انتخابات: آزمونی الهی و سراسری
□ حمید انصاری
بزرگان دین در تفسیر خاکدانِ طبیعت که مهبط آدمی و عرصۀ تکامل و یا انحطاط اوست، دنیا را «دار امتحان و ابتلاء» نامیده اند، نتیجه ای که از یکایک آزمونهای پیاپی در کارنامه عمل انسان در این جهان ثبت می شود و نمره های منفی یا مثبتی که می گیرد و معدّلی که در پایان کار بدست می آورد وضعیت او را در جهان دیگر مشخص می سازد. همین کارنامه و نتایج امتحانات مکرّر اینجهانی است که ملاک ارزشیابی و تعیین جایگاه هر کس در قیامت می شود و «صراط» و «میزان» و حسابرسی و «ثواب و عقاب» نیز بر همین پایه استوار است: فمن یعمل مثقال ذرّة خیراً یره. و من یعمل مثقال ذرّة شراً یره.
به موجب آیات الهی و احادیث پیشوایان معصوم(ع) آدمی از زمان تکلیف تا لحظه مرگ در تمام رفتارها و گفتارهای ارادیِ خویش و در همۀ عرصه ها از خلوتگاه رابطه با خویش گرفته تا رابطۀ با دیگران و جامعه و رابطۀ با طبیعت و رابطۀ با خدا، مکلّف به تکالیف و ملزم به رعایت قوانینی است که از سوی خالق هستی در شریعت وضع شده است. میزان درستی و نادرستی اعمال انسانها به میزان تطبیق اعمال و رفتار آنها با این تکالیف بستگی کامل دارد. آزمونهایی که آدمی همواره در معرض آن قرار دارد از لحاظ قلمرو تأثیر یکسان نیستند. اثر برخی مستقیماً به فرد باز می گردد و دامنۀ اثر مثبت و یا منفی برخی از رفتارها به دیگران و جامعه نیز کشیده می شود و اینجاست که مسئولیت سنگینتر و دشوارتر می شود. بزرگی پاداش و سنگینی جزا و عقاب نیز متناسب با حیطۀ تأثیر واکنشها و عمل ما خواهد بود.
در شرایط کنونی جامعه اسلامی، انتخابات و واکنش هر یک از ما در برابر آن یکی از حساس ترین، گسترده ترین و اثرگذارترین صحنه های امتحان الهی است. حضور و مشارکت در آن بر اساس موازین فقهی و فتاوای مراجع تقلید و نظرات صریح و مکرّر حضرت امام خمینی(س) و رهبر بزرگوار انقلاب تکلیف شرعی و واجب عینی است و بی تفاوتی در آن گناهی نابخشودنی و ظلمی است بر خود و جامعه.
این منطق که رأی یک نفر چه تأثیری دارد! و دیگران رأی می دهند، یا اینکه: بالاخره کسی انتخاب می شود چه من شرکت کنم یا نکنم!! منطق افراد ضعیف النفسی است که به همین نسبت از فرهنگ و تعهد و دیانت بدورند. عدم مشارکت در تعیین سرنوشت خویش و جامعه و ملّت خویش و سپردن سررشتۀ کار به دیگران مبیّن سطح آگاهی و شعور فرهنگی و سیاسی چنین افرادی است. و البته ملت رشید ایران در جریان حوادث انقلاب و پس از آن بارها ثابت کرده است که نه تنها در انتخابات که بارزترین عرصۀ تجلّی اراده ملّی و دینی است بلکه در تمام عرصه های حیات اجتماعی عزم خویش را بر عمل به تکالیف الهی جزم کرده است و راه درستی را که یافته است می پیماید، همان راهی که فرزانه ای چون امام خمینی رفته است و اکنون نیز خلف صالح او می پیماید.
اینک در آستانۀ انتخابات ریاست جمهوری قرار داریم. بنابه قانون اساسی و واقعیتهای موجود پس از مقام ولایت، رئیس جمهور مهمترین شخصیتی است که در داخل و خارج کشور از هدفها و آرمانها و ارزشهای انقلاب و از منافع ملّی به عنوان زمامدار امور اجرایی کشور دفاع می کند. تصمیماتی که او در
حضورج. 18صفحه 4
چارچوب اختیارات مصرّح در قانون اساسی اتخاذ می کند و ترکیب کابینه ای که تشکیل می دهد و نوع راهبردی که او در نظام اجرایی کشور ترسیم و انتخاب می کند، در حقیقت ترسیم کنندۀ چهرۀ کشور و وضعیت و جایگاه آن برای چهار سال آینده خواهد بود. انتخاب، انتخابی مهم و تعیین کننده است. انقلاب اسلامی به برکت حضور آگاهانۀ مردم در هیجده سال گذشته مراحل دشواری را با موفقیت طی کرده است. عصر بازسازی و پیشرفت کشور با گامهای بلند و موفقی که به همت سردار منتخب همین ملت برداشته شده است با درخشندگی آغاز گردیده و ثمرات انکار ناپذیر آن یکی پس از دیگری ظاهر می شود. امروز بسیاری از ملتها و دولتهای جهان نیز بر بالندگی مسیر رو به پیشرفت ایران اسلامی اعتراف دارند. علیرغم کارهای زیربنایی و موفقیتها، هنوز معضلات حل نشدۀ زیادی باقی مانده است. نیل به هدفهای انقلاب و استمرار توسعه کشور و حل مشکلات و رفع بیعدالتی ها و اصلاح سیستمهای فرسودۀ مدیریتی و رفع برخی مفاسد اداری و توجه جدّی به ارتقاء دانش و فرهنگ و دفاع از حقوق و آزادیهای فردی و اجتماعی و توجه همه جانبه به نیازهای جامعۀ جوان کشور و از همه مهمتر دفاع از استقلال کشور و کیان اسلام و آرمانها و ارزشهای انقلاب اسلامی در عرصه معادلات جهانی، همۀ این مسائل به نحو چشمگیری به چگونگی مشارکت آحاد ملت در انتخابات بستگی دارد. و اینجاست که مطمئناً دغدغۀ چگونگی حضور در انتخابات و شناخت معیارهای انتخاب اصلح، دغدغۀ همه مؤمنانی است که با پیمانشان با امام خمینی و رهبری انقلاب وفادارند.
مطمئنترین مرجعی که نظریات راهگشای او می تواند راهنمای عمل صحیح ما در انتخابات باشد آراء و رهنمودهای رهبر کبیر انقلاب اسلامی است که هم اینک در کلام رهبر معظم انقلاب جلوه گر است. نقل یکایک رهنمودهای آن حضرت در این مختصر نمی گنجد، خوانندگان محترم را به کتاب «انتخابات و مجلس در کلام و پیام امام خمینی» (انتشارات مؤسسه نشر آثار امام) ارجاع می دهم.
بر اساس رهنمودهای امام، مشارکت در انتخابات اگر براساس احساس تکلیف و خلوص نیّت باشد عبادتی است بزرگ. اگر می خواهیم در این آزمون الهی سربلند و شایسته شرکت کنیم و انتخابی شایسته تر داشته باشیم باید به کسی اقتدا کنیم که پایه گذار این نظام الهی بوده و بیش از هر کس بر مصالح و نیازهای آن واقف بوده است.
با مروری بر رهنمودهای حضرت امام دربارۀ انتخابات در یک جمعبندی اجمالی می توان گفت: آراء امام ناظر بر سه جنبه از مسائل انتخابات می باشد: 1_ اصل انتخابات و اهمیت مشارکت در آن 2_ تبلیغات انتخاباتی 3_ معیارهای انتخاب.
در بخش اول، حضرت امام نظام جمهوری اسلامی را نظامی دینی و مردمی می داند که ثبات و اقتدار آن با حضور و مشارکت گستردۀ اقشار مختلف مردم پیوندی ناگسستنی دارد. بر این اساس شرکت در انتخابات به عنوان یکی از مهمترین تکالیف شرعی و اجتماعی تلقی می شود و عواملی که سبب کاهش
حضورج. 18صفحه 5
نقش مردم و کمرنگ شدن حضور آنان در انتخابات می شوند عوامل بازدارنده انقلاب می باشند. بارها حضرت امام بر وجوب شرکت در انتخابات فتوا داده و در وصیتنامۀ سیاسی و الهی خویش نیز بر آن سفارش اکید دارند. از دیدگاه اما هرچه حضور مردم در انتخابات بیشتر و قویتر باشد این مشارکت علاوه بر عمل به تکلیف شرعی و افزایش ضریب صحت انتخاب، نشانۀ اقتدار نظام و سبب نومیدی و عقب نشینی دشمنان انقلاب می باشد.
در بخش دوم و در بحث تبلیغات انتخاباتی نیز حضرت امام سفارشاتی روشنگر دارد. خلاصه رهنمودهای امام چنین است: استفاده از وجوهات شرعی و بیت المال و اموال اداری و عمومی در تبلیغ به نفع کاندیداها جایز نیست. تبلیغات باید به دور از تفرقه و تشتت و در فضایی آکنده از برادری و صمیمیت و روحیه مسابقه در امر خیر باشد و تبلیغ منفی علیه کاندیداها و غیبت و اتهام و هجو و هتک حرمتها و تخریب چهره ها گناه است و فضای مقدس و عبادی انتخابات را آلوده می سازد. امام خمینی با تأکید بر اینکه: میزان رأی ملت است، و با تکیه بر رشد و بلوغ سیاسی ملت ایران و آزادی مردم در انتخابات، تحمیل نظر و رأی شخصی و جناحی بر دیگران را به هر شکلی ممنوع می دانست و دخالت غیرقانونی در امور انتخابات را جایز نمی شمرد. حضرت امام به روحانیت سفارش اکید فرموده است که اینان به عنوان امنای ملّّت ضمن مشارکت و ارائۀ نظر خویش، با همه کاندیداها باید برخوردی پدرانه و محبت آمیز داشته باشند. حفظ حرمت نهادهای قانونی و شورای نگهبان و رعایت قوانین انتخاباتی از دیگر سفارشات مؤکد امام در این زمینه می باشد.
در مورد «معیارهای انتخاب رئیس جمهور» نیز حضرت امام معیارهای مشخصی را برشمرده اند، براساس این رهنمودها در انتخاب اصلح علاوه بر شرایط مصرّح در قانون اساسی باید به ویژگیهای سلبی و یا ایجابی زیر توجه نمود:
عدم همکاری با رژیم شاه، نداشتن سوءسابقه، نداشتن پیوند و دلبستگی با بیگانگان، دارای دید وسیع سیاسی و منزه از گرایش به شرق و غرب و مکتبهای انحرافی، صددرصد مکتبی بودن و به اسلام و احکام آن در عمل و عقیده پایبند و متعهد بودن، اعتقاد به قانون اساسی و تمام اصول آن و از آنجمله اصل ولایت فقیه و خضوع در مقابل قانون، پرهیز از دنیاطلبی و ریاستخواهی، در عقیده و عمل خدمت گزار ملت و حامی مستضعفان بودن، دارای سوابق روشن مبارزاتی و تجارب موفق در همگامی با انقلاب از آغاز تاکنون، دارای بصیرت کافی در امر دین و دنیا، لمس محرومیت و برخاستن از متن توده های مردم و نه از طبقات مرفّه و بی درد، و به تعبیر حضرت امام از خود مردم و برای مردم باشد.
امید است که ملت ایران در آزمون بزرگی که در پیش دارد با بررسی سوابق گذشته و حال کاندیداها و مطالعۀ برنامه هایی که ارائه می کنند با تکیه بر موازین دینی و رهنمودهای پیشوایان صالح خویش موفق به انتخاب کاملترین برنامه و صالحترین فرد گردد. مقاله را با نقل پیامی از امام خمینی (در انتخابات ریاست جمهوری) به پایان می بریم:
«به سوی صندوقهای رأی چون موجی خروشان و دریایی موّاج، با صفوفی فشرده رفته رأی خود را به شخصی که متعهد به اسلام و خدمت گزار به ملت و کشور و حامی مستضعفان و دارای بصیرت در امر دین و دنیا و منزه از گرایش به شرق و غرب و مکتبهای انحرافی و دارای دید سیاسی است، بدهید. امروز شرکت در انتخابات ریاست جمهور نه فقط یک وظیفۀ اجتماعی و ملّی است، بلکه یک وظیفۀ شرعی اسلامی و الهی است.»
حضورج. 18صفحه 6