اوّل از واجبات منی: رمی جمره
[سؤال 5839] 2817
بسمه تعالی 12 / 7 / 1362
دفتر محترم استفتای حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، دامت برکاته
احتراماً؛ نظر مبارک حضرت امام ـ روحی له الفداء ـ را نسبت به چند مسأله حج که در ذیل به آن اشاره می شود؛ بیان فرمایید.
1. همان گونه که مستحضرید، قسمتی از بدنه جمره سوم جهت پایه گذاری طبقۀ دوم گرفته شده و از نمای اصلی به نمای سیمانی درآمده است، با توجه به این که در این قسمت های تغییر یافته «مرمی» پایه طبقه دوم است نه جمره، آیا رمی نمودن صحیح است یا نه؟ و در طبقه دوم هم رعایت آنچه در طبقه اول رعایت می شد لازم است یا نه؟
بسمه تعالی، رمی قسمت پشت جمره که سیمانی و تکیه گاه جمره است، صحیح نیست؛ ولی در طبقۀ دوم در همه اطراف که به جمره رمی می شود، صحیح است.
2. در ایام حج بعضی از کارگران و یا بازرگانان ایرانی ساکن جزایر خلیج فارس مقادیری از پس انداز خود را به آشنایان خود در مکه و مدینه می دهند که آنان پس از بازگشت به ایران معادل آن را پول ایرانی به خانواده هایشان بدهند. بدیهی است که در این رابطه ارزی از مملکت خارج نمی شود و مبادله هم به
استفتائات امام خمینی (س)ج. 5صفحه 153
ارزش روز و بازار آزاد انجام می گیرد. آیا انجام چنین مبادله ای برای حجاج جایز است؟
بسمه تعالی، باید مطابق مقررات دولت اسلامی عمل شود.
3. فردی برای عمرۀ تمتع واجب از میقات محرم شده؛ ولی قبل از این که بتواند اعمال عمره انجام دهد، مریض می شود. به طوری که جز گرفتن نایب چاره ای ندارد. آیا می تواند کسی را که عمرۀ تمتع خود را انجام داده، به عنوان نایب برای انجام اعمال عمره انتخاب نماید؟
بسمه تعالی، مورد نیابت نیست و چنانچه در اثر مرض نتواند تا وقتی وقت رفتن به عرفات ضیق شود اعمال عمره را انجام دهد، وظیفه او تبدیل به حج افراد می شود و بعد از انجام اعمال حج که با همان احرام به جا آورده، باید یک عمرۀ مفرده هم اتیان نماید.
[سؤال 5840] 2818
بسمه تعالی نوزدهم رمضان 1402 ق
حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، رهبر کبیر انقلاب اسلامی ایران، مدّ ظله العالی، با احترام و عرض ادب، چه می فرمایید:
1. جمره عقبی را که از سه طرف، سیمان کاری نموده اند و فقط یک طرف باز است، می توان از اطرافی که سیمان کاری شده، رمی جمره نمود یا نه؟
بسمه تعالی، کافی نیست.
2. بعضی از خدمۀ کاروان حج که قبلاً ـ برای تهیۀ وسایل ـ وارد مکه می شوند، می توانند عمرۀ مفرده به جا بیاورند و بعداً با حجاج، از جحفه یا مسجد شجره احرام ببندند؟
بسمه تعالی، اشکال ندارد.
3. حدود مسجد النبی و مسجد الحرام را که مسافر، بین نماز قصر و اتمام، مخیّر است، معین فرمایید؟
بسمه تعالی، در جایی که بر مسجد اصلی، اضافه شده احتیاط، قصر است؛ اگر چه تمام خواندن هم صحیح است.
4. محل ذبح قربانی را به وادی محسّر یا مکان دیگر ـ خارج از حدود منی ـ منتقل نموده اند. تکلیف حجاج چیست؟
بسمه تعالی، در صورت امکان ـ ولو با صبر کردن تا آخر ذی حجه ـ باید در منی ذبح کند و در هر صورت ذبح در محلی که دولت تعیین کرده، مجزی است.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 5صفحه 154
[سؤال 5841]
5. محل رمی جمرات را دو طبقه کرده و عمود محل جمره را مرتفع نموده اند. آیا از طبقۀ فوقانی و سمت بالا رمی جمره، مجزی است یا نه؟
بسمه تعالی، مجزی است.
6. طیور منجمد که در بلاد اسلامی از دست مسلمان خریده می شود و روی کارتن های آن ها نوشته شده که مذبوح به ذبح اسلامی است و علاوه، افرادی که می فروشند می گویند که یک نفر از خودمان می فرستیم به مذبحۀ بلاد دیگر و با دست مسلمان ذبح می شود، خوردن آن ها جایز است یا نه؟
بسمه تعالی، اگر احتمال می دهید که فروشندۀ مسلمان، احراز تذکیۀ شرعی نموده و می فروشد، اشکال ندارد.
7. آیا کفاراتی که در حج تمتع واجب می شود را می توان بعد از مراجعت به وطن پرداخت نمایند؟
بسمه تعالی، احتیاط واجب آن است که در منی ذبح شود؛ واگر ترک نمود و در جای دیگر ذبح نمود، مجزی است.
8. در صورت ازدحام و کثرت جمعیت، آیا می توان خارج از مقام ابراهیم ـ بیش از بیست و شش ذراع و نیم ـ طواف نمود یا نه؟
بسمه تعالی، اگر در اثر کثرت ازدحام نتواند در مطاف، طواف کند، طواف در فاصلۀ دورتر با مراعات الاقرب فالاقرب مانع ندارد.
[سؤال 5842] ----> 2825
6. جمرۀ عقبی را که از سه طرف سیمان کاری نموده اند و فقط یک طرف باز است، آیا می توان از اطرافی که سیمان شده است، رمی جمره نمود یا نه؟
بسمه تعالی، اگر احراز نمی شود که رمی جمره شده است، کفایت نمی کند.
[سؤال 5843] ----> 2781
2. جمره عقبه یک طرف است و اطراف جمره و پشت آن سیمان است حاجی اختیاراً می تواند به سیمان که دور جمره است یا پشت جمره سنگ بزند یا خیر؟
بسمه تعالی، اگر احراز نمی شود که رمی جمره شده کفایت نمی کند.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 5صفحه 155
[سؤال 5844] 2819
بسمه تعالی
محضر مقدس زعیم عالیقدر و رهبر عظیم الشأن، امام خمینی متع الله المسلمین بطول بقائه الشریف
تقاضامندم نظر مبارک را نسبت به دو مسأله ذیل مرقوم دارید:
1. در جمره عقبه چون یک طرف از جمره را سیمان کشیده اند شیعه و سنّی همه پشت به قبله ایستاده و رمی جمره می کنند و همین معنی موجب ازدحام و کثرت جمعیت در این قسمت و در نتیجه رمی را به صورت مشکل و بلکه قریب به محال درآورده است. اجازه می فرمایید رو به قبله ایستاده و به طرف های سیمان کشیده شده رمی کنند یا خیر؟
بسمه تعالی، اگر جمره رمی نمی شود صحیح نیست.
2. گفته می شود مسلخ فعلی در وادی محسّر واقع شده آیا وادی محسّر جزء منی است یا خیر و در صورتی که خارج منی باشد قربانی در آن را اجازه می فرمایید یا خیر؟
بسمه تعالی، وادی محسّر از منی نیست و با امکان ذبح در منی باید در آن جا قربانی کنند هر چند قربانی در مسلخ جدید کفایت می کند.
[سؤال 5845] ----> 2770
6. رمی به قسمت های تازه ساخته شده جمار و یا از طبقه فوقانی را آیا کافی می دانید؟
بسمه تعالی، کافی است.
[سؤال 5846] ----> 2827
3. همان طور که به استحضار حضرت عالی رسیده، اخیراً به واسطۀ کثرت ازدحام، کمی جمرات را مرتفع نموده اند و برای تسهیل در رمی، دو طبقه ساخته شده؛ آیا در طبقۀ فوقانی، رمی نمودن جایز است یا خیر؟
بسمه تعالی، مانع ندارد.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 5صفحه 156
[سؤال 5847] ----> 1175
3. اخیراً حجاجی که از مکه معظمه مراجعت نموده اند اظهار می دارند جمرات ثلاث را برداشته اند و به جای آن ها ستون های مرتفع تری ساخته اند که از طبقه بالا و پایین هر دو رمی می شود نظر مبارک در رمی با این حال چیست؟ رمی از پایین چه صورت دارد؟ آیا از طبقه بالا هم می توان رمی نمود یا نه؟
بسمه تعالی، رمی از طبقه بالا و پایین اشکال ندارد.
[سؤال 5848] ----> 2800
2. سعی و رمی در طبقات بالا چه حکم دارد؟
بسمه تعالی، در رمی اشکال ندارد. و در سعی، اگر احراز نشود که بین صفا و مروه سعی می شود، کافی نیست.
[سؤال 5849] ----> 2812
3. دولت سعودی از روی جمرۀ عقبه پل هوایی ساخته و در آن پل، محاذی جمرۀ عقبه یک جمره ساخته است. آیا رمی جمرۀ تازه ساخته شده، مجزی است یا نه؟
بسمه تعالی، رمی از طبقۀ دوم هم صحیح است.
[سؤال 5850] ----> 2759
4. در صورت ازدحام جمعیت در جمرات، از طبقۀ فوقانی می شود رمی جمرات کرد یا نه؟
بسمه تعالی، مانع ندارد، حتی در وقت خلوت.
[سؤال 5851] ----> 2826
4. در مناسک مرقوم فرموده اید که سنگ ریزه حیازت شده شخص دیگری نباشد آیا حیازت شده ها را که به یکدیگر با رغبت و میل می دهند باز هم اشکال دارد یا خیر؟
بسمه تعالی، مانع ندارد.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 5صفحه 157
[سؤال 5852] ----> 2770
5. اگر کسی تعدادی از سنگریزه ها را به جمره زد ولی به علّت کثرت جمعیت مدتی فاصله شد تا دوباره خود را به جمره برساند آیا اینک باید دوباره از نو رمی کند و یا بقیه عمل گذشته را اگر تمام کند کافی است؟
بسمه تعالی، در فرض مذکور بقیه را تمام کند و کفایت می کند.
[سؤال 5853] ----> 2843
2. سیدی! ممکن است نسبت به رمی جمرات توجهی کامل معطوف دارید. در این دو سال اخیر ما شاهد هتک حرمت خانم ها بوده ایم و در رمی جمرۀ عقبه دو زن و مردی از بین رفته اند. البته ممکن است حجاج محترمی که مشرف بوده اند، توضیحات بیشتری خدمتتان عرضه دارند. آنچه مسلم است از هر صد نفری یک نفر نمی تواند به طریق صحیح رمی نماید، خصوصاً افرادی که نایب از چند نفر عاجز هستند. اگر انسان پس از حضور نزد جمرات، متوجه هلاکت و هتک گردد، اجازه می فرمایید ریگ هایش را دورتر از جمره رمزاً بیندازد، یا آن که دستور دیگری می فرمایید؟
بسمه تعالی، سؤال کاملاً معلوم نشد و شخص باید به طوری رمی کند که ریگ های او به جمره اصابت نماید و می تواند در وقت خلوت، یا در طبقه فوقانی رمی کند.
[سؤال 5854] ----> 2826
3. در جمره عقبه رمی از جهاتی مشکل بلکه برای عده ای متعذر شده الف ـ از لحاظ یک طرف رمی کردن، ب ـ از جهت بالا آمدن سنگ ریزه، ج ـ تشخیص ندادن اصابت سنگ خود بین هزاران سنگ ریزه، مع الوصف در رمی جمره عقبه نظر مبارکتان چیست، آیا انداختن سنگ ریزه به طرف جمره برای حفظ شعائر کافی است یا از اصابت به هدف لابد منه است؟
بسمه تعالی، باید اطمینان به اصابت حاصل شود.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 5صفحه 158
[سؤال 5855] 2820
بسمه تعالی
روحی فداک، مسائلی چند که در سفر حج سؤال شده و جواب آن از مناسک ملاحظه نمی شود:
1. در رمی جمرات، مخصوصاً جمرۀ عقبه و بالاخص روز عید قربان، برای اکثر افراد، سنگ را به محل مخصوص زدن مقدور نیست و یا به واسطۀ کثرت سنگ ها، یقین به وصول به هدف حاصل نمی شود. آیا مانند حضرات اهل سنت ـ که سنگ ها را از دور به طرف جمره پرتاب می کنند ـ کافی است یا حتماً ایصال به موضع مخصوص لازم است؟ و آیا در جمرۀ عقبه، زدن به دیوار سیمانی دو طرف سنگ چین کفایت می کند یا نه؟
بسمه تعالی، در رمی، وصول به خود جمره معتبر است و خوردن به اطراف آن کافی است. و خوردن به دیوار سیمانی کفایت نمی کند.
2 . کفش ها و نعلین هایی که پای جمرات جمع می شود و به حسب ظاهر، صاحبان آن اعراض کرده اند، تصرف در آن ها را جایز می دانید یا خیر؟
بسمه تعالی، در فرض اعراض، تصرف مانع ندارد.
3 . مذبح جدید کاملاً روشن نیست که خارج از منی باشد؛ ولی کسانی که می خواهند ـ احتیاطاً ـ در یکی از مذبح های قدیم ذبح کنند، با آن هوای گرم و عسری که هست، و گاهی هم به واسطۀ کمی گوسفند، ذبح به شب می افتد. اجازه می فرمایید در مذبح جدید واقع شود یا خیر؟
بسمه تعالی، باید در منی ذبح شود؛ و در هر صورت، ذبح در مذبح جدید کفایت می کند.
4. اگر کسی روز عید و یازدهم نتواند ذبح کند، می تواند تقصیر یا حلق کند یا باید حلق یا تقصیر را نیز تأخیر بیندازد؟
بسمه تعالی، در صورت علم و عمد و همچنین در صورت فوق، باید حلق و تقصیر، بعد از ذبح باشد، علی الاحوط.
5 . اگر در یکی از اشواط طواف، پیش آمدی کرد که باید طواف، یعنی آن شوط را اعاده کند، آیا از بقیۀ شوط صرف نظر نموده و از حجرالاسود شروع کند و یا قسمت باقیماندۀ شوط را رها کند و از
استفتائات امام خمینی (س)ج. 5صفحه 159
حجرالاسود، تا محل حادثه را حساب نموده و همان شوط ناقص را تکمیل نماید؟
بسمه تعالی، باید همان شوط را تکمیل نماید.
6 . در کاروان ها یا اجتماعات دیگر که جماعت منعقد می شود، با عدم احراز عدالت امام آیا می شود که نمازی را به جماعت خواند و سپس فرادا نیز بخواند یا خیر؛ با توجه به این که گاهی شرکت نکردن، از نظر اخلاقی ممکن است مفاسدی ایجاد کند؟
بسمه تعالی، اشکال ندارد.
7. وجوهی که بابت هزینۀ حج پرداخت شده، بعد از مدتی که ـ به آخر ـ سال خمس می رسد، آیا تنها در سال اول، اگر حج رفت خمس ندارد یا ولو قرعه به نام او در سال های آینده هم اصابت کرده باشد، خمس ندارد؟
بسمه تعالی، اگر قبلاً حج بر او استقرار پیدا نکرده و در همان سال، قرعه به اسم او اصابه نکرده، باید تخمیس شود.
[سؤال 5856] 2821
بسمه تعالی
1. اگر شخصی به واسطه کثرت جمعیت و خوف هلاک شدن، رمی جمرۀ عقبه را خودش انجام نداد و نایب گرفت و وقتی به وطن برگشت، متوجه شد که باید خودش رمی کرده باشد؛ آیا بر این شخص واجب است که در سال بعد نایب بگیرد یا نه؟ بر فرض وجوب، آیا نایب باید همان روز عید رمی کند یا این که تا روز سیزدهم رمی کردن کفایت می کند؟
بسمه تعالی، اگر فهمید که نایب گرفتن او مورد نداشته، باید خودش، و اگر نمی تواند نایبش دو مرتبه رمی کنند و باید سال بعد روز عید، و اگر نشد تا آخر ایام تشریق انجام دهد.
2. در مناسک حج در احکام بیتوته به منی در مسأله 16 آمده: «اگر پیش از نصف شب خارج شدند یا از اول شب قدری خارج بودند، احتیاط آن است که قربانی کنند، گرچه بعید نیست عدم وجوب» و حال این که در سؤال و جواب هایی که اخیراً به مناسک ملحق شده، در احکام منی، سؤال یازدهم چنین است: «مسأله گویی به حجاج گفته که در بیتوته در منی وظیفه این است که از اول شب تا نصف شب یا
استفتائات امام خمینی (س)ج. 5صفحه 160
از نصف شب تا صبح باشد و خودش این عمل را انجام داده». در جواب آمده که «احتیاط واجب، دادن کفاره است». جمع بین «عدم وجوب کفاره» و «احتیاط واجب به دادن کفاره است» چگونه است؟ و یا این که مورد مسأله اول و دوم فرق دارد؟
بسمه تعالی، گرچه دو مسأله در دو موضوع است و بین دو مسأله منافاتی نیست و مسأله مناسک، مربوط به دیر آمدن به منی از سر شب یا خارج شدن از منی قبل از نصف شب است و مسأله دیگر، مربوط به نیامدن قسمت اول شب به منی و آمدن کمی آخر آن برای مبیت نصف دوم شب است، لکن در تحریر الوسیله احتیاط وجوبی است که باید به آن عمل شود.
[سؤال 5857] ----> 2770
4. آیا مطلق ترس از تزاحم جمعیت از عذرهایی شمرده می شود که می توان برای رمی جمار نایب گرفت؟
بسمه تعالی، در وقت خلوت رمی کنند و مجرد ترس کافی نیست.
[سؤال 5858] ----> 1464
3. چون روز عید، رمی جمره برای زن ها و مریض ها و پیرمردها بسیار کار دشواری شده و شب ها هم ایاب و ذهاب خیلی سخت شده، آیا زن ها و مریض ها و پیرمردها می توانند جهت رمی جمره نایب بگیرند ـ که اصلاً خودشان از خیمۀ منی بیرون نروند ـ یا نه؟
بسمه تعالی، در صورت عذر، جایز است.
[سؤال 5859] 2822
بسمه تعالی
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی امام خمینی مدّ ظله العالی
1. حکم کسانی که شب عید نمی توانند رمی نمایند در روز یازدهم و دوازدهم هم جاری است یا خیر؟
بسمه تعالی، اگر عذر دارند از رمی در روز می توانند شب رمی کنند.
2. مکانی که در توسعه مسجد شجره به آن اضافه شده آیا احرام در آن صحیح است یا خیر؟ و آیا
استفتائات امام خمینی (س)ج. 5صفحه 161
مجموع ذوالحلیفه مکان احرام هست یا خیر؟
بسمه تعالی، احوط آنست که در مسجد سابق یا محاذی آن محرم شوند.
3. مرغ هایی در مکه و مدینه از کشورهای کفر می آورند و نوشته شده المذبوح علی الطریقة الاسلامیة حلال می باشد یا حرام؟
بسمه تعالی، اگر احتمال داده شود که وارد کننده مسلمان احراز تذکیه حیوان را کرده و آن را در دسترس مسلمین قرار داده محکوم به حلیت است.
4. قربانی و حلق در شب جایز است یا خیر و در صورت عدم جواز در مورد کسی که جهل به حکم داشته و عمل کرده شرعاً مسئولیت او چیست؟
بسمه تعالی، احوط آنست که قربانی را از روز عید تأخیر نیندازد و در هر صورت قربانی در شب صحیح است و تأخیر حلق تا آخر ایام تشریق مانع ندارد.
5. زنی که در عمره تمتع، شب نهم پاک نشده و حج خود را بدل به افراد نموده ولی قبل از ظهر نهم در عرفات از حیض پاک شده آیا با تبدیل نیت و بازگشت او وظیفه او افراد است و یا تمتع؟
بسمه تعالی، در صورت امکان اتیان به عمرۀ تمتع و درک اختیاری عرفه باید برگردد و اعمال عمرۀ تمتع را به جا آورد.
[سؤال 5860] ----> 2770
3. به طوری که استحضار دارند در سنوات جاری به علت کثرت حجاج، زن ها، پیرمردان، بیماران و اشخاص ضعیف قدری از شب عید را در مشعر الحرام توقف و همین که شب از نیمه گذشت به جانب منی حرکت می کنند، آیا این قبیل افراد می توانند در همان شب عید نیز جمره عقبی را رمی کنند؟
بسمه تعالی، مانع ندارد.
[سؤال 5861] ----> 2744
4. در شب عید اضحی می فرمایید خانم ها و پیرمردان و مریض ها و همراهانشان می توانند پس از نیمه شب از مشعر به منی کوچ کنند، آیا در شب هم می توانند رمی جمره عقبه را بنمایند یا خیر؟
بسمه تعالی، مانع ندارد.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 5صفحه 162
[سؤال 5862] ----> 2760
4. افرادی که وقوف اضطراری در مشعر می نمایند و بعد از نیمه شب به منی وارد می شوند، آیا می توانند همان شبانه، رمی جمرۀ عقبه بنمایند؟
بسمه تعالی، اگر معذور باشند از رمی در روز، اشکال ندارد. و زنها مطلقاً می توانند همان شب رمی کنند.
[سؤال 5863] ----> 2825
7. در صورت عدم امکان رمی جمره در روز به واسطۀ ازدحام جمعیت، آیا جایز است به جای روز گذشته یا آینده، شب رمی جمره نمود یا خیر؟
بسمه تعالی، در صورت عذر مانع ندارد.
[سؤال 5864] ----> 1464
2. کسانی که می توانند قبل از طلوع فجر، از مشعر الحرام به سوی منی حرکت کنند؛ مثل زن ها و مریض ها و پیرمردها، آیا جایز است که در همان شب ـ قبل از طلوع فجر ـ رمی جمرۀ عقبه کنند یا باید روز برای رمی جمره بروند؟
بسمه تعالی، اگر عذر ندارند، باید صبر کنند و در صورت عذر، مانع ندارد.
[سؤال 5865] 2823
بسمه تعالی 28 / 6 / 1361
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی، رهبر کبیر انقلاب اسلامی، جناب آقای خمینی، مدّ ظله العالی، پس از عرض سلام، تقاضا دارد در مورد 2 مسأله زیر ـ که مربوط به حج است ـ نظر مبارک را مرقوم دارند.
1. افرادی که به جهتی مجاز بوده اند که شب عید قربان، قبل از طلوع آفتاب در منی باشند، آیا می توانند در همان شب ـ قبل از طلوع آفتاب ـ رمی جمرۀ عقبه کنند یا نه؟
بسمه تعالی، چنانچه در روز معذور باشند، می توانند شب رمی کنند.
2. در تحریر الوسیله، شرط ششم از شروط نایب مرقوم شده است: «عدم اشتغال ذمّته بحجّ واجب
استفتائات امام خمینی (س)ج. 5صفحه 163
علیه فی ذلک العام کما مرّ». سؤال این است که آیا این، شرط صحت نیابت است یا شرط صحت حج و برائت ذمۀ منوب عنه به این معنا که در صورت عدم رعایت این شرط، نایب پس از انجام حج فقط مستحق گرفتن اجرة المثل است، ولی حجش صحیح بوده و بالنتیجه ذمۀ منوب عنه، بری ء شده است و یا آن که ذمۀ منوب عنه، بری ء نشده و لازم است که نایب دیگری مجدداً برای او حج انجام دهد؟
بسمه تعالی، در فرض سؤال، حج صحیح نیست و ذمه منوب عنه، بری ء نمی شود.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 5صفحه 164