کتاب خمس

خمس دیونی که وصول نشده

خمس دیونی که وصول نشده

[سؤال 4263]‏ ‏ ‏ 2093‏

‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 28 محرم 1403 ق‏

‏مقام منیع حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی مدّ ظله، سلام علیکم ‏

‏اگر بین سال از درآمدم که هنوز متعلق خمس نشده، به کسی قرض بدهم که نیاز به‏

استفتائات امام خمینی (س)ج. 4صفحه 203
‏قرض داشته و تا آخر سال قدرت بر پرداخت نیافت آیا باید سر سال خمس آن را‏‎ ‎‏بدهم هرچند وصول نشده؟ یا پس از وصول بلافاصله بدهم؟ یا از درآمد سال وصول‏‎ ‎‏حساب می شود؟ ادام الله‌ ظلّکم العالی‏

بسمه تعالی، هر وقت وصول شد فوراً خمس آن را بدهید.

[سؤال 4264]‏ ‏ ‏ 2094‏

‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏محضر مقدس امام خمینی، مدّ ظله، محترماً؛ به عرض می رساند که: ‏

‏1. مبلغ نقدی از درآمد کسبم در بین سال وام داده ام و تا آخر سال وصول نکرده ام‏‎ ‎‏(با این که می توانستم وصول نمایم) و سال کسبم گذشته است، اگر آن پول را دریافت‏‎ ‎‏کنم از ربح سال وصول محسوب است که اگر صرف مؤونه کردم خمس نداشته باشد‏‎ ‎‏و یا آن که باید خمس آن را بدهم؛ چون از سال آن گذشته است؟‏

بسمه تعالی، باید خمس آن را بدهید و ربح سال قبل است، نه سال وصول.

‏2. از درآمد کسبم فرشی خریده ام که در سال های بعد احتیاج به آن دارم برای زندگی، آیا از مؤونۀ امسال‏‎ ‎‏که خریده ام محسوب می شود که خمس نداشته باشد و یا این که باید خمس آن را بدهم؟‏

بسمه تعالی، اگر طوری است که باید فعلاً آن را تهیه کنید خمس ندارد.

‏3. اگر خانواده ای خمس و زکات را نپرداخته باشد، عبادات فرزندان آن شخص (نماز و روزه و...)‏‎ ‎‏چگونه خواهد بود؟ و تکلیف چیست؟‏

بسمه تعالی، عبادات فرزندان صحیح است؛ مگر آن که علم داشته باشند که فرش یا مکانی که روی آن نماز می خوانند خمس داشته و پرداخت نشده است که در این صورت، بدون مراجعه به حاکم شرع و اجازۀ او، نماز روی آن اشکال دارد.

[سؤال 4265]‏ ‏ ‏  ‏---->‏ ‏ 2068

‏10. کسی که حساب سال دارد از نظر تخمیس اموال مثلاً روز آخر سال که می شود‏‎ ‎‏می بیند هزار تومان از زید طلب دارد. و پانصد تومان از عمرو، اگر از عمرو مطالبه کند‏

استفتائات امام خمینی (س)ج. 4صفحه 204
‏می دهد ولی زید یا ندارد که طلب را ادا کند یا آدم بد معامله ای است که به زودی‏‎ ‎‏حاضر نمی شود دِین خود را ادا کند، استفاده از تحریر چنین می شود که طلب عمرو‏‎ ‎‏باید تخمیس شود ولی از زید هر وقت وصول شد جزء عوائد سال وصول است و‏‎ ‎‏خمس ندارد مگر چیزی بعد از وصول باقی بماند که آخر سال آینده تخمیس گردد، آیا‏‎ ‎‏مسأله همین طور است که استفاده می شود، یا بعد از وصول باید تخمیس گردد هرچند‏‎ ‎‏تا آخر سال باقی نماند.‏

بسمه تعالی، طلب هر وقت وصول شد باید در مورد تعلق خمس همان وقت تخمیس شود و آنچه که در کتاب تحریر الوسیله مسطور است راجع به ترقی قیمت مال التجاره ای است که از مردم طلب دارد.

[سؤال 4266]‏ ‏ ‏  ‏---->‏ ‏ 4990

‏2. اگر کسی پولی به کسی قرض داد و یک سال یا بیشتر از آن پول گذشت و آن‏‎ ‎‏طرف پول را پس نداد، آیا پولش خمس دارد یا خیر؟‏

بسمه تعالی، هر وقت پول را وصول کرد خمس بدهد.

[سؤال 4267]‏ ‏ ‏  ‏---->‏ ‏ 4990

‏3. اگر کسی خانه ای را مثلاً 60000 تومان رهن کند تا یک سال، آیا بعد از یک سال‏‎ ‎‏پولش خمس دارد؟‏

بسمه تعالی، حکم مسأله قبل را دارد.

[سؤال 4268]‏ ‏ ‏  ‏---->‏ ‏ 2121

‏2. آیا پولی را که انسان قرض داده و طرف مقابل بعد از گذشت یک سال هم ندارد‏‎ ‎‏که بدهی خود را بپردازد، آیا این پول ـ که در اصل الآن در اختیار صاحب مال نیست ـ‏‎ ‎‏خمس دارد یا خیر؟‏

بسمه تعالی، اگر پول از درآمد کسب بوده، پس از وصول آن باید خمس آن داده شود.


استفتائات امام خمینی (س)ج. 4صفحه 205
[سؤال 4269]‏ ‏ ‏  ‏---->‏ ‏ 2024

‏2. اشخاصی مطالباتی از مردم دارند و آخر سال خمسی آن ها، آن مطالبات دریافت‏‎ ‎‏نمی شود و بعض از مدیونین احتمال دارد که چهار الی پنج سال دین خود را نپردازند.‏‎ ‎‏در رابطه با ادای خمس آن مطالبات، چه می فرمایید؟‏

بسمه تعالی، اگر از درآمد کسب قرض داده، هر وقت وصول شده همان موقع خمس دارد و اگر جنس را نسیه فروخته و در سال های بعد وصول می شود، وصولی جزو درآمد سال وصول محسوب است.

[سؤال 4270]‏ ‏ ‏  ‏---->‏ ‏ 1971

‏3. بنده مبلغ 15000 تومان از اداره متبوعم وام گرفتم و این وام را در اختیار یکی از‏‎ ‎‏اقوامم که بدان نیازمند بود قرار دادم و طبعاً ادارۀ من ماهانه مبلغ معینی ـ مثلاً 450‏‎ ‎‏تومان ـ از حقوق بنده کسر می کند؛ حال به این پولی که بنده در اختیار شخص مذکور‏‎ ‎‏قرار داده ام خمس تعلق می گیرد یا نه؟‏

بسمه تعالی، وام اگر از حقوق ماهانه ادا شده و پس از گذشت سال، آن را از طرف، وصول نمودید خمس دارد.

[سؤال 4271]‏ ‏ ‏ 2095‏

‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 25 / 1 / 1361‏

‏محضر مقدس حضرت آیت الله‌ العظمی رهبر کبیر انقلاب، امام خمینی، ادام الله‌‏‎ ‎‏ظلاله علی رؤوس الانام، جعلت فداکم؛ مستدعی است به جواب مسائل زیر مفتخرم‏‎ ‎‏فرمایید:‏

‏1. در خصوص اخراج خمس و سهم امام علیه السلام اگر وجوهی از اشخاصی طلب دارم‏‎ ‎‏آیا باید امسال محاسبه شود یا پس از دریافت؟‏

بسمه تعالی، اگر سر سال امکان وصول باشد باید همان سر سال حساب کنید و الاّ پس از دریافت، خمس آن را بدهید.


استفتائات امام خمینی (س)ج. 4صفحه 206
[سؤال 4272]

‏2. پس از حلول سال برای کسی که حساب سر سال نگاه داشته، اگر بعضی از‏‎ ‎‏مطالبات را بخواهد ببخشد آیا از محاسبه معاف است یا اخراج لازم است؟‏

بسمه تعالی، اگر امکان وصول مطالبات داشته خمس آن را ضامن است.

‏3. پدری در سال گذشته از درآمد همان سال، مقداری سرمایه به فرزندانش داده برای او کار کنند، آیا‏‎ ‎‏محاسبۀ آن هم لازم است؟‏

بسمه تعالی، اگر به آن ها بخشیده و بخشش از شؤون او بوده خمس ندارد وگرنه باید خمس بدهد.

‏4. کتاب هایی در سال های متمادی خریداری شده است برای مطالعه یا درس، آیا اخراج خمس آن ها‏‎ ‎‏لازم است؟‏

بسمه تعالی، اگر مورد لزوم است خمس ندارد.

‏5. ودیعۀ سفر حج که سال گذشته در بانک گذاشته شده است آیا از مؤونه حساب می شود یا خمس آن‏‎ ‎‏باید اخراج شود؟‏

بسمه تعالی، اگر طوری است که تا این پول را ندهد، نمی تواند به حج برود و حج بر او واجب است، از مؤونه محسوب است.

‏6. شخصی در نظر داشت خانه خریداری کند و با قولنامه، خانه خریده و تحویل گرفته و بدین منظور‏‎ ‎‏چند قطعه فرش خریداری کرده، ولی چون مجوّز خرید نگرفته، نتوانسته منتقل شود، آیا خمس به‏‎ ‎‏فرش ها تعلق می گیرد؟‏

بسمه تعالی، اگر در زندگی به آن ها نیاز دارد از مؤونه است و لازم نیست خمس آن ها را بدهد.

‏7. در چه شرایطی شخص می تواند خمس را به اقساط بپردازد؟ اگر یک جا بخواهد بپردازد تا اندازه ای‏‎ ‎‏در کسبش اختلال پیدا می شود و آیا کسی که برای اولین بار می خواهد خمس بپردازد، با آن که در حد‏‎ ‎‏نصاب، مال داشته آیا می شود مقداری از مالش، به عنوان سرمایه، از اخراج خمس معاف باشد؟‏

بسمه تعالی، معاف نیست و تأخیر باید با اجازه باشد.

‏8. در تقلید اعلم که شرط شده «در صورت تعدّد اعلم، اورع و اتقی را مقدم بدارد» آیا این شرط برای‏‎ ‎‏اولین بار است یا چنانچه پس از تعیین مقلَّد و تقلید از او برای چندی، تشخیص داد که اعلم دیگری از‏‎ ‎‏او اتقی و اورع است، آیا واجب است به دومی عدول کند؟‏

بسمه تعالی، در فرض مذکور، عدول لازم است علی الاحوط.


استفتائات امام خمینی (س)ج. 4صفحه 207
‏9. واسطه و دلال در معاملات به واسطه وساطت، اصولاً در صدی یک ـ مثلاًـ از فروشنده حق العمل‏‎ ‎‏می گیرد، عرف بازار فروشنده را ملزم می داند که حق واسطه را باید بدهد، آیا شرعاً هم همین طور‏‎ ‎‏است؟ و آیا اگر دلال عملی انجام نداده، فقط یک مرتبه همراه فروشنده به ملاقات خریدار رفته است‏‎ ‎‏برای معرفی طرفین، آیا مستحق حق العمل است؟ و اگر فروشنده نخواهد حق او را بدهد مشغول‏‎ ‎‏الذمه است؟‏

بسمه تعالی، اگر به همان نحو متعارف اقدام کرده اند، دلال حق متعارف خود را دارد.

[سؤال 4273]‏ ‏ ‏ 2096‏

‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏دفتر امام خمینی مدّ ظله العالی‏

‏1. کسی که پولی را به قرض می دهد و مدت یک سال هم بیشتر دستش می ماند آیا‏‎ ‎‏باید صاحب پول خمسش را بدهد یا کسی که استفاده می کند؟‏

بسمه تعالی، کسی که قرض گرفته لازم نیست خمس بدهد و کسی که قرض داده هر وقت آن را وصول کرد خمس بدهد.

‏2. کسی که نمی داند در بانک ها سود می گیرند، اگر وامی بگیرد و بعداً بفهمد که سود می گیرند، آیا این‏‎ ‎‏سود ربا حساب می شود یا نه؟‏

بسمه تعالی، بهرۀ پول، ربا و حرام است ولی آنچه را قرض گرفته مالک شده است.

‏3. کسی که برای تهیۀ مسکن، پولی را جمع کند و مدت یک سال هم بگذرد، آیا خمس دارد یا نه؟‏

بسمه تعالی، اگر از درآمد و حقوق جمع کرده، خمس دارد.

[سؤال 4274]‏ ‏ ‏ 2097‏

‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏1. پولی که انسان به کسی قرض داده و یک سال بر آن گذشته و دریافت ننموده آیا‏‎ ‎‏خمس به آن تعلق می گیرد؟‏

بسمه تعالی، اگر از درآمد کسب بوده و خمس آن داده نشده خمس دارد.

‏2. کسی که در محلی قصد اقامت ده روز را کرده بدون در نظر داشتن این که ممکن است در بین ده روز‏

استفتائات امام خمینی (س)ج. 4صفحه 208
‏سفرهایی کمتر از سفر شرعی برایش پیش آید نماز و روزه او قبل و بعد از سفرهای پیش آمده چه‏‎ ‎‏حکمی دارد؟ و اگر از اول بخواهد در بین این ده روز سفرهای بیشتر از حد ترخص کند نماز و روزه او‏‎ ‎‏چه حکمی دارد؟ والسلام علیکم ورحمة الله‌ وبرکاته‏

بسمه تعالی، اگر قصد اقامت ده روز با شرایط آن متحقق شده تا سفر شرعی جدید پیش نیامده حکم اقامت باقی است و اگر از اول قصد خروج از محل اقامت بیش از یکی دو ساعت دارد قصد اقامت محقق نشده است.

[سؤال 4275]‏ ‏ ‏  ‏---->‏ ‏ 1972

‏3. اگر کسی دارای شغلی است که میزان حقوق آن مشخص است، ولی هر موقع که‏‎ ‎‏بخواهد می تواند آن را دریافت کند، اگر چنانچه شخصی این پول را نگیرد و گرفتن آن‏‎ ‎‏را به بعداً محول نماید، اگر چنانچه سال خمسی که او در نظر گرفته به سر آید، آیا باید‏‎ ‎‏خمس پولی را که نگرفته است بپردازد یا خیر؟‏

بسمه تعالی، باید خمس بدهد.

[سؤال 4276]‏ ‏ ‏ 2098‏

‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏حضور محترم فقهای عظیم الشأن دفتر استفتائات امام، با سلام‏

‏سؤالاتی را که برای این جانب پیش آمده مطرح و مصدّع اوقات شریف آن‏‎ ‎‏حضرات آیات عظام و حجج اسلام می شوم.‏

‏1. دربارۀ خمس: کسی که مقروض و خود نیز قبل از رد قرض خود، مقداری پول‏‎ ‎‏ـ مثلاً ده هزار تومان ـ قرض الحسنه می دهد، آیا این پول خمس دارد یا خیر؟ و اگر‏‎ ‎‏کسی خمس این را داد با این که خود مقروض بوده، اگر بعداً ده هزار تومان به دست‏‎ ‎‏آورد و سال بر آن مال گذشت، با فرض این که مبلغ اول خمس نداشته باشد، آیا مبلغ‏‎ ‎‏پرداختی، به جای خمس وجه دوم محسوب می شود یا خیر؟ یا اصلاً قرض الحسنه‏‎ ‎‏خمس دارد یا خیر؟‏


استفتائات امام خمینی (س)ج. 4صفحه 209
بسمه تعالی، پولی که قرض داده شده، وقت وصول باید خمس آن را بدهد و پولی که قرض گرفته شده، خمس ندارد.

‏2. مبلغی که بنیاد شهید و ارتش به خانوادۀ شهدا می پردازند، آیا خمس دارد یا خیر؟‏

بسمه تعالی، خمس ندارد.

‏3. شهیدی که به علت تغییر مکان در جبهه روزه اش مانده، آیا روزه اش باید گرفته شود یا خیر؟ یا اگر‏‎ ‎‏باید گرفته شود، از خانوادۀ شهید، از کسان وی می توانند روزه اش را بگیرند یا خیر؟‏

بسمه تعالی، اگر پسر بزرگ تر دارد، بر عهدۀ او است و در هر صورت، خانوادۀ او می توانند روزه های او را بگیرند.

[سؤال 4277]‏ ‏ ‏ 2099‏

‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 18 / 9 / 1361‏

‏پس از عرض سلام و دعا خدمت رهبر عزیز ملت ایران. استدعا دارم جواب مسأله‏‎ ‎‏زیر را مرقوم فرمایید.‏

‏مبلغ 000 / 200 تومان طلبکار بودم که چندین سال گذشته است. امسال 000 / 100‏‎ ‎‏تومان آن را دریافت و 000 / 100 تومان دیگر را هر ماهه 000 / 10 تومان دریافت‏‎ ‎‏می دارم. از نظر خمس چه باید کرد؟ آیا می شود جزو درآمد سالیانه حساب کرد یا باید‏‎ ‎‏خمس آن را حالا بدهم؟ با توجه به این که وقت حساب سالیانه خودم 15 شعبان هر‏‎ ‎‏سال است و مبلغ در حدود 000 / 43 تومان هم به بانک بدهکار هستم.‏

‏استدعای جواب فوری دارم.‏

بسمه تعالی، هر وقت وصول کردید خمس مبلغ وصول شده را فوراً بدهید.

[سؤال 4278]‏ ‏ ‏  ‏---->‏ ‏ 1517

‏3. پولی که سال از آن گذشته باشد و به کسی قرض داده باشند، جریان خمسش‏‎ ‎‏چگونه می شود؟ ‏

بسمه تعالی، خمس دارد، ولی اگر نمی تواند از طرف بگیرد، هر وقت گرفت باید فوری خمس آن را بدهد.


استفتائات امام خمینی (س)ج. 4صفحه 210
[سؤال 4279]‏ ‏ ‏  ‏---->‏ ‏ 2499

‏3. کسانی که مبلغی پول به عنوان قرض الحسنه به مدت 3 یا 5 یا 7 سال به دولت‏‎ ‎‏اسلامی پرداخته اند و در این مدت نسبت به وجه فوق ممنوع التصرف می باشند، آیا در‏‎ ‎‏سر سال خمسی، مبلغ پرداختی به دولت را باید جزء موجودی سال خود حساب‏‎ ‎‏نمایند؟‏

بسمه تعالی، اگر امکان وصول در سر سال ندارد، هر وقت وصول شد خمس آن را بدهند.

[سؤال 4280]‏ ‏ ‏  ‏---->‏ ‏ 784

‏3. از درآمد وسط سال خمسی، پولی را به صندوق قرض الحسنه می پردازد و‏‎ ‎‏صندوق قرض می دهد به افراد و صندوق قرض را گرفته و دوباره به دیگری قرض‏‎ ‎‏می دهد و این عمل تکرار می شود. چه وقت باید خمس آن را بپردازد؟‏

بسمه تعالی، اگر سر سال، وصول آن امکان دارد باید سر سال خمس بدهد و در غیر این صورت هر وقت وصول کرد خمس بدهد.

[سؤال 4281]‏ ‏ ‏  ‏---->‏ ‏ 1012

‏3. مبلغی که به عنوان رهن می دهیم، اگر سر سال رسید، خمس دارد یا نه؟‏

بسمه تعالی، تا وصول نشده، پرداخت خمس آن واجب نیست.

[سؤال 4282]‏ ‏ ‏ 2100‏

‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 13 / 10 / 1361‏

‏محضر مبارک رهبر کبیر انقلاب و بنیان گذار جمهوری اسلامی، حضرت آیت الله‌‏‎ ‎‏العظمی امام خمینی، السلام علیکم‏

‏1. اگر مبلغی نزد شخصی به طور امانت و یا رهن برای اجارۀ منزل نزد‏‎ ‎‏صاحب خانه بسپارد، آیا باتوجه به این که از این پول به عنوان یک وسیله استفاده‏

استفتائات امام خمینی (س)ج. 4صفحه 211
‏می شود، وجوهات به این پول تعلق می گیرد؟ و اگر تعلق می گیرد، لطفاً حکم شرعی را‏‎ ‎‏بیان فرمایید.‏

بسمه تعالی، خمس دارد و هر وقت امکان وصول آن باشد، باید خمس آن را بدهد.

‏2. یک خانواده سه یا چهار نفری آیا چند دست رختخواب که جزو ضروریات اوّلیۀ منزل می باشد،‏‎ ‎‏می تواند داشته باشد؟ لطفاً حکم شرعی را بیان فرمایید.‏

بسمه تعالی، اشخاص مختلفند و میزان، نیاز عرفی و مراعات شؤون است.

‏3. اگر اموالی که وجوهات به آن تعلق می گیرد، از راه قناعت و صرفه جویی جمع شده باشد، آیا تخفیف‏‎ ‎‏هم دارد؟ و اگر دارد، لطفاً به طور واضح بیان فرمایید. ‏

بسمه تعالی، تخفیف ندارد و باید آنچه سر سال زیاد آمده، تخمیس شود.

‏4. طلایی که مورد استفاده قرار می گیرد، حکم آن چگونه است؟ ‏

بسمه تعالی، اگر مورد حاجت باشد از مؤونه است.

[سؤال 4283]‏ ‏ ‏  ‏---->‏ ‏ 4710

‏5. فردی از منافع و درآمد خود پولی را به عنوان قرض می دهد و خانه ای را برای‏‎ ‎‏نشستن رهن می کند و سر سال خمس او می رسد؛ آیا این پولی را که قرض داده، باید‏‎ ‎‏خمسش را بدهد یا خیر؟‏

بسمه تعالی، هر وقت وصول کرد، خمس بدهد.

[سؤال 4284]‏ ‏ ‏ 2101‏

‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 1 / 11 / 1361‏

‏دفتر محترم حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی ‏

‏پس از تقدیم عرض سلام؛ خواهشمند است اعلام فرمایید: این جانب کارمند‏‎ ‎‏بازنشستۀ بانک صادرات که تعدادی از سهام بانک را قبلاً دارا بوده ام (تعدادی از آن را‏‎ ‎‏بانک به صورت پاداش و تعدادی هم با پرداخت وجه آن از طرف خودم که البته تعداد‏‎ ‎‏خریداری شده با پول پرداختی خیلی کمتر از تعداد اهدایی می باشد) و در زمان بعد از‏

استفتائات امام خمینی (س)ج. 4صفحه 212
‏انقلاب به علت ملی شدن بانک ها، دولت بانک ها را ملی اعلام و از پرداخت وجه‏‎ ‎‏بهای سهام خودداری نمود، در صورتی که اگر حداقل ارزش اسمی سهم ها را‏‎ ‎‏پرداخت می نمودند بیش از یک میلیون تومان، ارزش سهامم بود؛ مرقوم فرمایید به‏‎ ‎‏مبلغ پولی که خودم از محل حقوق و مزایای دیگر بانک در زمان های گذشته پرداخت‏‎ ‎‏نموده ام، وجوهاتی تعلق می گیرد یا خیر؟ توضیح این که مبلغ پرداختی به هیچ وجه‏‎ ‎‏برایم مشخص نیست. ‏

بسمه تعالی، هروقت بهای سهام خریده شده به شما رسید، باید خمس آن را بدهید؛ بلی اگر در دادن خمس کوتاهی کرده باشید، باید فوراً خمس بدهید.

‎ ‎

استفتائات امام خمینی (س)ج. 4صفحه 213