وصیت در امور مالی و غیره و شرط نفوذ آن و محاسبۀ ثلث (سؤالهای 8701ـ8757)

‏‏[سؤال 8701]‏‏ ‏ ‏ 4766‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 16 / 3 / 1361‏

‏‏زیدی در بیست و سه سال قبل، وصیت کرده بود و فرزند خود را وصی و عیال‏‎ ‎‏خود را ناظر قرار داده و از ماترک خود، بعد از پرداخت تمام دیون، مبلغ هفتصد تومان‏‎ ‎‏را ثلث خود قرار داده تا با این مبلغ، اجیر گرفته و یک ماه و نیم روزه و سه سال نماز‏‎ ‎‏به جا آورند؛ متأسفانه الی حال به وصیتش عمل نشده و مالیه اش تقسیم نشده؛ اگر‏‎ ‎‏وارث بخواهند طبق وصیتش عمل بکنند، با وضع زمان، مبلغ تعیین شدۀ هفتصد تومان‏‎ ‎‏در برابر یک ماه و نیم روزه و سه سال نماز ناچیز است. آیا باید تمام نماز و روزه را‏‎ ‎‏بدهند یا فقط به اندازۀ هفتصد تومان عمل نمایند؟ حکم آن را مرقوم فرموده که محل‏‎ ‎‏حاجت است.‏

‏‏بسمه تعالی، اگر به ثلث وصیت کرده، هر مقدار از نماز و روزۀ مورد‏‎ ‎‏وصیت که ثلث فعلی به آن وافی است، باید داده شود. ‏

‏‏[سؤال 8702]‏‏ ‏ ‏ 4767‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 1 / 2 / 1361‏

‏‏احتراماً؛ ضمن تقدیم فتوکپی وصیت نامۀ (غیر رسمی) همسرم که در تاریخ‏‎ ‎‏1 / 8 / 1359 در جبهه های نبرد حق علیه باطل به افتخار شهادت نایل آمده؛ خواهشمند‏‎ ‎‏است سؤالات زیر را به نحو مقتضی به عرض حضرت امام خمینی رسانده و نظر‏‎ ‎‏مبارکشان را امر به ابلاغ فرمایید.‏

‏‏1. به دلیل وجود اختلافات و مشکلات عدیده، این جانب به اتفاق فرزندم ناگزیر‏‎ ‎‏به ترک خانه ای که متعلق به همسرم بوده است، هستم و لذا قصد آن دارم تا با رعایت‏‎ ‎‏حق شفعه نسبت به فروش بی قید و شرط سهم الارث خود و فرزندم (که قیمومت آن‏‎ ‎‏را به حکم قانون به عهده دارم) اقدام نمایم. با عنایت به مراتب فوق خواهشمند است‏‎ ‎‏نظر مبارک امام را در این مورد اعلام فرمایید که آیا فروش خانۀ مذکور به صرف وجود‏
‏‎

‎‏جملۀ: «خانه ام را تا زمان حیات مادرم نبایستی بفروشید؛ زیرا او حق این را دارد که تا‏‎ ‎‏آخر عمرش در آن زندگی کند» در وصیت نامه ـ صرف نظر از شرایط روانی زمان‏‎ ‎‏تحریر آن ـ بر خلاف موازین شرع مقدس اسلام است یا تنها برای این جانب تعهد‏‎ ‎‏اخلاقی ایجاد می نماید؟ آیا کل وصیت نامه و برای کلیۀ وراث لازم الاجرا می باشد یا‏‎ ‎‏تنها برای این جانب و در این مورد لازم الرعایه می باشد؟‏

‏‏2. در صورتی که فروش خانه بر خلاف شرع باشد و چنانچه مادر شهید مادامی که‏‎ ‎‏در قید حیات است حق داشته باشد در آن خانه سکونت نماید و با عنایت به این که‏‎ ‎‏قسمت اعظم آن خانه متعلق به طفل صغیر (5 / 2 ساله) شهید می باشد یا در صورتی که‏‎ ‎‏خانه در تصرف کامل مادر شهید باشد و یا این جانب ناگزیر به فروش غیرعادلانۀ آن به‏‎ ‎‏مادر شهید گردم (مثلاً با اقساط 25 ساله) که مآلاً در دراز مدت منجر به تضییع حق‏‎ ‎‏فرزند شهید شود؛ مسئولیت شرعی آن به عهدۀ چه کسی خواهد بود و تکلیف شرعی‏‎ ‎‏من در این میان چیست؟‏

‏‏3. با توجه به این جملۀ از وصیت نامه: «تمام اموال جزئی (خانه و ماشین و غیره)‏‎ ‎‏که دارم، متعلق به فرزندم می باشد که بایستی فقط همسرم به عنوان قیّم عمل کند تا‏‎ ‎‏بزرگ شود»؛ اصولاً این جانب حق دارم به نحوی که مصلحت آتی صغیر ایجاب نماید،‏‎ ‎‏در مورد اموال مذکور تصمیم گیری نمایم یا خیر؟‏

‏‏4. آیا این جانب حق دارم مهریۀ خود را نقداً درخواست نمایم یا خیر؟ و با توجه به‏‎ ‎‏این که در وصیت نامه تصریح گردیده: کلیه اموالم متعلق به فرزندم می باشد؛ از محل‏‎ ‎‏فروش کدام اموال باید مهریۀ این جانب پرداخت گردد و آیا می شود ملزومات و‏‎ ‎‏مایحتاج زندگی را برای تأمین آن فروخت یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، وصیت سکنای منزل برای مادر و واگذاری اموال به فرزند در‏‎ ‎‏ثلث مجموع ترکه نافذ و در زاید بر آن موقوف بر اجازۀ ورثه است.‏

‏‏بدهی شهید بابت مهریۀ زوجه و غیره مقدم بر وصیت است و از اصل ترکه‏‎ ‎‏خارج می شود و زن از قیمت ساختمان منزل و از اعیان منقولات ارث‏
‏‎

‎‏می برد. و قیّم صغیر، مکلف است اموال صغیر را حفظ کند تا پس از بلوغ و‏‎ ‎‏رشد او تحویل وی دهد، مگر آن که مصلحت صغیر ایجاب کند که تمام یا‏‎ ‎‏قسمتی از اموال او را برایش بفروشد و وصیت سکنای منزل برای مادر‏‎ ‎‏مانع از فروش منزل نیست، ولی مشتری حق ندارد موصی لها را از سکونت‏‎ ‎‏منع کند.‏

‏‏[سؤال 8703]‏‏ ‏ ‏ 4768‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مبارک رهبر اسلام، حضرت امام خمینی، پس از عرض سلام ‏

‏‏این بندۀ خدا در دو مسأله دینی به مشکل برخوردم. مشکل اول آن که ما دو برادر و‏‎ ‎‏دو خواهر از یک پدر و مادر هستیم. پدر ما نود و هفت سال عمر کرد و من که برادر‏‎ ‎‏کوچک هستم و 65 سال از عمر من رفته، خدمتگزار پدر بودم. چون مادرم 30 سال‏‎ ‎‏قبل فوت کرد من برای خدمت پدر انجام وظیفه کردم تا پدر فوت کرد. پدرم‏‎ ‎‏وصیت نامه رسمی نوشت و تمام ملک و مال هر چه داشت در وصیت نامه قید کرد و‏‎ ‎‏دو قفیز ملک خود را ثلث برای خود قرار داد که پس از فوتش وصی که پسر بزرگ‏‎ ‎‏است و وکیل که پسر کوچک است، برای آن مرحوم پنج سال نماز بخوانند و مابقی را‏‎ ‎‏در عزای امام حسین خرج کنند. ولی محضر، قباله ای که به فروش برسد نمی نویسد.‏‎ ‎‏مشکل دیگر آن که یک خواهر داریم که شوهرش اهل قمار و عرق و تریاک می باشد‏‎ ‎‏وی خواهر ما را وادار نموده که مانع شود که زمین ثلث پدر به فروش برسد و برای آن‏‎ ‎‏مرحوم خرج شود. وی مدعی است که زمین ثلث پدر را به جای مال پدر به من بدهید.‏‎ ‎‏در صورتی که یک پنجاهم قیمت ثلث مال پدر به او نمی رسد. متمنی است حکم‏‎ ‎‏شرعی را بیان فرمایید. ‏

‏‏بسمه تعالی، ثلث مورد وصیت اگر مشخص باشد باید در مصرف تعیین‏‎ ‎‏شده صرف شود و هیچ یک از ورثه حقی نسبت به آن ندارد.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 8704]‏‏ ‏ ‏ 4769‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏حضور مبارک رئیس الملّة والدین آیت الله‌ العظمی، حضرت امام خمینی دام ظله‏‎ ‎‏العالی، با کمال توقیر و ادای سلام همواره اوقات توفیقات روزافزون آن زعیم‏‎ ‎‏عالی قدر را از درگاه باری تعالی مسئلت می نمایم:‏

‏‏1. شخصی فوت نموده و دارایی و متروکات متوفی عبارت از دو باب خانه‏‎ ‎‏علی  حده و نُه باب مغازه و مبلغی وجه در بانک می باشد و در وصیت نامه شرعی،‏‎ ‎‏ارشد اولاد خود را وصی قرار داده که پس از فوت تمام دارایی و متروکات موصی را به‏‎ ‎‏حیطۀ تصرف درآورده و پس از ادای دیونات، تقسیم و کما فرض الله‌ بین وراث تسهیم‏‎ ‎‏گردد از جمله یک باب از مغازه های موصی با خانۀ ارشد اولاد خود که وصیّ نامبرده‏‎ ‎‏می باشد، در سند مشترک و مشاع است و در واقع امر 8 باب مغازه مزبور برای موصی‏‎ ‎‏قرار گرفته که در وصیت نامه هم درآمد مغازه ها را تا مدت بیست سال قید شده بابت‏‎ ‎‏ثلثیه موصی به صرف استیجار سی سال نماز و روزه و سایر خیرات که در وصیت نامه‏‎ ‎‏قید شده رساند و بعد از بیست سال تقسیم و کما فرض الله‌ بین وراث تسهیم گردد،‏‎ ‎‏حال در اثر عدم سازش و عدم متابعت بعضی از وراث، موصی می تواند خانه خود و 8‏‎ ‎‏باب مغازه را که مشترک است به فروش برساند و طبق وصیت نامه از عین المال فروش‏‎ ‎‏ثلثیه عمل کند و بقیه را تقسیم کند. زیرا در مدت بیست سال معلوم نیست وصیّ زنده‏‎ ‎‏باشد و متحمل همه گونه ناملایمات گردد و همچنین دو باب خانه علی حده که وراث‏‎ ‎‏در آن سکونت ندارند موصی می تواند به اجارۀ اشخاصی که مستضعف می باشند‏‎ ‎‏بدهد و از مال الاجاره آن ها پس از خرج تعمیرات و سایر جهاتی که موجب ویران‏‎ ‎‏شدن آن نشود بابت سهم امام محسوب دارد، و در صورت عدم رضایت بعضی از‏‎ ‎‏وراث وصیّ می تواند در آن ها نماز بخواند، زیرا مدت ها طول می کشد که انحصار‏‎ ‎‏وراثت شود.‏

‏‏بسمه تعالی، بدون اجازه همه ورثه فروش صحیح نیست و با اجازه، در‏‎ ‎‏صورتی صحیح است که قبلاً به وصیت عمل شود به این نحو که سی سال‏
‏‎

‎‏نماز و روزه و سایر اعمال مورد وصیت را از جای دیگر بدهند و بعد املاک‏‎ ‎‏را بفروشند و مقداری که صرف وصیت شده را از آن بردارند و بقیه را‏‎ ‎‏تقسیم کنند و تا دین میت ادا نشود، تصرف در ترکه جایز نیست. ‏

‏‏2. یک نفر کاسب پیرمرد خیاط که مستأجر 2 باب مغازه فوق الذکر بوده در مدت 8 سال در حدود مبلغ‏‎ ‎‏دوازده هزار تومان بابت کرایه مغازه و مخارج مربوط به دادگستری و حق الوکاله و سایر مخارج مربوطه‏‎ ‎‏دو فقره حکم صادر شد‏‏ۀ‏‏ دادگستری، مدیون و در اثر عدم توانایی تخلیه کرده است و چنانچه اجرائیه‏‎ ‎‏صادر گردد محکوم به پرداخت وجوه نامبرده می گردد و چون توانایی ندارد محکوم به زندان است،‏‎ ‎‏برای جلوگیری از تعقیب نامبرده و برائت ذمه از مستأجر اجازه فرمایید مبلغ نامبرده بابت سهم امام علیه السلام‏‎ ‎‏محسوب گردد که در نتیجه برائت ذمه از مستأجر و موجر حاصل شده و ادای دین طرفین گردد.‏

‏‏بسمه تعالی، اگر تمکّن از ادای دین خود ندارد باید به او مهلت داده شود.‏

‏‏3. در تاریخ 7 / 6 / 1358 مبلغ یک هزار و دویست تومان به حساب 100 آن امام واریز کردم بعداً‏‎ ‎‏متوجه شدم که بابت ساختمان مستضعفین است اما خمس واجب و بر ذمه است. مستدعی است‏‎ ‎‏اجازه فرمایید بابت سهم امام علیه السلام محسوب گردد. ‏

‏‏بسمه تعالی، اجازه دادم.‏

‏‏[سؤال 8705]‏‏ ‏ ‏ 4770‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 26 / 5 / 1361‏

‏‏حضور مبارک رهبر عظیم الشأن، آیت الله‌ العظمی حضرت مستطاب حاج آقا روح‏‎ ‎‏الله‌ موسوی خمینی، دام ظله العالی، اماما! چه می فرمایید در این مسأله:‏

‏‏شخصی ده سال قبل به رحمت ایزدی پیوسته و وصیت کرده که دارایی را فوراً‏‎ ‎‏جمع آوری کرده پس از دادن قروض محقّقه اگر چیزی از کل دارایی باقیماند از محل‏‎ ‎‏ثلث دارایی، این پنج فقره را ادا کند. روزه (ده سال)، نماز (ده سال)، حج (یک)، زغال‏‎ ‎‏(50 خروار) و یک صد ختم قرآن بدهند و چنانچه پنج فقره داده شد و چیزی ماند،‏‎ ‎‏برای خود موصی ده سال روزه و نماز بدهند، والسلام.‏

‏‏در اثر اختلافات جزئی بین ورّاث، ماترک تا کنون تقسیم نشده؛ ولی در عین حال‏‎ ‎‏از جمع دارایی مقداری به دفعات به فروش رسیده و وجوهی هم از مال الاجاره‏
‏‎

‎‏دریافت گردیده که ثلث آن جهت انجام مصارف معینه خواسته شده در بالا تحویل‏‎ ‎‏اوصیا شده است؛ ولی حالیه طبق محاسبه ای که به عمل آمده با فروش قسمتی دیگر از‏‎ ‎‏ماترک و دادن ثلث آن به اوصیا کلیه خواسته ها انجام و برآورده می شود و دیگر تعهدی‏‎ ‎‏از موارد وصیت باقی نخواهد ماند.‏

‏‏اماما! با عنایت به عرایض بالا و این که دیگر مورد مصرفی جهت وصیت باقی‏‎ ‎‏نخواهد ماند؛ آیا ورثه می توانند بدون جدا کردن ثلث مازاد، ماترک را که باقی می ماند‏‎ ‎‏کما فرض الله‌ بین خود تقسیم نمایند؟ تمنا دارد ورّاث را ارشاد و به خاتم شریف ذیلاً‏‎ ‎‏مزین فرموده که عندالحاجه حجت بوده باشد.‏

‏‏بسمه تعالی، اگر نسبت به ثلث وصیت نموده، مقدار باقیمانده از موارد‏‎ ‎‏وصیت را در وجوه برّ صرف نمایند و تا ثلث را اخراج نکرده اند،‏‎ ‎‏نمی توانند ترکه را تقسیم نمایند.‏

‏‏[سؤال 8706]‏‏ ‏ ‏ 4771‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 4 / 7 / 1361‏

‏‏محضر مبارک حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، دام ظله ‏

‏‏شخصی وصیت نموده است که ثلث اموال او را به مصارف معینی از قبیل صوم و‏‎ ‎‏صلاة و خمس و زکات و ردّ مظالم صرف نمایند و در وصیت نامه مشخص نموده‏‎ ‎‏است که چند سال نماز و روزه و چه مبلغی به عنوان خمس و زکات و ردّ مظالم‏‎ ‎‏بپردازند. همچنین از همان ثلث، یک قطعه باغ را به عنوان قرآن خواندن بر سر قبرش‏‎ ‎‏مشخص نموده است و بعد از انجام همۀ اعمال و امورات مذکورۀ در وصیت نامه،‏‎ ‎‏اکنون مقداری از ثلث، باقیمانده که اضافه می باشد؛ لذا استدعا داریم تکلیف ما را‏‎ ‎‏روشن فرمایید که آیا این مقدار اضافی به وراث برمی گردد؟ یا این که باید صرف در‏‎ ‎‏امور خیریه بشود؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، در فرض مرقوم، مبلغ اضافی را صرف خیرات برای میت‏‎ ‎‏نمایند.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 8707]‏‏ ‏ ‏ 4772‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏دفتر حضرت امام خمینی ‏

‏‏احتراماً؛ پاسخ فرمایید: زنی وصیت نموده است ثروتی که از پسرم به من یک ششم‏‎ ‎‏می رسد و من از روز اول در منزل شخصی ایشان بوده ام و تمامی زحمات من با‏‎ ‎‏فرزندان ایشان بوده و برای بنده هم نوه محسوب می شوند. تقاضا می نمایم، بعد از‏‎ ‎‏مرگ من ثروت مرا بین دو نوۀ پسری و یک فرزند خودم تقسیم نمایید. ‏

‏‏بفرمایید: آیا این وصیت از نظر شرع مقدس نافذ می باشد یا نه؟‏

‏‏بسمه تعالی، در فرض مرقوم، وصیت در ثلث ترکه نافذ است؛ به این نحو‏‎ ‎‏که ثلث ترکه را به دو نوه او می دهند و بقیه، به فرزندش به ارث می رسد. ‏

‏‏[سؤال 8708]‏‏ ‏ ‏ 4773‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 15 / 3 / 1361‏

‏‏مسئول محترم دفتر امام خمینی‏

‏‏احتراماً؛ به عرض می رساند که شخصی دارای سه همسر و تعدادی فرزند از دو‏‎ ‎‏همسر قبلی و فاقد فرزند از همسر سوم می باشد، ولی در موقع فوت و وصیت، دارایی‏‎ ‎‏خود را به سه قسمت تقسیم کرده. قسمت اول را به یک دخترش و قسمت دوم را‏‎ ‎‏برای خرج کفن و دفن که آن هم در اختیار دختر مزبور می باشد و قسمت سوم را به‏‎ ‎‏همسر سوم مصالحه کرده، و بقیۀ اولاد و وراث را از ارث محروم کرده. لازم به تذکر‏‎ ‎‏است که حاجیِ مرحوم دارای دو فرزند پسر و دو فرزند دختر می باشد که همۀ اولاد‏‎ ‎‏خود را از ارث محروم و فقط به دختر نامبرده و زن سوم مصالحه کرده. از آن دفتر‏‎ ‎‏محترم خواهشمند است این جانب را در این مورد ارشاد فرمایید.‏

‏‏بسمه تعالی، اگر اموال را در حیات خود به وجه شرعی از ملک خود خارج‏‎ ‎‏ساخته، دیگران در آن اموال حقی ندارند؛ ولی اگر وصیت نموده که بعد از‏
‏‎

‎‏فوت، امور مذکوره را انجام دهند، وصیت فقط در یک سوم مجموع ترکه‏‎ ‎‏نافذ است و در بقیه چنانچه ورثه اجازه نکنند، ارث می شود.‏

‏‏[سؤال 8709]‏‏ ‏ ‏ 4774‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏حضرت مستطاب آیت الله‌ العظمی امام خمینی، مرجع تقلید شیعیان و بنیان گذار‏‎ ‎‏جمهوری اسلامی، مدّ ظله العالی ‏

‏‏شخصی چهار زن دارد که سه تای آن ها دارای فرزند و یکی از آن ها نازا است.‏‎ ‎‏آنچه دارایی از زمین داشته، به پسرهایش صلح و منتقل کرده. به عیال چهارم که نازا‏‎ ‎‏است می تواند خانۀ مسکونی خود را به عنوان وصیت بدهد؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر وصیت کند، نسبت به ثلث ترکه اش نافذ است و در بقیه،‏‎ ‎‏موقوف به اجازۀ ورثه است؛ ولی می تواند درحیات خود، خانه را به او صلح‏‎ ‎‏کند؛ در این صورت از ترکۀ او محسوب نمی شود و ورثه در آن حق ندارند.‏

‏‏[سؤال 8710]‏‏ ‏ ‏ 4775‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 15 / 1 / 1361‏

‏‏خدمت امام خمینی، و بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران، مدّ ظله العالی‏

‏‏استحضاراً به عرض می رساند: این جانب دارای دوازده اولاد از دو زن می باشم‏‎ ‎‏(هشت دختر و چهار پسر)؛ از دوازده اولاد، یازده نفر همگی بزرگ بوده و صاحب‏‎ ‎‏زندگی و اهل و عیال می باشند، که من در حد توانایی و در حد مقدورات خودم به‏‎ ‎‏آن ها کمک نموده و دخترها را نیز به اندازۀ وسعم جهیزیه داده و به خانۀ بخت رفته اند؛‏‎ ‎‏در حال حاضر یک پسر هفت سالۀ صغیر دارم و چون خودم مریض احوال هستم و‏‎ ‎‏سنی از من گذشته است، وصیت نموده و چیزهایی را برای مخارج دفن و کفن خودم‏‎ ‎‏معیّن نموده ام؛ من از مال دنیا فقط هفتاد هزار تومان آب و ملک در جاسب و یک‏‎ ‎‏حیاط شصت متری کوچک در تهران دارم که دارای چهار اتاق کوچک و یک زیرزمین‏
‏‎

‎‏ده متری می باشد که فعلاً در آن ساکن هستم؛ چون اولادهای دیگر من صاحب زندگی‏‎ ‎‏هستند، می خواهم بعد از خودم حیاط فوق را به پسر صغیر هفت ساله ام واگذار نمایم؛‏‎ ‎‏اما اولادهای بزرگ تر مانع از این کار می شوند و از لحاظ شرعی هم که به حاکم شرع‏‎ ‎‏مراجعه نموده ام، اظهار می دارند: حق نداری بیشتر از ثلث مالت را به پسر کوچکت‏‎ ‎‏واگذار کنی. از آن امام بزرگوار استدعای عاجزانه دارم این جانب را راهنمایی فرمایند‏‎ ‎‏که آیا من می توانم شرعاً این حیاطم را بعد از خودم به پسر صغیر هفت ساله ام واگذار‏‎ ‎‏کنم یا خیر؟ ضمناً حق دو عیالم را تمام و کمال ادا نموده ام. ‏

‏‏بسمه تعالی، وصیت در ثلث نافذ است؛ ولی اگر در زمان حیات خود تمام‏‎ ‎‏آنچه را می خواهی، به کسی ببخشی، نافذ، و مانع ندارد.‏

‏‏[سؤال 8711]‏‏ ‏ ‏ 4776‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 28 / 8 / 1361‏

‏‏دفتر محترم امام خمینی، با عرض سلام‏

‏‏زوجی که فاقد اولاد می باشند، طی نامه ای به این جانب نوشته اند: منزل کوچکشان‏‎ ‎‏که حدود 150 متر مربع می باشد، با مبلغ حدود دویست هزار تومان، بعد از فوتشان به‏‎ ‎‏مسجدی تبدیل شود؛ این جانب به علت تعدد مساجد ـ که حدوداً صد متر به مسجد‏‎ ‎‏جامع جدید و 150 متر به مسجد جامع قدیم فاصله بیش نیست ـ نمایندگانی به منزل‏‎ ‎‏زوج فرستادم و گفتم: از وصیت برای مسجد صرف نظر کنند و پیام فرستادم دستور‏‎ ‎‏فرمایند چیز دیگری که مورد استفادۀ بهتر عموم باشد ساخته شود؛ این مرد و زن‏‎ ‎‏گفته اند: هر چه من صلاح بدانم بسازم؛ اکنون مرد فوت شده و زن زنده است؛ آیا با‏‎ ‎‏اجازۀ زن که نصف منزل متعلق به او است می شود این منزل گلی که در حال خراب‏‎ ‎‏شدن است، به صورت تکیه ای که این محل نیاز دارد ـ مانند زینبیه، مهدیه، اکبریه ـ‏‎ ‎‏ساخته شود یا خیر؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، اگر اختیار تعیین آن، به نظر و صلاح دید شما موکول شده و‏‎ ‎‏ورثه راضی هستند، به هر نحو صلاح بدانید می توانید عمل کنید.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 8712]‏‏ ‏ ‏ 4777‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏رئیس محترم دفتر امام خمینی، رهبر بزرگ انقلاب اسلامی، محترماً؛ مراتب جهت‏‎ ‎‏استحضار و راهنمایی به شرح زیر اعلام می گردد. فدوی دارای همسر و خواهر و‏‎ ‎‏خواهرزاده بودم که همسرم در ده سال قبل و خواهرزاده، شش سال قبل و خواهرم‏‎ ‎‏امسال فوت شده اند. همسرم وجهی نداشته و در اثر مرض سرطان در گذشته که کاهل‏‎ ‎‏الصلاة و وصیتی از خود باقی نگذاشته ولی روزه را به واسطه ضعف، عمل نمی نمودند.‏‎ ‎‏خواهرزاده ام نیز در اثر سکته فوت نموده و غالباً نماز ایشان فوت می شد، ولی از‏‎ ‎‏گرفتن روزه به واسطۀ ضعف اعصاب نمی توانستند عمل نمایند و وصیتی هم ننموده اند.‏

‏‏خواهرم که در اثر کبر سن مرحوم گشته، نماز را به جا می آوردند، ولی به واسطۀ‏‎ ‎‏کسالت روزه را نمی توانستند به جا بیاورند و دارایی او یک منزل قدیمی به مساحت‏‎ ‎‏چهارصد متر می باشد. فعلاً خودم و فرزند و عیال و اطفال فرزندم در آن محل زندگی‏‎ ‎‏می کنند. ایشان وصیّت نموده اند که مدت سی سال نماز و روزه برایش خریداری شود‏‎ ‎‏و خود حقیر که مدت هشتاد سال از سنم می گذرد؛ توانسته ام با زحمت زیاد مبلغ صد‏‎ ‎‏و پنجاه هزار تومان که فعلاً دست تاجری می باشد، تهیه نمایم و تاجر مزبور وجه را در‏‎ ‎‏اردیبهشت ماه سال آینده باید بدهد. و مدت ده سال برای همسرم که فوت شده به‏‎ ‎‏علاوه یک فقره حج که مستطیع بوده و انجام نداده باید تهیه نمایم. یک فقره حج نیز بر‏‎ ‎‏من واجب بوده که در اثر کسالت، انجام آن به تعویق افتاده و باید انجام شود و‏‎ ‎‏وصیت نامه رسمی هم نموده ام. و یکی از پنج فرزندانم را وصی و دامادم را ناظر بر‏‎ ‎‏وصی قرار داده ام، ولی آنان قبول این مسئولیت را نمی نمایند. مستدعی است، بنده را‏‎ ‎‏راهنمایی فرموده و ترتیبی اتخاذ فرمایند که رفع این نگرانی فراهم شود. ضمناً‏‎ ‎‏همشیره ام که فوت شده و منزل او به اسم بنده می باشد؛ مبلغی ردّ مظالم و خمس باید‏‎ ‎‏بدهد که آن هم باید پرداخت کرده و منزل فعلی هم قدیمی و خریداری مانند سابق‏‎ ‎‏ندارد که بتوانم با فروش آن وصایای آن ها را انجام بدهم و اگر به فروش برسد خودم و‏
‏‎

‎‏بچه هایم بی سامان خواهیم بود. منتظر پاسخ آن دفتر امامت می باشم که مرا از این‏‎ ‎‏نگرانی نجات فرمایند. اگر صبر کنم تا وجهی که نزد شخص تاجر است وصول شود،‏‎ ‎‏ممکن است فوت شوم و مسئول انجام وصایای آنان در دنیا و آخرت واقع گردم.‏

‏‏بسمه تعالی، دیون و حج واجب میت از اصل ترکۀ او خارج می شود و‏‎ ‎‏وصایای او در ثلث بقیه نافذ است و آنچه باقیماند به ورثۀ میت می رسد و‏‎ ‎‏تا اخراج دین و عمل به وصیت نشده، حق تصرّف در ترکه میت را ندارند.‏

‏‏[سؤال 8713]‏‏ ‏ ‏ 4778‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مقدس ولی فقیه، حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، مدّ ظله العالی‏

‏‏1. در وصیت نامه ای تکلیف خرج ثلث دارایی اعم از منقول و غیر منقول به طور‏‎ ‎‏جداگانه تعیین گردیده و ذکری هم از بدهی یا قروض متوفی در آن نشده است. اکنون‏‎ ‎‏اشخاصی به موجب اسناد عادی بر ترکه اقامه دعوا نموده که رسیدگی به آن در محاکم‏‎ ‎‏عدلیه جریان دارد. با این وصف، آیا وصی ملزم است تا تعیین تکلیف قطعی این‏‎ ‎‏دعاوی، اجرای وصیت نامه را به تأخیر اندازد یا خیر؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، با فرض احتمال دین برای میت، لازم است تا تعیین تکلیف‏‎ ‎‏صبر کند. ‏

‏‏[سؤال 8714]‏

‏‏2. در صورت ذیحق شناخته شدن مدعیان، آیا طلب آن ها از مال منقول (وجه نقد)‏‎ ‎‏یا از غیر منقول باید پرداخت شود تا لطمه ای به اجرای وصیت نامه از نظر کمیت‏‎ ‎‏حادث نشود؟‏

‏‏بسمه تعالی، دین میت از اصل ترکه خارج می شود و چنانچه مال مورد‏‎ ‎‏وصیت معیّن شده و زیادتر از ثلث ترکه بعد از اخراج دین نباشد؛ دین از‏‎ ‎‏مالی که مورد وصیت نیست خارج می شود.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 8715]‏‏ ‏ ‏ 4779‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ نهم صفر المظفر 1400 ق‏

‏‏حضور مبارک مرجع عالی قدر، نایب الامام علیه السلام آقای امام خمینی، دامت برکاته،‏‎ ‎‏پس از عرض سلام و تقدیم تحیّات، تقاضای جواب سؤال ذیل را داریم:‏

‏‏شخصی فوت نموده و چند نفر فرزند پسر و دختر و یک زن باقی گذاشته است و‏‎ ‎‏ما ترک او دو دانگ خانه است که حدود بیست هزار تومان ارزش دارد و یک جریب‏‎ ‎‏زمین می باشد که حدود پنجاه هزار تومان ارزش دارد و قسمتی آب و اثاث خانه که‏‎ ‎‏حدود ده هزار تومان ارزش دارد و نسبت به نیم جریب زمین وصیتی نموده شفاهاً‏‎ ‎‏برای بعض ورثه که عده ای از ورثه وصیت را قبول دارند و بعضی انکار دارند و دو‏‎ ‎‏مهریه بدهکار بوده است که فتوکپی یک قطعه ضمیمه، و یک قطعه هم مفقود شده و‏‎ ‎‏در دفتر موجود است. و پول یک جریب زمین در آن مهرنامه مفقود شده، پنجاه تومان‏‎ ‎‏پول نقره آن زمان نوشته شده است. مستدعی است حکم الله‌ را مرقوم فرمایید که ورثه‏‎ ‎‏بر طبق آن عمل نمایند و نزاع و اختلاف مرتفع شود.‏

‏‏بسمه تعالی، اگر عینی در مهریه زوجه باشد به او اختصاص دارد، و هر‏‎ ‎‏مقدار ثابت است که میت دین داشته و ادا نکرده، از ترکه خارج می شود و‏‎ ‎‏وصایای میت در صورت ثبوت شرعی نسبت به ثلث ترکه نافذ است و‏‎ ‎‏بقیه بر طبق موازین شرعیه ارث می شود و نزاع باید در محاکم شرعیه‏‎ ‎‏فیصله شود.‏

‏‏[سؤال 8716]‏‏ ‏ ‏ 4780‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 5 / 12 / 1361‏

‏‏مسئولین محترم دفتر امام ‏

‏‏پس از عرض سلام و دعا به جان امام، این جانب سؤالاتی در زمینۀ دیون واجبات‏‎ ‎‏مرحوم پدرم دارم که در صورت امکان، تقاضای راهنمایی از مسئولین محترم آن دفتر‏‎ ‎‏را دارم.‏

‏
‏‎

‎‏مسئولین محترم دفتر امام؛ این جانب در طول حیات پدرم مکرراً به ایشان تأکید‏‎ ‎‏می کردم که اگر احیاناً دیونی در زمینۀ واجبات خویش از جمله (نماز، روزه، خمس،‏‎ ‎‏زکات و غیره...) دارند تماماً ادا نمایند؛ ولی پدرم ادعا داشتند که هیچ گونه دینی از این‏‎ ‎‏بابت ندارم؛ البته من از واجب الحج بودن ایشان آگاهی داشتم و از طرفی از نوع مرض‏‎ ‎‏ایشان هم آگاه بودم که از نوع سرطان و غیرقابل علاج است. به همین دلیل در اواخر‏‎ ‎‏حیات ایشان دوباره موضوع را با پدرم در میان گذاشتم ولی همان جواب قبلی را‏‎ ‎‏دریافت نمودم و از طرفی بعد از فوت پدرم هیچ گونه ارثی از ایشان به بنده تعلق‏‎ ‎‏نگرفته است مگر شش من آب و زمین که دو برابر همان مقدار ـ شاید بیشتر ـ در طول‏‎ ‎‏حیات خویش، با قید کردن در قبالۀ عقد خانم برادرم منتقل کرده اند و به خاطر این که‏‎ ‎‏این امر باعث ناراحتی نگردد مقدار متذکره را به من منتقل نموده اند (همان شش من‏‎ ‎‏زمین و آب) و بقیه مایملک ایشان از قبیل پول و زمین و آب و گوسفند و گاو و هرچه‏‎ ‎‏موجودی داشتند، بنابر وصیت پدرم به مادرم منتقل شده است.‏

‏‏لطفاً این جانب را راهنمایی فرمایید که آیا می توانم از ارثیۀ منتقله به مادرم، برای‏‎ ‎‏ادای دین ایشان استفاده کنم یا نه؟ البته متذکر می شوم که پدرم دارای دو پسر و چهار‏‎ ‎‏دختر می باشد که من پسر بزرگ خانواده هستم و آیا اصلاً دیون پدر مرحومم به‏‎ ‎‏این جانب تعلق می گیرد یا نه؟ چون من همان طور که در بالا عرض کردم، مکرراً ادای‏‎ ‎‏واجبات را به ایشان متذکر شده ام. از مسئولین آن دفتر تقاضا دارم در صورت امکان،‏‎ ‎‏بنده را در این زمینه ارشاد و آگاه نمایند. ‏

‏‏بسمه تعالی، بر ورثه واجب نیست از مال خودشان دین متوفی را بپردازند،‏‎ ‎‏ولی اگر دینی برعهده میت باشد و مال از او باقیمانده باشد باید دین را که‏‎ ‎‏یکی از آن ها حج واجب است، از آن مال ادا نمود و اگر پدر شما در زمان‏‎ ‎‏حیات، تملیک به مادرتان نکرده بلکه وصیت نموده، باید اولاً دیون مالی‏‎ ‎‏او را ادا نمود و بعد وصیت او در ثلث باقی، نافذ و بقیه، بین ورثه تقسیم‏‎ ‎‏می شود.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 8717]‏‏ ‏ ‏ 4781‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 9 / 12 / 1361‏

‏‏دفتر محترم حضرت امام خمینی، مدّ ظله، پس از احترامات لازمه؛ مسئلت می شود‏‎ ‎‏در مورد تخمیس اموال، شرعاً:‏

‏‏1. آیا بدهی شخص باید از کلیۀ ماترک او کسر شود یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، بدهی میت از اصل ترکه برداشته می شود، ولی لازم نیست از‏‎ ‎‏هر مالی به نسبت کسر شود.‏

‏‏2. آیا عمارت و خانۀ مسکونی و اثاث البیت معمولی از دادن خمس مستثنا است یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر از درآمد بین سال تهیه شده، تا مدتی که جزو مؤونه محسوب است خمس‏‎ ‎‏ندارد.‏

‏‏3. قبلاً به سادات مستحق محلی تدریجاً وجوهی بابت خمس داده شده، آیا باید محسوب شود یا‏‎ ‎‏خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، آنچه را که قبلاً بابت ادای بدهی سهم سادات، به سادات فقیر عفیف متدیّن‏‎ ‎‏داده اید قبول است ان شاء الله‌.‏

‏‏4. املاکی به عنوان ارث از پدر به شخص رسیده و با علم به این که در حال حیات، خمس آن داده شده‏‎ ‎‏است، آیا فعلاً خمس به آن تعلق می گیرد یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، ارثیه در فرض مرقوم، خمس ندارد.‏

‏‏5. قطعه ملک در حال حاضر جزء صداق و مهریۀ لاوصولی عیال دائمی شخصی می باشد که‏‎ ‎‏عندالمطالبه ادا نماید، ولی زوجه تقاضای وصول آن را ننموده است، آیا خمس به بهای ملک فرض‏‎ ‎‏است یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، ملک اگر در وقت صداق قرار دادن متعلَّق خمس نبوده، خمس ندارد.‏

‏‏6. املاکی قبلاً خریداری شده به بهای روز، ولی فعلاً از حیث قیمت، بهای آن چندین برابر است؛ در‏‎ ‎‏مورد خمس، آیا بهای امروز باید محسوب گردد و یا این که خرید ملک؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر با درآمد کسب غیر مخمس خریداری شده، در صورت اجازۀ حاکم شرع، به‏‎ ‎‏قیمت فعلی خمس دارد.‏

‏‏خدایا، خدایا تا انقلاب مهدی خمینی را نگهدار، از عمر ما بکاه و به عمر او بیفزا‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 8718]‏‏ ‏ ‏ 4782‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏شخصی که روزۀ ماه مبارک را عمداً افطار کرده و در کفاره آن، بین عتق و صوم و‏‎ ‎‏اطعام، مخیر است اگر فوت شد، تکلیف ورثه ـ با علم به این که متوفی ذمه اش مشغول‏‎ ‎‏بوده ـ چیست؟ همچنین اگر متوفی ذمه اش مشغول به مطلق کفارات بوده، بر عهدۀ‏‎ ‎‏ورثه چیزی هست یا خیر؟ ‏

‏‏والسلام علیکم ورحمة الله‌ وبرکاته‏

‏‏بسمه تعالی، کفارات مالیه از اصل ترکه خارج می شود و در کفاره مخیره،‏‎ ‎‏در صورتی که ممکن باشد اخراج از ترکه ـ به این نحو که همه ورثه کبیر و‏‎ ‎‏راضی باشند ـ اطعام از ترکه مانع ندارد و در غیر این صورت، احوط آن‏‎ ‎‏است که برای پدر، پسر بزرگ تر روزه بگیرد و در غیر این فرض واجب‏‎ ‎‏نیست کفاره را بدهند. ‏

‏‏[سؤال 8719]‏‏ ‏ ‏ 4783‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 6 / 7 / 1361‏

‏‏محضر مبارک امام خمینی، زید عزّه، احتراماً؛ ضمن عرض سلام، قبل از هر چیز از‏‎ ‎‏خداوند متعال عزت و سربلندی برای آن جناب و تمام آنان که در پیشبرد اهداف عالی‏‎ ‎‏اسلام می کوشند خواهانم. امید است با عنایات الهی و حضرت مهدی علیه السلام جامع‏‏ۀ‏‏ کفر‏‎ ‎‏در سراسر جهان بیش از پیش زبون و خوار گردد و پرچم مقدس اسلام در سراسر‏‎ ‎‏جهان به اهتزاز درآید. غرض از مصدع اوقات شدن، چند سؤالی است که تقاضای‏‎ ‎‏جواب را دارم.‏

‏‏1. عموی این جانب سال گذشته که عازم حج بودند وصیتی را کتباً نمودند و چون‏‎ ‎‏سال مشخصی نداشته اند، خمس کل مبلغی را که برای حج برداشته بودند حساب‏‎ ‎‏نمودند که 000 / 74 ریال شد، که مبلغ سی هزار ریال را این جانب طی حواله ای به‏
‏‎

‎‏خدمت آن مرجع، ارسال و مابقی را وعده کرده بود که پس از بازگشت بپردازد که‏‎ ‎‏موفق نشد تا فوت نمود. مبلغ 000 / 44 ریال مابقی طی حوالۀ پیوست تقدیم می گردد‏‎ ‎‏که استدعا دارم کل مبلغ تقدیمی به مبلغ 000 / 74 ریال را برای تأیید ورثه کتباً اعلام‏‎ ‎‏دارید. ‏

‏‏2. در حالی فوت نمودند که قادر به وصیت دومی نبودند. فقط اظهار داشته اند:‏‎ ‎‏همان وصیت قبلی به قوت خود باقی است، ولی هنوز سال نرسیده بود و چون کاسب‏‎ ‎‏بود و قادر به کسب نبود و کشاورزی هم داشته، کلیۀ درآمد خود و فرزندانش را به‏‎ ‎‏حساب دفترچۀ بانک که در حدود 000 / 300 / 1 می باشد گذارده. در وصیت اعلام‏‎ ‎‏نموده به سه فرزندم که هر یک ازدواج نکرده اند و دوتای آن ها که هنوز به سن‏‎ ‎‏قانونی  نرسیده، مبلغ 000 / 300 ریال بپردازید و ده هزار تومان بابت نماز و روزۀ‏‎ ‎‏احتمالی فراموش شده بدهید و ده هزار تومان مخارج کفن و دفن بدهید؛ ولی هیچ یک‏‎ ‎‏عملی نشده و بعد از دوازده روز فوت، سال خمس هم فرا رسیده. آیا این مبلغ خمس‏‎ ‎‏دارد یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، آنچه که آن مرحوم از درآمد کسب مالک شده و لازم بود‏‎ ‎‏خمس آن را بپردازد و نپرداخته، باید خمس آن، خواه پول پس انداز شده‏‎ ‎‏باشد یا اموال دیگر، باید پیش از عمل به وصیت، از اصل ترکه برداشت و‏‎ ‎‏ادا شود. ‏

‏‏3. آیا وجوهی که از متوفی در بانک می باشد و با توجه به وصیت و مخارج دفن و کفن و دولت، از آن‏‎ ‎‏مالیات بر می دارد، از نظر حکم اسلامی با توجه به وصیت های متوفی چه حالتی دارد؛ در صورتی که‏‎ ‎‏ورثه هیچ گونه رضایتی به برداشت مالیات از طرف دولت ندارند؟‏

‏‏بسمه تعالی، مالیات تابع مقررات دولت اسلامی است. ‏

‏‏4. متوفی دو ماه قبل از مرگ، قادر به حرکت نبود و نتوانسته نمازهای واجب خود را به جا آورد و در‏‎ ‎‏این مورد هم وصیتی نکرده. تکلیف چیست؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، بر پسر بزرگ تر واجب است نمازهای قضا شدۀ پدر را به جا آورد.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 8720]‏

‏‏5. در مورد خمس و زکات چون در مسأله جاهل بوده، طبق سال انجام نمی داده،‏‎ ‎‏ولی در امور خیریه و کارهای خیر و نذورات تا حد توان شرکت داشته. ورثۀ مرحوم از‏‎ ‎‏محضر آن مرجع عالی قدر، تقاضای گذشت و طلب مغفرت را درباره این کوتاهی، از‏‎ ‎‏طرف متوفی دارند.‏

‏‏بسمه تعالی، ورثه باید تمام بدهی مالی او را از ترکۀ او پیش از عمل به‏‎ ‎‏وصیت و تقسیم ارث ادا نمایند و برای آمرزش مرحوم، امیدوار به عفو و‏‎ ‎‏غفران خداوند متعال باشند. ‏

‏‏[سؤال 8721]‏‏ ‏ ‏ 4784‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏حضور مبارک رهبر کبیر انقلاب و بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران، امام خمینی،‏‎ ‎‏دام ظله، بدین وسیله از محضر آن حضرت، طلب استفتا می نماییم.‏

‏‏شخصی مصارفی را معیّن نموده که از ثلث مالش خرج شود. پس از انجام تمام‏‎ ‎‏موارد وصیت، مقداری از ثلث باقیمانده که میت مطلبی در این مورد نفرموده. آیا این‏‎ ‎‏مقدار باقیمانده از ثلث، جزو ماترک محسوب می شود و به ورثه می رسد یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر در تمام ثلث وصیت نکرده، به ورثه می رسد.‏

‏‏[سؤال 8722]‏‏ ‏ ‏ 4785‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ سوم ذی القعده 1402 ق‏

‏‏محضر مقدس رهبر عظیم الشأن انقلاب و بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران‏‎ ‎‏حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، مدّ ظله العالی روحی فداه، پس از تقدیم بهترین‏‎ ‎‏تحیات و عرض سلام، در این مسائل حضرت عالی حکم خداوند تعالی را بیان‏‎ ‎‏فرمایید.‏

‏‏1. شخصی مرحوم شده و وراث او دوازده پسر و چهار دختر و یک زن می باشد.‏
‏‎

‎‏چهار پسر و سه دختر از یک زن ـ که سابقاً مرحومه شده ـ و بقیه که اکثراً صغیر‏‎ ‎‏می باشند، از زن فعلی هستند. ‏

‏‏شخص متوفی اموالش عبارت است از: چند باغ مشجر؛ قریب 200 رأس گوسفند؛‏‎ ‎‏قریب 150 هزار تومان پول نقد و یک خانۀ مسکونی. در ضمن در حال صحت‏‎ ‎‏وصیت کرده که بعد از فوتش به او عمل شود که آن وصیت نامه پیش شخص مورد‏‎ ‎‏اعتماد ثالثی بوده است. در آن کاغذ عادی نوشته است که: «مبلغ 50 هزار تومان خرج‏‎ ‎‏خودم نمایید و بقیه پولهایم و تمام گوسفندان، مال اولادهای زن فعلی باشد و اثاثیۀ‏‎ ‎‏خانه مال زنم باشد و اولادهای زن اول ـ که مرحوم شده ـ چیزی از پول ها و گوسفندان‏‎ ‎‏نبرند و اما باغ های مشجر را بین تمام وراث کما فرض الله‌ تقسیم کنند». ‏

‏‏در صورتی که اکثر اولادهای کبیر، این وصیت نامه را قبول نکردند و می گویند ما‏‎ ‎‏هم اولادهای این پدر هستیم و حق خود را می خواهیم. لذا از آن مقام معظم تقاضا‏‎ ‎‏می شود نظر مبارک خود را دربارۀ اموال مذکور و طریقۀ تقسیم آن ها و این که این‏‎ ‎‏وصیت نامه تا چه حد اعتبار دارد و چه مقدار باید به آن عمل شود تا ان شاء الله‌ حق‏‎ ‎‏کسی از بین نرود، بیان فرمایید.‏

‏‏بسمه تعالی، تنها نوشته و سند میزان نیست، اگر وصیت به وجه شرعی‏‎ ‎‏ثابت باشد، در مقدار ثلث مجموع ترکه نافذ است و باید بر طبق آن عمل‏‎ ‎‏نمایید. و در زاید بر ثلث، موقوف بر اجازۀ تمام ورثه است و مازاد بر ثلث‏‎ ‎‏مورد وصیت، به تمام ورثه می رسد. ‏

‏‏[سؤال 8723]‏

‏‏2. شخص فوق الذکر، مهریۀ زن پسر خود را به عهده گرفته که مبلغ هشت هزار‏‎ ‎‏تومان پول و چند گوسفند و مقداری طلا بوده و در دفتر عقد، اقرار کرده که به ذمۀ من‏‎ ‎‏می باشد و هم در آن دفتر اقرار کرده که تا مدت یک سال بعد از عقد و ازدواج، پول‏‎ ‎‏مهریه را بدهد. و اگر به صورت خانه مسکونی و باغ در نیاورد و به زن پسر خود‏
‏‎

‎‏واگذار نکرد، مبلغ ده هزار تومان به دولت وقت بدهکار باشد. مع الوصف کاری انجام‏‎ ‎‏نداد تا مرحوم شد. در صورتی که اگر آن پول را، در موقع معین شده، خانه و باغ‏‎ ‎‏خریده بود؛ الآن چند برابر ارزش داشت. لذا خواهشمند است بیان فرمایید تکلیف این‏‎ ‎‏زن چیست؟ در صورتی که در وصیت نامۀ عادی فوق الذکر هیچ ذکری از مهریۀ این‏‎ ‎‏زن نشده. البته شایع است که گاهگاهی به پسر خود می گفته که من ندارم خودت مهریۀ‏‎ ‎‏زنت را بده.‏

‏‏بسمه تعالی، اگر ثابت شود که مهریۀ زن پسر خود را به عهده گرفته و‏‎ ‎‏بدهکار شده و نپرداخته، باید مقدار مهریۀ تعیین شده از اصل ترکه، پیش‏‎ ‎‏از عمل به وصیت و تقسیم ارث، برداشته شود و به طلبکار پرداخت گردد.‏‎ ‎‏اگرچه در وصیت نامه اسمی از چنین بدهی نبرده باشد. ‏

‏‏[سؤال 8724]‏‏ ‏ ‏ 4786‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 8 / 2 / 1361‏

‏‏محضر مبارک رهبر انقلاب حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، مدّ ظله العالی‏

‏‏ضمن عرض تحیّت و سلام، وصیت نامه ای رسمی تنظیم گردیده و وصی و ناظر‏‎ ‎‏تعیین شده اند. وصی قبل از موصی درگذشته و موصی نیز پس از مدتی فوت کرده‏‎ ‎‏است، ولی ناظر در قید حیات است. با عنایت به این که موضوع وصیت نامه مربوط‏‎ ‎‏به  حق الارث دو سوم از ثلث سهم شرعی متوفی است، آیا از نظر شرع مقدس‏‎ ‎‏اسلام  وصیت نامه مذکور نافذ می باشد یا خیر؟ و آیا حاکم شرع می تواند به جای‏‎ ‎‏وصی  به وصیت نامه عمل نماید؟ خداوند وجود مبارک را برای اسلام و مسلمین‏‎ ‎‏حافظ باشد.‏

‏‏درود خداوند به شهدای راه اسلام و رزمندگان و با سلام به امام خمینی‏

‏‏بسمه تعالی، وصیت در ثلث ترکه نافذ است. و در فرض مسأله حاکم شرع‏‎ ‎‏ولایت دارد.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 8725]‏‏ ‏ ‏ 4787‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 27 / 1 / 1361‏

‏‏محضر مبارک رهبر انقلاب، حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی مدّ ظله، رهبر‏‎ ‎‏انقلاب ایران ‏

‏‏محترماً به عرض می رسانم: این جانب فرزندی 23 ساله داشتم. خودم ایشان را با‏‎ ‎‏بودجۀ خودم فرستادم دبی. مدتی کار کرد در اثر تصادف ماشین جان خودش را از‏‎ ‎‏دست داد. مبلغ قابل توجهی وجه، از ایشان باقیمانده است. این فرزند عیال نداشته و‏‎ ‎‏وجهی که به دست آورده، به نام خودش دفترچه بانکی باز کرده؛ آیا این وجه ملک‏‎ ‎‏خودش می باشد یا ملک پدرش؟ اگر به ملک خودش می باشد، می توانم از جهت‏‎ ‎‏ایشان مکه بخرم؟ یا می توانم این چند سالی که تکلیف شرعی بر عهده او بوده ـ از‏‎ ‎‏قبیل نماز و روزه ـ از گردن او ادا کنم؟ خواهش دارم به طور واضح مرقوم فرمایید تا‏‎ ‎‏تکلیف روشن بشود.‏

‏‏بسمه تعالی، وجه مذکور جزو ترکه میت است و اگر حج بر عهدۀ او بوده‏‎ ‎‏باید از آن داده شود و اگر برای نماز و روزه وصیت کرده از ثلث باقیمانده‏‎ ‎‏خارج می شود و بقیه مربوط به پدر و مادر میت است و در هر صورت اگر‏‎ ‎‏ورثه بخواهند می توانند نماز و روزه را بدهند.‏

‏‏[سؤال 8726]‏‏ ‏ ‏ 4788‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏مقام معظم دفتر امام خمینی، محترماً به عرض عالی می رسانم:‏

‏‏این جانب الآن مدت دو ماه است پسرم به اتفاق همسرش در دریا غرق شده و‏‎ ‎‏فوت کردند. پسرم دو سال پیش ازدواج نموده و بچه هم ندارد، پسرم و همسرش‏‎ ‎‏پیش هم زندگی می کردند و کار پسرم در مغازۀ من بود. الآن هم این نامه را تقدیم این‏‎ ‎‏دفتر می نمایم که بعد از فوت آن ها، چطور و به چه طریقی باید مهریه، جهازیه، نماز و‏‎ ‎‏روزۀ آن ها را انجام بدهم؟ ‏

‏
‏‎

‎‏امیدوارم بعد از خواندن این نامه، هر چه زودتر طبق قانون قرآن و اسلام این مسأله‏‎ ‎‏را جواب بدهید تا هم پیش خداوند متعال مسئول نباشم و هم طبق شرع اسلام، این‏‎ ‎‏کار را انجام داده باشم. ‏

‏‏بسمه تعالی، مهریۀ زن، از ترکه شوهر باید داده شود. و جهیزیه ای را که با‏‎ ‎‏خود آورده، اگر تملیک به دیگری نکرده، می تواند با خود ببرد و در فرض‏‎ ‎‏مسأله، نماز و روزه بر عهدۀ کسی نیست، مگر وصیت کرده باشد که در این‏‎ ‎‏صورت وصیت او در ثلث ترکه اش نافذ است. ‏

‏‏[سؤال 8727]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 4831‏

‏‏2. کسی وصیت به ثلث مال خود کرده، ولی نمی دانیم برای چه مصرفی وصیت‏‎ ‎‏کرده و نظرش را نسبت به مصرف آن نمی دانیم. آیا می شود این ثلث را هم صرف‏‎ ‎‏کتابخانه های حوزۀ علمیۀ اصفهان کرد یا نه؟ و همچنین سهم امام را؟‏

‏‏بسمه تعالی، صرف سهم امام بدون اجازۀ مرجع تقلید جایز نیست و ثلث‏‎ ‎‏مرقوم که به آن وصیت شده و مصرفش معلوم نیست را می توانند در مطلق‏‎ ‎‏خیرات، از جمله کتابخانه صرف کنند. ‏

‏‏[سؤال 8728]‏‏ ‏ ‏ 4789‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 18 / 11 / 1361‏

‏‏این جانب برادری داشتم به نام سیدحسن که در سال 1356 فوت کردند. پدرم به‏‎ ‎‏علت پیری، قادر نبودند امور صغار و انجام حج واجبی را که بر عهده میت بوده،‏‎ ‎‏شخصاً متصدی شوند؛ لذا بنده را به جای خود وکیل نموده و به این جانب اذن داده تا‏‎ ‎‏در امور صغار دخالت نموده و حج واجب را خودم به جای برادرم انجام دهم. اینک‏‎ ‎‏که این جریان به دادسرا کشیده شده، دادگاه اجازۀ برداشت مخارجی که تا کنون برای‏‎ ‎‏صغار شده و پول مکه را، از اموال متوفی نمی دهد. اگر شرعاً، پولی که برای حج و‏‎ ‎‏مخارج صغار، به اذن پدر خرج کرده ام طلبکار هستم، به دادسرای ملایر حکم شرعی‏
‏‎

‎‏را مرقوم فرمایید که حق این جانب تضییع نگردد.‏

‏‏بسمه تعالی، خصوصیت مطلب بر ما روشن نیست و چنانچه حج واجب‏‎ ‎‏بر ذمه میت بوده، از اصل ترکه خارج می شود و مخارجی که برای صغار‏‎ ‎‏شده، اگر به مصلحت آن ها و با نظر ولی شرعی بوده، جایز بوده و کسی‏‎ ‎‏ضامن آن نیست و الاّ کسی که خرج کرده، عهده دار آن است. ‏

‏‏[سؤال 8729]‏‏ ‏ ‏ 4790‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 15 / 4 / 1361‏

‏‏آیت الله‌ العظمی امام خمینی، دامت افاضاته‏

‏‏نظر به این که بین ورّاث گفت وگو از این جهت که عمل به مفاد وصیت نامه، دارایی‏‎ ‎‏زمان فوت متوفی و یا منحصراً دارایی زمان تنظیم وصیت نامه ملاک عمل است بالا‏‎ ‎‏گرفته است، در هر حال وصیت نامه مذکور قابل اجرا و عمل در زمان فوت و نسبت به‏‎ ‎‏کل دارایی است و یا زمان تحریر وصیت نامه و دارایی آن زمان؟ نظر شرعی آن جناب‏‎ ‎‏را امر به ابلاغ فرمایید.‏

‏‏بسمه تعالی، ملاک اموال حین فوت است مگر در صورتی که وصیت به‏‎ ‎‏قسمتی از اموال شده باشد.‏

‏‏[سؤال 8730]‏‏ ‏ ‏ 4791‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 2 / 12 / 1361‏

‏‏محضر رهبر کبیر انقلاب، حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، مدّ ظله العالی‏

‏‏بعد التحیة والسلام، مستدعی است مسأله زیر را پاسخ عنایت فرمایید.‏

‏‏شخصی بر اثر تصادف در گذشته است و در قبال فوتش مبلغی به عنوان دیه‏‎ ‎‏دریافت گردیده است و متوفی دارای دیون متفرقه نیز هست و ماترکی که بتواند‏‎ ‎‏دیونش را ادا کند ندارد، بفرمایید قیم می تواند از این پول که برای ورثه صغیر دریافت‏‎ ‎‏شده دیون متوفی را بپردازد یا خیر؟ چون این پول جزء ماترکش نبوده و قیم نیز از‏
‏‎

‎‏طرف دادسرای عمومی فعلی تعیین شده است.‏

‏‏بسمه تعالی، پول دریافتی اگر بابت دیۀ مقتول باشد حکم ترکۀ میت را دارد‏‎ ‎‏و باید بدهی میت از آن ادا شود و اگر چیزی از آن بعد از ادای بدهی‏‎ ‎‏باقیمانده به ورثه می رسد.‏

‏‏[سؤال 8731]‏‏ ‏ ‏ 4792‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏اگر شخصی در حال مریضی قطعه ای از زمین خودش را در عوض زیارت نمودن‏‎ ‎‏کربلای معلاّ و عتبات، برای شخصی دیگر، غیر از ورثۀ خودش وصیت نماید، آیا ورثه‏‎ ‎‏می توانند بعد از مرگش وصیت را به هم زده و بدون رضایت شخص موصی له زمین‏‎ ‎‏دیگری غیر از زمین وصیت شده را به او بدهند یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر وصیت در زاید بر ثلث نباشد، ورثه حق ندارند.‏

‏‏[سؤال 8732]‏‏ ‏ ‏ 4793‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏شخصی وصیت نموده که ثلث ماترک او را مصرف کنند و موارد مصرف را تعیین‏‎ ‎‏کرده که عبارت است از واجبات و مستحبات، مثل نیابت حج و خمس و زکات و صوم‏‎ ‎‏و صلاة و مخارج مجلس ترحیم و امثال این ها، همچنین وصیت کرده که باقیمانده ثلث‏‎ ‎‏با نظریه وصیّ و قیّم در امور خیریه مصرف شود. طبق وصیت مرحوم عمل شده و‏‎ ‎‏آنچه باقیمانده، از نظر حساب بیست هزار تومان است و از ماترک یک منزل مسکونی‏‎ ‎‏باقیمانده که وارثین در آن زندگی می کنند. وصی می گوید: این منزل را فروخته و در‏‎ ‎‏مکان دیگر به قیمت نازل تر می خرم برای صغار میت تا در نتیجه طبق وصیت، بیست‏‎ ‎‏هزار تومان در امور خیریه مصرف شود. قیّم که جدّ مادری صغار است، می گوید:‏‎ ‎‏صغار مخارج یومیه ندارند و بعضی شان به مرض سل مبتلا است و منزل مسکونی‏‎ ‎‏وارثین در جنب منزل قیّم است. اگر بچه ها خصوصاً صغارشان در مکان دیگر بروند،‏
‏‎

‎‏مبتلا به فساد اخلاق و عدم تربیت دینی می شوند، لذا ورثه صغار در همین منزل به‏‎ ‎‏اجازه کبار بمانند. در ضمن سنّ صغار متجاوز از پانزده و شانزده سال نمی باشد و اگر‏‎ ‎‏تحت نظر قیّم و در جوار قیّم باشند به حالشان اصلح است. اگر شرع مقدس اجازه‏‎ ‎‏بدهد، دو اتاق از منزل اجاره داده شود و صرف اعاشه صغار و مریضیشان بشود به‏‎ ‎‏عنوان صرف امور خیریه حسب الوصیه مرحوم. ضمناً دوازده هزار تومان از قیمت‏‎ ‎‏منزل را بعضی از وارثین که حق خودشان هست می خواهند، که جمعاً با شرح بالا که‏‎ ‎‏امور خیریه باشد و همچنین حق یک فرد از وارث که طالب است، سی و دو هزار‏‎ ‎‏تومان می شود. از مقام اقدس آیت اللهی درخواست داریم حکم الله‌ را بیان فرمایید.‏

‏‏بسمه تعالی، در صورتی که صغار ورثه نیاز داشته باشند، جایز است‏‎ ‎‏باقیماندۀ ثلث به عنوان خیرات به آن ها داده شود. و در هر صورت، فروش‏‎ ‎‏خانه بدون رضایت ورثه یا ولیّ شرعی آن ها جایز نیست.‏

‏‏[سؤال 8733]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 6337‏

‏‏3. برای پرداخت بدهی های مرد مرحوم و زن مرحومه چگونه باید اقدام کرد؟ ‏

‏‏پدر و مادر مرد مرحوم و پدر و مادر زن مرحومه می توانند با فروش اثاثیه آن ها‏‎ ‎‏دیون آنان را تأمین و پرداخت کنند؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، بدهی هر یک از ترکه او خارج می شود. ‏

‏‏[سؤال 8734]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 6437‏

‏‏3. احتمالاً امکان دارد نماز و روزه هم برگردن زن شهیده باشد؛ با توجه به این که‏‎ ‎‏این شخص شهید، وصیت نامه ندارد و معلوم نیست مهریۀ زن ها را داده یا نه تکلیف‏‎ ‎‏چیست؟‏

‏‏بسمه تعالی، چنانچه به طریق شرعی ادای مهر زن ها ثابت نباشد، باید آن‏‎ ‎‏را مثل سایر دیون، قبل از تقسیم ارث شهید به ورثه حین موت زن ها‏‎ ‎‏پرداخت نمود.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 8735]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 6338‏

‏‏3. بهترین هدیه برای جوان بدون وصیت در این مرحله از زمان چیست؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر قضای واجبی بر عهدۀ او بوده انجام دهند خوب است و‏‎ ‎‏چنانچه دین و بدهی دارد، باید بدهند و بدهی از اصل ترکه خارج می شود؛‏‎ ‎‏اگرچه میت وصیت نکرده باشد.‏

‏‏[سؤال 8736]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 6371‏

‏‏2. اگر زن بخواهد ارث ببرد ـ همان گونه که در رسالۀ عملیه هم فرموده اید ـ از‏‎ ‎‏هوایی، آن هم از قیمت آن ارث می برد؛ در صورتی که متوفی یک صد و چهل هزار‏‎ ‎‏تومان مقروض باشد و قرض او را بیمه یا بنیاد شهید ـ مثلاً ـ بپردازد، آیا منهای یک صد‏‎ ‎‏و چهل هزار تومان، ارث می برد زن یا نه قرضی که از ناحیۀ بیمه یا بنیاد شهید داده‏‎ ‎‏می شود به زن هم تعلق می گیرد؟ به صورت واضح تر، هنگام شهادت یا فوت شوهر از‏‎ ‎‏هرچه هست ـ غیر از زمین ـ ارث او باید داده شود یا صبر کنند تا قرض داده شود و‏‎ ‎‏بعداً بدون منها کردن قرض ارث به او بدهند؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر بدهی میت از راه دیگر ادا شود تمام ترکه به ترتیب بالا‏‎ ‎‏ارث می شود.‏

‏‏[سؤال 8737]‏‏ ‏ ‏ 4794‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مبارک زعیم عالی قدر و رهبر کبیر انقلاب اسلامی، امام امت، حضرت آیت‏‎ ‎‏الله‌ العظمی خمینی، أدام الله‌ ظله الوارف، بعد از سلام و تحیّات وافره‏

‏‏شخص کاسبی، اولِ شروع به کارش متعهد شده که از سرمایه و سودش، به‏‎ ‎‏اصطلاح با حضرت اباالفضل العباس علیه السلام شریک باشد و روی همین حساب، در زمان‏‎ ‎‏حیات خود در راه آن حضرت، مخارجی را متحمل گردیده؛ مثلاً یک حسینیه ساخته‏‎ ‎‏که شب های ایام عاشورا مجلس خامس اصحاب کساء را منعقد و روز عاشورا، به اهل‏
‏‎

‎‏عزا و مجلس اطعام نموده؛ تا این که داعی حق را لبیک گفته؛ هم اکنون در وصیت‏‎ ‎‏نامه اش در حالی که نوشته: یک سوم ماترک این جانب متعلق به حضرت ابوالفضل‏‎ ‎‏العباس علیه السلام است، اضافه کرده که مواد و موارد دیگری را از مابقی ماترک برداشته و‏‎ ‎‏خرج کنند؛ از طرفی بین ورثه، صغار هم وجود دارد؛ غرض از زحمت این است که‏‎ ‎‏تعهدی که با حضرت اباالفضل علیه السلام داشته، اگر آن حضرت را ـ به اصطلاح ـ فعلاً به‏‎ ‎‏عنوان یک مالک بشناسیم، می باید یک سوم ماترک را جدا کرده و باقیماند‏‏ۀ‏‏ آن را‏‎ ‎‏مجدداً تثلیث کرده و به سایر مواد وصیت، عمل و دو ثلث را کما فرضه الله‌ تقسیم‏‎ ‎‏نمود؛ و اگر سهمی که در راه آن حضرت باید مصرف شود را جدای از کل ماترک‏‎ ‎‏ندانیم، لازم می شود که یک سوم از مال، متعلق به راه آن حضرت بوده و عمل به سایر‏‎ ‎‏مواد وصیت نفوذ نداشته باشد، مگر به اذن کبار از ورثه، آن هم نسبت به سهم خود.‏‎ ‎‏مستدعی است نظر مبارک را بیان فرمایید تا این مشکل، حل و طبق نظر مبارک عمل‏‎ ‎‏گردد. حفظکم الله‌ من حوادث الدهر‏

‏‏بسمه تعالی، در مورد سؤال، وصیت از ثلث برداشته می شود؛ و با فرض‏‎ ‎‏این که ترتیب در وصیت هست، وصیت دوم که زاید بر ثلث است نافذ‏‎ ‎‏نیست.‏

‏‏[سؤال 8738]‏‏ ‏ ‏ 4795‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏شخصی وصیت کرده که مبلغ معینی مثلاً سه هزار تومان را بابت خمس و زکات‏‎ ‎‏بپردازند ولی مقدار خمس و زکات را که چه اندازه است تعیین نکرده، البته به طور‏‎ ‎‏معلوم مقدار زکات کمتر بوده، لطفاً کیفیت هر یک از مقدار خمس و زکات را تعیین‏‎ ‎‏فرمایید؟‏

‏‏بسمه تعالی، مقدار متیقن از هر یک را باید بپردازند و در بقیه مخیرند بین‏‎ ‎‏صرف در هر یک و تقسیم به طور مساوی یا اختلاف.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 8739]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 3707‏

‏‏2. در وصیت نامۀ پدری ذکر شده است، که یکی از حیاط مسکونی من ماترک خود‏‎ ‎‏قرار دادم، و آن را به دو فرزندش بخشیده است. در جای دیگر این وصیت نامه نوشته‏‎ ‎‏است: همان حیاط را اجاره بدهید و اجاره اش را بین تمام ورثه قسمت کنید. وصیت‏‎ ‎‏اول تاریخ دارد، ولی دومی تاریخ ندارد، و نشان داده نمی شود کدام ماقبل و مابعد‏‎ ‎‏هستند. خواهشمند است در این زمینه نیز ما را ارشاد فرمایید و تکلیف ورثه های دیگر‏‎ ‎‏چیست؟‏

‏‏بسمه تعالی، منظور از سؤال دوم معلوم نیست، اگر ملک خود را به فرزندان‏‎ ‎‏بخشیده و تحت قبض آن ها درآورده، حیاط مزبور به آن دو فرزند‏‎ ‎‏اختصاص دارد، و وصیت دربارۀ آن حیاط مورد ندارد و سایر ورثه هم در‏‎ ‎‏آن ملک حقی ندارند. ‏

‏‏[سؤال 8740]‏‏ ‏ ‏ 4796‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏خدمت مرجع و امام عزیز سلام، خواهشمندم در مورد مسائل ذیل تکلیف مرا‏‎ ‎‏روشن فرمایید.‏

‏‏1. در مورد ارثی که از میت می رسد و به طور شفاهی متوفی وصیت کرده است‏‎ ‎‏ثلث مال از نقدینه را جهت نماز و روزه بدهیم و از آن جا که ارث قانوناً تقسیم می شود‏‎ ‎‏و احتمال دارد یکی، دو نفر از فرزندان ثلث را بابت نماز و روزه نپردازند تکلیف‏‎ ‎‏چیست؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر وصیت محرز است تا به آن عمل نشده حق تقسیم ترکه و‏‎ ‎‏تصرف در آن را ندارند.‏

‏‏[سؤال 8741]‏

‏‏2. آیا می توان قبل از پرداخت ثلث مال جهت نماز و روزه از ارث استفاده‏
‏‎

‎‏نماییم،  البته به علت احتیاج شدید، و اگر از مال فوق الذکر استفاده شده باشد تکلیف‏‎ ‎‏چیست؟‏

‏‏بسمه تعالی، حکم همان است که در مسأله قبل ذکر شد و تصرف قبل از‏‎ ‎‏اخراج ثلث در مقدار ثلث غصبی است.‏

‏‏3. آیا می توان ثلث مالی را که بابت نماز و روزه می باشد به جبهه جنگ یا به بازسازی جبهه ها کمک‏‎ ‎‏کنیم؟‏

‏‏بسمه تعالی، جایز نیست و باید در همان مورد وصیت صرف شود.‏

‏‏4. نماز جمعه مسافر به جای نماز ظهر حساب می شود یا نه؟‏

‏‏بسمه تعالی، محسوب است.‏

‏‏5. اگر در رکوع اول نماز جمعه انسان به نماز برسد نماز جمعه درست است یا نه و نماز ظهر را باید‏‎ ‎‏اعاده نماید؟‏

‏‏بسمه تعالی، صحیح است.‏

‏‏6. آیا نماز ظهر را به نماز جماعت عصر می توان اقتدا کرد و یا نماز عصر را به جماعت ظهر؟‏

‏‏بسمه تعالی، مانع ندارد.‏

‏‏7. شخصی مقداری گردو از درختی خارج از شهر تهران با سنگ می زند و گردوها را به من می دهد، من‏‎ ‎‏هم با علم به این که گردوها چگونه به دست آمده با همسرم که حامله بوده است می خوریم، اکنون‏‎ ‎‏شنیده ایم گویا میوه درخت گردو را باید با اجازۀ صاحب درخت خورد، حتی اگر درخت در خیابان‏‎ ‎‏باشد، وگرنه خوردن آن میوه حرام است. و از آن جا که زن حامله نباید حرام بخورد و هم چنین فرد‏‎ ‎‏مسلمان، بنابراین تکلیف چیست به خصوص تکلیف زن حامله؟‏

‏‏بسمه تعالی، موجب ضمان است و باید قیمت گردوها به صاحب آن داده شود و اگر او را‏‎ ‎‏نتوانید شناسایی کنید از طرف او صدقه دهید.‏

‏‏8 . می گویند دهان زنی که تازه وضع حمل کرده است تا مدتی نجس است آیا این درست است؟‏

‏‏بسمه تعالی، غلط است.‏

‏‏9. فرزندی که ختنه کرده به دنیا می آید آیا باز هم لازم است ختنه شود؟‏

‏‏بسمه تعالی، لازم نیست.‏

‏‏از خداوند بزرگ، موفقیت و سلامتی شما را آرزومندم.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 8742]‏‏ ‏ ‏ 4797‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مبارک حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی دام بقائه، پس از عرض سلام‏

‏‏1. زمینی را میت برای ثلث خود وصیت کرده است و باید به فروش برسد تا بتوانند‏‎ ‎‏به مصرف موارد وصیت برسانند. آیا برای فروش این زمین تنها امضای فروش با‏‎ ‎‏وصی است یا دیگران هم (یعنی سایر ورثه) باید اجازه بدهند؟‏

‏‏بسمه تعالی، اختیار فروش در فرض سؤال با وصی است.‏

‏‏2. آیا در خریدن این زمین، ورثه مقدم بر دیگران هستند شرعاً، به طوری که اگر به دیگری که از ورثه‏‎ ‎‏نیست فروخته شود معامله باطل باشد یا نه؟‏

‏‏بسمه تعالی، فروش به قیمت عادله به دیگری اشکال ندارد، ولی بهتر است در صورت تمایل‏‎ ‎‏ورثه وارث را مقدم بدارد.‏

‏‏[سؤال 8743]‏‏ ‏ ‏ 4798‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 4 / 7 / 1361‏

‏‏دفتر محترم حضرت امام خمینی، ضمن سلام و آرزوی سلامتی برای امام و‏‎ ‎‏پیروزی برای رزمندگان اسلام غرض از مزاحمت یک سؤال و راهنمایی از دفتر امام‏‎ ‎‏داشتم:‏

‏‏یکی از بستگان ما چند روز پیش به لقاء الله‌ پیوست؛ ایشان در وصیت نامۀ خود به‏‎ ‎‏منظور این که برایشان نماز و روزه خوانده شود، مبلغ 000 / 500 ریال ذکر کردند؛ در‏‎ ‎‏حال حاضر، مبلغ ذکر شده نقداً موجود نیست و دست مردم است؛ حال آیا این مبلغ‏‎ ‎‏باید یک جا تهیه شود و یا می شود در چند نوبت تهیه نمود؟ و ما این کار را به چه کسی‏‎ ‎‏باید محول کنیم؟ خواهشمند است در این مورد، راهنمایی لازم را عنایت فرمایید. ‏

‏‏بسمه تعالی، عمل به وصیت باید زیر نظر وصی باشد و لازم نیست همه‏‎ ‎‏را  یک جا و یک مرتبه انجام دهد؛ ولی اهمال در عمل به وصیت جایز‏‎ ‎‏نیست.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 8744]‏‏ ‏ ‏ 4799‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ دهم محرم الحرام 1400 ق‏

‏‏محضر مبارک زعیم عالی قدر و رهبر انقلاب اسلامی ایران، حضرت امام خمینی‏‎ ‎‏ارواحنا فداه، اجازه می خواهد با تهنیت عرض سلام به شرف عرض حضور برساند‏‎ ‎‏طبق فرمان خداوند متعال در قرآن مجید سورة الدهر آی‏‏ۀ‏‏ (7) ‏‏یُوفُونَ بِالنَّذْرِ وَ یَخافُونَ‏‎ ‎‏یَوْماً کانَ شَرُّهُ مُسْتَطِیراً‏‏ و دستور شریف امام در رساله توضیح المسائل از مسأله عهد و‏‎ ‎‏نذر مسأله شماره (2663) که فرمودید: هر کسی نذر معین کرده باید به همان مصرف‏‎ ‎‏معین برساند و در مسأله شمار‏‏ۀ‏‏ (2669 ـ 2654) که فرمودید: و اگر بخواهد خلاف‏‎ ‎‏نذر کند، باید کفاره بدهد و کفاره آن هم مثل کفاره روزه خوردن عمدی ماه مبارک‏‎ ‎‏رمضان است، لذا ما این جانبان از دوستان و شیعیان حضرت امام حسین بر اثر عهد و‏‎ ‎‏نذر و وصیت پدری که نذر دارند هر سال عزاداری خامس آل عبا را به طور‏‎ ‎‏شبیه خوانی و تعزیه گردانی به پا نموده، و همه ساله در عزای سالار شهیدان اشتغال‏‎ ‎‏داشته ایم و اینک به جهت کسب اجازه از فرامین حضرت امام یکی از دوست داران‏‎ ‎‏امام عریضه ای تقدیم داشتند جواب مرقوم فرموده بودید که «اگر روضه بخوانند بهتر‏‎ ‎‏است» و حالیه طبق آی‏‏ۀ‏‏ شریفه فوق و دستور شریف توضیح المسائل در موضوع‏‎ ‎‏خلاف نذر برای این جانبان شک و تردید فراهم شد، مجدداً در این موضوع عریضه‏‎ ‎‏تقدیم گردید که خلاف نذر و تبدیل تعزیه به روضه یا روضه به تعزیه چه صورت‏‎ ‎‏دارد، آیا می توان خلاف نذر کرد یا خیر؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، اگر وصیت باشد باید بر طبق آن عمل شود و نذر پدر نسبت به‏‎ ‎‏فرزند وجوب وفا ندارد.‏

‏‏[سؤال 8745]‏‏ ‏ ‏ 4800‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 18 / 12 / 1361‏

‏‏محضر مبارک رهبر کبیر انقلاب اسلامی و مرجع تقلید، آیت الله‌ العظمی امام‏‎ ‎‏خمینی، دام ظله علی رؤوس المسلمین، السلام علیکم ورحمة الله‌ وبرکاته، پس از‏
‏‎

‎‏عرض سلام، سلامتی وجود مبارک را از درگاه باری تعالی خواهانم و امیدوارم در ظل‏‎ ‎‏توجهات حضرت بقیة الله‌ الاعظم، ارواحنا فداه، صحیح و سالم و مؤید و منصور‏‎ ‎‏باشید، ان شاء الله‌.‏

‏‏این جانب پاسدار انقلاب اسلامی به عرض می رساند: پدرم، نماز و روزۀ‏‎ ‎‏استیجاری قبول می کردند. ایشان در سال پنجاه و هشت ـ یک روز قبل از وفاتشان ـ به‏‎ ‎‏بنده به عنوان وصیت، فرمودند که چند سال نماز و روزۀ استیجاری مقروض هستم و‏‎ ‎‏چون اطمینان ندارم که شخص دیگری به جای آورد؛ شما این چند سال نماز و روزه را‏‎ ‎‏به جای آورید. مدت دقیق آن نماز و روزه و نام کسی که باید به نیابت او خوانده شود را‏‎ ‎‏در فلان دفتر نوشته ام. بنده هم آن دفتر را نشناختم، ولی چون دیدم پدرم در حال‏‎ ‎‏احتضار است، به خاطر این که بدون نگرانی در این ساعات آخر عمر، قبض روح شود؛‏‎ ‎‏به پدرم قول دادم که مابقی صلات و صوم استیجاری ایشان را به جای آورم. در‏‎ ‎‏صورتی که برادر بزرگ تر موجود است. پس از درگذشت پدرم، تصادفاً دیدم آن دفتر‏‎ ‎‏پدرم که در آن، مدت و نام موجر نوشته شده بچه های خردسال پاره کرده اند. حالا از‏‎ ‎‏حضور مبارک شما خواهشمندم بنده را در مسائل ذیل راهنمایی فرمایید:‏

‏‏1. آیا این نماز و روزۀ پدرم فقط به گردن بنده است یا برادر بزرگم یا هر دو؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر شما وصیت را قبول کرده اید، باید به آن عمل کنید، ولی‏‎ ‎‏مخارج آن از ترکه خارج می شود.‏

‏‏[سؤال 8746]‏

‏‏2. حالا که آن دفتر گم شده به نیابت چه کسی و برای چه مدتی خوانده شود؟ این‏‎ ‎‏را هم توضیحاً عرض کنم که حدس می زنم، در حدود سه الی چهار سال ایشان‏‎ ‎‏مقروض بوده اند.‏

‏‏بسمه تعالی، می توانید به نیابت کسی که اسم او در دفتر نوشته شده، به طور‏‎ ‎‏اجمال انجام دهید و بیش از مقداری که یقین دارید، بر شما واجب نیست.‏

‏
‏‎

‎‏3. آیا می توانم به شخص دیگری واگذار کنم یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، مانع ندارد، مگر این که وصیت کرده باشد که خود شما بخوانید و شما قبول کرده‏‎ ‎‏باشید.‏

‏‏[سؤال 8747]‏‏ ‏ ‏ 4801‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 25 / 4 / 1361 ‏

‏‏دفتر محترم حضرت امام خمینی، زید عمره ‏

‏‏محترماً به عرض مبارک می رساند بر این که شخصی بوده و زوجه داشته است که‏‎ ‎‏یک نفر اولاد از او داشته و زوجۀ نامبرده ـ به طور وصیت یا صلح ـ تمام اموال خود را‏‎ ‎‏به فرزندش داده و شوهر خود را از اموال خود محروم کرده و بعداً مرحومه شده. آیا با‏‎ ‎‏وجود این وصیت یا صلح نامه، شوهر از اموال زوجه محروم می شود یا نه؟ ‏

‏‏و در صورتی که شوهر هم فوت شده باشد، آیا اولاد شوهر ـ که از زن دیگر باشند ـ‏‎ ‎‏حق دارند مطالبۀ ارث پدر خود را از اموال زوجه مزبوره بکنند یا خیر؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، در فرض صلح کردن زن تمام مال را، زوج و ورثه حقی ندارند‏‎ ‎‏و چنانچه زن وصیت به تمام مال کرده و شوهر در زاید بر ثلث امضا‏‎ ‎‏نکرده، حق شوهر از اموال زوجه به تمام ورثه او می رسد.‏

‏‏[سؤال 8748]‏‏ ‏ ‏ 4802‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏حضرت آیت الله‌ العظمی، بنده راجع به وصیت نامه یک مرحوم از حضرت عالی‏‎ ‎‏سؤالی دارم.‏

‏‏آن مرحوم تمام اموال و دارایی خویش را به همسرش که یک پسربچه هشت ماهه‏‎ ‎‏دارد واگذار نمود در ضمن وارثان دیگری نیز دارد. از نظر شرع مقدس اسلام رسمیت‏‎ ‎‏دارد یا نه؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر در حیات خود اموال را به او بخشیده و به قبض او هم‏
‏‎

‎‏داده، مالک شده است و ورثه دیگر حق ندارند، ولی اگر قبض محقق نشده،‏‎ ‎‏به همۀ ورثه می رسد و در صورتی که وصیت بوده، در ثلث ترکه نافذ است‏‎ ‎‏و بقیه مربوط به همۀ ورثه است.‏

‏‏[سؤال 8749]‏‏ ‏ ‏ 4803‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 5 / 12 / 1361‏

‏‏محضر مبارک حضرت امام خمینی، مدّ ظله العالی ‏

‏‏به عرض می رساند: شخصی دارایی خود را برای مدت پانزده سال حبس نموده، تا‏‎ ‎‏عایدی آن به مصارف خیریه و خرید نماز و حج برسد. در زمان حیاتش، چون سال ها‏‎ ‎‏مریض بوده، مواردی چند از این دارایی فروخته شده و به مصرف دوا و دکتر رسیده‏‎ ‎‏است حال ورثۀ او در وصیت نامۀ رسمی او ـ که از خود به جا گذاشته ـ تردید دارند؛ لذا‏‎ ‎‏بدین وسیله از محضر امام تقاضای فتوا دارم و نظر مبارکشان را در ذیل همین ورقه‏‎ ‎‏خواستارم که آیا اجرای این وصیت نامه، به ثلث باقیماندۀ دارایی تعلّق می گیرد، یا‏‎ ‎‏این که می تواند برای مدت پانزده سال در حبس باقی بماند؟‏

‏‏بسمه تعالی، حبس بعد از مردن صحیح نیست، ولی اگر وصیت کرده که‏‎ ‎‏بعد از او، دارایی او را حبس کنند، وصیت او نسبت به ثلث موجودی حال‏‎ ‎‏فوت، نافذ و در بقیه موقوف است به اجازۀ ورثه و چنانچه در حال حیات‏‎ ‎‏حبس کرده باشد، آن حبس نافذ است و بعد از تمام شدن مدت پانزده‏‎ ‎‏سال، ثلث در باقیمانده نافذ می باشد. ‏

‏‏[سؤال 8750]‏‏ ‏ ‏ 4804‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏

‏‏محضر حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، رهبر جهان اسلام، حفظه  الله‌ تعالی‏

‏‏1. شخصی چند پسر داشته و زمین خود را به بعضی از پسرانش هبۀ با عوض‏‎ ‎‏نموده، و تقریباً بعد از یک سال، وصیت کرده و ثلث خود را به بعضی از پسرانش‏
‏‎

‎‏فروخته در مقابل مصارف خیریۀ معیّنی در هر سال برای خودش. آیا هبه درست است‏‎ ‎‏و وصیت غلط، یا بالعکس؟ مسأله احتیاج به توضیح دارد.‏

‏‏بسمه تعالی، اگر در زمان حیات مالی را که بخشیده، تحت قبض موهوب له‏‎ ‎‏هم درآورده، هبه صحیح و لازم است و وصیت بعدی، در باقیماندۀ دارایی‏‎ ‎‏او در مقدار ثلث نافذ است. ‏

‏‏2. افق ایران و افغانستان یکی است یا دو تا؟ یعنی اگر در ایران رؤیت هلال ثابت شود و از رادیوی‏‎ ‎‏جمهوری اسلامی اعلام شود مردم افغانستان می توانند ترتیب اثر بدهند یا نه؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، اگر ثابت شود هلال ماه رمضان یا شوال در ایران رؤیت شده، برای محیط مثل‏‎ ‎‏افغانستان اعتبار ندارد، مگر در مناطقی که با محل رؤیت هلال، هم افق یا متقارب در افق‏‎ ‎‏باشند. ‏

‏‏3. کارگران افغانستان که در کشور ایران کار می کنند و در ایام ماه مبارک رمضان به جهت سنگینی‏‎ ‎‏کارشان ـ مثلاً درست کردن دانه مرغ و کار کردن در آسیاب که لازم دارد کیسه های صد کیلویی یا هفتاد‏‎ ‎‏کیلویی را به سر بازو گرفته و به ماشین بار بزنند یا از ماشین پایین کنند و امثال این کارها هر ده روز،‏‎ ‎‏جهت قصر شدن روزه، مسافت شرعی را بروند و شب در آن جا بمانند و فردا به کارخانه حاضر شوند.‏‎ ‎‏آیا روزه ای را که به این طریق خورده، کفاره دارد یا تنها قضا کافی است؟ البته این سفر تنها در ماه مبارک‏‎ ‎‏رمضان می باشد. ‏

‏‏بسمه تعالی، روزه ای که در مسافرت افطار شده، فقط قضا دارد، کفاره ندارد و سفر در فرض‏‎ ‎‏مرقوم، اشکال ندارد. ‏

‏‏4. طالب علمی از افغانستان در ایران که خانواده اش در افغانستان باشد می تواند شهریۀ معیل بگیرد یا‏‎ ‎‏نه؟ در صورتی که زنش خانۀ پدر خود باشد و این طالب درآمد دیگری نداشته باشد، آیا می تواند‏‎ ‎‏مصرفش را از پول شهریه بفرستد یا جایز نیست؟‏

‏‏بسمه تعالی، تابع مقررات دفتر شهریه است. ‏

‏‏5. اگر شهریۀ طالب علم از مصرف برج زیاد بیاید، زیادی را مالک می شود یا نه؟‏

‏‏بسمه تعالی، زاید بر مقدار احتیاج نباید بگیرد. ‏

‏‏6. اربابان که در افغانستان از بی سوادی مردم استفاده می کنند و دعوی مالی و غیر مالی شان را فیصله‏‎ ‎‏می کنند و رشوه می گیرند و مردم را فشار می دهند و جرم می کنند و چوب می زنند و آب یا علف بعضی‏
‏‎

‎‏را گرفته به بعضی دیگر می دهند و مخالف روحانیت هستند و آن ها را به باد مسخره می گیرند، حتی در‏‎ ‎‏فرصت، بعضی از اراذل را فرستاده اند و خانۀ یکی از روحانیون را تیرباران کرده اند ولی بحمد الله‌ به‏‎ ‎‏مقاومت آن روحانی و دفاعش شکست خورده اند، آیا بدون حاکم شرع و حکمش، ترور آن ها جایز‏‎ ‎‏است یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، جایز نیست؛ مگر برای کسی که در مقام دفاع از جان و مالش باشد و راهی در دفاع‏‎ ‎‏به جز مقاتله نداشته باشد.‏

‏‏7. علف صحرایی نسبت به زمین داران چگونه تقسیم می شود؛ آیا نسبت به مالیه ای که صاحب زمین به‏‎ ‎‏دولت می دهد حق دارد یا این که در اثر دوری و نزدیکی بعضی شان حریم، حق دارد؟ و اگر حریم، حق‏‎ ‎‏داشته باشد، حد دارد این اندازۀ حریم یا خیر؟ خلاصه، طرز استفاده چگونه است؟‏

‏‏بسمه تعالی، علف اگر در حریم ملک یا در ملک نباشد اختصاص به کسی ندارد و هر کس هر‏‎ ‎‏مقدار را حیازت کند مالک می شود.‏

‏‏[سؤال 8751]‏‏ ‏ ‏ 4805‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏1. اگر پدری وصیت نماید و در وصیت خود، مقداری از سرمایه را به دختران و‏‎ ‎‏الباقی را به پسرش بذل نماید، آیا وارث های دیگر (دختران) می توانند اعتراض‏‎ ‎‏نمایند؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر در حال حیات پدر، هبه انجام گرفته و قبض محقّق شده،‏‎ ‎‏سایر ورثه حق ندارند.‏

‏‏2. اگر مسافت مسیر کار همیشگی یک انسان، چهار فرسنگ بیشتر باشد و این مسافت و کارش دائمی‏‎ ‎‏باشد، وضعیت نماز و روزۀ او چه خواهد بود؟‏

‏‏بسمه تعالی، سفر اگر شغل نباشد، با پیمودن مسافت شرعی حکم مسافر دارد.‏

‏‏3. آیا زن حق دارد بدون اجازۀ شوهر، تصمیمات خانوادگی در مورد اطرافیان خود بگیرد و بدون اجازۀ‏‎ ‎‏شوهر به مرحلۀ اجرا گذارد؟‏

‏‏بسمه تعالی، اختیار خانه و اموال شوهر و ولایت بر اولاد با شوهر است.‏

‏‏4. آیا مرتعی که متعلق به شخصی است و مدت زیادی از آن استفاده می نمود؛ و قرار شده که جاده و‏‎ ‎‏شهرک و مراکز دولتی در آن جا واقع شود و در موقعیتی است که افراد عموم، قصد تجاوز به آن، جهت‏
‏‎

‎‏منزل مسکونی یا کارگاه دارند، آیا مالک در مقابل عموم می تواند ادعایی نماید؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر مالک شرعی دارد، تصرفات منوط به اجازۀ مالک است.‏

‏‏5. کسی که مقداری برنج، ذرّت غذایی و بعضی از لوازم زندگی دارد که در سال استفاده نشده، یا‏‎ ‎‏محصول قبل، بعد از به دست آمدن محصول سال جدید، باقیمانده و طرف مقداری بدهکاری دارد، آیا‏‎ ‎‏به این اموال خمس تعلق می گیرد؟‏

‏‏بسمه تعالی، باقیماندۀ اجناس خمس دارد و اگر بدهی برای مؤونه سال باشد کسر می شود.‏

‏‏[سؤال 8752]‏‏ ‏ ‏ 4806‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 25 / 10 / 1361‏

‏‏جناب آیت الله‌ حاج آقا روح الله‌ خمینی دامت برکاته، امیدوارم وجود شریف از‏‎ ‎‏جمیع بلیات محفوظ بوده باشد، ان شاء الله‌. ‏

‏‏مردی دو زن دارد که با زن دوم زندگی می کند و از زن دوم بچه هم دارد، از زن اول‏‎ ‎‏دو دختر دارد که هر دو دختر را شوهر داده است، مدت هشت ماه پیش این زن آمده و‏‎ ‎‏نسبت به مقداری از مهریه خود برای نماز، روزه، کفن و دفن خود وصیت کرده و بقیه‏‎ ‎‏مهریه خود را برای دو دختر خود گذاشته است. حالا مدت ده روز است فوت نموده،‏‎ ‎‏مقداری از پول نماز و روزه و غیره اضافه می باشد، دو دختر می توانند بین خود اضافه‏‎ ‎‏را تقسیم کنند یا این که باید در کارهای خیریه و غیره خرج کنند؟ والسلام‏

‏‏بسمه تعالی، اگر به وصیت عمل شده و چیزی زیاد آمده در خیرات صرف‏‎ ‎‏شود.‏

‏‏[سؤال 8753]‏‏ ‏ ‏ 4807‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 23 / 10 / 1361‏

‏‏دفتر محترم مرجع عالی قدر حضرت امام خمینی مدّ ظله العالی‏

‏‏با تقدیم احترام و ادعیه خالصانه، سلامتی وجود مبارک حضرت امام بزرگوار از‏‎ ‎‏درگاه حضرت احدیت مورد مسئلت می باشد. مسائلی مطرح می باشد که فتوای‏‎ ‎‏حضرت امام لازم می باشد، لذا خواهشمند است عین فتوای حضرت امام را مرقوم‏
‏‎

‎‏فرمایید، تا رفع ابهام و اشکال گردد.‏

‏‏1. به طوری که در وصیت نامه مطرح است در زمان طاغوت یک دانگ از یک قریه‏‎ ‎‏را که ثلث آباء و اجدادی بوده در زمان تقسیم اراضی، دولت به نفع زارعین ضبط‏‎ ‎‏نموده و مبلغ چهارصد و پنجاه هزار ریال وجه آن را داده و طبق وصیت نامه، موصی‏‎ ‎‏خواهان آن شده که مبلغ مزبور را ملک خریداری نموده به جای ملک فوق الذکر ثلث‏‎ ‎‏قرار دهند. حالیه با مبلغ مذکور هیچ گونه ملکی نمی توان خریداری نمود، تکلیف برای‏‎ ‎‏وصی چیست که رفع مسئولیت شرعی شود؟‏

‏‏2. موصی طبق وصیت نامه تعداد ده قطعه باغ و خانه و اثاثیه خود را به عنوان ثلث‏‎ ‎‏خویش در سهم چهار پسر خود قرار داده که طبق رسیدگی، مبلغ باغ ها و خانه و اثاثیه‏‎ ‎‏بیش از ثلث ما ترک می باشد، شاید در حدود دو ثلث می شود و مورد اختلاف وراث‏‎ ‎‏می باشد، سایر وراث ثلث را به همان مبلغ ثلث قبول دارند نه بیشتر، حالیه خواهشمند‏‎ ‎‏است برای رفع اشکال شرعی و تکلیف شرعی وراث فتوای حضرت امام را مرقوم‏‎ ‎‏فرمایید.‏

‏‏بسمه تعالی، اگر مال مورد وصیت را نمی توانند برگردانند و نتوانند با پول،‏‎ ‎‏چیزی که عایدی آن را در جهت وصیت صرف کنند تهیه نمایند، خود پول‏‎ ‎‏را به مصرف وصیت برسانند و وصیت نسبت به زاید بر ثلث موقوف به‏‎ ‎‏اجازه ورثه است.‏

‏‏[سؤال 8754]‏‏ ‏ ‏ 4808‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مقدس مرجع تقلید عالم تشیع حضرت امام خمینی دام ظله، سلام علیکم‏

‏‏شخصی در طول حیات خود با اخذ مبالغی پول متعهد می گردد که چند سال نماز‏‎ ‎‏قضای افراد را نیابتاً به جای آورد و در ازای هر سال نماز مبلغ ده دینار عراقی که در آن‏‎ ‎‏زمان برابر با بیست تومان وجه رایج ایران می شده دریافت داشته، لکن به علت فرا‏
‏‎

‎‏رسیدن مرگ موفق به ادای بیست و دو سال از نمازهایی که به منظور ادای آن ها مزد‏‎ ‎‏دریافت داشته است نمی شود و هنگام مرگ فرزند ارشد خود را وصی و داماد خود را‏‎ ‎‏وکیل قرار داده، علیرغم آن که دیناری از مال دنیا نداشته است وصیّت می نماید که این‏‎ ‎‏افراد نمازهای مزبور را ادا نمایند. اینک با توجه به مراتب فوق، خواهشمند است نظر‏‎ ‎‏مبارک را در خصوص موارد زیر ذیلاً مرقوم فرمایید:‏

‏‏1. آیا اصولاً با توجه به وضعیت مالی موصی، دو نفر وصی و وکیل وی موظف به‏‎ ‎‏انجام مورد وصیت هستند یا خیر؟‏

‏‏2. در صورتی که موظف به اجرای مورد وصیّت می باشند، آیا باید الزاماً نمازها را‏‎ ‎‏ادا کنند و یا ممکن است که وجه دریافتی را به نحو دیگری خرج کنند؟ با توجه به‏‎ ‎‏این که پرداخت کنندگان وجوه مجهول می باشند.‏

‏‏3. در صورتی که امکان بازپرداخت وجوه دریافتی می باشد، آیا باید همان مبلغ‏‎ ‎‏دریافتی را بازپرداخت نمود و یا این که با توجه به ترقی دینار عراقی در قبال ریال‏‎ ‎‏ایران، ارزش پولی آن را در زمان برای بازپرداخت وجه مدّ نظر داشت. ‏

‏‏4. در حالی که در زمان حیات متوفی برای هرسال ادای نماز قضا ده دینار پرداخت‏‎ ‎‏می شده و در حال حاضر این مبلغ افزایش یافته است در صورت امکان بازپرداخت،‏‎ ‎‏وجوه دریافتی کدام یک از روش قدیم یا جدید ملاک بازپرداخت خواهد بود؟‏

‏‏5 . آیا علاوه بر دو نفر وصی مزبور سایر ورّاث نیز در قبال این دین متوفی‏‎ ‎‏مسئولیت شرعی دارند یا نه؟ و آیا ورّاث می توانند این نمازها را بین خود تقسیم کرده‏‎ ‎‏و هر کدام به سهم خود ادا نمایند و در صورتی که چنین کاری امکان پذیر است،‏‎ ‎‏فرزندان و عیال ورّاث می توانند آنان را مدد نمایند؟‏

‏‏6. چنانچه وصی و وکیل وی و ورّاث استطاعت مالی نداشته باشند، تکلیف دین‏‎ ‎‏متوفی چگونه است؟‏

‏‏بسمه تعالی، با فرض این که متوفی ترکه ندارد بر کسی لازم نیست عمل به‏‎ ‎‏وصیّت نماید.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 8755]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 4797‏

‏‏2. آیا در خریدن این زمین، ورثه مقدم بر دیگران هستند شرعاً، به طوری که اگر به‏‎ ‎‏دیگری که از ورثه نیست فروخته شود معامله باطل باشد یا نه؟‏

‏‏بسمه تعالی، فروش به قیمت عادله به دیگری اشکال ندارد، ولی بهتر است‏‎ ‎‏در صورت تمایل ورثه وارث را مقدم بدارد.‏

‏‏[سؤال 8756]‏‏ ‏ ‏ 4809‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 12 / 12 / 1361‏

‏‏محضر محترم حضرت آیت الله‌ پسندیده دامت برکاته ‏

‏‏پدری فوت نموده، 9 نفر اولاد دارد، در وصیت نامه خود نوشته: ثلث خود را اگر‏‎ ‎‏اولادم مستحق باشد به نفع خود بردارند و در صورت عدم استحقاق، مصرف ثلث را‏‎ ‎‏به مستحقین ارحام، ثمّ اهل العلم، ثمّ فقرا، بملاحظه الأهم فالأهم مصرف کنید. ثلث در‏‎ ‎‏حدود پانصد هزار تومان می باشد و در ارحام، اهل علم وجود ندارد و ورثه به نفع‏‎ ‎‏خود برنمی دارند از نوه های موصی که متأهل و صاحب چند اولاد و کارمند دولت‏‎ ‎‏می باشد، خانه ندارد، آیا وصی مجاز است به نوه موصی برای خرید خانه مصرف‏‎ ‎‏نماید یا خیر؟ و در صورت مجاز نبودن، تکلیف وصی در این برهه زمان چیست؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر اولاد مستحق ندارد با فرض این که مصرف ثلث،‏‎ ‎‏مستحقین ارحام تعیین شده می توانند ثلث را در خرید خانه مرقوم صرف‏‎ ‎‏کنند و اگر اولاد مستحق هستند و بر نمی دارند اگر از آن ها اجازه بگیرند و با‏‎ ‎‏اجازه آن ها صرف در خانه ذکر شده نمایند مانع ندارد.‏

‏‏[سؤال 8757]‏‏ ‏ ‏ 4810‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 8 / 1358‏

‏‏محضر مقدس حجت الاسلام والمسلمین، ملاذ الانام، نایب الامام، حضرت آیت‏‎ ‎‏الله‌ العظمی امام خمینی، دامت برکاته‏

‏
‏‎

‎‏شخصی که حدود پنجاه سال قبل فوت شده، در زمان حیات خود دارایی غیر‏‎ ‎‏منقول خود را طی یک وصیت نامه ای که به وسیله پیشوای روحانی محل تحریر و‏‎ ‎‏تسجیل یافته به طور متفاوت بین ورّاث خود یعنی یک زوجه، دو دختر و چهار پسر‏‎ ‎‏تقسیم نموده است و پس از فوت او جمع ورّاث طی تنظیم سند رسمی وصیت نامه،‏‎ ‎‏مورث خود را تنفیذ و بر اساس آن میراث را بین خود تقسیم و تسهیم نموده و تا کنون‏‎ ‎‏هم بدان نحو معمول می شده است. آیا در شرایط معروض و پس از طی این مراحل،‏‎ ‎‏ورّاث یا احد از آن ها می توانند نسبت به آنچه شده ایراد و اظهاری داشته باشند؟‏

‏‏استدعا دارد نظریه مبارک را ذیلاً مرقوم فرمایید که فی الحاجة حجت باشد.‏

‏‏بسمه تعالی، چنانچه ایراد و اظهاری داشته باشند، باید به محاکم صالحه‏‎ ‎‏مراجعه و رسیدگی شود.‏

‏‎ ‎

‏‎

‎