گفتاری در مورد قسمت کردن
[سؤال 7601] 3958
بسمه تعالی
چند نفر که وارث میتی هستند ما ترک آن میت را بین خود تقسیم نموده اند. فردای همان روز دو نفر از وارث ادّعای غبن نموده و غبن خود را ثابت نموده و یک هزار متر زمین به عنوان مغبونی گرفته و تصرّف نمودند. اکنون که سه سال از این جریان می گذرد یکی از آن ورّاث می گوید من ملکی که قبلاً داده بودم نسبت به سهم خود استرداد می کنم. مستدعی است تکلیف وارث ها را در این مسأله روشن فرمایید.
والسلام علیکم ورحمة الله وبرکاته
بسمه تعالی، با فرض ثبوت «غبن»، تقسیم اول صحیح نبوده و چون تقسیم جدیدی نشده ترکه بین همۀ ورثه مشاعاً مشترک است، و اگر بخواهند باید با تعدیل سهام نسبت به سهم الارث هر یک، تقسیم جدید نمایند.
[سؤال 7602] 3959
بسمه تعالی 18 / 9 / 1361
رهبر انقلاب اسلامی امام خمینی، دام عزه. طول عمر رهبر عزیز را از خداوند متعال مسئلت دارم
دو نفر در اموال و سکنه جمع المال بوده اند یکی از آن ها بدون وصیت در غربت فوت شده در حالی که پنج دختر وارث او می باشند و شریک دیگر مبلغ ناچیزی جهت ورثه طرف مقابل تعیین نموده و وصیت کرده ورثه او وصیت پدرشان را مدرک قرار می دهند و می گویند ما مطابق وصیت پدرمان حق ناچیز طرف مقابل را می دهیم البته وصیت طرف بدون هیچ گونه قیّم نامه یا وکالت نامه یا امضای پنج خواهران می باشد آیا از نظر شرع اسلام وصیت یک طرفه دلخواه خودش شامل حال پنج دختر طرف مقابل
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 451
می شود یا خیر؟ از محضر مبارک تقاضا دارم جواب مسأله را مرقوم بفرمایید.
بسمه تعالی، تمام سهم الشرکه هر یک از دو شریک به ورثه خودش می رسد و اگر در سهم الشرکه نزاع دارند به محاکم صالحۀ قضایی مراجعه کنند.
[سؤال 7603] 3960
بسمه تعالی
حضرت آیت الله امام خمینی مدّ ظله العالی، رهبر کبیر انقلاب اسلامی ایران
چند نفر ملکی را به طور مشاع مالک هستند. یک نفر از شرکا بدون اذن سایرین، قسمتی از ملک را به فروش می رساند، آیا سایر شرکا حق دارند به نسبت سهم خود از باقیماندۀ ملک در ازاء آن قسمت که فروخته شده تملک نمایند؟ به عبارت دیگر از آن شخصی که ملک مشترک را بدون اذن سایرین فروخته بخواهند به همان نسبت نیز به سایر شرکا منتقل کند تا مقدار فروش رفته در سهم اختصاصی فروشنده قرار گیرد.
بسمه تعالی، اگر بخواهند سهم سایر شرکا از شریک اول و خریدار مجزّا شود باید با او توافق و مصالحه کنند و سپس شریک سهم مجزای خود را بفروشد و بدون توافق با شریک ملک از اشاعه خارج نمی شود.
[سؤال 7604] 3961
بسمه تعالی
لطفاً جواب مسأله زیر را مرقوم بفرمایید:
یک دکان دار حدود 25 سال قبل با یک نفر به نام حسن، زمین یک دکان را که از پدر حسن مانده بود شریک شده و دو هزار تومان قیمت گذاشته اند که نصفش را به یک هزار تومان خریده و نصفش مال حسن می باشد و بعد از شریک شدن، دکان دار ساختمان دکان را درست کرده و نصف خرج ساختمان را از حسن گرفته و بعداً هر سال به طور متوالی سهم حسن را به اجاره گرفته و حدود 25 سال است که سهم حسن را دکان دار با دادن اجارۀ هر سالش اجاره کرده و نشسته و کسب و کار می کند و
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 452
قباله نویس قباله را موقع نوشتن طوری نوشته که این دو نفر در این دکان مشاعاً شریک هستند. الآن حسن به خاطر نصیحت دکان دار که به فرزند حسن کرده که چرا با گروه های منحرف تماس می گیری و چرا فعالیت انحرافی و منافقانه در گروه های منافق می کنی و این ها بر خلاف اسلام است و بنا به وظیفه شرعی به دکان من نیایید، به دکان دار می گوید که دکان مرا تخلیه کن یا سهم مرا تقسیم کن. و این دکان که 5 / 3 متر عرض دارد و اگر تقسیم شود هم سهم دکان دار و هم سهم حسن خراب می شود و چون حسن حدود پنجاه دکان دارد و یک حیاط حدود چهار هزار متر مربع در بر خیابان دارد احتیاج به این سهم دکان ندارد و تنها فکرش این است که با این تقسیم سهم دکان دار را خراب کند و محل کسب یک دکان دار که ده نفر عائله دارد و خرج زندگی آن ده نفر از آن دکان تأمین می شود را خراب کند و او را سرگردان کوچه ها کند. تقاضا دارم که جواب شرعی و فتوای خودتان را در مورد این مسأله در زیر نامه مرقوم بفرمایید. خدا عمر شما را طولانی بکند و تا انقلاب مهدی نگهدارد، تا انقلاب اسلامی را تا آخرین درجه پیروزی و برقراری قوانین شرع اسلام برساند.
بسمه تعالی، قسمت ملک مشاع اگر موجب ضرر شود پذیرفتن آن لازم نیست.
[سؤال 7605] 3962
بسمه تعالی 12 / 1361
محضر رهبر عالی قدر انقلاب، حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، دام ظله
زید و عمرو، ملک مشترکی دارند و هنگام تقسیم، گاهی جهت تبدیل، سهام مشخصی که مثلاً در داخل سهمیۀ زید است؛ ضمیمۀ سهمیۀ عمرو می شود. به این کیفیت که نخل را بدون خاک ضمیمه می نمایند؛ یعنی تا هنگامی که نخل باقی است، عمرو می تواند از آن بهره مند باشد. و وقتی که خشک شد، عمرو دیگر مالک جای آن نیست. در چنین صورتی، اگر بعد از گذشت مدتی از زمان تقسیم، از همین نخل
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 453
فَسیلی تولید شود؛ آیا این فسیل، ملک مالک نخل است و یا ملک صاحب زمین و یا هر دو در آن سهیمند؟
بسمه تعالی، فسیل، ملک مالک شرعی نخل است.
[سؤال 7606] 3963
بسمه تعالی 27 / 3 / 1361
محضر مبارک رهبر عالی قدر انقلاب اسلامی امام خمینی، دامت برکاته پس از عرض سلام مستدعی است حکم شرعی جریان زیر را مرقوم فرمایید.
شخصی چند قطعه زمین کشاورزی از خود به ارث می گذارد که باید به یازده قسمت تقسیم شود. طبق عدد دختر و پسرش زمین ها به یازده قسمت تقسیم شده اند حالا بیان فرمایید برای تعیین قسمت ها باید قرعه بکشند یا می توان بعضی از ورثه را مجبور کرد که از یک طرف زمین ها سهم خود را تعیین کنند تا دیگر ورثه زمین هایشان کنار هم باشد یا به دلیل های دیگر مستدعی است حکم شرعی نحوۀ تعیین قسمت ها را بیان فرمایید؟
بسمه تعالی، پس از تعدیل سهام باید قرعه بکشند قرعه هر قسمت به نام هر کس درآمد باید آن را قبول کند و بدون قرعه نمی توان بعض ورثه را مجبور نمود.
[سؤال 7607] 3964
بسمه تعالی 2 / 5 / 1361
دفتر حضر ت آیت الله العظمی و رهبر عظیم الشأن، امام خمینی، مدّ ظله العالی
شخصی دیوار مشترکی که در اشتراک آن تردیدی نیست، تخریب نموده و نصف دیوار مشترک را تصرف نموده:
1. با چنین وضعی، قسمت تصرف نموده را مالک می شود یا خیر؟
2. چنین فعلی حلال است یا خیر؟
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 454
بدیهی است شریک دیگر بدون اطلاع بوده و عدم رضایت خود را اعلام کرده است.
بسمه تعالی، تقسیم مال مشترک، منوط به قرعه یا توافق طرفین است و تصرف مال مشاع، موقوف بر اجازۀ شریک است.
[سؤال 7608] 3965
بسمه تعالی 15 / 8 / 1361
دفتر امام خمینی طلب استفسار می شود:
محترماً شخصی فوت نموده دارای نه فرزند می باشد که چهار دختر کبیره و سه دختر و دو پسر صغیر و سه همسر داشته که یکی از همسران در حیات متوفی فوت نموده که از او چند دختر باقی است و یک همسر عقیم و همسر دیگر دو پسر و سه دختر دارد. چند روز بعد از فوت پدر، ورثه اقدام به رسیدگی اموال پدری با حضور کلیه ورثه و مقام روحانی و معتمدین محل و همسران متوفی نمودند. ضمن رسیدگی به اموال پدری سهم الارث صغار را تعیین نمودند که خانه و خانه سرای بوده و صغار با گرفتن خانه و خانه سرای پس از کبیر شدن مبلغ 787 ریال به هریک از دخترهای کبیر که جمعاًبه مبلغ 3148 ریال بدهی می باشد پس از کبیر شدن از بابت سهم الارث به خواهرهای خود بدهند در صورتی که دخترها در همان موقع ضمن قیمت گذاری خانه و خانه سرای که به مبلغ بیست هزار تومان تعیین کردند معترض شدند و حاضر به چنین تقسیم غیرعادلانه نبودند زیرا در همان موقع آن ها می دانستند و اذعان داشتند که ساختمان و حیاط پدرشان متجاوز از مبلغ دویست هزار تومان بوده روی این تفاوت کلّی اصولاً معترض باقی بوده و در صورتی که خودشان هم چنین قراری داشتند که پس از کبیر شدن از بابت سهم الارث خودشان به مبلغ فوق بپردازند به این گفته ها هم توجه نداشتند و اگر هم اعلام می کردند حاضر به قبول چنین پولی با تفاوت کلی به دریافت آن حاضر نبودند که حق ورثه را غیر عالادنه و بلکه خلاف شرع اسلام عمل کردند همان طوری که اسلام فرموده: «لِلذَّکرِ مِثْلُ حَظِّ الاُنثَیَیْنِ» ما تابع شرع بوده و
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 455
هستیم که پسر دو سهم و دختر یک سهم اما با این مبلغ بیست هزار تومان و دویست هزار تومان عادلانه است؟ لذا استدعای پاسخ آن را داریم که وارث حق ابطال این تقسیم و سهم خود را با رعایت قانون اسلام حق دارد یا خیر؟
بسمه تعالی، اگر تقسیم با تعدیل سهام و قرعه یا مصالحه واقع شده حق به هم زدن آن را ندارند.
[سؤال 7609] ----> 5334
3. بین دو ملک قدیمی که سال ها کشت شده و در سالِ پنجاه و شش، بین دو ملک مرزبندی شد و فقط یک خاکریز به عنوان مرزبندی به وسیله لودر و با رضایت طرفین بسته شده است. آیا از نظر شرعی خاکریزی که به عنوان مرزبندی تعیین شده، محترم است یا خیر؟
بسمه تعالی، اگر با رضایت طرفین و مصالحه، مرزبندی شده؛ نافذ است.
[سؤال 7610] 3966
بسمه تعالی 23 / 8 / 1361
محضر مقدس دفتر امام امت حضرت آیت الله العظمی زعیم عالی قدر جمهوری اسلامی (امام خمینی) متّع الله المسلمین دامت برکاته
محترماً به استحضار می رساند: ملکی به مساحت هزار و پانصد متر واقع در گیلان دماوند، می باشد که این جانب و اخوی با شخص ثالثی شرکت داشتیم. در سال 1339 با حضور چند نفر از معتمدین محل با امضای شرکا و امضای معتمدین نامبرده تقسیم و تقسیم عادی با رضایت و توافق یکدیگر انجام شده هرکدام سهم خود را تصرف و سنگ کاشته این جانب در همان تاریخ 1339 سهم خود را عملیات و نهال کاشته و به ثمر رسیده و از ثمره آن استفاده شده در سال 1348 این جانب از همین زمین مذکور از سهم خود یک صد و یازده متر را واگذار به شرکت تعاونی گیلان نموده و بهره برداری می نماید. از زمان تاریخ تقسیم زمین مذکور شخص ثالث نامبرده مدت هجده سال در
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 456
محل اقامت خود در گیلان حیات داشته، پس از هجده سال زندگی، قریب سه سال است فوت نموده و کارهای فوق الذکر که به عرض رسانیده شد در زمان خود ایشان که حیات داشتند انجام گردیده لذا در این طلیعه جمهوری اسلامی زمین نامبرده که قریب بیست و دو سال است که تقسیم شده از نظر شرع و قانون الهی مشاع و مشترک است یا مفروز؟ خواهشمند است دو کلمه مرقوم و به امضای شریف مزّین فرمایند که محل حاجت است. والسلام علیکم ورحمة الله وبرکاته
بسمه تعالی، اگر در صحت و فساد تقسیم اختلاف دارند باید مدعی فساد دعوای خود را در محکمۀ شرعیه به وجه شرعی اثبات کند.
[سؤال 7611] 3967
بسمه تعالی
حضرت آیت الله العظمی المجاهد الاکبر، الإمام الخمینی دام ظله الشریف
خیار غبن در تقسیم میراث واقع می شود یا نه؟ مثلاً چهار برادر، میراث و ترکۀ پدر را در بین خود تقسیم نموده اند. بعد از چند سال، دو نفر از این برادرها می گویند که در این تقسیم، ما مغبون شده ایم و باید دوباره تقسیم کنیم. اگر واقعاً مغبون شده باشند، حق فسخ دارند یا نه؟
بسمه تعالی، اگر واقعاً غبنی در کار بوده، تقسیم صحیح نبوده است.
[سؤال 7612] 3968
بسمه تعالی 8 / 10 / 1361
حضور معظم حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، مرجع تقلید و بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران
به عرض عالی می رساند: خانۀ این جانب به خاطر توسعۀ خیابان، تخریب گردیده و به علت مشاع بودن، شهرداری پروانۀ ساختمانی، برای ایجاد سرپناه را نمی دهد. دو نفر از شرکای این جانب، هر کدام یک متر مربع و نفر سوم حدود دو متر مربع از این
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 457
خانه را شریک هستند که طی بیست سال گذشته به هیچ طریق حاضر به خرید یا فروش و یا حتی تقسیم هم نگردیده اند.
از طرفی قانون «لاضرر» به صورت کاملاً محدودی و با ترکیبی از قوانین غربی اجرا می شود. مثلاً برای افرادی که سهام آن ها کم و غیر قابل افراز باشد و از طرفی، حاضر به معاملۀ با شریک خود نباشند؛ دادگاه به طریق زیر اقدام می نماید:
1. طبق نظر کارشناس دادگستری، خانه ارزیابی شده و در روزنامه ها فروش خانه سه بار آگهی می شود.
2. با توجه به حق شفعۀ هر یک از شرکا، خانه به بالاترین قیمت ممکن به فروش رفته و بدین ترتیب سهم شرکا پرداخت می شود.
حال، اگر این جانب بخواهم به طریقۀ فوق عمل نمایم، با توجه به پولی که بابت ارزیابی و پول آگهی روزنامه ها و تهیۀ مدارک و... پرداخت خواهم نمود؛ مخارج پرداخت شده بیش از ده برابر ارزش سهم هر یک از شرکا خواهد بود. و شرکای جزء با اطلاع از این موضوع و با اطلاع از این که سهام دار کل باید سال ها دوندگی نماید؛ بیشتر سماجت به خرج می دهند. خواهشمند است معلوم بفرمایید: در صورتی که سهام دار جزء، حاضر به هیچ نوع معامله ای نبوده و به ناچار سهام دار کل، برای ساختن سرپناه، مجبور به پرداخت مخارج فوق باشد:
الف: مسئول این مخارج چه کسی است؟ سهام دار کل یا سهام دار جزء یا هر دو؟ و به چه نسبتی؟
ب: در موارد مشابه، قوانین اسلامی برای جلوگیری از ضرروزیان بیش از حد برای سهام دار کل و برای جلوگیری از حرص وطمع سهام دار جزء چه راهی را ارائه می دهد؟
بسمه تعالی، مخارج مذکور بر عهدۀ کسی است که اقدام به طریقۀ مذکور نموده و بر عهدۀ دیگران نیست. و در موارد مذکور، باید به محکمۀ شرعیه مراجعه شود تا تکلیف مشخص گردد. و حق شفعه در موردی که شرکا بیشتر از دو نفر است، ثابت نیست.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 458