احکام قرض (وام دادن)
[سؤال 7680] 4015
بسمه تعالی
محضر اقدس امام امت حضرت آیت الله العظمی السید روح الله الموسوی الخمینی مدّ ظله العالی
چه می فرمایید در این دو مسأله که:
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 503
1. عدّه ای مثلاً ده نفر یک کمیته تشکیل می دهند به این عنوان که تمام این ده نفر ماهی هزار روپیه جمع کنند و این ده هزار روپیه پیش یکی از این ده نفر به طور امانت محفوظ باشد و در آخر هر ماه بین این ده نفر قرعه کشی می شود، اسم هر کس در قرعه آمد آن ده هزار روپیه را به آن شخص می دهند و همچنین ماه های دیگر تا مدّت یک سال یا زیادتر حسب معاهده آیا این طور شراکت و قرعه کشی صحیح است یا خیر؟
بسمه تعالی، امانت گذاشتن پول نزد کسی و وکیل نمودن آن شخص در وام دادن پول مزبور به یکی از اشخاص معین که قرعه به نامش اصابت کرده، مانع ندارد.
2. در موضوع سؤال اول یک عنوان دیگری هم دارند و آن این است که وقتی این ده نفر جمع شدند برای قرعه کشی، یک نفر می گوید آقایان من فعلاً فوری پول لازم دارم، اگر شما راضی باشید که قرعه کشی نکنید و بدون قرعه به من پول بدهید من حاضرم که به جای ده هزار روپیه هشت هزار روپیه بگیرم و باقی دو هزار روپیه در بین خودمان بالسویه تقسیم شود، در این بین یک شخص دیگر اظهار می نماید آقایان من حاضرم که شش هزار روپیه بگیرم و ما بقی چهار هزار روپیه را بدهم که در بین خودمان بالسویّه تقسیم شود، همین طور تا در آخر هر کس پول کمتر گرفت بدون قرعه آن پول را به آن شخص می دهند و این پولی را که داده در بین خودشان که یکی از آن ها خود همین شخص باشد تقسیم می کنند و همین طور در ماه های دیگر آیا این عنوان دوم جایز است یا خیر؟ بیان فرمایید.
بسمه تعالی، وام گرفتن پول کمتر و در مقابل، پرداخت مقدار تفاوت به صاحبان پول، ربا و حرام است.
[سؤال 7681] 4016
بسمه تعالی
با آرزوی سلامتی و طول عمر امام امّت، چند سؤال بود که عرض می کنم:
1. سال ها است که مستأجر هستیم، اخیراً با تلاش و کوشش، مجوز خرید مسکن گرفتیم؛ ولی بانک ها پولی برای خرید یک چهار دیواری نداشتند که وام بدهند، تا این که بعد از مدت ها شنیدیم که وام می دهند. پدرم برای اخذ وام مراجعه کرد؛ ولی
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 504
گفتند که فرم درخواست وام تمام شده (قسمت اصلی سؤالم این جا است) رئیس آن بانک از قبل با پدرم آشنا بود و به او گفته بود که هر وقت کارت گیر بود به من مراجعه کن. پدرم نیز مراجعه کرد و بعد از شرح موضوع و وضعیت مالی و نیاز ما، رئیس بانک از کشوی میز، یکی از آن فرم ها را درآورد و به پدرم داد. او هم فرم را پر کرد و تحویل داد. این عمل چه حکمی دارد و اگر بعد از موافقت، وام دادند و خانه خریدیم، وضع آن خانه از نظر شرعی اشکال دارد یا خیر؟ آیا این عمل، پارتی بازی حساب نمی شود؟ و اگر می شود، کدام یک مقصر هستند؟
بسمه تعالی، در فرض مرقوم، دریافت وام و خریدن منزل و سکونت و تصرف آن اشکال ندارد؛ مگر آن که محرز شود که مسئولین، حق دادن وام نداشتند.
2. در ماه رمضان امسال، روحانی یکی از مساجد در بین مسائل شرعیه گفتند: قبل از غسل باید بدن از نجاست پاک شده باشد و پاک کردن منی یا هر نجاست دیگری در بین غسل، موجب ابطال آن است. در صورت صحت این مسأله و انجام این عمل، آیا نمازهای ما (باتوجه به این که خبر نداشتیم و احتمال ابطال نمی دادیم) باطل بوده اند و باید قضا شود؟
بسمه تعالی، اگر یقین دارید که هنگام غسل، بدن نجس بوده و پیش از تطهیر بدن غسل نمودید، غسل باطل است و نمازها قضا دارد.
3. مادر این جانب با نهایت احترامی که برایشان قایل هستم متأسفانه دارای فرهنگ پایین و کم دقتی در بعضی مسایل شرعی هستند و روی همین اصل در خانه عده ای طاغوتی و ضد انقلاب که نماز هم نمی خوانند و در این خط ها نیستند مشغول کار شده است و هرچه منع کرده و دلیل آورده ام روی قالب های ذهنی غلط، قبول نمی کنند و می روند روشن بفرمایید که اگر حقوقی بابت زحمات به ایشان بدهند یا کالا و جنسی به ایشان بدهند حکم این اموال چیست؟ با توجّه به این که از خمس و زکات آن ها بی خبریم و احتمال می دهیم که نمی دهند. اگر حرام باشد چه باید بکنیم و در چه راهی تصرف کنیم؟
بسمه تعالی، اگر یقین ندارید پولی که بابت اجرت می گیرید در مقابل کار حرام است و یا پول حرام یا مخلوط به حرام است اشکال ندارد و همچنین کالایی که از آن جا می آورند تا یقین نداشته باشید محکوم به حلیت است.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 505
[سؤال 7682] 4017
بسمه تعالی 21 / 7 / 1362
محضر مبارک رهبر کبیر انقلاب و بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران، حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، مدّ ظله العالی
نظر به این که مردم، صندوق های قرض الحسنه را در مسیر وام دادن می دانند و از طرفی هم هرگاه بخواهند می توانند پولشان را بگیرند (زیرا هیأت مدیره، خود را متعهد پول های مردم می دانند) لذا با صندوق ها همکاری می کنند؛ آیا هیأت مدیرۀ صندوق ها می توانند مبالغی از پول های موجود را برای خرید محل صندوق اختصاص دهند و یا کارهای تجاری به منظور تأمین هزینه های صندوق و کارهای خیر دیگر که به نفع جامعه باشد انجام دهند؟ سازمان اقتصاد اسلامی
بسمه تعالی، با فرض این که مردم پول را به صندوق قرض می دهند تصرفات مزبور مانع ندارد.
[سؤال 7683] 4018
بسمه تعالی
محضر مقدس حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، دامت برکاته، استفتای ما در مورد صندوق قرض الحسنه ای است که ما سه نفر از دانشجویان دانشکدۀ الهیات تشکیل داده ایم.
قسمتی از سرمایۀ اولیۀ ما مقداری از مازاد بودجۀ دانشکده بوده که به خاطر صرفه جویی، زیاد آمده و حسابدار دانشکده آن را در اختیار صندوق گذارده و قسمت دیگر سرمایۀ صندوق کمک های بلاعوض دانشجویان این دانشکده است. اکنون این سؤالات مطرح شده که از حضور آن جناب خواهشمندیم جواب آن ها را مرقوم فرمایند.
1. آیا در اختیار صندوق گذاشتن این بودجه برای کمک به دانشجویان جایز است؟
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 506
2. آیا از کمک های بلاعوض می توان مخارج صندوق را تأمین نمود؟
3. آیا در صورتی که پولی از صندوق قرض شود و احیاناً به دلایلی مسترد نگردد ما مسئولیت شرعی داریم؟ در این صورت تکلیف ما چیست؟
4. نظر به این که مدت تحصیل ما در دانشکده محدود است، می توان مسئولیت صندوق را مثلاً به انجمن اسلامی دانشکده واگذار یا مثلاً جایز است مبلغ دریافتی از دانشکده را برگردانیم و کمک های بلاعوض دانشجویان را نیز در اختیار یکی از صندوق های قرض الحسنۀ عمومی قرار دهیم؟ در این صورت تکلیف سود حاصله از کل سرمایۀ صندوق که از بابت خرید و فروش کتاب به سرمایۀ صندوق اضافه شده چه می شود؟
والسلام علیکم ورحمة الله وبرکاته
بسمه تعالی، تشکیل صندوق قرض الحسنه به نحو مذکور مانع ندارد، ولی باید پولی که از بودجۀ دانشکده اخذ شده طبق مقررات دانشکده باشد.
[سؤال 7684] 4019
بسمه تعالی
محضر مبارک رهبر کبیر انقلاب و بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران، حضرت آیت الله العظمی امام خمینی مدّ ظله العالی
1. اگر صندوق قرض الحسنه ای در حدود هزینه هایش کارمزد گرفت و در پایان سال مقداری زیاد آورد، چه صورتی دارد؟
بسمه تعالی، اگر کارمزد مشروع بوده زیادی از صندوق است در فرض قرض دادن به صندوق.
[سؤال 7685]
2. آیا هیأت مدیره صندوق قرض الحسنه می تواند موجودی صندوق را به مضاربه یا مشارکت یا مزارعه یا مساقات و یا معاملات حلال دیگر به کار برد با توجه به این که
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 507
پول های مردم در صندوق به عنوان سهام نیست و سود حاصله به سرمایه صندوق اضافه می گردد؟
بسمه تعالی، اشکال ندارد، در فرض قرض دادن.
[سؤال 7686] 4020
بسمه تعالی 18 / 12 / 1361
محضر مقدس حضرت آیت الله العظمی، الامام خمینی، دام ظله، پس از سلام، توجه شما را به مسأله زیر جلب، و حکم آن را خواستاریم.
1. در درمانگاه ما شرکت تعاونی به صورت قرض الحسنه تشکیل شده است و عده ای از اقلیت های مذهبی کلیمی، در درمانگاه کار می کنند و خواستار شرکت در صندوق قرض الحسنه می باشند. دریافت پول از آن ها بابت سهمیه، و پرداخت به عنوان قرض الحسنه، چه صورت دارد؟ لطفاً وظیفۀ ما را در این رابطه بیان فرمایید.
بسمه تعالی، مانع ندارد.
2. یکی از افراد کلیمی در درمانگاه، برای نماز خانه پولی پرداخته اند. استفاده از این پول، جایز است یا خیر؟ در صورت جایز نبودن، به خودش برگردانیم یا خیر؟
بسمه تعالی، استفاده از پول او برای این امر، اشکال ندارد.
[سؤال 7687] ----> 6935
4. شخصی در مؤسسه ای یا ارگان های انقلابی کار می کند. ملکی به او از ارث می رسد و حقوق هم به اندازۀ کافی نیست که هم خرج زندگی خود کند و هم آن ملک را که از ارث رسیده تعمیر نماید. آیا می تواند وام بگیرد و ملک مذکور را آباد کند؟
بسمه تعالی، اشکال ندارد.
[سؤال 7688] ----> 6800
7. کسی که متمکّن است و برادر دینی او به او رجوع می کند دربارۀ احتیاجی که دارد و شخص متمکّن او را رد می کند، با علم به احتیاج این برادر، آیا این گناه است یا
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 508
خیر؟ و در صورت گناه بودن، از کبایر است یا از صغایر؟ بیان فرمایید.
بسمه تعالی، موارد مختلف است.
[سؤال 7689] 4021
بسمه تعالی چهارم شوال 1402 ق
رهبر کبیر عالم اسلام، الامام الخمینی، دام ظله الوارف
این جانب با بعضی از برادران انجمن اسلامی دانشجویان پیروان خط امام در امریکا، درصدد هستیم صندوق قرض الحسنه تشکیل دهیم و پول عمدۀ آن ـ به خواست خداوند ـ از خارج ایران تهیه خواهد شد. هدف از تشکیل صندوق، کمک محدود و مشروط به برادران و خواهرانی که در امریکا به دلایل مختلف احتیاج به پول پیدا کرده اند، می باشد.
شرایط وام گیرنده: الف. مسلمان و عامل به احکام مقدس اسلام؛ ب. معتقد و ملتزم به خط مشی انقلاب اسلامی.
اولویت ها: 1. فارغ التحصیلانی که برای خدمت در جمهوری اسلامی عازم مراجعت هستند؛ 2. کسانی که به دلیل مسلمان بودن، از کار اخراج می شوند؛ 3. کسانی که به دلیل فعالیت های تبلیغات اسلامی، طول مدت تحصیلشان زیاد شده و ارزشان قطع شده؛ 4. کسانی که به دلایل مختلف، منبع ارز تحصیلی خود را از دست داده اند.
حال، با در نظر گرفتن شرایط کنونی جمهوری اسلامی در رابطه با جنگ تحمیلی و اولویت جمع آوری کمک به جبهه ها، در شروع به تشکیل این صندوق، نظر شریف آن بزرگوار را خواستارم.
از درگاه خدای تبارک و تعالی، طول عمر آن رهبر عظیم الشأن اسلام و مسلمین، و پیروزی ملت شهادت طلب کشور اسلامی ایران را خواستار است.
بسمه تعالی، تشکیل صندوق مزبور اشکال ندارد و کوشش و سعی در برآوردن حوائج نیازمندان، از عبادات محسوب است و ثواب زیاد دارد.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 509
[سؤال 7690] 4022
بسمه تعالی
محضر مقدّس رهبر کبیر و بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران، حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، روحی فداه،
محترماً؛ تصدیع اوقات شریفه شده و نظر معظّمٌ له را دربارۀ وام قرض الحسنه در مسائل مطروحۀ ذیل خواهانیم:
1. صندوقی به نام المهدی (عج) در محل شهید پرور و مستضعف نشین جوادیه تهران دایر شده و در حدود قریب به سی میلیون تومان برای امور ضروری مردم وام قرض الحسنه داده شده و از آن جایی که اکثر اهالی محل، ضعیف و وام بگیر هستند و برای آن که صندوق بتواند بیشتر در اختیار مردم نیازمند باشد، چنانچه هیئت امنای صندوق، شرایطی برای عضویت در صندوق مزبور ـ از قبیل: کمتر از یک هزار تومان مثلاً برای افتتاح حساب، عضو قبول نکند ـ در صورتی که این شرط مقدمۀ وام گرفتن محسوب می شود، آیا این شرط در اصل وام قرض الحسنه اشکال وارد می کند یا نه؟
بسمه تعالی، شرط مزبور اشکال ندارد.
[سؤال 7691]
2. در اثر کثرت متقاضی وام و رعایت نوبت در حین افتتاح حساب در صندوق، چهار ماه مدت برای تقاضای وام قرض الحسنه مشروط می شود، آیا این شرط مدت اشکال دارد یا نه؟
بسمه تعالی، مانع ندارد.
[سؤال 7692]
3. چنانچه حساب های ثابت مدت دار در صندوق افتتاح بشود و شرایطی از قبیل: الف. مثلاً شش ماه مبلغ معیّنه در صندوق ثابت بماند، ب. در این مدت حق
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 510
برداشت نداشته باشد، ج. تا انقضای مدت معیّنه حق تقاضای وام نداشته باشد، د. بعد از انقضای مدت مزبور به اندازۀ موجودی، وام قرض الحسنۀ بدون بهره با شرایط صندوق به او داده می شود؛ آیا این نوع حساب ها و شرایط وام دادن اشکال دارد یا نه؟
بسمه تعالی، شروط مزبوره اشکال ندارد.
4. برای هزینۀ جا و اوراق و حقوق کارمندان صندوق، مثلاً برای هر ده هزار تومان یک صد و پنجاه تومان ثابت به عنوان مخارج صندوق از وام گیرنده کسر می کند، آیا این برداشت اشکال دارد یا نه؟ در صورتی که اگر این هزینه نباشد، نمی تواند ادامه کار داشته باشد.
بسمه تعالی، دریافت اضافی به نحو مزبور ـ ولو این که به اسم هزینه باشد ـ جایز نیست؛ ولی دریافت کارمزد متعارف با توافق طرفین اشکال ندارد.
سلامتی و سعادتمندی جناب عالی را در خدمت به اسلام و مسلمین از خداوند متعال خواستاریم. والسلام علی عباد الله الصالحین
[سؤال 7693] 4023
بسمه تعالی 1 / 6 / 1361
محضر مقدس رهبر عالی قدر انقلاب اسلامی، حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، دام ظله العالی، ضمن عرض سلام و دعاگویی، تقاضای جواب مسائل ذیل را دارم.
1. آیا اعضای هیأت های مدیرۀ صندوق های ذخیرۀ قرض الحسنه با وجوهاتی که از مردم نزدشان مانده، می توانند معاملات تجاری انجام و از سود حاصله، به نفع فقرا و مستمندان استفاده کنند؟
بسمه تعالی، اگر مردم به مؤسسه قرض داده اند، متصدیان می توانند با آن پول تجارت کنند و به هر نحو متصدیان صلاح بدانند، سود را صرف نمایند.
2. افرادی که از زمان مکلف شدن تا کنون خمس و سهم امام خود را پرداخت نموده اند، آیا مالیات هم
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 511
باید بدهند؟ تقاضای جواب دارم.
بسمه تعالی، مراعات مقررات دولت اسلامی لازم است و ربطی به خمس مال ندارد.
[سؤال 7694] ----> 2063
4. ممکن است اتحادیه، پول بیکاری در حساب جاری بانک خود داشته باشد، آیا می تواند از آن پول به عنوان قرض الحسنه به تعاونی مصرف صنف خود وام بدهد که برای رفاه اعضا، جنس بخرد و به قیمت ارزان به آن ها بفروشد؟ چنانچه بلامانع است مرقوم فرمایید.
بسمه تعالی، مانع ندارد.
[سؤال 7695] ----> 2557
2. این جانب در نیروی هوایی جمهوری اسلامی شاغل هستم و در ارتش، حسابی به نام حساب پس انداز ثابت به نام اشخاصی که مایل باشند، باز می کنند و هر مبلغ که از حقوق اشخاص کسر می گردد، معادل آن را ارتش از بودجۀ خود به حساب این قبیل اشخاص واریز می نماید و لذا آیا این موجودی و این پس انداز از نظر شرعی اشکال دارد یا خیر؟
بسمه تعالی، اشکال ندارد.
[سؤال 7696] ----> 2162
6. طلاجات زن که به وسیلۀ شوهرش فروخته شده و حالا می خواهد دینش را ادا نماید، باید مطابق وزن طلاها که در چند سال پیش فروخته شده، برایش طلا بخرد یا مطابق نرخ امروز بخرد، یا مطابق سالی که فروخته شده اند؟
بسمه تعالی، اگر طلا را قرض گرفته و فروخته، باید مثل همان را برگرداند، ولی اگر با اذن زن فروخته و پول را قرض برداشته، همان قیمت فروش را باید برگرداند.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 512