احکام مضاربه

‏‏احکام مضاربه‏

‏‏[سؤال 7521]‏‏ ‏ ‏ 3894‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏1. آیا می شود رابطۀ کسی که پولش را به بانک می سپارد را با بانک مضاربه نامید؟‏

‏‏بسمه تعالی، ممکن است بانک، وکیل در مضاربه شود ولی متعارف‏‎ ‎‏خارجی، قرض به بانک است.‏

‏‏2. پولی که در مضاربه قرار دارد جزو مخارج سالیانه است؟‏

‏‏بسمه تعالی، پول مضاربه مؤونه نیست، بلکه سرمایۀ کسب است.‏

‏‏3. کسی که همه مخارجش به عهدۀ خانواده نیست، باید از همۀ درآمدی که دارد خمس بدهد؟‏

‏‏بسمه تعالی، هر مقدار که آخر سال زیاد بماند خمس دارد. ان شاء الله‌ موفق باشید.‏

‏‏خوشحال می شوم اگر دست خطی از شما در پاسخ این نامه داشته باشم.‏

‏‏[سؤال 7522]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 3681‏

‏‏3. چند سالی است که یک شرکت سرمایه گذاری در پاکستان تأسیس شده که سهام‏‎ ‎‏100 روپی می فروشد و از محل اعتبار این سهام، سرمایه گذاری کرده و در پایان، بهرۀ‏‎ ‎‏عاید از سرمایه گذاری را بین سهام داران تقسیم می کند.‏

‏‏ولیکن این شرکت تقبّل کرده است که هرساله در صورتی که بهرۀ کافی نبرد، بنا به‏‎ ‎‏تعهد دولت، مبلغ مشخص و ثابتی به سهام داران خود بدهد. به عبارت دیگر‏
‏‎

‏‏بسمه تعالی، بهره به نحو مزبور ربا و حرام است؛ مگر آن که بهرۀ تجارت‏‎ ‎‏باشد.‏

‏‏[سؤال 7523]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 3681‏

‏‏4. آیا می توان در شرکت هایی که در امر تجارت دوجانبه فعالیت دارند‏‎ ‎‏سرمایه گذاری کرد؟‏

‏‏بسمه تعالی، سؤال روشن نیست.‏

‏‏[سؤال 7524]‏‏ ‏ ‏ 3895‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 26 / 11 / 1361‏

‏‏محضر مقدس مرجع عالی قدر و رهبر انقلاب اسلامی، حضرت امام خمینی،‏‎ ‎‏دامت برکاته، پس از ابلاغ سلام، لطفاً جواب مسائل ذیل را مرقوم فرمایید:‏

‏‏1. در اساس نامه صندوق های قرض الحسنه نوعاً ذکر شده: «جهت تأمین بعضی از‏‎ ‎‏مخارج، مبلغی از پس اندازهای موجود را در امور تجاری و زراعی و امثال این ها به‏‎ ‎‏کار بیندازند»؛ سودی که از این راه به دست می آید آیا اختصاص به همان صندوق پیدا‏‎ ‎‏می کند یا افرادی که در آن صندوق حساب دارند سهیمند؟‏

‏‏بسمه تعالی، چنانچه افراد پولشان را می دهند که سهیم باشند، در سود‏‎ ‎‏شریکند.‏

‏‏2. درآمد حاصله بعد از گذشت سال، خمس دارد یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، صاحبان سهام باید خمس بدهند.‏

‏‏3. وام هایی که به افراد از طرف صندوق داده می شود نوعاً صدی یک به عنوان کارمزد گرفته می شود،‏‎ ‎‏چنانچه صندوق درآمد دیگری داشته باشد در این صورت کارمزد گرفتن چه صورت دارد؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر واقعاً حق الزحمه و کارمزد به مقدار متعارف می گیرند مانع ندارد، ولی مجرد‏‎ ‎‏تغییر اسم، بهره را حلال نمی کند.‏

‏
‏‎

‏‏بسمه تعالی، باید به حاکم شرع مراجعه و برای صغار، قیّم تعیین کرد تا آنچه مصلحت صغار‏‎ ‎‏است به واسطۀ قیّم عمل شود.‏

‏‏[سؤال 7525]‏‏ ‏ ‏ 3896‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 27 ذوالقعده 1399 ق‏

‏‏محضر مرجع عظیم الشأن عالم تشیع آیت الله‌ العظمی الإمام خمینی مدّ ظله العالی‏

‏‏کسی مبلغ یک صد و پنجاه هزار تومان پول از کسی دریافت می کند از باب مضاربه‏‎ ‎‏یعنی مبلغ بالا را به پول خودش مخلوط کند، تولید و یا معامله پنیر نماید مبلغ‏‎ ‎‏فوق الذکر تقریباً معادل می شود به هزار حلب پنیر، و از نفع آن هر ماهی مبلغ سه هزار‏‎ ‎‏و شش تومان به عنوان مصالحه به صاحب پول بدهد باقی نفع هرچه باشد کم یا زیاد‏‎ ‎‏بر عهده کسی است که این پول را می گیرد و برای مبلغ مزبور سندی نوشته شده است‏‎ ‎‏و چون چک پشتوانۀ سند است برای دریافتی مبلغ مزبور تعداد شش قطعه چک بانکی‏‎ ‎‏به طرف داده است بدون تاریخ هر وقت خواستند بدون عذر بپردازد چون بعد از‏‎ ‎‏خواستن جنبۀ امانتی دارد آیا این معامله به طور مضاربه صحیح است و اگر صحیح‏‎ ‎‏نباشد با عنوان دیگر صحیح می شود و یا رأساً باطل است؟ مشروحاً جواب مرقوم‏‎ ‎‏نمایید.‏

‏‏بسمه تعالی، قرار داد مذکور باطل است و ربح بالنسبة به سرمایه تقسیم‏‎ ‎‏می شود و عامل مستحق اجرت المثل است. ‏

‏‏[سؤال 7526]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 7246‏

‏‏5. اگر شخصی به لحاظ امین بودن تاجری سرمایه ای را در اختیار او گذارد تا با‏‎ ‎‏سرمایه خود مخلوط کند و چنین تاجری بدون قرارداد ماهیانه مبلغی به او بپردازد‏
‏‎

‏‏بسمه تعالی، پول را اگر قرض کرده، تمام درآمد به خودش تعلق دارد و اگر‏‎ ‎‏به عنوان مضاربه قبول کرده، درآمد به نسبت سرمایه تقسیم می شود و در‏‎ ‎‏هر صورت معاملات و تصرفات اشکال ندارد.‏

‏‏[سؤال 7527]‏‏ ‏ ‏ 3897‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏دفتر محترم حضرت حجت الاسلام والمسلمین آقای حاج سید روح الله‌ الموسوی‏‎ ‎‏الخمینی دامت برکاته ‏

‏‏محترماً معروض می دارد: این جانب زمینی را خریداری نموده، با شخصی قرار‏‎ ‎‏می گذارم که او با سرمایۀ خود آن را ساخته، پس از تکمیل، تحویل این جانب بدهد با‏‎ ‎‏قیمت تعیین شده، و وجه آن را دریافت دارد. و مقرر می داریم اگر نتوانستم وجه را‏‎ ‎‏بدهم رأس موعد، ساختمان و زمین را به فروش برسانم و وجه او را بدهم. آیا این‏‎ ‎‏مسأله جایز است و می شود اسم مضاربه بر آن نهاد؟ ضمناً احکام مضاربه در کدام‏‎ ‎‏کتاب فارسی مشروحاً نوشته شده است؟‏

‏‏بسمه تعالی، قرار مذکور اشکال ندارد، ولی مضاربه نیست. و احکام‏‎ ‎‏مضاربه در رساله عملیه ذکر شده است.‏

‏‏[سؤال 7528]‏‏ ‏ ‏ 3898‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏

‏‏حضور مبارک حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی متّع الله‌ المسلمین بطول بقائه‏

‏‏ضمن تقدیم مراتب اخلاص و ارادت از محضر شریف آن مرجع عالی قدر‏‎ ‎‏استعلام و استفتا می نماید:‏

‏
‏‎

‏‏1. بعضی از دهندگان وجه، از سود سرمایۀ خود امرار معاش می کنند و قبل از تعیین‏‎ ‎‏نتیجه مضاربه و محاسبه سود یا زیان وجه پرداختی خود، احتیاج دارند که مبالغی علی‏‎ ‎‏الحساب سود مضاربه دریافت نمایند تا پس از تعیین نتیجه عمل در پایان سال دورۀ‏‎ ‎‏کارکرد مابه التفاوت محاسبه گردد. آیا پرداخت مبالغی علی الحساب، قبل از محاسبۀ‏‎ ‎‏نتیجۀ مضاربه اشکال شرعی دارد یا خیر؟‏

‏‏2. وجوه دریافتی مذکور برای مصارف مختلف اعم از خرید علوفه (که در فصل‏‎ ‎‏برداشت ارزان تر از زمان مصرف است و باید خریداری شود) و داروی دامی و وسایل‏‎ ‎‏کار و فنی و غیره مصرف می شود و مشخص نمودن یک قلم وجه دریافتی در ارتباط با‏‎ ‎‏یک خرید معین مقدور نمی باشد ولی در کل شرکت قابل محاسبه است. آیا نتیجۀ این‏‎ ‎‏محاسبه را می توان به عنوان ضابطه در نظر گرفت و در حکم سود مضاربه تلقّی نمود‏‎ ‎‏یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، پرداخت مبلغی برای صرف در کسری علوفه و داروی دام‏‎ ‎‏مضاربه نیست و در مورد سؤال صاحبان پول بیش از درآمد حاصل از‏‎ ‎‏سودهایشان حق ندارند.‏

‏‏[سؤال 7529]‏‏ ‏ ‏ 3899‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 25 / 5 / 1361‏

‏‏1. اگر پول از یک نفر یا مؤسسه ای ـ مثل صندوق قرض الحسنه ـ باشد و کار از یک‏‎ ‎‏نفر یا شرکت دیگری و قرارداد آن را بنویسند که چند سهم از صاحب پول و چند سهم‏‎ ‎‏از کسی که کار می کند، بعد از مدتی می تواند به دلیل بی سواد بودن و یا این که احتیاط‏
‏‎

‏‏بسمه تعالی، اگر پولی که صندوق می دهد قرض نباشد اشکال ندارد. و در‏‎ ‎‏صورت جهل به مقدار مصالحه نمایند.‏

‏‏2. اگر صندوق قرض الحسنه بخواهد وام های سنگین بدهد به افراد تولید کننده به مدت های طولانی و‏‎ ‎‏برای مخارج صندوق بخواهد استفاده داشته باشد، به چه صورت باید قرارداد نمایند؟‏

‏‏بسمه تعالی، می توانید کارمزد بگیرید به مقدار متعارف.‏

‏‏3. حضرت امام در رسال‏‏ۀ‏‏ عملیه، مسأل‏‏ۀ‏‏ 2147 فرمودند: «می تواند طرف شرکت بگوید از ضرر، شریک‏‎ ‎‏نیستم؛ ولی از استفاده، شریک هستم»، چنانچه صندوق چنان قراردادی را بنویسد بعد از مدتی‏‎ ‎‏می تواند‏‎ ‎‏سهمی‏‏ۀ‏‏ صندوق ـ البته استفاده را ـ به مبلغی بخرد تا نخواهد حساب نگه بدارد و بنویسد؟‏

‏‏بسمه تعالی، چنانچه مصالحه نماید اشکال ندارد.‏

‏‏[سؤال 7530]‏

‏‏4. مسألۀ مضاربه را بیشتر شرح دهید.‏

‏‏بسمه تعالی، به رساله مراجعه کنید.‏

‏‏[سؤال 7531]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 6914‏

‏‏2. آیا در معاملات مضاربه ای می توان زمان قائل شد؟‏

‏‏بسمه تعالی، شرط مدت در ضمن عقد مضاربه، لزوم وفا ندارد و طرفین هر‏‎ ‎‏وقت بخواهند می توانند فسخ کنند؛ ولی اگر در ضمن عقد خارج لازم،‏‎ ‎‏شرط کنند که تا مدت معینی مضاربه را فسخ نکنند، لازم است بر طبق این‏‎ ‎‏شرط عمل نمایند.‏

‏‏[سؤال 7532]‏‏ ‏ ‏ 3900‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏دفتر محترم حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی مدّ ظله العالی‏

‏‏محترماً تقاضا می شود جواب مسائل ذیل را مرقوم فرمایید:‏

‏
‏‎

‏‏بسمه تعالی، مضاربه به نحو مزبور صحیح نیست، ولی اگر در ضمن عقد‏‎ ‎‏شرط کند که عهده دار خسارت وارده باشد مانع ندارد.‏

‏‏2. وجوهی که بابت بازخرید حقوق کارمندی که به خدمت مشارالیه خاتمه داده شده پرداخت گردیده‏‎ ‎‏آیا خمس به آن تعلق می گیرد یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر حق شرعی ادامه کار ندارد، پول بازخرید ادامۀ خدمت خمس ندارد.‏

‏‏3. وجوهی که به فرزندان داده می شود در قلک یا در بانک ها در حساب پس انداز نگهداری می شود،‏‎ ‎‏آخر سال خمس به آن تعلق می گیرد یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، چنانچه از ملک خود خارج و در ملک فرزندان وارد کند خمس ندارد.‏

‏‏4. کارمند جوانی که عائله دار است و حال بی کار است و کاری گیرش نیامده، آیا اجازه می فرمایید به‏‎ ‎‏مشارالیه سهم امام علیه السلام داده شود یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، از موارد صرف سهم مبارک نیست، لکن اگر فقیر است و دادن سهم به او موجب‏‎ ‎‏ترک کار نمی شود، مجازید به مقدار رفع ضرورت به او بدهید.‏

‏‏5. بانک ها برای حساب پس انداز آخر هر سال بدون هیچ گونه مذاکرات مبلغی به عنوان بهره منظور‏‎ ‎‏می دارند، این بهره چه صورت دارد؟‏

‏‏بسمه تعالی، بهرۀ پول ربا و حرام است، گرفتن آن جایز نیست.‏

‏‏در پایان سلامتی و طول عمر آن رهبر عزیز را از درگاه خداوند متعال خواهانم و خواهشمندم در این‏‎ ‎‏مورد مرا راهنمایی فرمایید. ‏

‏‏[سؤال 7533]‏‏ ‏ ‏ 3901‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏ریاست محترم دفتر امام خمینی مدّ ظله العالی ‏

‏‏محترماً این جانب یک شخص مغازه دار می باشم. برای ترویج کارم مبلغی پول از‏‎ ‎‏خواهرم گرفته و در کسب و تجارت انداخته ام و هر از مدت زمانی بدون حساب،‏
‏‎

‏‏بسمه تعالی، اگر بهرۀ پول نباشد اشکال ندارد و چنانچه پول را به شما‏‎ ‎‏قرض نداده و با پول او تجارت می کنید، منافع پول او تماماً از خود او است‏‎ ‎‏و شما اجرت العمل حق دارید و در این صورت اگر پولی که به او می دهید‏‎ ‎‏با مصالحه باشد اشکال ندارد.‏

‏‏[سؤال 7534]‏‏ ‏ ‏ 3902‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 28 / 10 / 1358 ‏

‏‏محضر مقدس حضرت مستطاب آیت الله‌ العظمی امام خمینی، دام ظله العالی، پس‏‎ ‎‏از تقدیم سلام‏

‏‏معروض می دارد: آیا مزارعه و مساقات و مضاربه که در زمان رسول اکرم معمول‏‎ ‎‏بوده، محدود به زمان معین بوده یا این که همیشه به قوت خود باقی است. متمنی است‏‎ ‎‏مشروحاً بیان فرمایید، تا موجب ارشاد مؤمنین متعهد گردد. ادام الله‌ ظلکم ان شاء الله‌‏

‏‏بسمه تعالی، مذکورات از معاملات مشروعه هستند و شرعیت آن ها‏‎ ‎‏اختصاص به زمان خاصی ندارد.‏

‏‏[سؤال 7535]‏‏ ‏ ‏ 3903‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 19 / 4 / 1361‏

‏‏حضور محترم حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، دامت برکاته‏

‏‏ضمن سلام، مقتضی است حضرت عالی نظراتشان را در موارد زیر اظهار فرمایند:‏

‏‏اول: قرارداد مضاربه.‏

‏‏دوم: آیا در قرارداد مضاربه می توان درصدی را به عنوان کارمزد (بهره) گرفت؟‏

‏‏سوم: آیا در قرارداد مضاربه طرفین (وام گیرنده و وام دهنده) در سود و ضرر سهیم‏‎ ‎‏هستند؟ یا فقط در سود؟‏

‏
‏‎

‏‏بسمه تعالی، مضاربه وام دادن و وام گرفتن نیست، بلکه قرارداد خاصی‏‎ ‎‏است که شرح آن و احکام آن در رساله مذکور است.‏

‏‏[سؤال 7536]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 3681‏

‏‏2. به طوری که دولت پاکستان اعلام کرده، اخیراً اقدام به تأسیس بانک بدون بهره‏‎ ‎‏کرده است. اما ما نمی دانیم که سرمایه گذاری که این بانک خواهد کرد در چه زمینه ای‏‎ ‎‏می باشد. همچنین اعلام کرده است که هر شش ماه، سود حاصل از سرمایه گذاری را‏‎ ‎‏به ما می دهد (مقررات بانک ضمیمه است) و لیکن به قرار اطلاع، بهره ای که از‏‎ ‎‏پول های به قصد ربا گذاشته شده و پول های «بانک بدون بهره» عاید می شود را با هم‏‎ ‎‏مخلوط می کنند و از آن میان، سود به مشترکین «بانک بدون بهره» می پردازند. آیا‏‎ ‎‏می توان در این بانک پس انداز کرد؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، اگر به نحو مشروع، مضاربه با شرایط واقع شود، سود جایز‏‎ ‎‏است.‏

‏‏[سؤال 7537]‏‏ ‏ ‏ 3904‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏اگر اصل پولی را که مضارب به عامل می دهد توسط عامل یا شخص ثالث تضمین‏‎ ‎‏شود، یعنی احتمال خطر نسبت به اصل مبلغ مضاربه منتفی گردد، مضاربه صحیح‏‎ ‎‏است؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر تضمین به نحو ضمان عقدی باشد صحیح نیست ولی اگر‏‎ ‎‏با عقد بیمه یا به طور شرط در ضمن عقد، قرارداد شود که خسارت وارده‏‎ ‎‏بر مالک را جبران کند، مانع ندارد.‏

‏
‏‎

‏‎