نپذیرند. در طول تاریخ هر مشکلی که پیدا می شد برای اسلام و برای علمای بزرگ اسلام کافی بود که نصف روز بازار برای یک همچو امری بسته بشود و مشکل حل بشود. یک پشتوانۀ عظیمی است بازار برای اسلام، و بازاریها باید با کمال دقت این مسئله را حفظ کنند.(541)
25 / 10 / 59
* * *
بازار ایران همیشه پشتیبان کشور، ملت و اسلام بوده است
رژیم سابق ـ شاید زمان رضاشاه بود ـ اینها در صدد برآمدند که اصل بازار نباشد در ایران. از این مجتمع زیر سقف می ترسیدند. از مجتمعاتی که حصار داشت و زیر سقف بود و مجمع مؤمنین و متدینین و جوانهای متعهد بود می ترسیدند. از مساجد که محل اجتماع همین بازاریان بود و از خود بازار که مجمع ملت بود خوف داشتند. و همیشه بازار دنبالۀ مقاصد اسلامی و برای پیشرفت اسلام و برای پیشرفت اقتصاد اسلامی یک بازوی ستبر قدرتمندی بوده است و الآن هم همین طور است... بازار ایران خوشنام است و همیشه پشتیبان کشور و ملت و اسلام بوده است، و در هر مشکلی، بازار در حل آن مشکلها دخالت داشته است و جزء ملت بوده است. و همان ملت است و همان مردم است که در بازارها مجتمع هستند و مشغول اقتصاد ملت هستند و مشغول کارهای
کتاباقتصاد در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 433
صحیح هستند.(542)
25 / 10 / 59
* * *
حل مشکلات در بازار از گذشته تا حال
گروه کوچکی که منافعشان از دست یا رفته یا خوف این را دارند که از دست برود؛ یعنی منافع نامشروعشان از دستشان رفته است، کاری نکنند که بازار را متهم کنند، از قول بازار یک چیزی نگویند. اگر یک وقت از قول بازار یک مطلبی را منتشر کنند، بازاریها اعتراض کنند و به آنها بگویند که شما اسمای خودتان را بنویسید در اعلامیه های خودتان. باید خیلی امروز ما توجه به این مسائل داشته باشیم. اجتماع بازار؛ یک اجتماعی است که اگر در یک مسیر اسلامی حرکت بکند ـ و بحمدالله حرکت می کند ـ مملکت را از آسیب نگه می دارد. همین بازار است که پشتوانۀ ارتش است. و همین بازار است که در این زمان پشتوانه کشور است و دولت است. و اگر تفرقه در بازار باشد و بعض از اشخاصی که تفرقه افکن هست گذاشته بشود که فعالیت بکنند، خدای نخواسته این ستون سِتَبر اسلام را یک وقت از بین می برند. باید توجه داشته باشید. شما می دانید که در مشکلاتی که سابق بود از زمان میرزای شیرازی تا حالا، مشکلات در بازارها حل می شد. اگر یک وقت یکی از علمای تهران به واسطۀ بدرفتاری دولتهای زمان قاجار می خواست از تهران برود، بازار می بست. و همان بود که آنها توبه می کردند و آن عالم را با التماس نگه می داشتند. این بازار است که باید درست توجه بکند و قشرهای مختلفی که دارد توجه بکند، و مساجد را آباد کنند و مساجد را پُر بکنند از جمعیتهای خودشان. در ممالک اهل سنت، آنکه من دیدم در حجاز، وقتی که اذان ظهر
کتاباقتصاد در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 434
گفته می شود بازارها بسته می شود یا باز است و شُرطه آن را حفظ می کند و می روند مسجدالحرام برای نماز یا مسجدالنبی برای نماز.(543)
25 / 10 / 59
* * *
همراهی بازار در قضیه تنباکو و حکم میرزای شیرازی
می دانید که بازار یکی از قشرهای عظیم متعهد به اسلام و در هر غائله ای که برای اسلام پیش آمده است، این بازار است که پیشقدم است. در قضیۀ تنباکو و حکم مرحوم میرزای شیرازی ـ اعلی الله مقامه ـ این بازار بود که همراهی کرد و منتهی به قیام شد. بعضی از بازرگانان اصفهان، از قراری که نقل شده است، یکی از بازرگانهای معتبر بوده است، تمام تنباکوهایی که داشته است و آن وقت تاجر تنباکو هم گفته می شود بوده است، پس از حکم میرزا، آورد در میدان شاه و آتش زد؛ و مشابه او بازارهای دیگر در تأیید حکم میرزا در آن وقت قیام کردند، حتی شهید هم دادند. و پس از آن، در طول مشروطیت و استبداد به صورت مشروطیت، باز در هر زمینه، این بازار است که پیشقدم است و همراه با سایر قشرهای ملت از کارگران و کشاورزان و امثال اینها، مجاهده کرده است و مشکلات را تحمل کرده است و در پیشبرد مقاصد اسلام آنچه که توان داشته است، عمل کرده است. و در این پنجاه سال سیاه که تاریخ ایران را سیاه کرد، سیاهتر از رژیمهای سابق کرد، فشار بر بازار بسیار بود و بیشتر بود و از بازار، آنها خیلی وحشت داشتند و لهذا یک وقت هم بنای بر این گذاشتند که این سقفها را خراب کنند؛ از زیر این سقفها خوف داشتند، لکن موفق نشدند. و در این نهضت، بازار یک حظّ وافر در امور داشت از تعطیلیهایی که کرد، از اعتصاباتی
کتاباقتصاد در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 435
که کرد، البته سایر قشرها هم سهیم بودند، لکن بازار هم یک قشر عظیم سهیم در این امر بود. و در این جنگ هم، بازار هم در جبهه فرستاد و هم در پشت جبهه خدمت کرد. و الآن هم باز، بازار است که خدمت می کند و از اسلام عزیز و از جمهوری اسلامی نگهداری می کند.
میرزا، یک آقای مرجع بود در یک دهی از عراق، او نمی توانست که خودش یا طلبه هایی که آنجا دارند بسیج کنند برای مقابله با آن سلطنت استبدادی. او حکمی فرمود، علمای بلاد هم نمی توانستند خودشان راه بیفتند و این استبداد سیاه را بشکنند. این بازار و ملت بود که پشتیبانی از مراجع خودشان می کردند، از علمای خودشان می کردند و آنهایی که به راه استبداد می رفتند، آنها را به زمین می زدند. و در همین نهضت و در همین قضایایی که همه شاهد بودید و شاهد بودیم، باز، بازار است که تعطیلات طولانی کرد و با تعطیلات طولانی و تظاهرات و اعتصابات و چیزهای دیگر از این نهضت پشتیبانی کرد. البته سایر قشرها هم همه بودند و خداوند همه را تأیید کند. این بازار است که از اوّل، پشتوانۀ احکام اسلام بوده است و حالا هم هست و ان شاء الله بعدها هم خواهد بود. و امیدوارم که دولت توجه عمیق خاص بکند به بازار و آنچه که از دست او برمی آید به این قشر متعهد خدمت بکند.(544)
10 / 11 / 61
* * *
اگر بازارها همراهی نمی کردند انقلاب پیروز نمی شد
اگر بازارها همراهی نمی کردند انقلاب پیروز نمی شد. پس پیه این مسائل را به خودتان بمالید. انسان که یک قدم اصلاحی و زندگیساز بر می دارد نباید توقع داشته باشد که مورد پذیرش همه
کتاباقتصاد در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 436
قرار گیرد، این نخواهد شد، امیرالمؤمنین را هم تا آخر عمر عده ای قبول نداشتند. اگر انسان بخواهد برای اسلام خدمت کند نباید توقع این را داشته باشد که همه او را بپذیرند. کسی که می خواهد برای خدا کار کند باید پیه حبس، تبعید، بدنامی و سایر چیزها را به خود بمالد. اگر به شما فحشی می دهند، شما برای خاطر خدا بپذیرید و ثواب کنید. این را نباید فراموش کنیم که ما همه یک چنین کار بزرگی را انجام داده ایم، حالا از شرق و غرب فحاشی نشنویم یا در داخل با فساد کسانی مواجه نگردیم؟! عده ای فاسد می خواهند بازار را بر ضد دولت و دولت را بر ضد بازار بشورانند. من همین حرفهایی را که به شما می زنم هر کسی که اینجا بیاید به او هم می گویم. ان شاءالله همه با هم خوب بوده و موفق باشید.(545)
12 / 10 / 62
* * *
2ـ9 آفات بازار
1ـ2ـ9 احتکار
بازار اسلامی
و همین طور بازار ما باید یک بازار اسلامی باشد. از قراری که مکرر به من گفته اند، الآن یک دسته ای سودجو در بازار هستند که اینها قیمتهای بسیار گران روی اجناس گذاشته اند. این یک مطلب غیرانسانی است؛ یک مطلبی است که باید فکر کنند اینهایی که می خواهند حالا سود ببرند، باید توجه داشته باشند که این ملت، که اکثرشان عبارت از این طبقۀ پایینی است که نمی توانند خودشان را اداره کنند، اینها بودند که ما را رساندند به این پیروزی. حالا نباید آن تاجر معتبری که دخالت در این امور نداشته است برای اینها ایجاد زحمت بکند. ایام عید است؛ اینها احتیاج دارند به
کتاباقتصاد در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 437
لباس، احتیاج دارند به خوراک، احتیاج دارند به چیزهای دیگر. باید با انصاف رفتار کرد، باید با اینها با برادری رفتار کرد؛ گرانفروشی را کنار بگذارند و احتکار نکنند، نگهداری نکنند برای یکوقتی که جنس گران بشود و بفروشند. احتکار در غذاها جایز نیست. و همین طور باید با برادری با برادران خودشان رفتار کنند و این پیروزی را از آنها بدانند. شما حالا از قید آزاد شدید، از قیدوبندها آزاد شدید؛ شما حالا ترس اینکه مثلاً سازمان امنیت بیاید شما را چه بکند ـ و اینها ـ ندارید لکن ترس از خدا باید داشته باشید، ترس از اسلام باید داشته باشید؛ باید مراعات بکنید اشخاص ضعیف را، باید همراهی بکنید با اشخاص ضعیف، نه اینکه گرانفروشی بکنید و کالاهای خودتان را بالا ببرید و مردم را در زحمت ]بیندازید][. این هم راجع به این طبقه؛ که البته باز مسائل دیگری هست ولی طولانی می شود.(546)
29 / 12 / 57
* * *
برخورد اسلامی با مسائل مانع ایجاد احتکار
یکی هم اینکه باید دولت ما، ملت ما توجه به این معنا داشته باشد که در یک مملکتی که جنگ در آن هست، ممکن است که یک چیزهایی هم کمبود توی آن باشد. در ایران الحمدلله ، کم است این. اما اینطور نباشد که خودشان کمک کنند، مردمی کمک کنند بر اینکه کمبودی حاصل بشود، هجوم کنند ـ مثلاً ـ به خرید یک چیزی و نگهداری بخواهند بکنند. گمان نکنند که با این جنگی که آنجا واقع شده است، ایران در مضیقه واقع می شود. نه،ایران در مضیقه واقع نمی شود. شما توجه کنید که مسائل را از راه اسلامی با آن برخورد کنید، از راه انسانی با آن برخورد کنید. اگر مسائل را
کتاباقتصاد در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 438
از راه اسلامی اش ما با آن برخورد کنیم، نمی رسد به اینکه ما بخواهیم یک چیزی را احتکار کنیم یا مثلاً، گرانفروشی کنیم یا رفتار خلاف انسانی بکنیم. وقتی یک جنگی پیش آمد، باید مردم بیشتر به فکر این باشند که ایران را آرام نگه دارند. الحمدلله ، آرام هم هست.اینهایی که جمع می شوند در یک جایی برای خرید یک چیزی ـ که نمی دانم حالا هم هست یا نه، که می شدند قبلاً ـ اینها یک اشخاصی هستند مفسده جو و می خواهند تضعیف کنند روحیۀ شما را. ما هیچ واقعه ای برایمان واقع نشده؛ یک دسته ای آمدند در یک گوشه ای [از ]مملکت ما خرابکاری می کنند. از این دزدها در ایران همیشه بوده. این دزدها خیلی بوده. زمانهای سابق زیاد بود که یک شهری را شلوغ می کردند، یک جایی را می بریدند، از بین می بردند. نباید با اینکه یک شلوغکاری در یک جایی شده است که الآن هم ان شاءالله از بین می رود.(547)
14 / 8 / 59
* * *
تلخی گرانی و احتکار به ذائقه عموم مردم محروم است
مسئلۀ گرانی و مسئلۀ احتکار و اینها هم کراراً، گفته شده است به اینکه اینهایی که گرانفروشی می کنند، اینهایی که احتکار می کنند، اینها انصاف داشته باشند که این ملتی که با خون خودش و با زحمت خودش شما را از آن اختناق بیرون آورد و مسئلۀ آن ناامنی به صورت قانونی را از بین برد، هیچ انصاف نیست که شما با این ملت با این مستضعفین اینطور کنید. می دانید که گرانی و احتکار تلخی اش به ذائقۀ مستضعفین و عامه مردم محروم است، مشکل برای اینهاست و الا آنهایی که بالانشین اند و از طبقات مستکبر هستند و بالانشین، آنها برایشان این امور خیلی مطرح نیست؛ هم
کتاباقتصاد در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 439
ذخیره ها دارند و هم اموال زیاد، هر قیمتی هم باشد می توانند تهیه کنند. این مستضعفین هستند که بار این زحمت به دوش آنهاست و بار انقلاب هم به دوش قوی محترم آنها بود و هست و امیدواریم که این مسئله هم حل بشود، با انصاف فروشندگان و ثروتمندان و با توجه به اولیای امور. این مسائل داخلی یک مسائلی است که ولو به دراز مدت حل می شود.(548)
4 / 11 / 60
* * *
احتکار خلاف انصاف است
شما می دانید که اگر خدای نخواسته صدام یک وقت دستش به تهران برسد چه خواهد کرد؟ برای شما اموال می گذارد؟ برای شما اَعراض می گذارد؟ برای شما نفوس می گذارد؟ می دانید چه خواهد کرد؟ می دانید که خطر دارد الآن؟ خطر، صدام قابل آدم نیست، اما صدام و آنهایی که پشتوانۀ او هستند، دولتهایی که پشتوانۀ او هستند، آنهایی که کمک می کنند به آنها، قدرتهای بزرگی که اسلحه می دهند، قدرتهای بعد از او که آدم می فرستند، تجهیزات می فرستند و افراد می فرستند، خوب، یک همچو خطری الآن برای ایران هست. آیا در یک همچو خطری که، متوجه همه است، نه متوجه یک قشری، خطر خوزستان متوجه همه جای ایران است، خطر خرمشهر و آبادان و ـ عرض می کنم که ـ آنجاهایی را که آنها آن وقت در تصرف داشتند و آن کردند که مغول نکرده بود در طول تاریخ، این متوجه به همه است. انصاف است که در یک همچو وقتی احتکار بشود، این ملت را در مضیقه بگذارند؟ انصاف است که در یک همچو وقتی گرانفروشی بشود که دولت به جان بیاید و نتواند درستش بکند، یا باید کمک کرد به
کتاباقتصاد در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 440
این دولت؟ تکلیف نداریم ما که کمک می کنیم تکلیف شرعی. این اصناف محترم، این بازاریهای محترم، اینها می توانند مبارزه کنند با گرانفروشی، با اینکه اجناس را به قیمت ارزانتر بفروشند. آن مقدار که گیرشان آمده، اگر اجناس را به قیمت ارزان بفروشند، محتکرین کنار می روند، نمی توانند نگه دارند، یا محتکرین را بروند خود اصناف بروند آنجا، به آنها بگویند آقا چرا این کار را می کنید؟ خوب، در یک همچو وقتی که همه چیز ما، در معرض خطر است، ما حق داریم که بنشینیم هی گله کنیم از که اینکه مثلاً فلان چیز کم است، فلان چیز زیاد است؟ خوب نمی تواند. مسئله بالاتر از این معنایی است که من و شما خیال کنیم؛ مسئله، مسئلۀ امریکا است نه مسئلۀ صدام. مسئلۀ فرانسه هست، مسئلۀ شوروی است.(549)
10 / 11 / 61
* * *
احتکار حرفه ای کثیف و ناشایست
ملت مجاهد متعهد که در طول انقلاب و جنگ تحمیلی از کمکهای شایان به جبهه ها و پشت جبهه ها دریغ نکرده است، و یکی از ارکان پیروزی، حضور ملت در همۀ صحنه ها خصوصاً صحنۀ جنگ است. والحق، این ملت نمونه در پیشگاه خداوند تعالی ارزشی عظیم دارد، و امید و توقع است که برای حفظ اسلام و کشور اسلامی خود بر حجم کمکها افزوده شود که بحمدالله می شود؛ چنانچه بر حجم مخارج دولت هر روز افزوده می شود. در زمانی که حضور و کمک ملت شریف ایران به دولت و جبهه های جنگ هر روز بیشتر می گردد، عده ای از محتکران و گرانفروشان خدانشناس دست از این حرفۀ کثیف بر نمی دارند و به حال خود و کشور خود دلسوز نیستند، اینان باید از غضب الهی
کتاباقتصاد در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 441
بترسند و بیش از این خود را در پیشگاه خدا و خلق خدا رسوا نکنند.(550)
22 / 11 / 61
* * *
2ـ2ـ9 گرانفروشی
1ـ2ـ2ـ9 گرانفروشی مخالف رضای خدا
اجحاف در همه حال مردود است
بنابراین اعانت به حکومت یاغی و پرداخت مالیات، پول آب و برق و تلفن و سایر کمکها به دولتی که شاه سر کار آورد، خیانت به ملت و مخالفت با حکم خدا تبارک و تعالی است. و بر کارگران و کارمندان محترم و مبارز آب و برق و تلفن است که پیوند خود را با هموطنان شجاع و بی پناه خود مستحکم تر نموده و به هیچ وجه دستورات دولت یاغی را در مورد قطع آب و برق و تلفن اطاعت نکنند؛ و با همکاریهای بیدریغ با برادران و خواهران مظلوم خود دِین خود را به اسلام و مسلمین ادا نمایند.
اکنون لازم است تذکراتی بدهم:
1ـ اینجانب برای جلوگیری از تبلیغات دولت غاصب، هیأتی برای رسیدگی در امور نفت اعزام نمودم و به شرایطی دستور استخراج نفت برای مصرف داخل را دادم. گرچه اهل اطلاع می گویند مخازن بسیاری در کشور برای مصارف داخلی موجود است و دولت قحطی مصنوعی ایجاد کرده است؛ و گفته می شود شبها تا صبح مأمورین نظامی، نفت مخازن را می برند و معلوم نیست چه می کنند. در ضمن من از کارکنان شرکت نفت که در این امر خیر با این هیأت همکاری نموده اند تشکر می نمایم.
2ـ لازم است علمای اعلام بلاد و خطبای محترم به کشاورزان
کتاباقتصاد در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 442
عزیز کشور تذکر دهند که امسال در کشت مواد غذایی خصوصاً گندم همت فراوان کنند و از کشت چیزهایی که دولت مجرم به اجانب می دهد احتراز نمایند. از این خائنان بعید نیست که قحطی مصنوعی به وجود آورند. من از مردم ایران تقاضا دارم که در این امور به کشاورزان محروم کمک نمایند.
3ـ از کسبه و تجار و اصناف محترم تقاضا دارم که قیمت مواد غذایی و اجناس خود را بالا نبرند و به مردم مظلومی که در حال مبارزه اند اجحاف ننمایند، که اجحاف در همه حال مردود است، و در این موقع حساس این عمل به نفع دستگاه ظلم و مخالف رضای خداوند تبارک و تعالی است. لهذا من به طور لزوم می خواهم که از قیمت عادلانه تجاوز نکنند و در صورت امکان به مردم بی بضاعت تخفیف دهند که کمک مؤثری به نهضت اسلامی خودشان و موافق انصاف و مرضیّ خداوند تعالی است.(551)
12 / 10 / 57
* * *
گرانفروشی ضربه ای بر نهضت اسلامی
فروشندگان موادغذایی از گرانفروشی خودداری کنند که این عمل مخالف رضای حق تعالی است، و در این موقع حساس و گرفتاری مردم ضربه ای است بر پیکر نهضت اسلامی.(552)
16 / 10 / 57
* * *
احتراز از گرانفروشی در ارزاق عمومی
طولانی بودن اعتصابات موجب بحرانهایی شده است که لازم است مردم برای همراهی به طبقۀ مستمند از گرانفروشی در ارزاق عمومی احتراز کنند و ارزاق مورد احتیاج عموم را به قیمت ارزان
کتاباقتصاد در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 443
بفروشند. این یک عمل انسانی و اسلامی است که اینجانب از عموم انتظار دارم. خداوند متعال برای این انساندوستی به آنان برکت و رحمت عنایت می فرماید.(553)
9 / 12 / 57
* * *
کسبه و تجار گرانفروشی نکنند، بی انصافی نکنند
ان شاءالله اگر ـ چنانچه ـ جمهوری اسلامی برپا بشود، البته با تدریج، بسیاری از امور اصلاح می شود. و امیدوارم که همۀ امور اصلاح بشود؛ و مملکت مال خود شما باشد و خود شما مملکت را اداره بکنید. من امیدوارم که همۀ اقشار مملکت فعالیت داشته باشند؛ و کشاورزها در کشاورزی جدیت داشته باشند و خصوصاً مواد غذایی را بیشتر تهیه کنند، دامدارها دامداری کنند، و تجار و کَسَبه کسبِ صحیح بکنند، گرانفروشی نکنند. از قراری که گفته می شود اشخاصی خیلی گرانفروشی و بی انصافی می کنند؛ بدانند اینها که ملت ما الآن ـ بسیاری از آنها ـ ضعیف هستند، بسیاری از آنها در این قضایا ضرر بردند، بسیاری از آنها از پا درآمدند. اگر بنا باشد که کاسبها باز یک گرانفروشی را راه بیندازند و بی انصافی بکنند ممکن است که اینها صدمه زیاد بخورند. من خواهش می کنم از تمام اقشار ملت که انصاف را نصب عین خودشان قرار بدهند، رضای خدا را نصب عین خودشان قرار بدهند؛ خداوند به آنها برکت خواهد داد. خداوند ان شاءالله شما را سعادتمند و در دنیا و آخرت روسفید کند.(554)
28 / 12 / 57
* * *
کتاباقتصاد در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 444
گرانفروشی یک مطلب غیرانسانی است
و همین طور بازار ما باید یک بازار اسلامی باشد. از قراری که مکرر به من گفته اند، الآن یک دسته ای سودجو در بازار هستند که اینها قیمتهای بسیار گران روی اجناس گذاشته اند. این یک مطلب غیرانسانی است؛ یک مطلبی است که باید فکر کنند اینهایی که می خواهند حالا سود ببرند، باید توجه داشته باشند که این ملت، که اکثرشان عبارت از این طبقۀ پایینی است که نمی توانند خودشان را اداره کنند، اینها بودند که ما را رساندند به این پیروزی. حالا نباید آن تاجر معتبری که دخالت در این امور نداشته است برای اینها ایجاد زحمت بکند. ایام عید است؛ اینها احتیاج دارند به لباس، احتیاج دارند به خوراک، احتیاج دارند به چیزهای دیگر. باید با انصاف رفتار کرد، باید با اینها با برادری رفتار کرد؛ گرانفروشی را کنار بگذارند و احتکار نکنند، نگهداری نکنند برای یکوقتی که جنس گران بشود و بفروشند. احتکار در غذاها جایز نیست. و همین طور باید با برادری با برادران خودشان رفتار کنند و این پیروزی را از آنها بدانند. شما حالا از قید آزاد شدید، از قیدوبندها آزاد شدید؛ شما حالا ترس اینکه مثلاً سازمان امنیت بیاید شما را چه بکند ـ و اینها ـ ندارید لکن ترس از خدا باید داشته باشید، ترس از اسلام باید داشته باشید؛ باید مراعات بکنید اشخاص ضعیف را، باید همراهی بکنید با اشخاص ضعیف، نه اینکه گرانفروشی بکنید و کالاهای خودتان را بالا ببرید و مردم را در زحمت ]بیندازید][. این هم راجع به این طبقه؛ که البته باز مسائل دیگری هست ولی طولانی می شود.(555)
29 / 12 / 57
* * *
کتاباقتصاد در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 445
گرانفروشی خیانت است به مملکت اسلامی
می آییم سراغ تاجر و بازرگان و کاسب، و این سنخ جمعیت. الآن روزی است که باید به این ملتی که در طول زمان تاریخ زندگی این پدر و پسر و بعد هم در حال انقلاب، [رنج کشیده اند، خدمت کرد] بازارها تقریباً حدود یک سال و نیم و چقدر یا تعطیل بود یا نیمه تعطیل بود و بسیاری از مردمِ ضعیف ضعیفتر شدند. امروز روزی نیست که استفاده چی ها راه بیفتند و بخواهند استفاده کنند؛ روز حمایت است امروز. از برادرانشان باید حمایت کنند؛ نه اینکه یک جنسی را که به ده تومان می خرند به صد تومان بفروشند. گرانفروشی امروز خیانت است به یک مملکت اسلامی. این خیانت را نکنند اینها؛ یک قدری با مردم ملایمت کنند. برادران خودتان هستند. با این برادرهایی که خون داده اند ... شما تاجرهای محترم که نبودید در این میدانها. من که می دانم شماها نبودید؛ آنهایی که بودند این کاسب جزء بود و این حمال بود و این کارگر بود و این طلبه بود و آن ـ عرض می کنم ـ دانشگاهی بود؛ که همه فقیرند. این طبقه بودند که این نهضت را پیش بردند و خون خودشان را و جوانان خودشان را دادند و این نهضت را پیش بردند. حالا انصاف است که یک تاجر معتبری که دارای کارخانۀ کذاست، دارای کذا و کذاست، و آن بالاها نشسته و تماشا کرده و اینها خون خودشان را داده اند و پیش برده اند، حالا همراهی نکند؟ اجحاف کند با این طایفه؟ قیمت اجناس را همچو بالا ببرد که این ضعفا نتوانند بخرند؟ زندگی شان مختل بشود؟ خوب، باید اینها با برادرهای خودشان، با آنهایی که در این راه زحمت کشیده اند، اهل وطنشان هست، اهل دینشان هست، با اینها باید همراهی کنند؛ گرانفروشی نکنند. نگذارند یکوقتی ما روی تکلیفهای الهی باهاشان عمل بکنیم. خودشان جلوگیری کنند از مسائل. یک روز اگر ما روی تکلیف الهی عمل بکنیم، کارشان زار است. نگذارند
کتاباقتصاد در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 446
اینطور بشود. این هم یک باب است که مال یک طایفه.(556)
25 / 2 / 58
* * *
گرانفروشی نوعی سوء استفاده
گرانفروشی یکی از سوءاستفاده هاست، که کسی بگوید من آزادم، حالا هرچه دلش می خواهد به این مستمندها اجحاف بکند و قیمتها را بالا ببرد و بازار را به وضع طاغوتی درست کند. اجحاف در معاملات، بی انصافی در معاملات یک امری نیست که عقل انسان بپذیرد، و خدای تبارک و تعالی راضی باشد به این معنا. باید بازارها را یک بازارهای اسلامی بکنید.(557)
23 / 3 / 58
* * *
گرانفروشان به برادران فقیرشان فکر نمی کنند
گرانفروشیهای زیاد. آخر فکر نمی کنند اینهایی که اجحاف اینقدر می کنند، گرانفروشی اینقدر می کنند، که این برادرهایشان، این بیچاره ها، این سروپا برهنه ها که فریاد کردند توی این خیابانها و خونشان را دادند حالا باید اینطور باهاشان معامله کنند که یک کسی که هیچی ندارد نتواند هندوانه بخرد و در تابستان یک فقیری که چند تا بچه دارد نتواند هندوانه بخرد! نتواند یک میوه ای برای زن و بچه اش ببرد، برای اینکه وضع گرانی آنطور است، و ما نمی دانیم باید چه بکنیم. آیا می شود که دربازار یک خیرمندانی باشند که یک دکانهایی باز کنند عمومی برای مردم یک قیمت مناسبتری بگذارند تا این گرانفروشی تمام بشود؟ این دیگر نمی دانم حالا. علیٰ ایّ حال خداوند همه تان را تأیید کند و موفق باشید که یک بازار اسلامی، یک مملکت اسلامی، پیدا بکنید که
کتاباقتصاد در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 447
این الگو بشود برای همه جا ان شاءالله .(558)
21 / 4 / 58
* * *
تلخی گرانی و احتکار برای مستضعفین است
مسئلۀ گرانی و مسئلۀ احتکار و اینها هم کراراً، گفته شده است به اینکه اینهایی که گرانفروشی می کنند، اینهایی که احتکار می کنند، اینها انصاف داشته باشند که این ملتی که با خون خودش و با زحمت خودش شما را از آن اختناق بیرون آورد و مسئلۀ آن ناامنی به صورت قانونی را از بین برد، هیچ انصاف نیست که شما با این ملت با این مستضعفین اینطور کنید. می دانید که گرانی و احتکار تلخی اش به ذائقۀ مستضعفین و عامه مردم محروم است، مشکل برای اینهاست و الا آنهایی که بالانشین اند و از طبقات مستکبر هستند و بالانشین، آنها برایشان این امور خیلی مطرح نیست؛ هم ذخیره ها دارند و هم اموال زیاد، هر قیمتی هم باشد می توانند تهیه کنند. این مستضعفین هستند که بار این زحمت به دوش آنهاست و بار انقلاب هم به دوش قوی محترم آنها بود و هست و امیدواریم که این مسئله هم حل بشود، با انصاف فروشندگان و ثروتمندان و با توجه به اولیای امور. این مسائل داخلی یک مسائلی است که ولو به دراز مدت حل می شود.(559)
4 / 11 / 60
* * *
انصاف نیست که در شرایط جنگی گرانفروشی بشود
شما می دانید که اگر خدای نخواسته صدام یک وقت دستش به تهران برسد چه خواهد کرد؟ برای شما اموال می گذارد؟ برای شما اَعراض می گذارد؟ برای شما نفوس می گذارد؟ می دانید چه خواهد کرد؟
کتاباقتصاد در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 448
می دانید که خطر دارد الآن؟ خطر، صدام قابل آدم نیست، اما صدام و آنهایی که پشتوانۀ او هستند، دولتهایی که پشتوانۀ او هستند، آنهایی که کمک می کنند به آنها، قدرتهای بزرگی که اسلحه می دهند، قدرتهای بعد از او که آدم می فرستند، تجهیزات می فرستند و افراد می فرستند، خوب، یک همچو خطری الآن برای ایران هست. آیا در یک همچو خطری که، متوجه همه است، نه متوجه یک قشری، خطر خوزستان متوجه همه جای ایران است، خطر خرمشهر و آبادان و ـ عرض می کنم که ـ آنجاهایی را که آنها آن وقت در تصرف داشتند و آن کردند که مغول نکرده بود در طول تاریخ، این متوجه به همه است. انصاف است که در یک همچو وقتی احتکار بشود، این ملت را در مضیقه بگذارند؟ انصاف است که در یک همچو وقتی گرانفروشی بشود که دولت به جان بیاید و نتواند درستش بکند، یا باید کمک کرد به این دولت؟ تکلیف نداریم ما که کمک می کنیم تکلیف شرعی. این اصناف محترم، این بازاریهای محترم، اینها می توانند مبارزه کنند با گرانفروشی، با اینکه اجناس را به قیمت ارزانتر بفروشند. آن مقدار که گیرشان آمده، اگر اجناس را به قیمت ارزان بفروشند، محتکرین کنار می روند، نمی توانند نگه دارند، یا محتکرین را بروند خود اصناف بروند آنجا، به آنها بگویند آقا چرا این کار را می کنید؟ خوب، در یک همچو وقتی که همه چیز ما، در معرض خطر است، ما حق داریم که بنشینیم هی گله کنیم از که اینکه مثلاً فلان چیز کم است، فلان چیز زیاد است؟ خوب نمی تواند. مسئله بالاتر از این معنایی است که من و شما خیال کنیم؛ مسئله، مسئلۀ امریکا است نه مسئلۀ صدام. مسئلۀ فرانسه هست، مسئلۀ شوروی است.(560)
10 / 11 / 61
* * *
کتاباقتصاد در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 449
احتکار و گرانفروشی عملی کثیف
ملت مجاهد متعهد که در طول انقلاب و جنگ تحمیلی از کمکهای شایان به جبهه ها و پشت جبهه ها دریغ نکرده است، و یکی از ارکان پیروزی، حضور ملت در همۀ صحنه ها خصوصاً صحنۀ جنگ است. والحق، این ملت نمونه در پیشگاه خداوند تعالی ارزشی عظیم دارد، و امید و توقع است که برای حفظ اسلام و کشور اسلامی خود بر حجم کمکها افزوده شود که بحمدالله می شود؛ چنانچه بر حجم مخارج دولت هر روز افزوده می شود. در زمانی که حضور و کمک ملت شریف ایران به دولت و جبهه های جنگ هر روز بیشتر می گردد، عده ای از محتکران و گرانفروشان خدانشناس دست از این حرفۀ کثیف بر نمی دارند و به حال خود و کشور خود دلسوز نیستند، اینان باید از غضب الهی بترسند و بیش از این خود را در پیشگاه خدا و خلق خدا رسوا نکنند.(561)
22 / 11 / 61
* * *
2ـ2ـ2ـ9 گرانفروشی ضربه به اسلام و جمهوری اسلامی
بازاری که در آن گرانفروشی و تعدی است اسلامی نیست
مملکت ما وقتی مملکت اسلامی است که تعالیم اسلام در آن باشد. اگر تعالیم اسلامی در آن نباشد، اسلامی نیست؛ هر چه ما بگوییم «جمهوری اسلامی»، جمهوری اسلامی لفظ نیست. با رأی ما جمهوری اسلامی تحقق پیدا نمی کند. بله، رژیم رسمی رژیم جمهوریت می شود لکن اسلامی نمی شود مگر آنکه احکام اسلام در او جاری بشود. با جریان قانون اساسی هم اسلامی نمی شود؛ با مجلس شورا هم اسلامی نمی شود. اینها همه مقدمه است. وقتی می توانید بگویید که مملکت اسلامی است که بازارْ اسلامی بشود؛
کتاباقتصاد در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 450
تهذیب نفس باشد؛ نه مثل بازار ما که سنگر گرانفروشی و تعدی است! وقتی اسلامی می شود که مرد و زن اسلامی بشوند؛ همۀ افراد اسلامی باشند. الگو حضرت زهرا ـ سلام الله علیها ـ است. الگو پیغمبر اسلام است. ما وقتی مملکتمان اسلامی است، وقتی می توانیم ادعا کنیم که جمهوری اسلامی داریم، که تمام این معانی که در اسلام است تحقق پیدا بکند. ما الآن اول راه هستیم. ما جمهوری اسلامی را به رأی اثبات کردیم؛ دست خیانتکاران هم بریدیم و می بریم؛ لکن این کافی نیست. بعد از آن باز راه زیاد است: هم راه تحصیل زندگی صحیح برای مستمندان که در پیش است و باید پیش برود؛ و هم راه معنویات که او، راه بالاتر است.(562)
8 / 3 / 58
* * *
گرانفروشی در جمهوری اسلامی به حساب اسلام منعکس می شود
اما اگر ما الآن مدعی هستیم که اسلامی است رژیم ما، ولی وقتی برویم سراغ بازار ببینیم بازار همان بازار سابق است، ربا همان ربای سابق است، چپاولگری همان چپاولگری سابق است، اجحاف و گرانفروشی فوق العاده همان است که سابق بود؛ برویم توی ادارات هم ببینیم همان اشخاص و همان وضع و همان نابسامانی آنجا هم هست؛ برویم در مثلاً دانشگاه ببینیم آنجا هم مسائل همان مسائل است؛ هر جا برویم همان مسائل باشد، این موجب این می شود که انعکاس پیدا بکند که رژیم فاسدی رفت، یک رژیم فاسدی جایش نشست. کاری ما نکردیم جز اینکه یک رژیم فاسدی را از بین بردیم که آن رژیم فاسد کارهایش پای اسلام حساب نمی شد... امروز می گویند روحانی است دارد این کار را
کتاباقتصاد در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 451
می کند. دیروز ساواکی این کار را می کرد، امروز روحانی این کار را می کند. و همین طور شماها: دیروز بازار بازار طاغوت بود، امروز بازار اسلام است؛ محتوایش فرق کرد؟ نه؛ رباخور همان رباخور، گرانفروش همان گرانفروش، اجحاف کن همان اجحاف کن؛ و همین طور در هر جای مملکت که برویم. اگر محتوا تغییر نکند خوف این است که مکتب ما مورد اهانت واقع بشود؛ مردم از مکتب ما برگردند. و این بالاترین شکستی است که ممکن است بر ما وارد بشود. والاّ فرض کنید یک کسی هم ـ اینها هم نمی شود اما فرض کنید شد ـ اینها روابطشان را با هم درست کردند و امریکا هم پشت سرشان آمد و یک کودتا هم شد و ما را هم همه را کشتند و از بین بردند و خودشان جایش نشستند، این، شکست مسلک نیست؛ ما شکست نخوردیم؛ ما شکست طبیعی خوردیم نه شکست معنوی.(563)
3 / 4 / 58
* * *
رژیم زمانی اسلامی است که همه جای آن از جمله بازار اسلامی عمل کنند
ما اگر بخواهیم رژیممان رژیم اسلامی باشد و این ادعایی که می کنیم که ما مُسْلِم هستیم و ما طرفدار اسلام هستیم و طرفدار رژیم اسلامی هستیم، باید این قدم را هم برداریم که مهمّش این قدم است که محتوای یک مملکتی اسلامی باشد. هر جایش برویم در مملکت اسلامی رفتیم، نه اینکه وقتی رفتیم بازار، ببینیم بازار همان بازار و همان رباخوری و همان اجحاف و همان گرانفروشی بیجا و همانها، و بعد هم فریاد می کند که اسلام! بعد هم چراغانی می کنند! خیال می کنند با این می شود امام زمان را بازی داد! نمی شود. تا یک نوری در قلب ما پیدا نشود فایده ندارد.
کتاباقتصاد در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 452
هر چه هم از این اعمال بکنیم، اعمال است. از این اعمال همه می کنند، باید این اعمال بشود؛ نه اینکه اینها نشود، این اعمال بشود، پیوند با قلب داشته باشد، با قلبمان یک کاری کنیم که این عمل را قلب ما آورده باشد.(564)
17 / 4 / 58
* * *
حکومتی که اسلام را می خواهد در بازار آن گرانفروشی نمی شود
آن حکومتی را که اسلام می خواهد و آن رژیمی را که اسلام می خواهد متحقق باشد ان شاءالله متحقق بشود به طوری که شما هرجا بروید، بازار بروید ببینید بازار اسلامی است؛ دیگر اجحاف نمی شود؛ زیادفروشی بیجا نمی شود؛ کم فروشی نمی شود؛ ربا نمی شود؛ مفتخوری نیست.(565)
24 / 4 / 58
* * *
گرانفروشی در زمان جنگ کوشش در تضعیف اسلام
برادران عزیز و خواهران محترم، در این هنگام که ابرقدرتها و قدرتها از هر طرف برای نابودی جمهوری اسلامی و اسلام عزیز بر ما یورش کرده اند، با غفلت از وظیفه و سهل انگاری، دین و دنیای این ملت مظلوم در خطر است. برای حفظ نوامیس و شرف خود صبر را پیشه کنید، و به خاطر بعض کمبودها و گرانی اجناس سستی به خود راه ندهید. گرانفروشان و محتکران بی انصاف گمان نکنند که این ظلم در حال حاضر چون سایر احوال است، امروز این نحو جنایات که ممکن است به شکست جمهوری اسلامی منتهی شود، کوشش در تضعیف اسلام است. اینجانب خوف آن دارم که خداوند قهار بر شما غضب فرماید و خدای نخواسته تر و
کتاباقتصاد در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 453
خشک با هم بسوزند و راه گریزی در کار نباشد، «اَعوذُ بِالله مِنْ غَضَبِ الْحَلیم» بهتر است بازاریان محترم که استوانۀ فعال جمهوری اسلامی می باشند توطئۀ این بی انصافها را که لکۀ ننگی بر دامان آنان هستند، با تدبیرات عاقلانه خنثی نمایند.(566)
12 / 1 / 62
* * *
3ـ2ـ2ـ9 ضرورت و نحوه برخورد با گرانفروشی و احتکار
اخطار به گرانفروشان
من با کمال تأسف هر روز مواجه هستم با مشکلاتی جانفرسا که گاهی ناچار می شوم تذکراتی به ملت شریف بدهم. از آن جمله قضیۀ اجحاف و گرانفروشی است که کراراً شکایت از آن دارند؛ و حتی گفته می شود که برخلاف موازین شرعیه، اجناس را که از طرف دولت مبنی بر آنکه به قیمت معینی بفروشند، به قیمتهای بسیار گزاف به مردم مستمند می فروشند و موجبات ناراحتی و مضیقه برای برادران و خواهران خود فراهم می کنند.
من از فروشندگان، خصوصاً آنچه مربوط است به ارتزاق مردم، تقاضا می کنم دست از این اجحاف و تعدی بردارند و به اخلاق و اعمال اسلامی برگردند. من آنان را نصیحت می کنم که با این ملتی که خون خود را در راه اسلام داد و جوانان عزیز خود را از دست داد با عدل و انصاف رفتار کنند. من خوف آن دارم که خدای نخواسته به غضب خداوند قهار مبتلا گردیم و تر و خشک با هم بسوزد.
من اخیراً اخطار می کنم که اگر دست از اجحافات و مخالفت با اسلام برندارند، حسب عدل الهی و حکومت شرعیه، تعزیرات و سیاسات شرعیۀ اسلامیه با آنان رفتار می شود. برادران! قبل از
کتاباقتصاد در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 454
آمدن تازیانۀ الهی به خود آیید و دست از ستم بردارید. خداوند شما را اصلاح کند.(567)
19 / 1 / 58
* * *
با حاکم وقت است که از اجحاف جلوگیری کند
الآن بازار، که در دست بازاریهای به ظاهر متدین است، به اسم اینکه حالا دیگر کسی نیست که به ما فشار بیاورد و بگوید نرخ کذا، نباید اجحاف بکنند. با حاکم وقت است که جلوگیری کند؛ و ما ممکن است اجازه بدهیم جلوگیری کنند از یک اجحافاتی که می شود در بازار.(568)
23 / 3 / 58
* * *
خنثی سازی توطئه گرانفروشان
برادران عزیز و خواهران محترم، در این هنگام که ابرقدرتها و قدرتها از هر طرف برای نابودی جمهوری اسلامی و اسلام عزیز بر ما یورش کرده اند، با غفلت از وظیفه و سهل انگاری، دین و دنیای این ملت مظلوم در خطر است. برای حفظ نوامیس و شرف خود صبر را پیشه کنید، و به خاطر بعض کمبودها و گرانی اجناس سستی به خود راه ندهید. گرانفروشان و محتکران بی انصاف گمان نکنند که این ظلم در حال حاضر چون سایر احوال است، امروز این نحو جنایات که ممکن است به شکست جمهوری اسلامی منتهی شود، کوشش در تضعیف اسلام است. اینجانب خوف آن دارم که خداوند قهار بر شما غضب فرماید و خدای نخواسته تر و خشک با هم بسوزند و راه گریزی در کار نباشد، «اَعوذُ بِالله مِنْ غَضَبِ الْحَلیم» بهتر است بازاریان محترم که استوانۀ فعال
کتاباقتصاد در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 455
جمهوری اسلامی می باشند توطئۀ این بی انصافها را که لکۀ ننگی بر دامان آنان هستند، با تدبیرات عاقلانه خنثی نمایند.(569)
12 / 1 / 62
* * *
4ـ2ـ2ـ9 جنگ و گرانی
گرانی در شرایط جنگی طبیعی است
بنابراین، ما چه تزلزلی داریم که از خارج هی، هر روز در این مقالاتشان می نویسند و برای من می آید ـ این خبرگزاریها می دهند برای من ـ هر روز نوشته می شود به اینکه ایران دیگر رفته از بین و تمام شد. و ـ عرض می کنم ـ کجایش تمام شد؟ همین ایران هست و همین بازارها به جای خودش هست و وفور نعمت هم بحمدالله ، هست. البته گرانی هم هست. گرانی کجاست که نیست؟ جای دیگر مگر گرانی نیست؟ همه جای دنیا گرانی است. همه جای دنیا انفجار است. همه جای دنیا خرابکاری است. ایران را اگر مقایسه کنیم با ممالک دیگر، معلوم نیست که بیشتر از آنها این چیزها را داشته باشد. بنابراین، ما چه گرفتاری داریم؟(570)
16 / 6 / 60
* * *
امروز نعمت فراوان است. گرانی است، اما کجا گرانی نیست
این هم که می بینید یک گوشۀ کشور ما ـ فرض کنید ـ جنگ واقع شد و دو سال هم هست و آنهمه هم به ما و خودشان ضرر زده اند، برای این ]است ][که یک دیوانه ای پیدا کرده اند، یک نفر آدم که نفهمید چه می کند. الآن هم آنطوری که در روزنامه ها بوده ـ من نمی دانم صحت و سقمش را ـ الآن هم می گویند که این آدم به واسطۀ اینکه شکست خورده و باید فرار کند، بنا دارد که مخازن
کتاباقتصاد در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 456
خودشان را از بین ببرد و از این آدم بعید ندانید شما. اما اشخاص متفکر، اشخاص متوجه ـ فرض کنید ـ که همین دولتهای ابرقدرتی که ملتفت مسائل هستند، آنها هیچ وقت خودشان نمی آیند در میدان. آنها همیشه این حیوانات را وا می دارند که بریزند به جان هم اینها و از بین ببرند اینها را. و ما باید ایستادگی کنیم و این توجه را داشته باشیم که شما خیال نکنید که جنگ است و ما سختی جنگ داریم. آقا، شما هر کدامتان ادراک کرده باشید، این جنگی که در دنیا پیدا شد، جنگ ثانی، این جنگ دوم ـ جنگ اولش را هم من یادم هست، اما این جنگ دومی که بسیاری از شما یادتان هست ـ این جنگ با اینکه به ما هیچ ارتباط نداشت، ما داخل جنگ نبودیم، ما هیچی، کنار بودیم، در عین حال به واسطۀ همین جنگ، ایران قحطی شد؛ در ایران نان پیدا نمی شد، یک چیزی بود سیاه، مثل این عبای من سیاه بود، یک چیز اینطور قلمبه ای بود، می دادند مردم. یک دانه نان سنگکی شما در تهران پیدا نمی کردید. در قم که ما بودیم، تمام دکانها بسته شده بود و هیچ پیدا نمی شد. امروز بحمدالله ، نعمت فراوان است. می گویید گرانی است، شما یک توجهی به سایر جاها بکنید. کجا گرانی نیست؟ قبول دارم که باید گرانی را جلویش را بگیرند. قبول دارم که باید زحمت بکشند. اما یک دولتی است که با تمام کوشش دارد زحمت می کشد و خدمت می کند. حالا یک دسته فاسق غرغر می کنند؛ برای اینکه حکومت دست آنها نیفتاده است و دست یک آدمهای صحیحی افتاده است. خوب، آنها حسابشان علی حده است. ملت ما که حسابش این نیست. ملت ما حسابش این است که ببینید که این دولت کارش موازین اسلامی دارد، می بیند دارد. البته اگر یک اعوجاجی هم پیدا بشود، مجلس رفع می کند. اگر اعوجاجی در
کتاباقتصاد در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 457
مجلس هم پیدا بشود، شورای نگهبان دیگر اغماض نخواهد کرد.(571)
11 / 9 / 61
* * *
3ـ2ـ9 ربا خواری
اصل قرض صحیح است و شرط پرداخت ربا باطل
مسأله 2893ـ کسانی که می خواهند از بانکها یا غیر آنها قرض بگیرند و دهنده بدون ربا قرض نمی دهد، جایز است اصل قرض را قبول کنند، و شرط را در واقع و به طور جد قبول نکنند، و در این صورت اگر اظهار قبول کنند بدون جد و قصد حقیقی، این قرار صوری حرام نیست، بنابراین أصل قرض صحیح است و شرط باطل، و مرتکب حرام هم نشده اند.(572)
* * *
بازار اسلامی نباید مثل بازار رژیم فاسد قبلی باشد
اما اگر ما الآن مدعی هستیم که اسلامی است رژیم ما، ولی وقتی برویم سراغ بازار ببینیم بازار همان بازار سابق است، ربا همان ربای سابق است، چپاولگری همان چپاولگری سابق است، اجحاف و گرانفروشی فوق العاده همان است که سابق بود؛ برویم توی ادارات هم ببینیم همان اشخاص و همان وضع و همان نابسامانی آنجا هم هست؛ برویم در مثلاً دانشگاه ببینیم آنجا هم مسائل همان مسائل است؛ هر جا برویم همان مسائل باشد، این موجب این می شود که انعکاس پیدا بکند که رژیم فاسدی رفت، یک رژیم فاسدی جایش نشست. کاری ما نکردیم جز اینکه یک رژیم فاسدی را از بین بردیم که آن رژیم فاسد کارهایش پای اسلام
کتاباقتصاد در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 458
حساب نمی شد.(573)
3 / 4 / 58
* * *
اگر رباخواری در بازار باشد با بازار طاغوت تفاوتی ندارد
امروز می گویند روحانی است دارد این کار را می کند. دیروز ساواکی این کار را می کرد، امروز روحانی این کار را می کند. و همین طور شماها: دیروز بازار بازار طاغوت بود، امروز بازار اسلام است؛ محتوایش فرق کرد؟ نه؛ رباخور همان رباخور، گرانفروش همان گرانفروش، اجحاف کن همان اجحاف کن؛ و همین طور در هر جای مملکت که برویم. اگر محتوا تغییر نکند خوف این است که مکتب ما مورد اهانت واقع بشود؛ مردم از مکتب ما برگردند. و این بالاترین شکستی است که ممکن است بر ما وارد بشود. والاّ فرض کنید یک کسی هم ـ اینها هم نمی شود اما فرض کنید شد ـ اینها روابطشان را با هم درست کردند و امریکا هم پشت سرشان آمد و یک کودتا هم شد و ما را هم همه را کشتند و از بین بردند و خودشان جایش نشستند، این، شکست مسلک نیست؛ ما شکست نخوردیم؛ ما شکست طبیعی خوردیم نه شکست معنوی.(574)
3 / 4 / 58
* * *
بازاری که رباخواری در آن هست اسلامی نیست
اگر بازاری در جمهوری اسلامی همان بازاری باشد که در رژیم طاغوتی بود، نباید ادعا کند که بازار اسلام است. نه، بازار طاغوت است! آن اجحافات زیادی که الآن دارد به این مستمندان می شود، این رباخواری که الآن رواج دارد، این هروئین فروشی و ـ نمی دانم ـ زهر مار فروشی که الآن رواج دارد، اینها را به عهدۀ بازار اسلام
کتاباقتصاد در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 459
حساب می کنند؛ به عهدۀ جمهوری اسلامی حساب می کنند. مکتب ما شکست می خورد، اسلام شکست می خورد، اسلام دفن می شود، و دیگر کسی نمی تواند بیرونش بیاورد.(575)
13 / 4 / 58
* * *
اگر رباخواری در بازار باشد اسلامی نیست
ما اگر بخواهیم رژیممان رژیم اسلامی باشد و این ادعایی که می کنیم که ما مُسْلِم هستیم و ما طرفدار اسلام هستیم و طرفدار رژیم اسلامی هستیم، باید این قدم را هم برداریم که مهمّش این قدم است که محتوای یک مملکتی اسلامی باشد. هر جایش برویم در مملکت اسلامی رفتیم، نه اینکه وقتی رفتیم بازار، ببینیم بازار همان بازار و همان رباخوری و همان اجحاف و همان گرانفروشی بیجا و همانها، و بعد هم فریاد می کند که اسلام! بعد هم چراغانی می کنند! خیال می کنند با این می شود امام زمان را بازی داد! نمی شود. تا یک نوری در قلب ما پیدا نشود فایده ندارد. هر چه هم از این اعمال بکنیم، اعمال است. از این اعمال همه می کنند، باید این اعمال بشود؛ نه اینکه اینها نشود، این اعمال بشود، پیوند با قلب داشته باشد، با قلبمان یک کاری کنیم که این عمل را قلب ما آورده باشد.(576)
17 / 4 / 58
* * *
در بازار اسلامی رباخواری نمی شود
آن حکومتی را که اسلام می خواهد و آن رژیمی را که اسلام می خواهد متحقق باشد ان شاءالله متحقق بشود به طوری که شما هرجا بروید، بازار بروید ببینید بازار اسلامی است؛ دیگر اجحاف نمی شود؛ زیادفروشی بیجا نمی شود؛ کم فروشی نمی شود؛ ربا
کتاباقتصاد در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 460
نمی شود؛ مفتخوری نیست.(577)
24 / 4 / 58
* * *
رباخواری با اسلام نمی سازد
نمی شود یک کسی بگوید من در جمهوری اسلام دارم کار می کنم و مع ذلک ربا بخورد. این با اسلام نمی سازد. یک کسی در جمهوری اسلامی، پاسبان جمهوری اسلامی ظلم بکند. پاسدار جمهوری اسلامی که باید پاسداری از اسلام بکند، به بندگان خدا ظلم بکند. باید خودتان را بپایید. متوجه باشید. همه قشرها را می گویم. باید متوجه باشند که تخطی از احکام اسلام نکنند. توجه به اسلام داشته باشند. و اتکا به اسلام داشته باشند. و امروز که ما با یک قدرت شیطانی مقابل هستیم، و دنیا الآن توجه به اینجا دارد، موج این مخالفت شما با این قدرت بزرگ در همه دنیا الآن رفته است. باید ما از این مبارزۀ بین اسلام و کفر سرفراز بیرون بیاییم. ما بر فرض اینکه شکست اقتصادی بخوریم، شکست نظامی بخوریم، لکن باید سرفراز بیرون بیاییم. یعنی باید مثل مجاهدین صدر اسلام که می رفتند و مجاهده می کردند و کشته می شدند، ما هم باید همینطور باشیم. خداوند ان شاءالله همۀ شما را حفظ کند و موفق. و من از همه شما تشکر می کنم. و به همه شما دعا می کنم. و خدمتگزار همه تان هستم.(578)
23 / 9 / 58
* * *
بازار باید از ربا مطهر باشد
بازار باید مظهر تام اسلام و عدالت باشد. بازار باید احتراز کند از چیزهایی که مخالف دستورات اسلام است. و اقبال کند به آن
کتاباقتصاد در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 461
چیزهایی که موافق دستورات اسلام است. از ربا بازار باید مُطهّر باشد. اگر در بین بازاریها اشخاصی باشند که خدای نخواسته ربا می خورند.(579)
25 / 10 / 59
* * *
رباخواری بازارها را از بین خواهد برد
خود بازاریها آنها را نصیحت کنند. مبادا یک همچو مرضی توسعه پیدا بکند و مملکت ما را به نابودی بکشد. ربا خوری، بازارها را از بین خواهد برد. مردم را خواهد تباه کرد. مبادا خدای نخواسته در بین بازار یک همچو معصیت بزرگی ـ که در رأس معاصی، خدا قرار داده است و آن را بالاتر از زنا و در حکم مقاتله با خدا قرار داده است ـ مبادا یک وقت در بازار یک همچو امری باشد. و انصاف نیست که در بازار گرانفروشی باشد. در موقعی که مردم ایران، زن و بچۀ مردم ایران برای جنگزده ها دارند از منافع خودشان می گذرند و آن چیزی که دارند هدیه می کنند، مبادا در یک همچو موقعی در بازار، اشخاصی پیدا بشوند که گرانفروشی کنند که موجب فلج مردم و ناراحتی مردم بشود. اگر خدای نخواسته از اعمال ما یک شکستی واقع بشود به اسلام، مسئولیت ما پیش خدای تبارک و تعالی بسیار بزرگ است.(580)
25 / 10 / 59
* * *
3ـ9 برخی احکام جدید بازار
اسلام حتی معاملات شخصی را که برخلاف صلاح کشور و توده است باطل می داند
و اما قانون بانک از فروع قانون معاملات است که در اسلام برای آن هزاران قانون وضع شده است و این ماجراجویان بیخرد از آن
کتاباقتصاد در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 462
بی اطلاعند و بی جهت به ستیزه برخاستند، قانون معاملات در اسلام مانند دیگر قوانینش مراعات صلاح کشور و توده را به طور کافی کرده حتی معاملات شخصی را که بر خلاف صلاح کشور و توده است باطل دانسته و از معاملات مسکرات و قراردادهای برد و باختی و معاملات آلات و ابزار بازیگریها و ساز و نوازها و پولهایی که در راه تئاتر و مجالس رقص و سینما و بال و مانند آنها که هر یک سرچشمۀ فساد اخلاق توده است مصرف می شود و تمام چیزهایی که فساد دارد جلوگیری کرده است.(581)
* * *
نهی تجار و کسبه از ترویج مقاصد ظلمه
مسأله 2812ـ کسانی که ترویج مقاصد ظلمه را می کنند و کمک به جشنها و معاصی و ظلم آنها می کنند از قبیل بعض تجار و کسبه، لازم است بر مسلمانان که آنها را نهی کنند، و اگر تأثیر نکرد، از آنها اعراض کنند و با آنها معاشرت و معامله نکنند.(582)
* * *
بازاری که سود غیرمتعارف داشته باشد اسلامی نیست
آن روزی ما به آخر مقصد رسیدیم که همه چیزمان اسلامی باشد. بازار یک بازار اسلامی باشد. بازاری که یک متاعی را یک تومان می خرد و سی تومان به این فقرا و ضعفا می دهد این بازار اسلامی نیست. بازاری که قاچاق وارد می کند و به قیمتهای گزاف می دهد و اقتصاد اسلام را می خواهد به هم بزند این اسلامی نیست؛ این بازارْ اسلامی نیست. اینها باید اسلامی بشود؛ خودشان اسلامی اش کنند. بازاری که به فکر ضعفا و فقرا نباشد، بازاری که
کتاباقتصاد در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 463
پهلویش ضعیف باشد و به فکر نباشد، این بازارْ اسلامی نیست.(583)
8 / 3 / 58
* * *
خرید و فروش آلات مشترکه به قصد منافع محلّله آن اشکال ندارد
[...از آنجا که آلات لهو و لعب استفاده های مشروع از قبیل نواختن سرودها را دارد آیا خرید و فروش آن بی اشکال است؟]
بسمه تعالی
خرید و فروش آلات مشترکه به قصد منافع محلّلۀ آن اشکال ندارد.(584)
19 / 6 / 67
* * *
خرید و فروش آلات مشترکه به معنی استفاده حرام از آنها نیست
و اما در قضیۀ خرید و فروش آلات مشترکه برای مقصد حلال، اشتباه بزرگی کرده اید که گمان کرده اید خرید و فروش برای منفعت حلال، یعنی استفادۀ حرام کردن و این برخلاف آنچه نوشته شده است می باشد. البته در این زمینه ها مسائل زیادی است که حال و وقت من اجازۀ تعقیب آنها را ندارد.(585)
2 / 7 / 67
* * *
کتاباقتصاد در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 464