فصل هشتم بانکداری

‏‏               ‏‏فصل هشتم‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏‏ ‏

‏‏بانکداری‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏  ضرورت تحول در نظام بانکی‏‎ ‎‏       غیراسلامی به اسلامی‏

‏‏  قرض الحسنه‏

‏‏  بهره و ربا‏

‏
‏‎

‎
‏‎

کتاباقتصاد در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 400

‎

‏‏1ـ 8 ضرورت تحول در نظام بانکی غیراسلامی به اسلامی‏

‏‏ ‏

‏‏تأسیس بانک های بدون بهره‏

‏‏سؤال: ‏‏[‏‏به نظر حضرتعالی، حکومت اسلامی شما با مسائل بانکی‏‎ ‎‏و مسئلۀ بهره چگونه برخورد خواهد کرد؟ با مسئلۀ صنایع چگونه‏‎ ‎‏برخورد خواهد کرد؟ آیا حضرتعالی در افکار خودتان با عربستان‏‎ ‎‏سعودی نزدیکتر هستید یا لیبی؟ یا تصور می فرمایید که یک‏‎ ‎‏چیزی است متفاوت از همۀ اینها؟‏‏]‏

‏‏جواب:‏‏ اما راجع به بهرۀ بانکی، ما بانکهایی که بی بهره باشد باید‏‎ ‎‏تأسیس کنیم. ما بهره ها را جایز نمی دانیم. اما راجع به صنایع،‏‎ ‎‏صنایع را در ایران به بهترین وجه پایه گذاری خواهیم کرد. و اما‏‎ ‎‏آنچه که امروز به عنوان صنایع است در ایران، مونتاژی بیش نیست‏‎ ‎‏و اصولاً به درد نمی خورد.(494)‏

‏‏16 / 9 / 57‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏بهره حرام است باید نظام دیگری درست شود‏

‏‏سؤال: ‏‏]‏‏با وجود بعضی قوانین اسلام مثل بهره و... وضع بانکها ـ چه‏‎ ‎‏ملی و چه خارجی ـ چه می شود؟ در جمهوری اسلامی بانک‏‎ ‎‏چطور می تواند کار کند؟‏‏][‏

‏
‏‎

‎

‏‏جواب:‏‏ بهره حرام است. باید نظام دیگری درست بشود.(495)‏

‏‏18 / 10 / 57‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏ضرورت ایجاد تحول در بانک ها ‏

‏‏این آشفتگیهایی که الآن در ملت ما هست، در مملکت ما هست، و‏‎ ‎‏به ارث به ما رسیده است، خرابه ای ‏‏[‏‏است‏‎ ‎‏]‏‏،این باید آباد بشود‏‎ ‎‏لکن به همت همه. شما جوانها با همت خودتان باید این راه را‏‎ ‎‏پیش ببرید و این نهضت را حفظ بکنید. البته راجع به بانکها باید‏‎ ‎‏یک تحولی در آن پیدا بشود؛ و ان شاءالله با تدریج خواهد شد.(496)‏

‏‏16 / 1 / 58‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏سیستم بانکی باید متحول شود‏

‏‏سیستم بانکداری به این وضعی که الآن در ایران هست، این وضعْ‏‎ ‎‏وضع طاغوتی است. ربا در اسلام حرام است؛ در قرآن اعلام به‏‎ ‎‏حرمت شده است: کسی که ربا بخورد،ربا بگیرد ـ در اسلام، در‏‎ ‎‏قرآن گفته شده است که جنگ با خدا می کند! این سیستم باید‏‎ ‎‏متحول بشود. سیستم بانکی باید عوض بشود. و ما امیدواریم که با‏‎ ‎‏همت همۀ کارمندان و کارگران اینطور مسائل حل بشود.(497)‏

‏‏23 / 1 / 58‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏ضرورت تحول در همه جا من جمله بانک ها‏

‏‏ما تاکنون از شماها دور بودیم و شما از ما؛ برای اینکه‏‎ ‎‏نمی خواستند اقشار ملت به هم نزدیک باشند و با هم تفاهم کنند.‏‎ ‎‏حالا بحمدالله توفیق حاصل شد که ما با شما دوستان، برادران، از‏‎ ‎‏نزدیک تفاهم کنیم و مشکلات خودمان را در میان بگذاریم. تنها‏‎ ‎

‏
‏‎

‎

‏‏قضیۀ بانک نیست که در ایران به یک شکل طاغوتی درآمده است؛‏‎ ‎‏تمام چیزهایی که، بنیادهایی که در کشور است همه اینطور است.‏‎ ‎‏فرهنگ، دادگستری و سایر مؤسسات دولتی در زمان طاغوت به‏‎ ‎‏طوری بود که هیچ شباهتی نه به اسلام داشت و نه هیچ فایده ای‏‎ ‎‏برای کشور. باید تحول حاصل بشود. اگر همۀ بنیادها تحول پیدا‏‎ ‎‏نکند، از شکل طاغوتی به شکل توحیدی و اسلامی بیرون نیاید،‏‎ ‎‏ما باز به همان مسائل و به همان مشکلات مبتلا خواهیم بود؛ و‏‎ ‎‏شاید خدای نخواسته بدتر هم بشود. باید همۀ قشرهای مملکت‏‎ ‎‏درصدد اصلاح باشند، تحول باشند.(498)‏

‏‏23 / 1 / 58‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏تحول بانک ها از صورت طاغوتی به صورت اسلامی‏

‏‏باید این بانکهایی که در ایران هست متحول بشوند از صورت‏‎ ‎‏طاغوتی، که رباگیری و رباخواری است به صورت اسلامی‏‎ ‎‏ان شاءالله .‏

‏‏     من از اینکه شما بنای بر این مطلب گذاشتید که متحول کنید‏‎ ‎‏صورت طاغوتی را به صورت اسلامی و بانک اسلامی در سراسر‏‎ ‎‏کشور تأسیس کنید متشکرم؛ لکن منتظرم که ببینم عمل چیست. آیا‏‎ ‎‏در عمل هم همین طور است؟ باز اموری که سابق انجام می گرفت‏‎ ‎‏انجام می گیرد یا خیر؟ تحول در محتوا هست؛ ما با اسم خیلی کار‏‎ ‎‏نداریم، با محتوا کار داریم. محتوا باید اسلامی بشود.(499)‏

‏‏23 / 1 / 58‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏برچیده شدن بانک ها در صورت اسلامی نشدن‏

‏‏اصل بهره از پول یک امری است بسیار خلاف انصاف و خلاف‏‎ ‎

‏
‏‎

‎

‏‏انسانیت که یک پولی آنجا گذاشته اند، بعد آن پول نه کاری، نه‏‎ ‎‏چیزی، یک چیزی در آورند. بدترین انواع استثمار همین رباست‏‎ ‎‏که در مقابل هیچ، خود پول که هست و در مقابل هیچ، این بزاید،‏‎ ‎‏بهره بردارد. در اسلام، این البته به هر صورتش حرام است حتی‏‎ ‎‏این فرارهایی که بعضیها جایز می دانند، این فرارها هم صحیح‏‎ ‎‏نیست. فرار از ربا هم صحیح نیست. یک راههایی گفته شده است،‏‎ ‎‏لکن آنها هم صحیح نیست بهره برداری از این نقود و از پول به هیچ‏‎ ‎‏وجه در اسلام جایز نیست. از جهتی که یک همچو بانک اسلامی‏‎ ‎‏که مبنایش بر این باشد که بهره در کار نباشد و ربا در کار نباشد، این‏‎ ‎‏یک خدمت بزرگی است به جامعه و به اسلام، هر دو، که امید‏‎ ‎‏است که احتیاج مردم از سایر بانکها به واسطۀ این بانک سلب‏‎ ‎‏بشود و مردم توجه بکنند به این بانک که اسلامی است، مبنایش‏‎ ‎‏اسلام است، اسلامی است و مبنایش بر این است که استثمار نکند‏‎ ‎‏مردم را، بهره برداری از انسان بیخودی نکند.‏

‏‏     و من توفیق شما را از خدا می خواهم که در این راه با صداقت،‏‎ ‎‏با نیت صادقانه عمل بکنید، چنانچه هر کاری که با نیت صادقانه‏‎ ‎‏شد، آن کار به نتیجه می رسد، و به نتیجه ای که بخواهید می رسد.‏‎ ‎‏نیتها را باید صادق کرد و برای خدا. یک همچو کار بزرگی که شما‏‎ ‎‏الآن انجام می دهید ان شاءالله برای خدا باشد تا منافع آخرتی هم‏‎ ‎‏برای همه تان ان شاءالله داشته باشد و من امیدوارم که توفیق پیدا‏‎ ‎‏بکنید و بانک شما یکوقت بانک اول باشد و سایر بانکها که بر‏‎ ‎‏مبنای بهره برداری و بر مبنای خلاف و فساد است، اینها از بین‏‎ ‎‏بروند، یا بهره ها از بین بروند که همه اسلامی بشوند، آن وقت شما‏‎ ‎‏هم یکی از بانکها. اگر اسلامی شدند آنها هم بمانند، و الاّ بالاخره‏‎ ‎‏باید برچیده بشوند اگر اسلامی نشوند. ان شاءالله که موفق و مؤید‏‎ ‎

‏
‏‎

‎

‏‏باشید.(500)‏

‏‏1 / 3 / 58‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏تحول در بانکها به صورتی که شبیه یک مسجد باشد‏‎ ‎

‏‏و من امیدوارم که خداوند به شما توفیق بدهد. و این مسائلی هم که‏‎ ‎‏شما گفتید وجهۀ نظر هست هنوز؛ و امید آنکه تحقق پیدا بکند. و‏‎ ‎‏خدا همه تان را تأیید بکند. کشور اسلامی که همه چیز درآن‏‎ ‎‏سعادت است. یک همچو چیزی ما میخواهیم باشد که وقتی که‏‎ ‎‏توی بانک آمدی، مثل اینکه توی مسجد رفتی آنطور باشد. وقتی‏‎ ‎‏در وزارتخانه رفتیم، مثل این است که توی مسجد رفتیم، توی‏‎ ‎‏عبادتگاه رفتیم. همه جا یک صبغۀ اسلامی پیدا بکند، که همه با‏‎ ‎‏هم دوست و رفیق و برادر و همه معاون هم و همه پشت هم. و اگر‏‎ ‎‏ان شاءالله این معنا تحقق پیدا کند، و من امیدوارم که تحقق پیدا‏‎ ‎‏می کند، ان شاءالله همه چیز اصلاح می شود. خداوند همه تان را‏‎ ‎‏تأیید کند.(501)‏

‏‏24 / 3 / 58‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏درست کردن بانکها توسط کارمندان بانکها‏

‏‏منتها شما خرابی بانک را بهتر از آنهایی که کشاورز هستند‏‎ ‎‏می دانید؛ کشاورزها خرابی کشاورزی را بهتر از شما می دانند و هر‏‎ ‎‏کدام، هر قشری خرابی محل خودشان را احساس کردند و بهتر‏‎ ‎‏می دانند.‏

‏‏     لکن حالا باید چه کرد؟ اگر بنا باشد که حالا ما بنشینیم و هی‏‎ ‎‏کلیات بگوییم که باید چه بشود، باید چه بشود، این کار را از پیش‏‎ ‎‏نمی برد. باید شما که در بانک هستید، و کارمندان بانک هستید‏‎ ‎

‏
‏‎

‎

‏‏مشغول بشوید ‏‏]‏‏به‏‎ ‎‏][‏‏درست کردن بانک؛ در کشاورزی چه می گذرد ‏‎ ‎‏خودشان می دانند. البته گفتن خوب است، باید موعظه کرد، گفت؛ ‏‎ ‎‏اما نه این است که شما همۀ مسائل مملکت را بگویید. من هم ‏‎ ‎‏می دانم همه اش خراب است اما تکلیف چی است؟ تکلیف این ‏‎ ‎‏است که شمایی که می بینید بانک مرکزی ـ که شما کارمند آن ‏‎ ‎‏هستید ـ این آشفتگی دارد به تباهی کشیده شده است، کوشش ‏‎ ‎‏کنید این را اصلاحش کنید. شما اینجا را اصلاح کنید؛ آن کسی هم ‏‎ ‎‏که می بیند که ادارۀ کذا خراب است، آن هم مشغول درست کردن ‏‎ ‎‏آن است. الآن شهردار تهران اینجا بود با یک دسته ای از ‏‎ ‎‏کارمندهایش. خوب، آنها هم همین شکایتها را دارند. لکن آنها هم ‏‎ ‎‏باید مشغول بشوند به همان شهرداری و خدمت به شهر؛ نه اینکه ‏‎ ‎‏همه مان بنشینیم کلیات را بگوییم، و دردها را بگوییم و درمانش را ‏‎ ‎‏از خدا بطلبیم! نه، باید همه مان کار بکنیم.(502)‏

‏‏24 / 3 / 58‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏تفاهم برای از میان برداشتن مشکلات بانکها‏

‏‏الآن شما که در بانک هستید نباید بگویید که در شهرداری خرابی‏‎ ‎‏است، باید چه کرد. شما ببینید در بانک چه خبر است، باید ‏‏[‏‏چه‏‏]‏‎ ‎‏بکنید، عمل بکنید. بانک را ببینید مفاسدش چه بوده است؛‏‎ ‎‏اشکالاتش چه بوده است؛ چه جور باید ما یک بانکی درست‏‎ ‎‏بکنیم که مفید برای کشورمان باشد؛ چه چیز مضر بوده است؛ چه‏‎ ‎‏برنامه هایی خلاف بوده است. اینها را باید شماها خودتان همه با‏‎ ‎‏هم تفاهم کنید و مشکلات بانک را بردارید. این تکلیف شما. من‏‎ ‎‏هم که طلبه هستم ببینم مشکلات مثلاً طلبگی چه بوده، مشغول‏‎ ‎‏این بشوم. آن هم که شهردار است باید مشکلات شهرداری را بیند‏‎ ‎

‏
‏‎

‎

‏‏که چی است، آن هم آن را حل بکند. اگر اینطور بشود، این جور با‏‎ ‎‏هم همکاری به این معنا که هر کس در هر محلی که هست همان‏‎ ‎‏محل را وجهۀ نظر خودش قرار بدهد و بنا بگذارد که این محل را‏‎ ‎‏درستش بکند، بعد از مدتی ان شاءالله می بینیم شهرداری مان‏‎ ‎‏درست شد؛ می بینیم بانکمان هم درست شده؛ می بینیم‏‎ ‎‏کشاورزی مان هم درست شده.(503)‏

‏‏24 / 3 / 58‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏تطبیق مسائل بانک با اسلام‏

‏‏بانکهای ما باید توجه به این معنا داشته باشند که بانک، بانک‏‎ ‎‏اسلامی است امروز، نه بانک زمان رضا شاه و محمدرضا شاه.‏‎ ‎‏بانکها باید فکر این مطلب باشند که مسائل خودشان را با اسلام‏‎ ‎‏تطبیق بدهند و همه جا این طور باید باشد.(504)‏

‏‏14 / 1 / 61‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏اگر ربا در بانکها حذف نشود جمهوری ما اسلامی نیست‏

‏‏اما مسئله بانک از مسائل مهمی است که چنانچه ربا از بانک حذف‏‎ ‎‏نشود، مشمول آیه شریفه و روایات کثیره می شویم که آیه شریفه‏‎ ‎‏می فرماید کسانی که ربا می خورند اینها اعلام جنگ با خدا و‏‎ ‎‏پیغمبر می کنند. این تعبیر در کم جایی واقع شده است که اعلان‏‎ ‎‏جنگ است بین کسانی که می خواهند ربا بخورند با خدا و پیغمبر.‏‎ ‎‏روایات بسیار ما داریم که هیچ جای شبهه در این روایات نیست که‏‎ ‎‏در بعضی از آنها تعبیری شده است که شاید برای هیچ چیز نشده‏‎ ‎‏است که یک درهم ربا شدتش بیشتر است از اینکه هفتاد زنا بکند‏‎ ‎‏کسی با محرم خودش، با عمه خودش، با خاله خودش، با خواهر‏‎ ‎

‏
‏‎

‎

‏‏خودش. و اگر چنانچه ربا در یک کشوری مثل کشور ما خدای‏‎ ‎‏نخواسته، باز در بانکش، در تجارتش، در بین مردمش باشد، ما‏‎ ‎‏نمی توانیم بگوییم که ما جمهوریمان جمهوری اسلامی است،‏‎ ‎‏محتوای جمهوری، اسلامی است. از این جهت باید کارشناسان،‏‎ ‎‏علما در این مسئله بسیار فعالیت کنند، دقت کنند که ما را از این‏‎ ‎‏گرفتاری نجات بدهند، و ملت هم باید توجه بکنند به اینکه مواجه‏‎ ‎‏هستند با یک همچو چیزی که قرآن کریم می فرماید: ‏‏فَاْذَنُوا بِحَرْبٍ‏‎ ‎‏مِنَ الله ِ وَ رَسُولِه ‏‏اِعلام جنگ بکنید با خدا. و اگر چنانچه بانکداری به‏‎ ‎‏آن معنایی که در جاهای دیگر هست رواج پیدا بکند، مردم از‏‎ ‎‏صنعت و کار و سایر چیزها باز می مانند، می نشینند توی خانه شان‏‎ ‎‏و پولشان برایشان کار می کند و حال آنکه پول نباید کار بکند. پس‏‎ ‎‏اصلاح بانک هم یکی از امور بسیار مهم است، چنانچه اصلاح‏‎ ‎‏اقتصاد و مالیات و امثال ذلک هم بسیار اهمیت دارد.(505)‏

‏‏25 / 2 / 63‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏2ـ 8 قرض الحسنه‏

‏‏ ‏

‏‏قرض الحسنه از اعمال بسیار خوب و بهتر از دادن پول به طور مجانی است‏

‏‏قرض الحسنه از اعمال بسیار خوب است و بهتر از همین طور پول‏‎ ‎‏دادن است و نکته اش هم، شاید یکی از نکته هایش هم این باشد‏‎ ‎‏که در قرض الحسنه، فعالیت دنبالش هست، در مجانی، شاید گدا‏‎ ‎‏درست کردن باشد، از این جهت، این یک فعالیتی ایجاد می کند.‏‎ ‎‏آن کسی که قرض می کند و موظف است که بدهد این به فعالیت‏‎ ‎‏می افتد که در وقت خودش بتواند قرضش را ادا کند و بعد هم‏‎ ‎‏مازادی که پیدا کرده است ادامه بدهد به کار خودش؛ لکن آن کسی‏‎ ‎‏که نشسته کنار کوچه و از مردم ‏‏]‏‏گدایی‏‎ ‎‏][‏‏می خواهد، آن هیچ وقت‏‎ ‎

‏
‏‎

‎

‏‏در فکر این نیست که یک کاری بکند؛ برای اینکه دیگر مطالبی‏‎ ‎‏ندارد، کسی نمی آید از او مطالبه کند که این که گرفتی بده. قرض‏‎ ‎‏بسیار اهمیت دارد و قرض الحسنه بسیار اهمیت دارد و در کمتر‏‎ ‎‏گناهانی است که به اندازۀ ربا در قرآن و سنت به او اهمیت داده‏‎ ‎‏شده باشد و او را مطرود کرده باشد، و نکته اش هم این است که‏‎ ‎‏اگر ربا رواج بگیرد، فعالیت کم می شود. یکی از نکاتش ‏‏[‏‏این است‏‎ ‎‏که‏‏]‏‏ در مقابل کار نیست این سودی که می برد، آن توی خانه اش‏‎ ‎‏نشسته یا عیاشی می کند و پولش دارد می زاید. یک همچو چیزی‏‎ ‎‏را که بخواهد ربا بگیرد آدم و تحمیل بکند به مسلمین، این از یک‏‎ ‎‏طرف یک ظلمی است به حسب آیۀ شریفه که تعبیر به ظلم کرده‏‎ ‎‏است، و از یک طرف دیگر بیکاری درست می کند.(506)‏

‏‏21 / 3 / 59‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏به همان اندازه که قرض به ربا محکوم است قرض به حسنه مطلوب است‏

‏‏این پول باید راه بیفتد و کار انجام بگیرد از آن و رزق پیدا بکند.‏‎ ‎‏اینها پول را همین طور می گذارندش آنجا دست یک کسی و‏‎ ‎‏می خواهند این پول بزاید برای خودشان بدون کار و این در جامعه‏‎ ‎‏فساد بزرگی است و این را ظلم گفته است قرآن شریف: ‏‏لاتَظْلِمُونَ‏‎ ‎‏ولاٰتُظْلَمونَ‏‏؛ آنطور تشبیه کرده است ‏‏فَأذَنُوا بِحَرْبٍ مِنَ الله ‏‏، این اهمیت‏‎ ‎‏زیاد دارد. و به همان اندازه ای که قرض به ربا محکوم است به‏‎ ‎‏همان اندازه قرض به حسنه و بدون ربا و همین طور قرض دادن به‏‎ ‎‏همان اندازه مطلوب است.‏

‏‏     و شما تکفل به یک امر بسیار بزرگی کردید و ان شاءالله با اعمال‏‎ ‎‏شما و امثال شما ربا از مملکت اسلامی کوچ می کند. لکن توجه به‏‎ ‎‏خودتان باید داشته باشید. هر شخصی باید خودش را محاسبه‏‎ ‎

‏
‏‎

‎

‏‏کند. یکی از منازل سِیر، محاسبۀ آدم است که انسان مراقبت از‏‎ ‎‏خودش بکند در روز که مشغول عمل است که خلاف نکند، شب‏‎ ‎‏هم که، آخر شب هم که می رود منزل از خودش محاسبه کند، مثل‏‎ ‎‏یک کسی که از او استنطاق می خواهد بکند، بازرسی می کند.‏‎ ‎‏خودش بازرسی کند، ببیند که امروز چه کرده است. شما از‏‎ ‎‏خودتان هر شب بازرسی کنید و ببینید با این صندوق چه عمل‏‎ ‎‏کردید. آیا این بیچاره ای که آمده قرض بگیرد با تلخی با او روبه رو‏‎ ‎‏شدید؟ خیلی این اهمیت دارد. ممکن است که یک نفر آدم هم‏‎ ‎‏قرض بدهد، مجانی هم بدهد، قرض الحسنه بدهد، لکن‏‎ ‎‏ترشرویی کند؛ یعنی، قلب این قرض گیرنده را آزرده کند و این‏‎ ‎‏قلب محل تجلی خداست. قرض که می دهید با خوشرویی، زود‏‎ ‎‏عملش را انجام بدهید، مثل ادارات دولتی نباشد. زود کار را انجام‏‎ ‎‏بدهید با خوشرویی، با بشاشت، با احترام.(507)‏

‏‏21 / 3 / 59‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏اگر کسی صدقه بدهد و منت بگذارد مطرود است‏

‏‏زود کار را انجام بدهید با خوشرویی، با بشاشت، با احترام. آنکه‏‎ ‎‏آمده است قرض می کند خوب یک نقیصه ای در خودش می بیند.‏‎ ‎‏به واسطۀ این نقیصه شاید یک خجالتی برای خودش خیال بکند و‏‎ ‎‏حال آنکه نه فقر خجالت دارد و نه قرض خجالت دارد؛ لکن‏‎ ‎‏خوب، یک احساس حقارتی ممکن است بکند. شما با اعمالتان‏‎ ‎‏رفع کنید این را. شمایی که متکفل قرض الحسنه دادن هستید، با‏‎ ‎‏خوشرویی و عمل خوب این نقیصه ای که آن آدم در خودش مثلاً‏‎ ‎‏می بیند و حقارتی که شاید در خودش می بیند، شما او را رفع کنید،‏‎ ‎‏آن از قرض الحسنه دادن بالاتر است، حسنۀ او از قرض الحسنه‏‎ ‎

‏
‏‎

‎

‏‏دادن بالاتر ‏‏]‏‏است‏‏][‏‏. دلجویی از مستمندان و از ضعفا و از‏‎ ‎‏مستضعفان از اعمال دیگر محتمل است بسیار بزرگتر باشد. و شما‏‎ ‎‏در حالی که آن عبادت را انجام می دهید که متکفل شدید برای یک‏‎ ‎‏عبادتی که قرض الحسنه بدهید و صندوق راباز کنید به روی‏‎ ‎‏اشخاص احتیاجدار، این مطلب، این عبادت بزرگ را هم انجام‏‎ ‎‏بدهید. این عبادت بزرگ که دلجویی از یک نفر انسان، از یک‏‎ ‎‏نفری که ممکن است از خود شما شریفتر باشد و شما نمی دانید.‏‎ ‎‏ممکن است از خود شما ایمانش به خدا بالاتر باشد و شما مطلع‏‎ ‎‏نیستید، دلجویی از این، از آن کارِ دیگرتان، بالاتر است و اگر کسی‏‎ ‎‏صدقه بدهد و منت بگذارد، مطرود است، پیش خدا مطرود است‏‎ ‎‏این صدقه، اصلاً مطرود است.(508)‏

‏‏21 / 3 / 59‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏پولهای مردم امانت است نزد صندوق های قرض الحسنه‏

‏‏در اعمالی که ما انجام می دهیم و شما آقایان هم یک مصداق‏‎ ‎‏خوبش را دارید انجام می دهید و آن تکفل صندوقهای‏‎ ‎‏قرض الحسنه ‏‏[‏‏است‏‏]‏‏، گاهی عمل، خوب عملی است؛ نماز، دیگر ‏‎ ‎‏از اعمال بسیار بزرگ است، لکن نمازگزار بد است، نماز خوب‏‎ ‎‏است، نمازگزار این را به ریا انجام می دهد، جهنم می رود، با‏‎ ‎‏نمازش جهنم می رود. صندوق قرض الحسنه خوب است،‏‎ ‎‏صندوقدار خیلی کارش مشکل است، جدیت کنید که صندوقدار‏‎ ‎‏امینی باشید و صندوقداری باشید که برای ملت خودتان، برای‏‎ ‎‏مستمندان خودتان بافایده باشید و قصد اینکه به آنها یک مثلاً‏‎ ‎‏چیزی هم بفروشید نداشته باشید. برای خدا کار کنید و امانت را‏‎ ‎‏حفظ. این پولهایی که مردم به صندوق قرض الحسنه می دهند، اینها‏‎ ‎

‏
‏‎

‎

‏‏یک امانتهایی است دست صندوقدارها. من هیچیک از آقایان را‏‎ ‎‏هم نمی شناسم، بله، بعضی آقایان را می شناسم، نمی دانم که این‏‎ ‎‏بعضی آقایان واردند در این زمینه، یا مِن باب اتفاق آمدند؛ لکن به‏‎ ‎‏عنوان صندوقدار کسی را نمی شناسم. شما همه خودتان‏‎ ‎‏می شناسید خودتان را، هر آدمی خودش را خوب می شناسد؛‏‎ ‎‏یعنی، نه به آن خوبی که مراتب کمال را بشناسد، راجع به اعمالش‏‎ ‎‏خودش می داند دارد چه می کند. شماها هم می دانید که در این‏‎ ‎‏امانت آیا چه می کنید؛ آیا به آنطوری که رضای خداست عمل‏‎ ‎‏می کنید؟ و ان شاءالله امیدوارم عمل بکنید. و اگر خدای نخواسته‏‎ ‎‏قصوری در این امر دارید، جبران کنید. کار، بسیار کار خوبی است،‏‎ ‎‏مسئولیتش هم بسیار زیاد است. کار هر چه بزرگتر باشد مسئولیت‏‎ ‎‏هم به حجم آن بزرگ است.(509)‏

‏‏21 / 3 / 59‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏3ـ 8 بهره و ربا‏

‏‏1ـ3ـ 8 حرمت ربا و بهره‏

‏‏ ‏

‏‏ما بهره ها را جایز نمی دانیم‏

‏‏سؤال:‏‏] ‏‏به نظر حضرتعالی، حکومت اسلامی شما با مسائل بانکی‏‎ ‎‏و مسئلۀ بهره چگونه برخورد خواهد کرد؟ با مسئلۀ صنایع چگونه‏‎ ‎‏برخورد خواهد کرد؟ آیا حضرتعالی در افکار خودتان با عربستان‏‎ ‎‏سعودی نزدیکتر هستید یا لیبی؟ یا تصور می فرمایید که یک‏‎ ‎‏چیزی است متفاوت از همۀ اینها؟‏‏][‏

‏‏جواب: ‏‏اما راجع به بهرۀ بانکی، ما بانکهایی که بی بهره باشد باید‏‎ ‎‏تأسیس کنیم. ما بهره ها را جایز نمی دانیم. اما راجع به صنایع،‏‎ ‎‏صنایع را در ایران به بهترین وجه پایه گذاری خواهیم کرد. و اما‏‎ ‎

‏
‏‎

‎

‏‏آنچه که امروز به عنوان صنایع است در ایران، مونتاژی بیش نیست‏‎ ‎‏و اصولاً به درد نمی خورد.(510)‏

‏‏16 / 9 / 57‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏بهره یا ربا حرام است‏

‏‏سؤال: ‏‏[‏‏با وجود بعضی قوانین اسلام مثل بهره و... وضع بانکها ـ چه‏‎ ‎‏ملی و چه خارجی ـ چه می شود؟ در جمهوری اسلامی بانک‏‎ ‎‏چطور می تواند کار کند؟‏‏]‏

‏‏جواب:‏‏ بهره حرام است. باید نظام دیگری درست بشود.(511)‏

‏‏18 / 10 / 57‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏ربا در اسلام حرام است‏

‏‏سؤال: ‏‏]‏‏مبانی اقتصادی شما در رژیم اسلامی چیست؟ برای مثال‏‎ ‎‏در بخش بانکی آیا ربح از بین خواهد رفت؟ حق مالکیت را در‏‎ ‎‏رابطه با اصلاحات ارضی چطور می بینید؟‏‏][‏

‏‏جواب:‏‏ ربا در اسلام حرام است و به هیچ شکل در اقتصاد اسلامی‏‎ ‎‏وارد نباید بشود. و مالکیت در اسلام پذیرفته شده است ولکن‏‎ ‎‏اسلام در چیزهایی که حق مالکیت به آنها تعلق می گیرد و نیز در‏‎ ‎‏شیوه و شرایط پیدا شدن این حق دستوراتی داده است که نظام‏‎ ‎‏اقتصادی اسلام را و نیز روابط اقتصادی در جامعۀ اسلامی را از‏‎ ‎‏روابط و نظام اقتصادی سرمایه داری امروز دنیا جدا می کند.(512)‏

‏‏23 / 10 / 57‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏کسی که ربا بگیرد جنگ با خدا می کند‏

‏‏سیستم بانکداری به این وضعی که الآن در ایران هست، این وضعْ‏‎ ‎

‏
‏‎

‎

‏‏وضع طاغوتی است. ربا در اسلام حرام است؛ در قرآن اعلام به‏‎ ‎‏حرمت شده است: کسی که ربا بخورد،ربا بگیرد ـ در اسلام، در‏‎ ‎‏قرآن گفته شده است که جنگ با خدا می کند! این سیستم باید‏‎ ‎‏متحول بشود. سیستم بانکی باید عوض بشود. و ما امیدواریم که با‏‎ ‎‏همت همۀ کارمندان و کارگران اینطور مسائل حل بشود. اگر این‏‎ ‎‏مسائل حل نشود، فرهنگ ما همان فرهنگ باشد، وزارتخانه های‏‎ ‎‏ما همان وزارتخانه ها باشد، افراد وزارتخانه ها باز همان باشد،‏‎ ‎‏ادارات ما باز همان ادارات باشد، و مردم ما باز همان افکار را‏‎ ‎‏داشته باشند که در زمان طاغوت داشتند، من خوف این را دارم که‏‎ ‎‏شکستی به ما وارد بشود که دیگر جبران نتوانیم بکنیم. باید همه با‏‎ ‎‏هم، همه مکلفیم ـ تکلیفْ تکلیف خدایی است ـ همه مکلفیم که‏‎ ‎‏اسلام و کشور را نجات بدهیم.(513)‏

‏‏23 / 1 / 58‏

‏‏ ‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏رباخواری مخالف نظام اسلام است‏

‏‏کارها را باید عوض کرد. باید تحول پیدا کرد. باید همۀ ملت‏‎ ‎‏متحول بشود. فقط این نباشد که ما انقلاب چیز کردیم از طاغوت‏‎ ‎‏به این. باید انقلاب باطنی بکنیم. باید نفوسمان هم منقلب بشود.‏‎ ‎‏اگر تا حالا در تحت سلطۀ شیطان و طاغوت بوده است، متحول‏‎ ‎‏بشویم و بیرون برویم از این پوشش شیطانی به پوشش رحمانی.‏‎ ‎‏آن به این است که ما مطابق نظام اسلام عمل کنیم. رباخواری‏‎ ‎‏مخالف با نظام اسلام است. جنگ با خداست، به حسب قرآن‏‎ ‎‏فَأْذَنُوا بِحَرْبٍ مِنَ الله  ‏‏بیایید به جنگ خدا. اینها به جنگ خدا رفتند.(514)‏

‏‏10 / 10 / 58‏

‏‏*  *  *‏

‏
‏‎

‎

‏‏گناه یک درهم ربا بیشتر از هفتاد بار زنا با محارم است‏

‏‏اما مسئله بانک از مسائل مهمی است که چنانچه ربا از بانک حذف‏‎ ‎‏نشود، مشمول آیه شریفه و روایات کثیره می شویم که آیه شریفه‏‎ ‎‏می فرماید کسانی که ربا می خورند اینها اعلام جنگ با خدا و‏‎ ‎‏پیغمبر می کنند. این تعبیر در کم جایی واقع شده است که اعلان‏‎ ‎‏جنگ است بین کسانی که می خواهند ربا بخورند با خدا و پیغمبر.‏‎ ‎‏روایات بسیار ما داریم که هیچ جای شبهه در این روایات نیست که‏‎ ‎‏در بعضی از آنها تعبیری شده است که شاید برای هیچ چیز نشده‏‎ ‎‏است که یک درهم ربا شدتش بیشتر است از اینکه هفتاد زنا بکند‏‎ ‎‏کسی با محرم خودش، با عمه خودش، با خاله خودش، با خواهر‏‎ ‎‏خودش. و اگر چنانچه ربا در یک کشوری مثل کشور ما خدای‏‎ ‎‏نخواسته، باز در بانکش، در تجارتش، در بین مردمش باشد، ما‏‎ ‎‏نمی توانیم بگوییم که ما جمهوریمان جمهوری اسلامی است،‏‎ ‎‏محتوای جمهوری، اسلامی است. از این جهت باید کارشناسان،‏‎ ‎‏علما در این مسئله بسیار فعالیت کنند، دقت کنند که ما را از این‏‎ ‎‏گرفتاری نجات بدهند، و ملت هم باید توجه بکنند به اینکه مواجه‏‎ ‎‏هستند با یک همچو چیزی که قرآن کریم می فرماید: ‏‏فَاْذَنُوا بِحَرْبٍ مِنَ‏‎ ‎‏الله ِ وَ رَسُولِه ‏‏اِعلام جنگ بکنید با خدا. و اگر چنانچه بانکداری به آن‏‎ ‎‏معنایی که در جاهای دیگر هست رواج پیدا بکند، مردم از صنعت‏‎ ‎‏و کار و سایر چیزها باز می مانند، می نشینند توی خانه شان و‏‎ ‎‏پولشان برایشان کار می کند و حال آنکه پول نباید کار بکند. پس‏‎ ‎‏اصلاح بانک هم یکی از امور بسیار مهم است، چنانچه اصلاح‏‎ ‎‏اقتصاد و مالیات و امثال ذلک هم بسیار اهمیت دارد.(515)‏

‏‏25 / 2 / 63‏

‏‏*  *  *‏

‏
‏‎

‎

‏‏2ـ3ـ 8 اثرات ربا و بهره‏

‏‏ ‏

‏‏بهره پول خلاف انصاف و انسانیت و بدترین انواع استثمار است‏

‏‏اصل بهره از پول یک امری است بسیار خلاف انصاف و خلاف‏‎ ‎‏انسانیت که یک پولی آنجا گذاشته اند، بعد آن پول نه کاری، نه‏‎ ‎‏چیزی، یک چیزی در آورند. بدترین انواع استثمار همین رباست‏‎ ‎‏که در مقابل هیچ، خود پول که هست و در مقابل هیچ، این بزاید،‏‎ ‎‏بهره بردارد. در اسلام، این البته به هر صورتش حرام است حتی‏‎ ‎‏این فرارهایی که بعضیها جایز می دانند، این فرارها هم صحیح‏‎ ‎‏نیست. فرار از ربا هم صحیح نیست. یک راههایی گفته شده است،‏‎ ‎‏لکن آنها هم صحیح نیست بهره برداری از این نقود و از پول به هیچ‏‎ ‎‏وجه در اسلام جایز نیست. از جهتی که یک همچو بانک اسلامی‏‎ ‎‏که مبنایش بر این باشد که بهره در کار نباشد و ربا در کار نباشد، این‏‎ ‎‏یک خدمت بزرگی است به جامعه و به اسلام، هر دو، که امید‏‎ ‎‏است که احتیاج مردم از سایر بانکها به واسطۀ این بانک سلب‏‎ ‎‏بشود و مردم توجه بکنند به این بانک که اسلامی است، مبنایش‏‎ ‎‏اسلام است، اسلامی است و مبنایش بر این است که استثمار نکند‏‎ ‎‏مردم را، بهره برداری از انسان بیخودی نکند.‏

‏‏     ‏‏و من توفیق شما را از خدا می خواهم که در این راه با صداقت، با‏‎ ‎‏نیت صادقانه عمل بکنید، چنانچه هر کاری که با نیت صادقانه شد،‏‎ ‎‏آن کار به نتیجه می رسد، و به نتیجه ای که بخواهید می رسد. نیتها را‏‎ ‎‏باید صادق کرد و برای خدا. یک همچو کار بزرگی که شما الآن انجام‏‎ ‎‏می دهید ان شاءالله برای خدا باشد تا منافع آخرتی هم برای همه تان‏‎ ‎‏ان شاءالله داشته باشد و من امیدوارم که توفیق پیدا بکنید و بانک شما‏‎ ‎‏یکوقت بانک اول باشد و سایر بانکها که بر مبنای بهره برداری و بر‏‎ ‎‏مبنای خلاف و فساد است، اینها از بین بروند، یا بهره ها از بین بروند‏‎ ‎‏که همه اسلامی بشوند، آن وقت شما هم یکی از بانکها. اگر اسلامی‏‎ ‎

‏
‏‎

‎

‏‏شدند آنها هم بمانند، و الاّ بالاخره باید برچیده بشوند اگر اسلامی‏‎ ‎‏نشوند. ان شاءالله که موفق و مؤید باشید.(516)‏

‏‏1 / 3 / 58‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏کم شدن فعالیت با رواج ربا‏

‏‏در کمتر گناهانی است که به اندازۀ ربا در قرآن و سنت به او اهمیت‏‎ ‎‏داده شده باشد و او را مطرود کرده باشد، و نکته اش هم این است‏‎ ‎‏که اگر ربا رواج بگیرد، فعالیت کم می شود. یکی از نکاتش ‏‏[‏‏این‏‎ ‎‏است که‏‏]‏‏ در مقابل کار نیست این سودی که می برد، آن توی‏‎ ‎‏خانه اش نشسته یا عیاشی می کند و پولش دارد می زاید. یک همچو‏‎ ‎‏چیزی را که بخواهد ربا بگیرد آدم و تحمیل بکند به مسلمین، این‏‎ ‎‏از یک طرف یک ظلمی است به حسب آیۀ شریفه که تعبیر به ظلم‏‎ ‎‏کرده است، و از یک طرف دیگر بیکاری درست می کند.(517)‏

‏‏21 / 3 / 59‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏رباخواران می خواهند این پول برایشان بدون کار بزاید و این ظلم است‏

‏‏این پول باید راه بیفتد و کار انجام بگیرد از آن و رزق پیدا بکند.‏‎ ‎‏اینها پول را همین طور می گذارندش آنجا دست یک کسی و‏‎ ‎‏می خواهند این پول بزاید برای خودشان بدون کار و این در جامعه‏‎ ‎‏فساد بزرگی است و این را ظلم گفته است قرآن شریف: ‏‏لاتَظْلِمُونَ‏‎ ‎‏ولاٰتُظْلَمونَ‏‏؛ آنطور تشبیه کرده است ‏‏فَأذَنُوا بِحَرْبٍ مِنَ الله ‏‏، این اهمیت‏‎ ‎‏زیاد دارد. و به همان اندازه ای که قرض به ربا محکوم است به‏‎ ‎‏همان اندازه قرض به حسنه و بدون ربا و همین طور قرض دادن به‏‎ ‎‏همان اندازه مطلوب است.‏

‏‏     و شما تکفل به یک امر بسیار بزرگی کردید و ان شاءالله با اعمال‏‎ ‎

‏
‏‎

‎

‏‏شما و امثال شما ربا از مملکت اسلامی کوچ می کند.(518)‏

‏‏21 / 3 / 59‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏3ـ3ـ 8 برخی احکام شرعی بانکداری‏

‏‏ ‏

‏‏قانون معاملات در اسلام من جمله قانون بانک مراعات صلاح کشور و توده را کرده است‏

‏‏و اما قانون بانک از فروع قانون معاملات است که در اسلام برای‏‎ ‎‏آن هزاران قانون وضع شده است و این ماجراجویان بیخرد از آن‏‎ ‎‏بی اطلاعند و بی جهت به ستیزه برخاستند، قانون معاملات در‏‎ ‎‏اسلام مانند دیگر قوانینش مراعات صلاح کشور و توده را به طور‏‎ ‎‏کافی کرده حتی معاملات شخصی را که بر خلاف صلاح کشور و‏‎ ‎‏توده است باطل دانسته و از معاملات مسکرات و قراردادهای برد‏‎ ‎‏و باختی و معاملات آلات و ابزار بازیگریها و ساز و نوازها و‏‎ ‎‏پولهایی که در راه تئاتر و مجالس رقص و سینما و بال و مانند آنها‏‎ ‎‏که هر یک سرچشمۀ فساد اخلاق توده است مصرف می شود و‏‎ ‎‏تمام چیزهایی که فساد دارد جلوگیری کرده است.(519)‏

‏‏ ‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏چنین مسئله ای (بستن بانکها) نبوده است‏

‏‏سؤال: ‏‏]‏‏حضرت آیت الله ! شما در برنامه های خودتان و برای حل‏‎ ‎‏مشکلات اقتصادی، گویا نظر داده اید که می خواهید بانک ها را‏‎ ‎‏ببندید، آیا در شرایط کنونی در این دوران از وضع اقتصادی ممکن‏‎ ‎‏است ما بانک ها را ببندیم؟‏‏][‏

‏‏جواب:‏‏ چنین مسأله ای اصلاً نبوده است، بنابراین سؤال شما‏‎ ‎‏اساسی ندارد.(520)‏

‏‏19 / 8 / 57‏

‏
‏‎

‎

‏‏چاپ عکس شهید مدرس روی اولین اسکناس جمهوری اسلامی‏

‏‏سزاوار است که ‏‏[‏‏بر‏‏]‏‏ اولین اسکناس که در ایران به طبع می رسد،‏‎ ‎‏عکس اولین مرد مجاهد در رژیم منحوس پهلوی چاپ شود.‏‎ ‎‏خداوند رحمت فرماید ایشان را.(521)‏

‏‏7 / 9 / 64‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏مبلغ جریمه برای تأخیر بدهکاری حرام است ‏

‏‏مسأله 2844ـ اگر برای تأخیر بدهکاری، طلبکار چه بانکها یا غیر‏‎ ‎‏آنها چیزی از بدهکار بگیرد حرام است، اگرچه بدهکار راضی به‏‎ ‎‏آن شود.(522)‏

‏‏ ‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏در مثل اسکناس و دینار کاغذی ربای غیر قرضی تحقق پیدا نمی کند‏

‏‏مسأله 2845ـ در مثل اسکناس و دینار کاغذی و سایر پولهای‏‎ ‎‏کاغذی مثل دلار و لیرۀ ترکی، ربای غیرقرضی تحقق پیدا نمی کند،‏‎ ‎‏و جایز است معاوضه نقدی بعض آنها را با بعض به زیاده و کم، و‏‎ ‎‏در معاوضه نسیه بعض آنها را با بعض به زیاده و کم، در صورتی‏‎ ‎‏بی اشکال است که زیاده و کم به حساب مدت نسیه نباشد، و امّا‏‎ ‎‏ربای قرضی در تمام آنها تحقق پیدا می کند، و جایز نیست قرض‏‎ ‎‏دادن ده دینار به دوازده دینار.(523)‏

‏‏ ‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏معامله قرضی یا غیرقرضی از بانکها حلال است ‏

‏‏مسأله 2853ـ آنچه اشخاص از بانکها می گیرند به عنوان معاملۀ‏‎ ‎‏قرض یا غیر قرض، در صورتی که معامله به وجه شرعی انجام‏‎ ‎‏بگیرد حلال است و مانع ندارد، اگرچه بداند که در بانکها پولهای‏‎ ‎

‏
‏‎

‎

‏‏حرامی است و احتمال بدهد پولی را که گرفته است از حرام است،‏‎ ‎‏ولی اگر بداند پولی را که گرفته است حرام است، یا بعض از آن‏‎ ‎‏حرام است، تصرف درآن جایز نیست، و باید با اذن فقیه معامله‏‎ ‎‏مجهول المالک با آن بکند اگر مالک آن را نتواند پیدا کند، و در این‏‎ ‎‏مسأله فرقی میان بانکهای خارجی و داخلی و دولتی و غیردولتی‏‎ ‎‏نیست.(524)‏

‏‏ ‏

‏‏*  *  *‏

‏‏اگر در سپرده های بانک که به صورت قرض است نفع قرار داده شود، قرض باطل است‏

‏‏مسأله 2854ـ سپرده های در بانک اگر به عنوان قرض باشد و نفعی‏‎ ‎‏در آن قرار نشود، اشکال ندارد، و جایز است از برای بانکها که در‏‎ ‎‏آن تصرّف کنند، و اگر نفع، قرارداد شود، قرارداد نفع حرام و باطل‏‎ ‎‏است ولی اصل قرض صحیح است و بانکها می توانند در آنچه‏‎ ‎‏می گیرند تصرف کنند.(525)‏

‏‏ ‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏اگر قانون بانک به قرض هایی که می گیرد سود دهد و قرض مبنی بر آن قانون باشد حرام است‏

‏‏مسأله 2855ـ فرقی نیست در قرار نفع که موجب رباست بین آنها‏‎ ‎‏که صریحاً قرارداد شود یا بنای طرفین در حال قرض به گرفتن‏‎ ‎‏نفع باشد پس اگر قانون بانک آن باشد که به قرضهایی که‏‎ ‎‏می گیرد سود بدهد، و قرض مبنی بر این قانون باشد حرام‏‎ ‎‏است.(526)‏

‏‏ ‏

‏‏*  *  *‏

‏
‏‎

‎

‏‏اگر چیزی بدون قرار به قرض دهنده بدهند حلال است ‏

‏‏مسأله 2856ـ اگر در موردی قرض، بدون قرار نفع باشد نه به طور‏‎ ‎‏صراحت و نه به غیر آن، قرض صحیح است، و اگر چیزی بدون‏‎ ‎‏قرار، به قرض دهنده بدهند حلال است.(527)‏

‏‏ ‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏اگر سپرده گذاران اذن بدهند تصرف سپرده توسط بانک جایز است‏

‏‏مسأله 2857ـ سپرده های در بانک که به عنوان ودیعه و امانت‏‎ ‎‏است اگر مالک اذن ندهد که بانک در آنها تصرف کند، جایز نیست‏‎ ‎‏تصرف، و اگر تصرف کند، ضامن است و اگر اذن بدهد یا راضی‏‎ ‎‏باشد، جایز است و اگر بانک چیزی بدهد یا بگیرد به رضایت،‏‎ ‎‏حلال است، مگر رضای به تصرف برگردد حقیقتاً به قرض، یعنی‏‎ ‎‏تملک به ضمان، در این صورت اگر چیزی با قرار بدهد، حرام‏‎ ‎‏است و ودیعه بانکی ظاهراً از این قبیل است اگرچه به اسم ودیعه‏‎ ‎‏باشد.(528)‏

‏‏ ‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏جایزه هایی که بانکها با قرعه کشی می دهد حلال است‏

‏‏مسأله 2858ـ جایزه هایی که بانکها یا غیر آنها برای تشویق قرض‏‎ ‎‏دهنده می دهند، یا مؤسسات دیگر برای تشویق خریدار و مشتری‏‎ ‎‏می دهند با قرعه کشی، حلال است و چیزهایی که فروشنده ها در‏‎ ‎‏جوف جنسهای خود می گذارند برای جلب مشتری، و زیاد شدن‏‎ ‎‏خریدار، مثل سکه طلا در قوطی روغن، حلال است و اشکال‏‎ ‎‏ندارد.(529)‏

‏‏ ‏

‏‏*  *  *‏

‏
‏‎

‎

‏‏دریافت حق العمل برای حوالۀ وجوه توسط بانکها اشکال ندارد‏

‏‏مسأله 2859ـ حواله های بانکی یا تجاری که به آنها صرف برات‏‎ ‎‏گفته می شود مانع ندارد، پس اگر بانک یا تاجر پولی از کسی در‏‎ ‎‏محلی بگیرد و حواله بدهد که از بانک یا طرفش در محل دیگر این‏‎ ‎‏شخص آن پول را بگیرد و در مقابل این حواله از دهنده چیزی‏‎ ‎‏بگیرد مانع ندارد و حلال است، مثلاً اگر هزار تومان در تهران به‏‎ ‎‏بانک بدهد و بانک حواله بدهد که شعبۀ اصفهان هزار تومان را به‏‎ ‎‏این شخص بپردازد. و در مقابل این حواله بانک تهران ده تومان‏‎ ‎‏بگیرد، اشکال ندارد، و اگر هزار تومان بگیرد و حواله بدهد نهصد‏‎ ‎‏و پنجاه تومان از محل دیگر بگیرد اشکال ندارد، چه آن پول را که‏‎ ‎‏بانک می گیرد به عنوان قرض بگیرد یا عنوان دیگر و در فرض‏‎ ‎‏مذکور اگر زیادی را به عنوان حق العمل بگیرد اشکال ندارد.(530)‏

‏‏ ‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏دریافت حق الزحمه برای حوالۀ وجوه توسط بانکها اشکال ندارد‏

‏‏مسأله 2860ـ اگر بانک یا مؤسسۀ دیگر پولی به شخص بدهد و‏‎ ‎‏حواله کند که این شخص پول را در محل دیگر به شعبه بانک یا‏‎ ‎‏طرف خود بپردازد پس اگر مقداری به عنوان حق زحمت بگیرد‏‎ ‎‏اشکال ندارد، و همین طور اگر به عنوان فروش اسکناس به زیادتر‏‎ ‎‏باشد، مانع ندارد، و اگر قرض بدهد و قرار نفع بگذارد، حرام‏‎ ‎‏است، اگرچه قرار نفع صریح نباشد و قرض منبی بر آن باشد، ولی‏‎ ‎‏اصل قرض صحیح است.(531)‏

‏‏ ‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏بانکهای رهنی و غیر آن ها اگر قرض بدهند با قرار نفع نمی توانند مورد رهن را بفروشند و مال خود را بردارند‏

‏‏مسأله 2861ـ بانکهای رهنی و غیر آنها اگر قرض بدهند با قرار‏‎ ‎

‏
‏‎

‎

‏‏نفع، و چیزی را رهن بگیرند که درسر موعد اگر بدهکار بدهی‏‎ ‎‏خود را نپرداخت بفروشند، ومال خود را بردارند، این قرض با قرار‏‎ ‎‏نفع حرام است و قرار نفع باطل است، ولی اصل قرض و رهن و‏‎ ‎‏وکالت در فروش صحیح است، و جایز است برای بانک آن را‏‎ ‎‏بفروشد و اگر کسی آن را بخرد مالک می شود، و اگر قرار نفع‏‎ ‎‏نباشد وحق الزحمه بگیرد، و در مقابل قرض رهن بگیرد، مانع‏‎ ‎‏ندارد و با مقررات شرعیه فروش رهن و خرید آن مانع ندارد.(532)‏

‏‏ ‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏کسانی که می خواهند از بانکهای ربوی قرض بگیرند جایز است اصل قرض را قبول کنند و شرط را در واقع قبول نکنند‏

‏‏مسأله 2893ـ کسانی که می خواهند از بانکها یا غیر آنها قرض‏‎ ‎‏بگیرند و دهنده بدون ربا قرض نمی دهد، جایز است اصل قرض‏‎ ‎‏را قبول کنند، و شرط را در واقع و به طور جد قبول نکنند، و در این‏‎ ‎‏صورت اگر اظهار قبول کنند بدون جد و قصد حقیقی، این قرار‏‎ ‎‏صوری حرام نیست، بنابراین أصل قرض صحیح است و شرط‏‎ ‎‏باطل، و مرتکب حرام هم نشده اند.(533)‏

‏‏ ‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏اگر پولی به بانک یا غیر آن بدهند و بانک با آنها ربا دهد گرفتن آن جایز نیست‏

‏‏مسأله 2894ـ اگر پولی به بانک یا غیر آن بدهند و بانک به آنها ربا بدهد‏‎ ‎‏جایز نیست بگیرند،اگرچه قرار هم نگذاشته باشند، ولی اگر قرض گیرنده‏‎ ‎‏مجاناً چیزی بدهد حرام نیست، و جائز است گرفتن آن.(534)‏

‏‏ ‏

‏‏*  *  *‏

‎

‏‎ ‎

‏‎

‎