احکام صلح
[سؤال 7279] 3703
بسمه تعالی
محضر مبارک حضرت مستطاب، آیت الله العظمی امام خمینی، مدّ ظله العالی
هر گاه کسی بخواهد مالی را صلح کند به شخصی، مشروط بر این که عین مال یا منفعت آن فقط مادام الحیات مصالح له در تصرف و مورد استفادۀ او باشد و بعد از فوت او برگردد به مصالح و در صورت فوت مصالح به ورثۀ او برگشت کند آیا چنین مصالحه ای صحیح و لازم خواهد بود یا خیر؟ استدعا آن که حکم الله را مرقوم فرمایند که محل حاجت است.
بسمه تعالی، صلح مذکور لازم و شرط در ضمن آن نافذ است.
[سؤال 7280] 3704
بسمه تعالی
محضر حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، رهبر انقلاب دام ظله العالی
بعض اشخاص که به سبب گذر کردن از جاده با ماشین تصادف می کنند و فوت می کنند و البته بین وارث میت تصادف شده و صاحب ماشین، مشاجره و منازعه واقع می شود و صاحب ماشین مقدار بیست هزار تومان یا سی هزار تومان به عنوان دیه به
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 233
وارث میت مذکوره می دهد و خود را خلاص می کند، آیا این پول برای وارث میت حلال است یا نه؟ و در صورتی که حلال باشد آیا خود میت هم از آن ثلث می برد یا نه؟
بسمه تعالی، مقدار دیه شرعی را اگر اولیای خون مقتول به مبلغی صلح کنند مانع ندارد و میت بدون وصیت، حقی نسبت به ثلث ندارد.
[سؤال 7281] 3705
بسمه تعالی
محضر حضرت امام خمینی، متّع الله المسلمین بطول بقاء وجوده الشریف
معامله ای بدین شرح انجام شده است: یک حیاط مسکونی به انضمام تمامی مخلّفات خانه از هر قبیل که بوده باشد کائناً ما کان، در هر محل که موجود است مطلقاً، و کلّیه مطالبات و نقود را از هر کس و به هر عنوان، خواه به موجب سند رسمی و یا عادی و یا سفته تجارتی که در ذمه اشخاص بوده باشد، در مقابل دویست هزار ریال تمام که فروشنده مبلغ دویست هزار ریال بذل و ابراء نموده و مبلغ پنجاه هزار ریال دین ثابت از خریدار.
در صورتی که مقدار وجه سفته ها و مطالبات از اشخاص و نقد موجودی چندین برابر وجه المصالحه است؛ آیا این معامله در دین مقدس اسلام صحیح است یا باطل؟ حکمش را مرقوم فرمایید.
بسمه تعالی، با فرض این که به صورت مصالحه معامله شده، اشکال ندارد.
[سؤال 7282] 3706
بسمه تعالی
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، دامت برکاته
به شرف عرض عالی می رساند: کربلایی حسن موقع رفتن به کربلا ملک زراعی خود را که چهل سهم است به یک من نمک به برادر مادری خود غلام رضا مصالحه نمود، به شرط کفن و دفن و رسیدگی به دخترش. کربلایی حسن قبل از رفتن به کربلا
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 234
عیالش را طلاق می دهد و عیالش شوهر کرده و اکنون پسری به نام محمد موسی از شوهر دوم دارد. کربلایی حسن در کربلا فوت کرده و تنها وارث او خدیجه هم فوت می کند. غلام رضا برادر مادری کربلایی حسن هم بعد از او فوت می کند. اهل قلعه جمع می شوند و نیم سهم از زمین را به اولاد غلام رضا یعنی 1. رجب علی؛ 2. ابراهیم؛ 3. ربابه می دهند و نیم سهم دیگری را به فاطمه عیال مطلقه می دهند. این عیال هم فوت می کند و حال نیم سهم به دست محمد موسی پسر فاطمه می باشد و نیم سهم دیگری به دست اولاد غلام رضا. محمد موسی پسر فاطمه ادعا دارد نیم سهم که در دست اولاد غلام رضا است از آن خدیجه دختر مادری من است و چون او فوت کرده به من می رسد. استدعا دارم از محضر آیت الله العظمی امام خمینی دستور شرعی را بیان فرمایید تا این که اطاعت نماییم. والسلام
بسمه تعالی، بر فرض صحت مصالحه، مال مورد مصالحه از ورثه شخص مصالح له است و دیگران حقی در آن ندارند.
[سؤال 7283] 3707
بسمه تعالی
محضر مبارک آیت الله العظمی، امام خمینی
محترماً، به استحضار می رساند:
1. پدری در وصیت نامۀ خود ذکر نموده است: صلح نمودم با فرزندم به مبلغ سیصد هزار ریال در مقابل املاک پدری ام. در صورتی که فرزندش از این صلح اطلاعی نداشته باشد، صلح یک طرفه از نظر شرعی و عرفی، چه وضعی دارد؟ و تکلیف فرزندش که در حیات است با ورثه های دیگر چیست؟ ما را راهنمایی فرمایید.
بسمه تعالی، اگر فرزند مشارالیه صلح مزبور را در حال حیات پدر قبول نکرده و از آن مطلع نبوده، صلح مزبور صحیح نیست و مال مورد صلح جزو ترکه محسوب می شود و به تمام ورثه می رسد.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 235
2. در وصیت نامۀ پدری ذکر شده است، که یکی از حیاط مسکونی من ماترک خود قرار دادم، و آن را به دو فرزندش بخشیده است. در جای دیگر این وصیت نامه نوشته است: همان حیاط را اجاره بدهید و اجاره اش را بین تمام ورثه قسمت کنید. وصیت اول تاریخ دارد، ولی دومی تاریخ ندارد، و نشان داده نمی شود کدام ماقبل و مابعد هستند. خواهشمند است در این زمینه نیز ما را ارشاد فرمایید و تکلیف ورثه های دیگر چیست؟
بسمه تعالی، منظور از سؤال دوم معلوم نیست، اگر ملک خود را به فرزندان بخشیده و تحت قبض آن ها درآورده، حیاط مزبور به آن دو فرزند اختصاص دارد، و وصیت دربارۀ آن حیاط مورد ندارد و سایر ورثه هم در آن ملک حقی ندارند.
خداوند متعال سایۀ حضرت مستطاب عالی را تا انقلاب حضرت مهدی (عج) بر سر مستضعفین جهان قائم بدارد، آمین، بحق محمد و آله الطاهرین.
[سؤال 7284] 3708
بسمه تعالی
محضر مقدس رهبر انقلاب، حضرت مستطاب، آیت الله الاعظم، آقای حاجی آقا روح الله خمینی، دام ظله العالی
محترماً، به عرض مبارک می رسانم طبق صلح نامه ای مادر این جانبان هرچه از املاک و غیره داشته به این جانبان مصالحه نموده است. اگر شرعاً صحیح است و اشکالی ندارد، در ذیل این ورقه مرقوم فرمایید.
بسمه تعالی، حکم کلی مسأله معلوم است که با وجود شرایط معتبره صلح صحیح است، ولی رسیدگی به قضیۀ شخصیه و حلّ اختلاف چنانچه اختلافی هست، موکول به محاکم صالحه شرعیه است.
[سؤال 7285] ----> 5931
6. ابراء و صلح به امضای ذیل ابراءنامه و صلح نامه، بدون انشای لفظی محقّق می شود یا خیر؟
بسمه تعالی، مجرد امضا کفایت نمی کند.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 236
[سؤال 7286] 3709
بسم الله الرحمن الرحیم
ادّعی رجل علی أخیه بأنّ له شراکة فی بنایة کان قد بناها المدّعی علیه وذهب إلی أحد المحامین ووکّله بإقامة الدعوی وبعد اخفاقه بتقدیم البینة طلب من المدّعی علیه بأن یحلف علی القرآن الشریف بحیث أنه یضع یده علی القرآن و یحلف أنّ المدّعی لیس له حقّ عنده فحلف المدّعی علیه فعندها أسقط المدّعی دعواه وتصالحا وتعانقا و صالح کل واحد منهما الآخر وشربا القهوة معاً حلاوتها الصلح وذهب کلّ فی سبیله و بعد مدة من الزمن أکثر فی عشر سنوات تقریباً نقض الاتفاق والصلح وقال إنه صلح بدائی وعاد فأقام الدعوی ثانیة فهل یجوز له نقض الصلح والمصالحة والاتفاق وأن یقیم الدعوی عشر سنوات؟ اخبرونا یرحمکم الله.
بسمه تعالی، بعد ما تحقّق المصالحة بینهما علی الحقّ بالطریق الشرعی لم یکن لنقض المصالحة واعاده الدعوی وجه شرعاً.
[سؤال 7287] 3710
بسمه تعالی 16 / 6 / 1361
حضرت حجت الاسلام و مروّج الاحکام ملاذ الانام الامام خمینی زید عمره الشریف
محضر مبارک امام عزیز روحی لک الفداء را به سه مدرک راجع به یک باغ جلب می کنم و سؤال می شود که دختری دارای طلا آلات بود که او را دزد برد بدون این که پدر مقصر باشد ولی دختر روزگار پدر را سیاه کرد. پدر یک قطعه باغ را بدون اجرای صیغه به او واگذار نمود بعداً عموی او برای این دختر که شوهر کرد در برابر یک صلح نامه که به امضای پدرش رسیده است برای این دختر یک خانه ساخته با زیربنا و محوطه اطراف آن سیصد متر مربع که بقیه زمین در حدود تقریبی دو هزار متر مربع است به عمویش واگذار نمود که در تصرف عمو بود بعد از ساختن خانه دختر و
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 237
شوهرش در آن سکونت کردند ادعای بقیه زمین را نمودند آیا از نظر اسلام صلح نامه معتبر است یا خیر؟ و آیا دختر از نظر شرع اسلام می تواند بعد از مصالحه دوباره ادعای زمین کند، تقاضای نظر مبارک امام را دارم.
بسمه تعالی، چنانچه واقعاً دختر نامبرده حقوق ولو احتمالی خود را در مقابل خانه و عوض آن صلح نموده دیگر حق ندارد و سند اعتبار شرعی ندارد و اگر نزاعی باشد باید در محکمۀ شرعیه حلّ و فصل شود.
[سؤال 7288] 3711
بسمه تعالی 29 / 9 / 1361
حضرت آیت الله العظمی روح الله الموسوی الخمینی رهبر عظیم الشأن انقلاب اسلامی ایران
به موجب اسناد محضری سه نفر از برادران کلیه حقوق شرعی و قانونی متروکات موروثی خود را به یکی از برادران طبق سند محضری رسمی صلح و اقرار به صلح و همچنین اعتراف نموده اند که کلیه سهم الارث پدری خود اعم از منقول و غیر منقول را از برادر خود دریافت نموده اند. دو سال پس از صلح و اقرار و اعتراف با مصالحین و مقر مزبور مدعی حقوق همان مورد صلح و اقرار شده اند.
آیا طبق احکام شرع انور مصالحین و مقر مزبور می توانند مدعی چنین حقوقی نسبت به مورد صلح و اقرار باشند یا خیر؟
حقوق مدعی و وراث متصالح به مورد صلح و اقرار ثابت است و مراجع اسلامی حق رسیدگی به ادعای مصالحین و مقرّ مزبور پس از صلح و اقرار دارند یا خیر؟ جهت استحضار سه فقره، فتوکپی اسناد محضری فوق الذکر به ضمیمه ایعاد می گردد.
بسمه تعالی، اگر صلح به نحو صحیح شرعی انجام شده و حق خیار فسخ برای صلح کننده نباشد حق مطالبه حقوق صلح شده را ندارد و در صورت اختلاف باید به محکمه شرعیه رجوع شود.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 238
[سؤال 7289] 3712
بسمه تعالی
محضر اقدس زبدة العلماء المجاهدین المعظم حضرت آیت الله العظمی آقای خمینی جعلت فداک
شخصی کلیۀ اموال خود را در حال حیات و با اختیار خود مصالحه نموده به دو تن از فرزندانش یکی به نام مرادعلی و دیگری عباس علی و برای خود در مدت بیست سال اختیار فسخ قرارداده و در ضمن عقد مصالحه شرط نموده چنانچه در این مدت فوت بنماید خواهرش به نام حبیبه وصّی او باشد که یک ثلث از اموال مصالحه شده را در امور خیریه صرف بنماید، مصالح فسخ نکرده و فوت نموده در صورتی که غیر آن دو نفر، فرزند دیگری ایضاً دارد آیا آن ها شرعاً حق اعتراض دارند در اموال مصالحه شده یا خیر؟ نفس ورقۀ مصالحه ایضاً موجود است. لطفاً حکم الهی را بیان فرمایید. عمر و عزت مستدام باد اجرکم علی الله المنان
بسمه تعالی، در فرض مرقوم، صلح و شرط ضمن آن نافذ است و سایر ورثه حق اعتراض ندارند.
[سؤال 7290] 3713
بسمه تعالی 4 / 10 / 1361
محضر رهبر عالی قدر انقلاب و بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران ومرجع اسلامی جهان تشیع، فرمانده کل قوا، حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، روحی فداه
خداوند متعال عنایتی فرماید و به حرمت خون پاکان و صلحا سایه بلند پایۀ حضرت عالی را تا ظهور حضرت بقیة الله ـ ارواحنا و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء ـ مستدام بدارد تا پرچم اسلام را بر فراز همه کاخ های دنیا برافرازید.
از مقام معظم جناب عالی مستدعی است که سؤال این بنده حقیر را که ده سال است لاینحل مانده، جواب دهید و ما را از شک و تردید نجات دهید.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 239
شخصی دارای دو زوجه است که از یکی از آن ها چهار پسر و دو دختر و از دیگری چهار پسر و یک دختر دارد. پس از فوت پدر، بعد از گذشت هفت سال بلا تکلیفی و حیف و میل، وراث دو زوجه که همگی کبیر بوده اند با رضایت و توافق هم ماترک مرحوم را مشاعاً به دو بخش تقسیم می کنند. بخشی سهم زوجه اول و فرزندان وی و بخشی دیگر نصیب دیگری می شود، و بین خود قراردادی مکتوب و به امضای هم می رسانند.
بعد از گذشت مدت چهار سال که قیمت ها ترقی نموده، وراث زوجه اول معترض می شوند که چنین تقسیمی صحیح نیست و مجدداً به حال بلا تکلیفی و خرابی درمی آید. با توجه به این که وراث زوجه اول همه صاحب مکنت هستند و قصد ستیزه جویی های سنتی دارند؛
1. آیا چنین تقسیمی در مورد ارث صحیح بوده و قولنامه آن معتبر است؟ و اگر درست نیست طرف های مقابل حق گرفتن یا حق فسخ را دارند؟
بسمه تعالی، اگر با مصالحه تقسیم کرده اند، نافذ است و حق برگشت ندارند.
[سؤال 7291]
2. وراث زوجه دوم بر مبنای قولنامه، خرجی را در آباد کردن سهم خود تقبل نموده اند. این خرج چه می شود؟
بسمه تعالی، اگر تقسیم صحیح نباشد مخارجی که بعضی کرده اند را دیگران ضامن نیستند.
[سؤال 7292] 3714
بسمه تعالی 29 / 8 / 1361
محضر مبارک حضرت مستطاب آیت الله العظمی امام خمینی، مدّ ظله العالی
هرگاه شخصی منافع اموال منقول و غیرمنقول خود را به کسی صلح کند که
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 240
مُصالح له مادام الحیات خویش از منافع آن به هر نحوی که خواسته باشد استفاده کند، در صورتی که شخص مُصالح قبل از مُتصالح فوت شود؛ آیا مفاد صلح مزبور به قوّت خود باقی است یا محتاج به تنفیذ ورثۀ مُصالح خواهد بود؟
بسمه تعالی، صلحی که طبق ضوابط شرعی در حیات مصالح انجام گرفته پس از فوت او نیز به قوت خود باقی است و نیاز به تنفیذ ورثه ندارد.
[سؤال 7293] 3715
بسمه تعالی 13 / 10 / 1361
محضر مقدس حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، مدّ ظله العالی
شخصی خانه ای را به استثنای منافع آن، با حقّ خیار فسخ مادام الحیات، به همسر خود صلح مشروط نموده و بدون استفاده از حقّ فسخ خود درگذشته است. چهار سال قبل از فوت در محضر شمارۀ پنج خرم آباد سندی تنظیم نموده، که فتوکپی آن در جوف نامه می باشد. آیا حق اختیار فسخ به ورثه منتقل می شود یا خیر؟ خواهشمند است که جواب آن را مرقوم فرمایید.
خدایا، خدایا، تا انقلاب مهدی، خمینی را نگهدار، آمین یا رب العالمین
بسمه تعالی، اگر شرط خیار مادام الحیات بوده، به وارث نمی رسد.
[سؤال 7294] 3716
بسمه تعالی
رهبر عظیم الشأن، امام خمینی، پس از ادای احترام خواهشمند است از نظر دین اسلام و احکام قرآن، دو مسأله زیر را روشن فرمایید:
1. خانمی در سال 1310 شمسی، کلیۀ مالکیت خود را از منقول و غیر منقول با همسر خود، با شرط خیار فسخ در مدت 30 سال و استیفای منافع برای خود در مدت مزبور، صلح نموده و در صورت فوت زن در بین مدت و عدم ظهور فسخ، خیار و استیفای منفعت ساقط می گردند. در این صورت که صلح لازم می شود، متصالح
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 241
(شوهر) یک ثلث از عین الصلح مزبور را با نظارت شخصی معین، مخارج کفن و دفن و تعزیه داری های ثلاثه و سبعه و اربعین و سال بنماید و دو ثلث دیگر را، چنانچه اولادی از زن باشد؛ متصالح بین خود و اولاد زن به قرار: «لِلذَّکَرِ مِثْلُ حَظِّ الاُنْثَیَیْنِ» قسمت نماید. در سال 1320 یک دختر که تنها اولاد زن است به وجود آمده و در سال 1324 مادر دختر فوت نموده و با فوت او صلح مزبور لازم و قطعی شده است. متصالح مکلف بوده دو ثلث از مورد صلح را بین خود و دختر تقسیم نماید. متأسفانه به این تکلیف عمل نکرده و در سال 1351 فوت نموده و زن و شش فرزند دیگر دارد.
با توجه به صلح نامه، سهم یک دختر و شش فرزند بعدی که از همسر بعدی می باشند، چیست؟
بسمه تعالی، اگر به شرط تقسیم ـ که در ضمن مصالحه کرده ـ عمل نشده، دختر زن فوت شده حق فسخ مصالحه را دارد. و در صورت فسخ، حق مطالبۀ ارث خودش را از مادرش دارد. و سهم شوهر از ترکۀ زن اول، بین همۀ ورثه که از جمله دختر زن اول است، تقسیم می شود.
2. آیا زوجۀ دوم حق گرفتن مهریه را در صورتی که هیچ اثری از تعیین مهریه نیست، دارد؟
بسمه تعالی، اگر ثابت است که [زن دوم] از شوهر مهریه خود را طلبکار است و مقدار آن نیز معین است می تواند مطالبه کند و نزاع باید در محکمۀ شرعیه حل و فصل شود.
[سؤال 7295] 3717
بسمه تعالی 25 / 5 / 1362
محضر مبارک زعیم عالی قدر، رهبر کبیر انقلاب، حضرت آیت الله العظمی حاج آقا روح الله خمینی، مدّ ظله العالی، پس از عرض سلام و ادای احترام.
شخصی مال خود را که عیناً مورد حق کسی نبوده به عنوان باقیات و صالحات و زیر نظر عالمی بزرگ با اجرای صیغه شرعیه صلح می کند، سپس فرد دیگری با ادعای حق کلی قصد دارد از عین مال فوق الذکر، استیفای حق نماید تا بالنتیجه صلح باطل شود. با این که بر فرض ثبوت دعوا جهت استیفای حق ادعایی، مال دیگری وجود
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 242
دارد؛ آیا شرعاً این عمل جایز و بدین وسیله صلح باطل می گردد یا نه؟
خواهشمندم حکم مسأله را صریحاً بیان فرمایید.
بسمه تعالی، چنانچه عین مال مورد مصالحه متعلق حق کسی نباشد، صلح، صحیح و باید طبق آن عمل شود و صاحب دعوی حق ابطال صلح را ندارد.
[سؤال 7296] 3718
بسمه تعالی 26 / 10 / 1358
دفتر زعیم عالی قدر، نور چشم ملت ایران، حضرت امام خمینی، دامت برکاته
با تقدیم احترام؛ وصیت نامه ای که به پیوست تقدیم می گردد پس از فوت مرحوم پدرمان به دست ما رسیده و هیچ یک از وارثین از آن اطلاع نداشته است. معلوم می شود که در غیاب ما به شهر قم آمده و آن را نوشته است و از نظر عمل به آن مشکوک هستیم؛ چون مورد قبول دو تن از دختران و یک پسر که نامش در وصیت نامه ذکر نشده نمی باشد. لذا از آن مقام محترم تقاضای عاجزانه داریم حکم شرعی آن را صادر و امر به ابلاغ فرمایند تا نسبت به آن عمل شود.
لطفاً بفرمایید: آیا با این که فرزندان همه کبیر بوده اند صلح صحیح است یا خیر؟ و صلح در غیاب فرزندان کبیر از نظر شرع چگونه است؟ ناگفته نماند، متوفی غیر از یک خانه و دو قطعه باغ ذکر شده در وصیت نامه اموال دیگری نداشته و مازاد بر ثلثی ندارد. در هر صورت عمل شرعی این وصیت نامه را مرقوم فرمایید.
والسلام علیکم ورحمة الله وبرکاته
بسمه تعالی، شخص در حیات خودش می تواند هرگونه تصرفی در مال خودش بکند و صلح او به بعض اولاد موقوف به رضایت بقیه نیست و وصیت نامه اعتبار شرعی ندارد؛ مگر آن که موجب اطمینان به وصیت شود.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 243
[سؤال 7297] 3719
بسمه تعالی 3 / 7 / 1361
محضر مبارک زعیم عالی قدر جمهوری اسلامی ایران، امام خمینی، مدّ ظله، پس از عرض سلام و آرزوی سلامتی آن وجود شریف، مستدعی است پاسخ سؤال ذیل را مرقوم فرمایید.
اگر کسی با اختیار و بدون اجبار، کلیۀ اموال خود را در حال حیات به دیگری، غیر از اولاد خودش مصالحه نماید و کتباً مصالحه نامه بدهد، آیا صحیح است و اموال، متعلق به متصالح می شود یا این که این گونه مصالحه نامه باطل می باشد و اموال بعد از مصالحه، به اولاد خودش می رسد؟ لطفاً جواب مرقوم فرمایید. مزید تشکر
بسمه تعالی، اگر به وجه شرعی ثابت شود که شخص در حال حیات، اموال خود را به کسی صلح کرده و به او منتقل ساخته به نحوی که در حین فوت، مالک آن اموال نبوده، ورثه در آن اموال حقی ندارند.
[سؤال 7298] 3720
بسمه تعالی
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، رهبر کبیر انقلاب اسلامی ایران، دامت برکاته
ضمن عرض سلام، حدود دو سال قبل، پسر عمویم کاغذی به صورت مصالحۀ مشروط ـ که فتوکپی آن به پیوست تقدیم می گردد ـ به من دادند که من می خواهم به مسافرت بروم و اگر از مسافرت، سالم برگشتم اموالم، مال خودم و اگر برنگشتم اموالم همه، متعلق به تو باشد. لازم به توضیح است که نامبرده، زن و فرزند (وارث درجه یک) ندارد؛ ایشان بعد از دادن این صلح نامه، به مسافرتی نرفته و کاغذ را هم از من نگرفته، تا این که در شب 22 بهمن 1360 طبق گواهی پزشک، فوت کردند و حال بعد از فوت ایشان و با توجه به صلح نامۀ مذکور، عده ای از جمله خواهران و برادران
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 244
این جانب، ادعا می کنند که ما هم وارث هستیم. خواهشمند است موضوع را از نظر شرعی، مورد توجه قرار دهید که آیا آن ها حقی دارند یا خیر؟
بسمه تعالی، آنچه در نامه مرقوم شده مطابق فتوکپی پیوست نیست و چنانچه صلح، به نحو تنجیز واقع شده و در آن شرطی شده باشد، صلح صحیح است.
[سؤال 7299] 3721
بسمه تعالی 18 / 10 / 1361
محضر مبارک رهبر کبیر انقلاب اسلامی ایران، حضرت آیت الله العظمی امام خمینی سلام عرض نموده و پس از عرض سلام و آرزوی طول عمر برای آن امام عزیز، سلامتی و موفقیت هرچه بیشتر شما را از درگاه ایزد منان خواستارم.
پس از عرض سلام و تحیات، مستدعی است که حکم شرعی جریان زیر را مرقوم فرمایید:
مادری در حدود بیست و پنج سال پیش، مقداری از آب و ملک خود و خانه خود را به فرزندان اناث خود که چهار نفرند مصالحه می نماید و در ضمن صلح نامه ها این گونه قید شده که وقتاً: «علی هذا اختیار مصالح عنه مادام الحیات با خود مصالح می باشد و بعد وفات، ملک طلق و حق صدق مصالح لهم می باشد، ارباعاً تقسیم نمایند و دیگری را حقی و نفعی و بهره ای نیست که مداخله نمایند» و مخفی نماند که این قیود در صلح نامه ملک و آب است و نیز در صلح نامۀ خانه این گونه قید شده «و علی هذا اختیار مصالح عنه مادام الحیات با خود مصالحه است از نشستن خانه و بردن منافع اشجار، و بعد از وفات نامبرده، ملک طلق و حق صدق مصالح لهم می باشد ارباعاً و کسی دیگر را هیچ گونه حقی و بهره ای و نصیبی نیست».
قابل ذکر است که این دو صلح نامه را دو نفر و در دو زمان نوشته اند، ولی بعد از گذشت چندین سال، گاه گاهی مادر مذکور می گوید: اموال را می خواهم بفروشم، یا
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 245
اصلاً آن موقع بالاجبار این اموال را صلح کرده ام، یا گاهی ادعا می کند که دیوانه بوده ام یا مریض بوده ام و بعد از چندی بدون رضایت دخترهایش، اموال را بین پسرها و دخترهایش دو مرتبه تقسیم می کند و هم اکنون هم ادعا می کند که چیزی ندارم بخورم و خرجی ندارم و می خواهم بفروشم. مستدعی است بیان فرمایید که با توجه به متن صلح نامه ها ـ که همراه نامه خدمت شما ارائه می شود ـ آیا می توان صلح نامه ها را نادیده گرفت و بدون رضایت طرفین صلح را به هم زد؟ و آیا مادر مذکور حق دارد اموال را بفروشد؟ و نیز آیا تقسیم اموال بعد از چندین سال بین اولاد ذکور و اناث، صحیح است؟ و آیا سخنان او که می گوید: چون مجبور یا دیوانه و مریض بودم، صلح را قبول ندارم، پذیرفته می شود؟ در حالی که در همان زمان به یکی از فرزندان ذکورش هم مقداری از اموالش را بخشیده و صلح کرده است و هیچ گونه سخنی دربارۀ آن ها گفته نمی شود.
بسمه تعالی، اگر معلوم است که صلح مشروط به بعد از مردن بوده، باطل است و اگر معلوم است که صلح مشروط نبوده و مسلوب المنفعه مادام الحیات موصیه واقع شده، صحیح و لازم است و ادّعای اکراه و غیره، بدون اثبات شرعی، مسموع نیست و همچنین اگر شک در وقوع صلح به یکی از دو نحو مزبور باشد، حکم به صحت می شود و مصالح نمی تواند آن را به هم بزند.
[سؤال 7300] 3722
بسمه تعالی
دفتر امام خمینی، دام ظله علی رؤوسنا، سلام علیکم
محترماً؛ پاسخ مسأله ذیل درخواست می شود:
اگر شخصی املاک خود را بر نوادگان پسری خود که بعضی از آنان بالغ و بعضی نابالغ بوده اند با ده سیر نمک مصالحه نماید و برای خود تا سی سال حق فسخ قرار
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 246
دهد و قبل از گذشت این سی سال، دو قطعه از همان املاک را بفروشد و قطعه دیگری را برای ادای دیون و مخارج بعد از فوتش وصیت نماید و همچنین یک قطعه از همان املاک را که منزل مسکونی بوده، پس از آن مصالحۀ اول دوباره به عروسش مصالحه نماید؛ آیا فروش این دو قطعه، و وصیت قطعه دیگر و مصالحه با شخص دیگر، موجب فسخ کل آن مصالحه اول می شود یا مصالحه نسبت به بقیه املاک صحیح و به قوت خود باقی است؟ ضمناً؛ این شخص صاحب املاک، دختری هم داشته که به کلی او را بی نصیب گذاشته است.
خدایا، خدایا تا انقلاب مهدی خمینی را نگهدار، از عمر ما بکاه و به عمر او بیفزا
بسمه تعالی، در فرض مسأله، مصالحۀ اول تماماً فسخ شده است.
[سؤال 7301] 3723
بسمه تعالی 28 / 12 / 1361
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی الامام خمینی، دامت برکاته
سؤالی دارم مبنی بر این که در سال 1316 شمسی، ملکی که از پدرم بین این جانب و برادرم به ارث رسیده، با توجه به مدرکی که از آن زمان مانده، چون سهم بنده کمی بیشتر از برادرم بوده، قید شده مبلغ ده تومان و نیم باید به برادرم بدهم و این مبلغ به برادرم پرداخت شده، ولی رسیدی نداریم؛ چون برادرم رسیدی نداده است. متأسفانه مادر و برادرم در حیات نمی باشند و برادرزاده هایم اظهار طلب ملک می کنند. خواهشمندم بفرمایید اکنون چه مبلغی باید بپردازم؟ آیا همان ده تومان و نیم یا بیشتر؟ ضمناً مدرک فوق ارسال می گردد.
بسمه تعالی، بیش از مبلغی که در ضمن مصالحه قرارداد شده را حق ندارند و چنانچه شما مدعی پرداخت آن هستید، باید شرعاً اثبات نمایید و اختلاف باید در محکمۀ شرعیه حل شود، یا به طوری با هم مصالحه نمایید.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 247
[سؤال 7302] 3724
بسمه تعالی 29 / 11 / 1360
پیشگاه مبارک حضرت نایب الامام آیت الله العظمی امام خمینی، دامت برکاته
پس از سلام و درود فراوان مستدعی است نظر مبارک را در مورد این مسألۀ بیان فرمایید.
مقداری از ملک مسکونی تفکیک و فروخته شده است و به تصرف خریدار داده شده، حال معلوم شده است که از مقدار محاسبه شده بیشتر است و بقیۀ آن ملک به شخص دیگر فروخته شده و به همین نحو چندین دست معامله شده است. مالک فعلی آن ملک مسکونی اول ادعا دارد چون سند رسمی داده نشده و این مقدار جزء سند من می باشد و ملک متعلق به من می باشد و باید پس داده شود. ضمناً در موقع خرید می دانسته که ملکی را که می خرد به اندازۀ آن سند نیست. استفاده از این ملک برای شخص خریدار چه صورت دارد؟ آیا شرعی است یا مالک فعلی مجاور ذیحق است؟ عمر امام مستدام باد
بسمه تعالی، به نحوی مصالحه نمایید و اگر نزاع هست به محاکم صالحه مراجعه شود.
[سؤال 7303] 3725
بسمه تعالی 22 / 12 / 1361
دفتر استفتائیه حضرت امام آیت الله خمینی دامت برکاته
محترماً به عرض می رسد که شخصی در زمین بایری خانه ساخته و از زمین مزروعی ملکی شخص دیگری در مدت شانزده سال آب جهت مشروب کردن خانه و اشجارش آورده بدون آن که مالک زمین مجرا را به او صلح کند یا بفروشد و در این مدت به طور اباحه استفاده شد. و مالک اول زمین فوق را به دیگری فروخته که نهر را هم متراژ کرده و پول او را از خریدار گرفته به عنوان آن که شخصی که آب می برد من نهر را به او انتقال نکرده ام و فعلاً خریدار ملک می خواهد ساختمان کند آیا حق دارد
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 248
جلو از آب بردن را بگیردو حال آن که اشجار ثمره شده هم در خانه موجود است و خود صاحب خانه هم می گوید و اقرار دارد که ملک نهر را و مجرا را من مالک نیستم و برای بردن آب جهت مشروب کردن خانه راه دیگری هم ندارد و تعداد اشجار آن از انگور و انار و سیاه درخت شصت اصله باشد خواهشمندم جواب مسأله مرقوم فرمایید که مورد حاجت باشد.
بسمه تعالی، در فرض مرقوم احتیاط در مصالحه بین آن ها است.
[سؤال 7304] 3726
بسمه تعالی
شخصی با بعضی از ورثه خود در حال حیات طبق وصیت نامه ای که دارد حقوق ارثیه که پس از مرگ به آنان تعلق می گرفت مصالحه کرد به مقداری از زمین زراعی و باغ، که در حال حیات به آن ها تسلیم نماید و آن بعض نیز قبول صلح کرده و امضا نمودند ولی پس از تنظیم وصیت نامه، زمین زراعی را برابر مشروح وصیت نامه در حال حیات تحویل داد و از دادن باغ خودداری کرد و پس از آن نیز به فاصله چند سال وصیت نامه دیگری را جهت تغییر ثلث و بعض مسائل دیگر تجدید ولی نسبت به حقوق ورثه مرقوم شده همان وصیت نامه قبلی تنظیم شد. و در وصیت نامه آخری آن ورثه امضا ندارند.
اولاً: اصل وصیت که عبارت از صلح حق ارثی در حال حیات باشد صحیح است یا خیر؟ ثانیاً: در صورت صحت وصیت با عدم وفا به تمام موارد صلح، کل وصیت نسبت به این بعض نافذ است یا به طور کلی ورثه حق ادعا در مجموع ماترک خواهند داشت و یا نسبت به مقداری که تحویل شد قبول، ولی نسبت به باقی حق ادعا موجود است و یا باید برابر صلح عمل شود و به همان مقدار باغ که وصیت کرد باغ را بگیرند که به مقتضای اصل وصیت عمل شود. والسلام
بسمه تعالی، صلح مذکور صحیح نیست.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 249
[سؤال 7305] ----> 3899
3. حضرت امام در رسالۀ عملیه، مسألۀ 2147 فرمودند: «می تواند طرف شرکت بگوید از ضرر، شریک نیستم؛ ولی از استفاده، شریک هستم»، چنانچه صندوق چنان قراردادی را بنویسد بعد از مدتی می تواند سهمیۀ صندوق ـ البته استفاده، را ـ به مبلغی بخرد تا نخواهد حساب نگه بدارد و بنویسد؟
بسمه تعالی، چنانچه مصالحه نماید اشکال ندارد.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 250