وصیت در امور مالی و غیره و شرط نفوذ آن و محاسبۀ ثلث
[سؤال 8638] 4717
بسمه تعالی
این جانبان ورثۀ کسی هستیم که در مهرماه 1355 فوت نموده و در وصیت نامۀ عادی آن مرحوم ذکر شده است که: 1 ـ مبلغ پنجاه هزار تومان برای نماز و روزه و امور خیریه پرداخت شود. 2 ـ مبلغ ده هزار تومان ردّ مظالم با مشورت مجتهد ذی صلاح پرداخت گردد. با توجه به این که دو مورد نماز و روزه و امور خیریه از هم تفکیک نشده، خواهشمندیم ما را راهنمایی فرمایید.
در ضمن چون آن مرحوم در موقع فوت پول نقد نداشته است از آن سال (1355) تا حال، سه سال نماز و روزه در اصفهان با نظر عالم محلّ خریده شده است (از پول کرایۀ خانه آن مرحوم) و حالا یک قطعه ملک در حدود کمی بیش از 50000 تومان از املاک آن مرحوم به فروش رسیده است که نصف پول آن موجود و نصف دیگر به صورت چک می باشد، خواهشمندیم با توجّه به مراتب فوق این جانبان را در ادای وصیت نامه، راهنمایی فرمایید؟
بسمه تعالی، وصیّت در ثلث ترکۀ میت نافذ است، و پس از دادن مقدار واجب از نماز و روزه بقیّه باید در امور خیریّه مصرف شود، و اگر مقدار واجب معلوم نیست هر مقدار در نماز و روزه و خیرات صرف کنند مانع ندارد، و اگر بدانند مظالم به عهدۀ او است باید ادا کنند.
[سؤال 8639] 4718
بسمه تعالی
دفتر حوزۀ استفتائات حضرت امام خمینی، مدّ ظله العالی
پس از ابلاغ سلام، فردی که چند ماه قبل در جبهه به شهادت رسید، در متن
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 389
وصیت نامه میزان بدهی و حقوق مربوط به همسر و پدر خود را مشخص نموده که چندی است اختلافی در این رابطه ایجاد شده و همسر شهید که فرزندی داشته و قبل از شهادت شوهرش فوت نموده، صرف نظر از آنچه در وصیت نامه قید شده، به پدر شوهر خود می گوید: ماشین همسرم و مبلغ ده هزار تومان پول دستی هم که قبلاً به او داده بودم و همچنین مهریه ام را می خواهم.
برای حل این مشکل، پدر شهید خواستار عرض استفتا به محضر حضرت امام شد، که آیا آنچه در وصیت نامه آمده ملاک و صحیح است و یا آنچه همسر شهید مطالبه می کند؟
بسمه تعالی، از تمام دارایی شهید تمام بدهی وی که از آن جمله مهریۀ زوجه است برداشت و پرداخت می شود. از باقیمانده ثلث بر حسب وصیت مصرف می شود و شهید اگر در زمان شهادت فرزند نداشته زوجه وی از یک چهارم باقیمانده ترکه ارث می برد و بقیه به پدر شهید می رسد.
[سؤال 8640] 4719
بسمه تعالی
همسر این جانب فوت کرده، قبل از فوتش که بیمار بود با هم صحبت می کردیم زبانی به من وصیت کرد که مبلغ بیست هزار تومان می دهی به پسر کوچکم که زندگی تشکیل بدهد. او دارای سه دختر و دو پسر است و قبلاً هم وصیت نامه نوشته که حج و پنج سال روزه و نماز و خمس و کفاره برای او بخرند و کلاً پول نقد او چهل هزار تومان است که برای حج و نماز و روزه هم کافی نیست و سه دانگ هم خانه دارد و مرا قیّم قرار داده، حالا من به وصیت زبانی که گفته عمل کنم یا به وصیت نامه نوشته شده، و پول نقد او در بانک است، اگر وراث بخواهند به وصیت عمل شود تکلیف من چیست؟ بنده را راهنمایی کنید، از لطف شما تشکر می کنم.
بسمه تعالی، از کل دارایی میت اعم از پول نقد و خانه و اثاث البیت پس از
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 390
برداشت مقدار بدهی میت وصیت در یک سوم باقیماندۀ ترکه نافذ است و در زاید بر آن منوط به اجازۀ ورثه است و ورثه تا ثلث میت را تعیین نکنند نمی توانند در ترکه تصرف نمایند.
[سؤال 8641] 4720
بسمه تعالی
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی امام خمینی مدّ ظله العالی
شخصی وصیت نموده، در صدر وصیت نامه تصریح می نماید که امورات واجبه، از قبیل نماز و روزه و مظالم و خمس و زکات و حج، بر ذمّه ندارم و در ذیل وصیت نامه به عنوان تبصره می نویسد: نماز و روزه و رد مظالم و زکات و خمس بملاحظه الأهم فالأهم به جا آورند و همچنین وصیت کرده اند نیابتاً از او زیارت کربلا به جا آورند و چهارده شبانه روز قرآن بر سر قبر بخوانند و در متن وصیت نامه مشخص نکرده اند که آیا این امورات از عین المال برداشته شود، فقط نسبت به دیون تصریح کرده اند از عین المال برداشته شود و لذا اکنون چند سؤال مطرح است:
با توجه به تضاد بین صدر و ذیل وصیت نامه، آیا طبق مقتضای صدر عمل شود یا ذیل؟ بر فرض لزوم عمل به ذیل با توجه به این که اسمی از ثلث برده نشده، آیا ثلث باید ملاک عمل قرار گیرد و یا این که امورات واجبه از عین المال و امورات مستحبه از ثلث ادا شود؟ در صورتی که امور واجبه از عین المال باید استخراج شود، با توجه به این که مقادیری که باید در این امور مصرف شود مشخص نشده، چه مقدار باید از اصل ترکه برداشته شود؟ انتظار داریم جواب تمام صور مسأله را به طور تفصیل مرقوم فرمایید که ابهامی باقی نماند.
خداوند سایه شریف آن وجود مقدس را بر سر مسلمین جهان مستدام بدارد.
بسمه تعالی، تضادی نیست و در غیر دین بقیه وصایا از ثلث ما ترک خارج می شوند.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 391
[سؤال 8642] 4721
بسمه تعالی 1 / 10 / 1361
محضر مبارک رهبر گران قدر، حضرت آیت الله العظمی جناب آقای حاج آقا روح الله الموسوی الخمینی، داعی، که یکی از مقلدین آن جناب می باشم، چند مسأله شرعی برایم پیش آمده که محتاج به رأی و فتوای آن جناب می باشم، تا آن که خدای نخواسته عملی انجام ندهم که در قیامت گرفتار شوم. قبل از این که شرح واقعه را به عرض برسانم، اجازه می خواهم سلام و تحیّات حقیر را بپذیرید.
1. شخصی برای این که بعد از فوتش، ورثۀ خود را از ارث محروم کند و یا این که برای خود، در قیامت حسناتی به جا آورده باشد، مبلغی را در زمان حیاتش به من می داد و گاهی هم می گرفت و می گفت: من این پول را به تو می بخشم به دو شرط: الف. هر موقع این پول را خواستم، به خودم برگردانی ب. بعد از فوتم، این پول را به دو نفر (که تعیین کرده بود)، به یکی از آن ها بدهی و آن ها مخیّرند هر طور که صلاح دانستند خرج کنند. آخرین دفعه به اتفاق رفتیم در بانکی که حساب جاری داشت و کلیۀ موجودی خود را از حساب جاری در همان بانک، به حساب پس انداز به نام من ریخت و از آن تاریخ، این پول قانوناً و عرفاً در اختیار من قرار گرفت و از اختیار خودش بیرون آمد و دو روز قبل از فوتش، مبلغی از آن پول را برای حجّی که خریده بود خواست، که من از بانک گرفتم و به او دادم؛ بقیۀ پول در بانک موجود است و من هیچ گونه تصرفی در آن نکرده ام و چون این شخص فوت کرده است، تکلیف من چیست؟
بسمه تعالی، اگر پول را به ملک شما در نیاورده، به ورثه می رسد.
[سؤال 8643]
2. آیا این پول را ـ که تقریباً کلیۀ دارایی او است ـ باید به ورثه او بدهم، یا آن که طبق وصیت شفاهی و کتبی او، به اشخاص نامبرده؟ و اگر ورثه از این موضوع،
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 392
ناراضی باشند چه صورتی دارد؟
بسمه تعالی، وصیت در زاید بر ثلث منوط به اجازۀ ورثه است.
[سؤال 8644]
3. اگر پول را به اشخاص مورد نظر بدهم، آیا مدیون ورثۀ او نیستم و از ورثه حقی ضایع نمی شود؟ و اگر اشخاصی که پول را باید به آن ها بدهم، از گرفتن پول خودداری کنند، کما این که یکی از آن ها ـ که از ائمۀ جماعت است و با سوابق و اخلاق و رفتار و خانواده متوفی آشنایی دارد ـ پول را نپذیرفت و گفت: من مرد میدان نیستم، در این صورت تکلیف من چیست؟
ضمناً آیا این بخشش که چیزی عاید من جز زحمت نشده و نفع مادی نداشته، نوعی کلاه شرعی برای فرار از رسیدن ارث به وراث نمی باشد و این بخشش، شرعی است؟
بسمه تعالی، در فرض مرقوم، اگر قصد جدّی بخشش نداشته، پول به ورثه می رسد و در مورد وصیت، در زاید بر ثلث، موکول به اجازۀ ورثه است.
[سؤال 8645]
4. چون وصیت نامه، از نوع وصیت نامه های چاپی است و متوفی در مورد این که نوشته: (ثلث مال خود را تعیین نمود)، چیزی از ثلث تعیین نکرده و جلوی آن خط کشیده، آیا می شود ثلث این پول را در راه نیات او خرج کرد یا نه؟
در خاتمه، بعضی از روحانیون عقیده دارند که چون پول را به حساب شما ریخته و در قبض شما نیست بخشش درست نیست، در صورتی که این پول در اختیار من است.
بسمه تعالی، ثلث را باید بدهید به کسانی که تعیین کرده تا با نظر خود در خیرات برای میت صرف کنند.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 393
[سؤال 8646] 4722
بسمه تعالی
محضر مبارک حضرت امام خمینی، مرجع عالی قدر و رهبر شیعیان جهان، سلام علیکم، خداوند به شما سلامت و طول عمر عنایت فرماید، این جانب دو مسأله دارم:
1. پدرم در سال 1334 هجری قمری وصیت نموده که دو دانگ از یک ملک و دو دانگ از ملک دیگر به عنوان ثلث قرار داده شود و درآمد آن صرف خیرات و موارد عام المنفعه گردد و پس از سی سال، دو دانگ ملک اول را وقف نمایند ـ که وصی ها پس از سی سال وقف مسجد جامع نمودند ـ و دو دانگ ملک دوم را تا سی سال به همان طریق مصرف نمایند و پس از سی سال، به هفت فرزند صغیری که در زمان خود داشته بدهند. وصی ها هم طبق وصیت نامه عمل نمودند و در دفترخانۀ رسمی به نام همان هفت نفر واگذار نمودند. آیا در این خصوص، موافقت و امضای ورثۀ دیگر لازم است یا خیر؟
بسمه تعالی، اگر ملکِ موضوع وصیت به مقدار ثلث مجموع دارایی شخص وصیت کننده بوده، اجازۀ سایر ورثه شرط نیست.
[سؤال 8647]
2. یکی از ورثۀ صغار به نام رضا قبل از انقضای سی سال فوت نمود و ورثۀ او مادرش بود. آیا سهم رضا ارث مادر است یا به شش نفر دیگر می رسد؟
بسمه تعالی، اگر منظور، انتقال ملک به ورثه بعد از سی سال بوده، وارثی که در خلال سی سال فوت کرده، از آن سهمی ندارد.
[سؤال 8648] 4723
بسمه تعالی
مدتی است که شوهرم فوت کرده است هرچه داشتم بر سر بنایی و تعمیر خانه ای که داشتیم گذاشتم و در اوایل فوت شوهرم انحصار وراثت به دارایی و دادسرا دادم و
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 394
تحقیق شد که غیر از من شوهرم وارثی ندارد و اجازه دادند که به ثبت بروم و این خانه را به نام خودم سند بگیرم و چون احتیاج داشتم گفتم حتماً به ثبت برسد و پولی از بانک بگیرم و تعمیرش کنم اما ادارۀ ثبت به من می گوید که این خانه یک ثلثش به شما می رسد بقیه را باید دولت بگیرد، من که تمام دارایی و امیدم همین به اصطلاح سایۀ بالا سر است متحیر و پریشان دست به دامان شما امامم شدم، اگر واقعاً حق من نیست که نمی خواهم این دو روز عمر در جایی که حق من نیست زندگی کنم، اما خدا خودش می داند که نصف پول این خانه از زحمت خودم و ارث پدرم بوده است، حالا شما هر امری می فرمایید به دیده منّت دارم چون ادارۀ ثبت یک آقایی مرا بستوه آورده که این حق دولت است و باید به نام مستضعفین ثبت شود به عقیدۀ پزشکان بر اثر نداشتن اسپرم همسرم، ما بچه دار نشدیم فتوکپی وصیت نامه را که از دادسرا گرفته ام ضمیمۀ نامه است که شما ملاحظه بفرمایید. این جانب تمنّا دارم که من مدت چهار سال و نیم است سرگردانم هر چه زودتر جواب بدهید.
بسمه تعالی، بر فرض ثبوت وصیت در تمام خانه و نبود وارثی در هیچ یک از طبقات، نفوذ وصیت در زاید بر ثلث مربوط به اجازه حاکم شرع است و شما مجازید در تمام خانه تصرف کنید.
[سؤال 8649] 4724
بسمه تعالی 14 / 12 / 1361
حضور مبارک فقیه و دانشمند عالی قدر عالم تشیع و رهبر کبیر انقلاب و بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران، حضرت امام خمینی، مدّ ظله العالی، محترماً به عرض عالی می رسانیم:
پدر ما در سن 87 سالگی در دو سال قبل فوت می کند. از او دو پسر و همسر مجدد باقیمانده است. برادر همسرش وصیت نامه ای پس از فوتش ارائه داده است که طبق آن: پدر ما تمام اموالش را برای مدت پانزده سال بعد از فوتش حبس شرعی کرده که عواید آن به مصارف متعدد و عمومی برسد.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 395
پدرمان در زمان حیاتش ـ چه خودش شخصاً و چه با دادن وکالت به شخص وصی ـ کلیه اموال خویش را که حبس شرعی کرده بود فروخته است. فقط یک قطعه زمین زراعتی دیمی در تاکستان قزوین باقیمانده که آن را هم یک سال قبل از فوتش (با وکالتی که برای فروش به وصی داده بوده) قول نامه کتبی می کند که بفروشد، ولی موفق نمی شود و خریدار هم تقاضای خسارت کرده است. حال وصی ادعا می کند که این قطعه زمین هم بایستی مدت پانزده سال در اختیار او باشد؛ در صورتی که با توجه به مسأله 2707، احکام وصیت رسالۀ شریفۀ عملیه که می فرماید: «اگر موصی کاری کند که معلوم شود از وصیت خود برگشته ـ مثلاً خانه ای را که وصیت کرده به کسی بدهند، بفروشد یا دیگری را برای فروش آن وکیل نماید ـ وصیت باطل می شود».
استدعا داریم از نظر شرعی معین فرمایند:
1. چون پدرمان تمام آن چیزهایی را که وصیت کرده بعد از فوتش پانزده سال حبس شرعی باشد فروخته است؛ فقط این قطعه زمین باقیمانده که آن را هم قول نامه کتبی برای فروشش تنظیم کرده بود که موجود است؛ آیا وصیت نامه با معاملاتی که رویش انجام داده ـ با توجه به مسأله 2707 ـ باطل است یا نافذ می باشد؟
2. آیا موصی می توانسته کلیه اموالش را وصیت کند یا فقط تا ثلث مالش حق داشته؟
بسمه تعالی، وصیت در ثلث ترکه نافذ است و در بقیه موقوف است به اجازۀ ورثه و چنانچه موصی در مال مورد وصیت تصرف کرده ـ به طوری که با وصیت منافی است ـ وصیت باطل شده است.
[سؤال 8650] 4725
بسمه تعالی 29 / 9 / 1361
محضر مبارک رهبر عظیم الشأن مستضعفان جهان، حضرت آیت الله العظمی نایب الامام، امام خمینی
احتراماً؛ به استحضار می رساند: پدرمان در سال 1343 قبل از فوت ـ که دارای
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 396
همسر و چهار پسر و سه دختر بود ـ در حضور همسر، فرزندان و بستگان شفاهاً فرزند ارشد خود را وصی و فرزند دیگر را وکیل تعیین و ضمن وصیت، ثلث از ماترک خود را جهت مخارج کفن و دفن و ایام ثلاث و نماز و روزه اختصاص داد که با تأیید وراث ـ ضمن تنظیم صورت جلسه مورخ 25 / 3 / 1343 به خط و گواهی روحانی محل ـ مطابق شرع مقدس، دو هکتار از زمین متصرفی متوفی به مبلغ (شصت هزار ریال) آن روز، تحویل چهار فرزندان آن مرحوم داده شد و بقیۀ ماترک بین ورثه ـ یازده سهم ـ تقسیم گردید؛ اکنون پس از گذشت نوزده سال، یکی از دختران وصیت پدرش را نفی نموده و مطالبه دو هکتار زمین که به عنوان ثلث، تعیین و طبق قانون اسلامی برای متوفی در 19 سال قبل خرج شده، از وصی و سایر ورثه مطالبه می کند؛ اینک از محضر مبارک آن امام استدعا داریم با توجه به فرمان اخیر آن رهبر مبنی بر اجرای قوانین اسلامی در مورد وصیت مرحوم پدرمان و همچنین هزینه هایی که انجام شده، آیا خوشایند خدا و موافق شرع انور است که یکی از دخترها هزینۀ کفن و دفن و ایام ثلاث را که از محل ماترک متوفی صرف شده است، نفی و موجب بی حرمتی آن مرحوم را فراهم نماید؛ با وجودی که در ذیل صورت جلسه، اثر انگشت او موجود است؟ تقاضا داریم دستور صریحی در مورد وصیت و هزینه های انجام شده با توجه به عرایض فوق مرقوم فرمایند که محل حاجت است.
بسمه تعالی، با فرض این که وصیت نموده و برای مورد وصیت، ثلث تعیین کرده و بیش از ثلث نبوده، وصیت نافذ است و وارث حق مزاحمت ندارد.
[سؤال 8651] 4726
بسمه تعالی
حضور مبارک رهبر کبیر انقلاب و بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران امام خمینی، دام ظله، بدین وسیله از محضر آن حضرت استفتا می نماییم:
شخصی مصارفی را معین نموده که از ثلث مالش خرج شود، پس از انجام تمام
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 397
موارد وصیت، مقداری از ثلث باقیمانده که میت مطلبی در این مورد نفرموده. آیا این مقدار باقیمانده از ثلث جزو ماترک محسوب می شود و به ورثه می رسد یا خیر؟
والسلام علی عباد الله الصالحین
بسمه تعالی، اگر در تمام ثلث وصیت نکرده به ورثه می رسد.
[سؤال 8652] 4727
بسمه تعالی 14 / 4 / 1361
مقام والای ولایت فقیه، حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، مدّ ظله العالی
با تقدیم فتوکپی دو برگ وصیت نامۀ یکی از اعضای جمعیت خیریه و یک طومار تنظیم شده به وسیلۀ اعضای جمعیت خیریۀ اسلامی، توجه حضرت عالی را به مطالب زیر معطوف می دارد:
1. پس از فوت آن مرحوم بلافاصله مراسم اولیه انجام و امضا کنندگان زیر برای پیاده کردن و اجرا نمودن مطالب مندرج از طرف نامبرده ـ با در نظر گرفتن خدا و شرع مقدس اسلام ـ اقدام نموده ایم.
2. مرحوم، به جز همسرش، وارث درجۀ یک ندارد، ولی وارث درجه دو دارد.
3. وراث نامبرده در بند دو برای انجام نیات متوفی، مشکلاتی پیش پای امضا کنندگان قرار داده اند.
4. سعی و کوشش فراوان به عمل آمده که هرچه زودتر خواسته متوفی اجرا شود. به علت مشکلات مذکور تا به امروز توفیقی حاصل نشده است.
5. متوفی پس از تنظیم وصیت نامه در حضور پانزده نفر، بعد از برگشت از قم، در جلسۀ عمومی جمعیت خیریۀ اسلامی ـ که خود نیز یکی از اعضای آن جمعیت بوده ـ اقرار و اعتراف دایر به تأیید وصیت نامه و تکمیل دقیق آن در حضور حدود پانصد نفر اظهار داشته است: چون این جانب اولاد ندارم؛ همه اعضا ورثۀ بنده هستند. کل ماترک خودم را در اختیار جمعیت خیریۀ اسلامی قرار می دهم. خیریه در نگهداری آن ها
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 398
کوشش نموده، درآمد آن را در راه های خیر عمل نمایند.
استدعای امضا کنندگان این است: تکلیف شرعی ما را در مورد اظهارات و وصیت متوفی روشن فرمایند.
بسمه تعالی، شخص متوفی اگر در حال حیات دارایی و اموال را از ملک خود خارج کرده و در ملک شخص یا اشخاص یا جهتی درآورده و به دنبال آن قبض و اقباض در خارج هم متحقق شده، ورثه در آن حقی ندارند، ولو این که در اسناد رسمی انتقال حاصل نشده باشد. ولی اگر نقل و انتقال شرعی و قبض و اقباض خارجی در حیات نامبرده متحقق نشده باشد، فقط وصیت مشارالیه در ثلث مجموع ترکه نافذ است و امر بقیۀ اموال با ورثه است.
[سؤال 8653] 4728
بسمه تعالی
شوهر این جانب فوت نموده و وصیت کاملی ننموده است؛ او با توجه به داشتن شش فرزند و با توجه به این که سه دانگ خانه را به ما داده، در وصیت گفته است که دو دانگ را خرج من کنید؛ که یک دانگ آن برای من و فرزندانم خیلی کم است. آیا اشکال ندارد که ما کمتر خرج ایشان کنیم؟
خداوند سایه مبارکتان را بر سر همه مسلمین جهان مستدام بدارد.
بسمه تعالی، وصیت اگر به وجه شرعی ثابت باشد، در مقدار یک سوم مجموع ترکه نافذ است؛ و در زاید بر آن، موکول به اجازۀ ورثه است.
[سؤال 8654] ----> 6408
4. آیا موصی می تواند از سهم ثلث، بیشتر وصیت نماید؟ چون وصیت کرده 20 سال نماز و روزه برای وی خریداری شود، اما ثلث وی کفاف نمی دهد.
بسمه تعالی، در زاید بر ثلث، موقوف بر اجازۀ ورثه است.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 399
[سؤال 8655] 4729
بسمه تعالی
با سلام و درود خدمت رهبر کبیر انقلاب اسلامی ایران می خواستم سؤالی را مطرح کنم و جواب بشنوم:
ما پنج برادر و چهار خواهر هستیم و پدرمان در موقع رفتن، هیچ وصیتی نکرد و فقط وصیت نامه ای پیدا کردیم که مربوط به چندین سال قبل است؛ یعنی از ده سال هم بیشتر می باشد؛ و وقتی این وصیت نامه را می نوشت، یک برادر و دو خواهر بودند و اموالش را بین این سه نفر تقسیم کرد؛ تعجب این جا است که آن مرحوم، اموال یکی از خواهرانمان را که قطعه ای زمین بوده فروخته است و الآن نزدیک به چهار سال از فوت آن مرحوم می گذرد، ولی هنوز اموالش رسیدگی نشده؛ البته ما با چند روحانی تماس گرفته ایم و حتی جلسه ای در منزل تشکیل دادیم، ولی هیچ نتیجه ای حاصل نشده. لطفاً جواب را برایم بفرستید.
بسمه تعالی، وصیت مزبور اگر به تقسیم ترکه برگردد، اعتباری ندارد و باید طبق موازین شرعی بین ورثه تقسیم شود؛ و اگر نسبت به مقداری یا تمام مال وصیت نموده که به کسی داده شود، به مقدار ثلث نافذ است و مابقی بین ورثه تقسیم می شود.
[سؤال 8656] 4730
بسمه تعالی 1 / 7 / 1361
محضر مقدس رهبر کبیر انقلاب اسلامی و سرور محترم حضرت مستطاب نایب الامام، الامام خمینی ادام الله ظلاله الشارفه
اگر انسانی در جبهه شهید شود و در وصیت نامه خود قید فرماید که مثلاً بنده پنج سال تمام نماز و روزه قضا دارم و به جا بیاورید و از او تنها دو فرزند باقیمانده باشد و یک همسر و در ضمن دارایی هم نداشته باشد و فقط مثلاً ماهیانه از طرف دولت
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 400
اسلامی، مبلغی به عنوان مخارج روزانۀ همسر شهید و دو فرزند ایشان به ایشان بدهند و از طرفی فقط مقداری وسایل خانه از قبیل فرش، یخچال، گاز و غیره دارد و آن نیز چون فرزندانش خردسال می باشند و احتیاج به وسایل خانه دارند مورد نیاز است. حال اگر بعضی از بستگان او بخواهند که وسایل خانه را بفروشند و نماز و روزۀ او را ادا نمایند آیا چنین کاری امکان دارد و درست است یا خیر؟ حال با این وضعیت چگونه این پنج سال روزه و نماز را ادا نماید و تکلیف در این مورد چیست؟ والسلام
بسمه تعالی، وصیت او نسبت به ثلث ترکه اش نافذ است و اگر بر ثلث اضافه ای دارد بر عهده پسر بزرگ تر است.
[سؤال 8657] 4731
بسمه تعالی 2 / 12 / 1361
محضر مبارک امام امت یاور مستضعفان جهان
مستحضر می دارد: شخصی که در وصیت نامۀ ثبتی اقرار نماید که من خودم شاه پرست هستم و به فرزندانم نیز توصیه می کنم که در تحت امر شاه باشند؛ در غیر این صورت از املاک من چیزی به آنان تعلق نمی گیرد، و آن ها فرزندان من نیستند و اقرار نماید که برای من پنجاه سال اُجرت بگیرید نماز و روزه بخوانند و از سران حکومت طاغوتی دستور العملی داشته باشد که هرچه املاک به دست بیاورد تعلق به خودش است، قانون شرع اسلام در مورد املاک ایشان چه حکمی را صادر می نماید؟
بسمه تعالی، هرچه از اموال شرعاً مال او بوده، بعد از عمل به وصیت، اگر بیش از ثلث نباشد، بین ورثه او تقسیم می شود و توصیۀ خلاف شرع او اثری ندارد.
[سؤال 8658] 4732
بسمه تعالی
محترماً معروض می دارد: این جانبه طبق یک برگ فتوکپی وصیت نامۀ مرحوم پدرم
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 401
که به امضای چهار نفر از علمای وقت بروجرد ممهور شده است و به پیوست تقدیم می شود، چهار دانگ از خانۀ مسکونی اش را در حیات خود هنگام تقسیم اموال بین فرزندانش به این جانبه داد و دو قطعه از املاکش را ثلث خود معین نموده است؛ و چون دو برادر این جانبه در آن وصیت نامه وصی معین شده اند، برای این که حق این جانبه را به نفع خود کنند و ثلث را هم از بین ببرند، آن را کأن لم یکن نموده اند، به این عنوان که چون این وصیت نامه محضری نیست قبول نمی باشد؛ و حال این که سهمیۀ خود آن ها و سایر ورثه ـ از خانه و مستغلات ـ در زمان حیات پدر، محضری به آن ها انتقال داده شد، این وصیت نامه جهت تکمیل آن انتقال ها بوده. چون این مسأله شرعی است، از محضر مبارک استدعای عاجزانه دارم که در جواب این جانبه مرقوم فرمایید: این وصیت نامه ـ که مدرک این کمینه باشد ـ شرعی و صحیح است یا نه؟ و به دادگستری شهرستان بروجرد هم امر فرمایید که به این موضوع رسیدگی کنند تا حق را به صاحب حق برگرداند، که این جانبه با چهار سر عایله حقّم تضییع و درمانده نگردم. در خاتمه، از درگاه خداوند یکتا خواستارم که سایۀ بلند پایۀ مستطاب عالی را از سر مستضعفین، مخصوصاً مستضعفین ایران کم و کوتاه نفرماید.
بسمه تعالی، هر چه که محرز شده شخص در زمان حیات به فرزندش واگذار نموده و تسلیم او کرده، سایر ورثه در آن حقی ندارند؛ ولی اگر وصیت نموده که بعد از وفات، چیزی از مالش به یکی از فرزندانش برسد وصیت در ثلث ترکه نافذ و در زاید بر آن موقوف بر اجازۀ ورثه است. و در لزوم عمل به وصیت اگر ثابت باشد، ثبت در محضر دخالت ندارد.
[سؤال 8659] 4733
بسمه تعالی
محضر مقدس حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، دامت برکاته
چه می فرمایید در این مسأله که شخصی فوت نموده و وصیت می نماید که بعد از
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 402
فوت، املاک و مجاری آن تحویل همسرش باشد و از درآمد آن بهره برداری نماید تا فوت نماید. حال با توجه به این که سنّ آن خانم کمتر از شصت سال نیست و آن مرحوم، یک پسر بزرگ و چند دختر داشته و خود بانوی نامبرده توانایی دخالت کردن در املاک را ندارد مگر این که ادارۀ آن به وسیلۀ چند کارگر انجام شود ـ چون احتمال می دهد دامادان قصد دارند در املاک و مجاری تصرف نموده و بعد از او حق پسر بزرگش را تضییع نمایند ـ آیا پسر بزرگ می تواند سهمیۀ ارث پدری خود را با نظر کارشناس محلی و روحانی محل، تصرف نماید و تا مادرش حیات دارد، درآمد آن ملک و مجاری را طبق وصیت به مادرش بدهد ـ که بعداً باعث اختلاف نباشد ـ یا باید در تصرف مادر بوده باشد؟ استدعا می شود مشروحاً مرقوم فرمایید تا روشن گردد. بسمه تعالی، پسر سهم الارث خود را می تواند مطالبه نماید.
[سؤال 8660] 4734
بسمه تعالی 21 / 4 / 1361
محضر مقدس رهبر عالی قدر انقلاب امام خمینی، در تاریخ 29 / 2 / 1361 نامه ای به آن محضر مقدس ارسال گردید تا به حال جواب نفرموده اید و به این جانب نرسیده. پیرمردی هستم 84 ساله، پسری داشتم که در جبهه شهید شده و حالیه وصیت نامه از طرف برادرانش و مادرش درآورده و می گویند هرچه ارث دارد به مادر حلال کرده چون مادر شریک ما نیست و ما با زن دیگر زندگی می کنم آیا این وصیت نامه صحیح است یا پدر هم از ارث حقی می برد؟ و در این جا کسانی بوده اند که جواب می دهند و یکی رساله خود امام هم در این جا است ولی به این ها اعتنا نمی کنم مگر از دفتر امام.
بسمه تعالی، اگر شهید اموال خود را در زمان حیات به مادر بخشیده و به قبض او درآورده دیگران در آن حقی ندارند ولی اگر وصیت کرده اموال او را بعد از فوت به مادرش بدهند وصیت در ثلث ترکه نافذ است و بقیه به ورثه می رسد.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 403
[سؤال 8661] 4735
بسمه تعالی 20 / 12 / 1360
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، دام ظله
با نهایت احترام و ادب به عرض می رسد: این جانب ساکن یکی از محله های شهرستان ساری هستم، در آن جا پیرمردی سکونت داشت که از طبقات سه گانه وارثی نداشت. قبل از فوت، من را که روحانی محل بودم وصیّ خود قرار داد و وصیت نامه ای نیز تنظیم کرد که بعد از فوت او طبق آن وصیت رفتار نمایم. وصیت موصی به شرح زیر بود: 1 ـ مراسم کفن و دفن سوم و چهلم معمول شود. 2 ـ از اموال موجود داده شود. 3 ـ پنج سال صوم و صلاة داده شود. بقیه اموال او به مصرف خیرات و مبرّات برسد. بنده با حضور عدول مؤمنین اموال منقول و غیر منقول متوفی را صورت برداری کردم بجز مقداری از اثاث البیت و خانه و زمین خانه سرا و مقداری از زمین مزروعی. و از آن جایی که زمین های مزروعی متوفی در حال حیات ـ چون خودش پیرمرد بود قدرت کارکردن نداشت ـ به صورت مزارعه ای و نصفه کاری در دست چند نفر از اهل همان محل بود هر ساله طبق قرارداد مقداری از محصول را به او و مقداری را خود برمی داشتند، بعد از فوت بنا شد تا ده سال اموال مرحوم نگهداری شود، پس از آن در معرض فروش قرار گیرد چند نفری که قبلاً زمین متوفی را داشتند آمدند درخواست کردند به همان صورت سابق زمین را به صورت مزارعه ای زراعت نمایند، در دادستانی شهرستان ساری قراردادنامه ای از آن ها اخذ شد آن ها یکی دو سال مقداری از محصول را دادند، سپس از استرداد زمین و محصول خودداری می کنند و اظهار می نمایند که در زمین حق تصرف پیدا کردند و مال آن ها شده نظریه حضرت عالی در این مورد چیست؟ اگر حق پیدا کردند مال آن ها محسوب می شود وظیفه بنده در قبال وصیت چیست؟ و اگر حق پیدا نمی کنند باز هم وظیفه بنده چیست؟ از محضر آن رهبر عزیز تقاضا می شود نظرات خود را کتباً مرقوم فرمایید.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 404
عظمت اسلام و مسلمین و طول عمر آن رهبر عالی قدر را از خداوند مسئلت دارم.
بسمه تعالی، وصیت در ثلث ترکه میت نافذ است و در مورد نزاع مذکور به محاکم صالحه مراجعه نمایند.
[سؤال 8662] 4736
بسمه تعالی 28 / 9 / 1361
محضر مقدس رهبر عالی قدر انقلاب جمهوری اسلامی ایران
1. شخصی فوت شده است و قلیل املاکی دارد در مرض موتش وصیت نموده است و یکی از دخترانش را وصی خود قرار داده، آیا وصیت بر ثلث بدون رضایت وارث صحیح است و یا خیر؟
بسمه تعالی، وصیت در مقدار ثلث مجموع ترکه نافذ است و در زاید بر آن موقوف بر اجازۀ ورثه است.
2. در ضمن وصیت نامه مقداری از اموال خودش که نخیله به عنوان بخشش و حق خدمت در مرض موتش به همان وصیّ داد آیا این بخشش و حق خدمت در مرض موت صحیح است و یا خیر؟
بسمه تعالی، اگر در حال حیات مالی به کسی بخشیده و در زمان حیات خود تحویل موهوب له داده هبه صحیح است.
3. باز همان شخص موصی در مرض موتش پنج اصله نخل وقف ابا عبدالله الحسین علیه السلام نموده است، آیا این وقف در مرض موت بدون رضایت وارث صحیح است؟ حکم الله جاری فرمایید.
بسمه تعالی، اگر وقف و تحویل جهت وقف در زمان حیات شخص انجام گرفته صحیح است و رضایت وارث شرط نیست.
[سؤال 8663] ----> 6138
5. شهید از خود اموالی بر جای گذاشته و در ضمن مقداری هم مقروض است؛ آیا این اموال (که شامل مقداری وسایل زندگی و یک اتومبیل است) به ورثه تعلق می گیرد یا باید به فروش برسد و قرضش ادا شود؟
بسمه تعالی، اول باید قرض او از اموالش ادا شود و اگر وصیتی کرده به آن عمل شود و آنچه باقی بماند به ورثه می رسد.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 405
[سؤال 8664] 4737
بسمه تعالی 14 / 1 / 1362
جناب مستطاب، نایب الامام، حاج سید روح الله الموسوی الخمینی، دامت افاضاته، محترماً به عرض می رساند که:
رونوشت وصیت نامه ای خدمتتان ارسال می گردد. موصی در تاریخ 7 / 11 / 1361 فوت نموده است و دارای دو زن و سه پسر و هفت دختر می باشد که دو پسر و یک دختر صغیر می باشند. این وصیت نامه، سه هفته بعد از فوت موصی، توسط زن های ایشان ظاهر شده، که غیر از زن ها و یک پسر، هیچ یک از فرزندان از این وصیت نامه اطلاعی نداشته اند و به آن راضی نیستند. پس از مطالعه موارد مندرج در وصیت نامه، واضح گردید که چند مورد از موارد موجود در وصیت نامه را فروخته، و یا کارهایی انجام داده که روی آن قسمت ها شماره گذاری شده، که به اطلاع می رساند: سؤال این است که:
1. آیا وصیت نامه کلاً باطل می شود، یا این که همان قسمت های فروخته باطل می شود، و یا این که به قوت خود باقی است؟ حکم شرعی آن را بیان فرمایید.
بسمه تعالی، بر فرض ثبوت وصیت شرعاً، نسبت به مقداری که یقین به فروش آن دارند، وصیت باطل، و در بقیه باقی است.
[سؤال 8665]
2. آن مواردی که وصیت شده، تقریباً دو ثلث از بهای کل ثروت موصی را تشکیل می دهد؛ حکم شرعی این سؤال را هم بیان دارید.
بسمه تعالی، وصیت، در ثلث ترکه نافذ است.
[سؤال 8666] 4738
بسمه تعالی
محضر مبارک رهبر عظیم الشأن، حضرت آیت الله العظمی امام خمینی
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 406
پس از تقدیم سلام و عرض ادب، به عرض می رسد که زن پدری داشتم که بدون اولاد بوده؛ او در زمان حیات خودش وصیت کرده که چهار تکه فرش که زیر پایش بوده، به مسجد حاج عباس در آستانه داده شود؛ البته ناگفته نماند که این فرش ها پنجاه یک ثروتش هم به شمار نمی آمده است؛ که ما طبق گفتۀ خودش، بعد از او آن ها را به مسجد تحویل داده ایم و الآن دو ـ سه سال است که تحویل مسجد است؛ حالیه خواهرزاده اش اظهار می دارد که می بایستی آن قالی ها به ما داده شود؛ ما چون طبق وصیت خودش عمل کرده ایم می خواهیم بدانیم که حقیقت امر از نظر شرعی چیست؟ اگر کار ما بر خلاف بوده، قالی ها را از مسجد گرفته و به ورّاث تحویل دهیم؟ می خواهیم دین مرحومه بر گردن نباشد.
والسلام علیکم ورحمة الله وبرکاته
بسمه تعالی، در فرض مرقوم، وصیت نافذ است و باید به آن عمل شود.
[سؤال 8667] 4739
بسمه تعالی 14 / 5 / 1361
مدیریت محترم دفتر امام خمینی، رهبر عظیم الشأن انقلاب و بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران، السلام علیکم، ضمن آرزوی طول عمر امام امت و تداوم انقلاب اسلامی تا انقلاب جهانی حضرت مهدی (عج)، یک سؤال شرعی از محضر شریفتان داشتم؛ امیدوارم عنایت فرموده و پاسخ آن را مرقوم فرمایید.
پدر مرحوم این جانب در وصیت نامه ای که نوشته اند، ابتدا این جانب را قیّم و ناظر تعیین کرده؛ سپس در وصیت نامه شان این جمله را می نویسند: «... و بعد، ثلث ماترک خود را به خود اختصاص می دهم که از آن، پنج سال قضای ماه رمضان و ده سال قضای نماز یومیه و دویست نماز آیات و مبلغ پانصد تومان ردّ مظالم و یک دوره حزب یک صد و بیست جلدی برای قرائت در تعزیه های مسلمین در مسجد خانگاه و همچنین مدت چهار روز تعزیۀ حضرت سیدالشهدا در محرم الحرام در مسجد خانگاه
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 407
برپا دارند و ...». و اما سؤال بنده از محضرتان این است که آیا وقتی موارد ذکر شده در بالا انجام گرفت، مابقی ثلث را می توان به پسران و یا در حالت کلی به فرزندانی که جهت تأمین زندگی و حفظ آبرو نیاز دارند بخشش کرد؟ (البته با نیت این که این بخشش از جانب مرحوم پدرم است).
و دیگر این که چهار روز تعزیۀ حضرت سیدالشهدا باید فقط یک بار صورت گیرد یا هر سال باید تکرار شود؟ مجدداً با عرض معذرت از مزاحمت و سلامتی برای رهبر کبیرمان، منتظر دستورات شما هستم.
بسمه تعالی، در برپا کردن مجلس روضه خوانی، تابع کیفیت وصیت است و چنانچه در وصیت، تکرار قید نشده باشد، یک بار کفایت می کند و مازاد ثلث، با اجازۀ ورثه صرف خیرات شود.
[سؤال 8668] 4740
بسمه تعالی 14 / 1 / 1362
حضور محترم حضرت مستطاب حجت الاسلام والمسلمین، رهبر عزیز جناب آقای روح الله الموسوی الخمینی، زید عمره
فدایت شوم، مقداری کتاب مذهبی و غیر مذهبی، بعد از فوت مرحوم پدرم موجود بود؛ آیا این کتاب ها جزء اموالی است که بین ورثه تقسیم می شود؟ و اگر تقسیم می شود، اول باید ثلث مرحوم را جدا کنیم؟
ناگفته نباشد پنج ساعت قبل از فوت که کاملاً حالش خوب به نظر می رسید، در حضور یکی از روحانیون و یکی از فرزندان خود وصیت نمود که از جمع اموال خود، ثلث اموالم را خرج خیرات نمایید و دستوری در این مورد اظهار نمود؛ مشکل ورثه این است: آیا کلیۀ کتاب ها به پسر ارشد مرحوم می رسد یا این که جزء اموال به حساب می آید؟
بسمه تعالی، ثلث از کتاب هم خارج می شود.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 408
[سؤال 8669] 4741
بسمه تعالی 12 / 6 / 1361
محضر مرجع عالی قدر جهان، رهبر انقلاب، حضرت امام خمینی، دامت برکاته
پس از ابلاغ سلام و تحیّت، معروض می دارد: مردی در حال صحت و اختیار، به صورت وصیت می نویسد: «چون وارثی ندارم، تمام اموالم ـ از منقول و غیر منقول ـ مادام الحیات مربوط به خودم و اگر زودتر از عیالم مردم، همۀ اموالم را به همسرم بدهید»؛ آیا پس از مرگ او، تمام اموال، مال عیالش می شود یا خیر؟ حکم الله را مرحمت فرمایید و فتوکپی وصیت نامه را ضمیمۀ نامه کردم.
بسمه تعالی، وصیت در ثلث مجموع ترکه نافذ است؛ و در زاید بر آن، موقوف بر اجازۀ ورثه است.
[سؤال 8670] 4742
بسم الله الرحمن الرحیم
سماحة آیة الله العظمی الإمام القائد، السید روح الله الموسوی الخمینی، دام ظله، السلام علیکم ورحمة الله وبرکاته، نرجو من سماحتکم الجواب علی الاستفتاء مشکورین:
أوصی رجل قبل وفاته بسنین لوصیّه أن یخمّس جمیع ما ترک، وفی الحادی عشر من المحرّم وفی مجلس عزاء الحسین علیه السلام فجأةً انتقل إلی رحمة الله...؛ وبعد وفاته قال أحد السادة بأن لیس علی المرحوم خمس؛ لأنّه کان یعطی کلّ شهر ألف دینار ووصولاته موجودة ویدّعی السیّد أنّ بعد إتمام خمسه أعطی ألف دینار هدیة؛ فما هو تکلیف الوصیّ؟ وإن تعیّن الإعطاء، فهل یعطی لمقلَّد الموصی أم لمقلّد الوصیّ؟ وهل یعطی من أصل الترکة أم من الثلث؟
بسمه تعالی، لابدّ للوصیّ من العمل بالوصیة إلاّ إذا علم بعدم اشتغال ذمّة الموصی بالخمس، وفی فرض عدم العلم یخرج من أصل الترکه ویعطی للمجتهد الذی یجب تقلیده أو وکیله.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 409
[سؤال 8671] 4743
بسمه تعالی 22 / 10 / 1361
پیشگاه مبارک و مبارز عالی قدر و پیشوای بزرگ شیعیان و رهبر انقلاب اسلامی، امام خمینی
به عرض آن مقام می رسانم: این جانب پدرم در سال 1351 فوت نموده و اموال مرحوم طبق دستور شرع اسلام رسیدگی شده و یک قطعه زمین ـ تقریباً یک قفیز و نیم ـ ثلث مرحوم شده و به مبلغ دو هزار تومان در سال 1351 قیمت شده و با رضایت کلیۀ وارثین، تحویل وصی مرحوم گردیده است؛ ولی من وصی تا این ساعت، بیش از مبلغ بیست هزار تومان بابت دو هزار تومان ثلث مرحوم خرج نموده ام و مدرک هم در دست دارم. آیا من ـ از لحاظ شرع اسلام ـ باز هم بابت ثلث این مرحوم بدهکار هستم یا خیر؟ تقاضا دارم فتوای خود را در این موضوع به این جانب اعلام دارید تا من از شک درآیم.
بسمه تعالی، اگر در وقت تحویل زمین با نظر وصی و سایر ورثه معامله ای به قیمت معیّن واقع شده همان قیمت تعیین شده را باید بدهید و در غیر این صورت زمین به قیمت فعلی آن، ثلث محسوب است.
[سؤال 8672] 4744
بسمه تعالی
محضر حضرت آیت الله العظمی رهبر عظیم الشأن امام خمینی، دامت برکاته
اگر کسی نسبت به ثلث ماترک خود وصیت کند که آن را از اصل مال، اخذ و به مساکین بدهند، آیا وصیّ شرعی و قانونی می تواند بعد از او بدون عذر از این امر منصرف بشود؟ و آیا برای ورّاث جایز است بدون ادای حق موصی لهم، کلّ مال را بین خود تقسیم کنند؟ تقاضا از آن فقیه العصر، این که حکم مسأله را مرقوم و با مهر شریف مزیّن فرمایند. أطال الله بقاء حضرتکم
بسمه تعالی، تا به وصیت عمل نشده، ورثه حق تصرف در ترکه را ندارند؛ و بر وصی لازم است بر طبق وصیت عمل نماید.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 410
[سؤال 8673] 4745
بسمه تعالی 12 / 9 / 1361
خدمت حضرت امام خمینی، با عرض سلام
پدرم مدت یک سال پیش فوت نموده و اموال او شصت هزار تومان است که بیست هزار تومان، خرج نماز و روزۀ او گردیده است و چهل هزار تومان مانده است؛ او دو فرزند دارد؛ یکی نوزده ساله که ازدواج نکرده و دیگری ده ساله که به مدرسه می رود. آیا مبلغ مانده را می توانم خرج مدرسۀ فرزند دیگر نمایم؟ در ضمن مادرم سیده است؛ آیا می شود خمس را حساب کرد و به او داد؟ و آیا می توانم مبلغ باقیمانده را به راه خیر، مثلاً پل سازی و جاده سازی خرج نمایم؟ کدام راه را از نظر شرعی اجازه دارم؟ عمر طولانی رهبر انقلاب را خواستارم.
بسمه تعالی، اگر میت وصیت کرده، ثلث ترکه باید در مصارفی که تعیین کرده مصرف شود؛ و چنانچه مصرف به خصوصی تعیین نکرده باشد، صرف در مطلق خیرات مانع ندارد.
[سؤال 8674] 4746
بسمه تعالی 21 / 1 / 1362
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، دام ظله العالی، سلام علیکم ورحمة الله، خداوند متعال وجود مقدس شما را برای ملّت مسلمان و مستضعفین تا قیام حضرت مهدی علیه السلام سلامت بدارد.
شخصی فوت نموده و دارای زن و دو دختر در منزل می باشد؛ وصیت نموده است که ثلث مالم را به امور خیریه اختصاص دهید؛ اگر به وصیت ایشان عمل شود، بایستی منزل مسکونی به فروش برسد و در تهران با عیال و دو دختر باقیمانده، اجاره نشینی و خرج زندگی خیلی مشکل است. آیا می توانند مبلغ ثلث را به طور اقساط بپردازند؟
بسمه تعالی، اگر میت مال دیگری دارد، می توانند ثلث را از آن مال بدهند و
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 411
اگر غیر از خانه، مال دیگری ندارد و اگر بخواهند ثلث را از خانه بدهند، ورثه در حرج واقع می شوند، می توانند در خانه تصرف کنند و ثلث قیمت را به اقساط بدهند.
[سؤال 8675] 4747
بسمه تعالی
محضر مبارک حضرت امام خمینی، مدّ ظله العالی
به عرض عالی می رساند: وصیت نامه ای از شخصی باقیمانده؛ مواردی چند از وصیت نامه، در زمان حیات فروخته شده؛ در حال فوت، از آن مرحوم یک قطعه زمین زراعتی به مساحت تقریبی صد هکتار و یک باب خانه که در وصیت نامه قید شده باقیمانده؛ زمین زراعتی در زمان حیات قولنامۀ عادی شده، ولی به فروش نرفته و خانه هم باقی است؛ از طرفی از آن مرحوم اموال دیگری هم هست که در وصیت نامه قید نشده. حال از محضر مبارک، فتوای شرعی می خواهم:
1. با قولنامه شدن زمین و به فروش نرفتن آن و بودن یک باب خانه آیا وصیت نامه می تواند باطل باشد و آیا به زمین قولنامه شده ثلث تعلق می گیرد یا خیر؟
2. آیا به اموال دیگر هم که در وصیت نامه قید نشده و در حال فوت موجود بوده، ثلث تعلق می گیرد یا خیر؟
بسمه تعالی، اگر در وقت قولنامه معامله تمام نشده و مجرد قولنامه بوده، زمین و خانۀ مورد وصیت از ثلث میت محسوب می گردد.
[سؤال 8676] 4748
بسمه تعالی
با عرض سلام خدمت کارگزاران دفتر امام، محترماً به عرض شما می رسانم: مطلبی دربارۀ شهید برای ما مشکل شده است که از شما آقایان می خواهیم راه حل آن را برای ما روشن سازید.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 412
مشکل دربارۀ وصیت شهید است که وصیت کرده: برای من دو ماه و نیم روزه بگیرید؛ و او گفته است که روزه ها را مادرم بگیرد، ولی مادر شهید مریض است و روزه های خودش را هم نمی تواند بگیرد؛ راهنمایی فرمایید. و دیگر، یک ماه نماز وصیت کرده است؛ آیا مادرش می تواند انجام دهد یا نه؟
یک مسأله دیگر: شهید پنج هزار تومان از مادرش می خواهد که او گفته: به حساب دولت واریز کنید، ولی ما نمی دانیم که آن پول را به چه کسی و چه ارگانی بدهیم. خواهش می کنم راهنمایی فرمایید.
در ضمن، چون دست ما خالی است آیا می شود هر موقعی که پول داشتیم، به هر جایی که شما راهنمایی فرمایید پرداخت کنیم؟
بسمه تعالی، بر مادر که نمی تواند روزه بگیرد، عمل به وصیت واجب نیست و اصولاً اگر شهید بابت قضای روزه پولی از مال خود تعیین نکرده، چنین وصیتی وجوب عمل ندارد؛ و مادر می تواند نماز قضای فرزندش را به جا آورد؛ و پول مورد وصیت را هر وقت توانستید می توانید به حساب جاری نخست وزیری مربوط به بازسازی مناطق جنگی واریز نمایید.
[سؤال 8677] 4749
بسمه تعالی
1. شخصی وصیت می کند خمس و سهم امام علیه السلام تمام اموالم را بدهید؛ بعضی از ورثه مدعی هستند که متوفی خودش خمس و سهم امام را داده و بعضی بدون مدرک، مدعی هستند که متوفی نداده است. تکلیف وصی متوفی چیست؟ آیا موظف است تمام سهمین اموال را بدهد یا وظیفۀ دیگری دارد؟
بسمه تعالی، با فرض ثبوت وصیت به خمس، باید خمس را ادا کنند و از اصل ترکه خارج می شود؛ و اگر شرعاً ثابت شود که بدهکار خمس نیست و وصیت نموده، وصیت او در ثلث ترکه اش نافذ است.
2. اموال و ماترک متوفی که باید تخمیس گردد، معیار پرداخت سهمین، برحسب قیمت روز خرید
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 413
شخص متوفی است یا بر حسب قیمت روز فوت متوفی است یا بر حسب قیمت روز تقسیم ماترک می باشد؟
بسمه تعالی، میزان، قیمت روز ادای خمس است.
3. اگر متوفی قبل از فوت، ملکی را خریده و در هنگام خرید، قبالۀ عادی یا محضری را به نام شخصی دیگر ـ از قبیل زن یا فرزند خود ـ کرده، آیا به صرف قباله به نام دیگری کردن، آن دیگری مالک خواهد بود یا نه؟
بسمه تعالی، مجرد این کار موجب ملکیت نیست و اگر اختلافی هست، باید در محکمۀ شرعیه حل شود.
[سؤال 8678]
4. شخصی در وصیت خود ذکر می کند که حضرت ابا الفضل علیه السلام در اموال من شریک است و یک سوّم آن، مال حضرت ابا الفضل علیه السلام است و بعداً مواردی دیگر را ذکر می کند؛ سؤال این است: ثلث مال که وصیت در او نافذ است، آیا به حضرت علیه السلام اختصاص دارد یا با موارد دیگر تقسیم می شود یا حضرت ابا الفضل در این وصیت، حقی ندارد؟
بسمه تعالی، اگر در مقام وصیت به نحو مذکور بیان نموده، ثلث مال او متعلق به حضرت است که باید صرف در امور مربوط به ایشان بشود و می توانند در مطلق خیرات، به قصد اهدای ثواب آن به حضرت صرف نمایند و نفوذ سایر وصایا موقوف است به اجازۀ ورثه.
[سؤال 8679] 4750
بسمه تعالی
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، دامت برکاته
محترماً به استحضار می رساند که شوهر این جانب در تاریخ 22 / 11 / 1351 وصیت نامه ای تنظیم نموده، که از جملۀ آن این است که مبلغ هفتاد هزار ریال بابت نماز و روزه به مدت ده سال و اعمال حج عمره پس از فوتش از محل ثلث ماترک
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 414
پرداخت شود؛ نامبرده در سال 1355 به رحمت ایزدی پیوسته و در زمان وصیتش، خانه ای به ارزش تقریبی پانصد هزار ریال داشته، و امروزه خانۀ مذکور بیش از آن موقع ارزش دارد؛ با توجه به این که این جانب از متوفی دارای اولاد نبوده و زنی مسن و بدون کار و شغل و درآمد می باشم و هیچ گونه امرار معاشی ندارم و پسری دارم از شوهر قبلی که خودش جداگانه زندگی می کند و قادر به کمک این جانب نیست و در حقیقت شخصاً مستحق هستم، لذا از محضر امام بزرگوار استدعا دارد در این مورد، نظر شرعی صادر فرمایند.
ضمناً با توجه به مراتب بالا و وضع زندگی خودم، پول نماز و روزه و حج از ثلث ماترک، به ارزش زمان وصیت و حیات متوفی است یا به نرخ فعلی؟
بسمه تعالی، اگر ثلث اخراج نشده، باید به وصیت متوفی به قیمت فعلی ترکه عمل شود.
[سؤال 8680] 4751
بسمه تعالی 22 / 12 / 1361
حضور رهبر انقلاب اسلامی، امام خمینی، دامت برکاته، با سلام و درود
در قسمتی از وصیت نامۀ شوهرم نوشته شده: عاید سه دانگ دیگر دکان، برای معاش و تحصیل ورثۀ صغیر و بدون سرپرست این حقیر می باشد. آیا این قسمت، طبق قوانین اسلام قابل اجرا است یا نه؟ خواهشمند است مرا راهنمایی فرمایید.
بسمه تعالی، اگر مجموع وصایای مالی میت به مقدار ثلث مجموع ترکه باشد، وصیت نافذ و لازم الاجرا است؛ وگرنه در زاید بر ثلث، منوط به اجازۀ ورثه است.
[سؤال 8681] 4752
بسمه تعالی 13 / 10 / 1361
دفتر استفتائات آیت الله العظمی حضرت امام خمینی، مدّ ظله العالی
به عرض می رساند: برادری شهید شده و در وصیت نامه اعتراف کرده است: «هر
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 415
آنچه از منقول و غیر منقول متعلق به من می باشد؛ در موقع تقسیم، ابتدا دو نصف کرده، نصف آن متعلق به همسرم است که به او تعلق دارد و از نصف بقیه، دیونم را پرداخت نمایید...» پس از شهادت، پدر و همسر شهید هم وصیت نامه را امضا کرده اند و فعلاً در موقع تقسیم ماترک، پدر شهید منکر مالکیت همسر شهید نسبت به نصف اموال می باشد. اکنون با ارسال فتوکپی وصیت نامه استدعا می شود مرقوم فرمایید، آیا این انکار مسموع است یا خیر؟ و اموال موجود ـ با توجه به وصیت نامه ـ به چه نحوی باید تقسیم گردد؟ من الله التوفیق
بسمه تعالی، در فرض مرقوم، بر نصف مزبور حکم وصیت مترتب است که پس از اخراج دیون با بقیه وصایا در ثلث ترکه نافذ است. مگر آن که به طریق شرعی اثبات شود که متوفی اعتراف به ملکیت مقرّلها نموده است.
[سؤال 8682] 4753
بسمه تعالی 28 / 9 / 1361
حضور مبارک حضرت امام، دام ظله
محترماً به عرض می رساند: از مرحوم ابوی، وصیت نامه ای موجود است که در آن ثلث ماترک وی و چگونگی مصرف آن تعیین گردیده. علاوه بر ثلث، موصی بخشش هایی به دختر و دو پسر خود نموده که در آن نوشته گردیده: دختر وی از ماترک او سهم پسری ببرد و به دو پسر خود نیز مبلغ هفتصد هزار ریال به احدی و مبلغ یک میلیون ریال به احد دیگری ـ علاوه بر سهم الارث ـ بخشش نموده است. لطفاً وظیفۀ شرعی ما نسبت به عمل به این وصیت نامه را بیان فرمایید. ضمناً در وصیت نامه اسمی از وصی برده نشده است و معلوم نیست وصی چه کسی است.
بسمه تعالی، بخشش هایی که در وصیت نامه مرقوم شده، چنانچه مورد آن را به موهوب له تحویل نداده، صحیح نیست و وصیت در ثلث ترکه نافذ است و چنانچه وصی معلوم نشده به حاکم شرع مراجعه شود و وصیت به این که دختر سهم پسر ببرد، نافذ نیست.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 416
[سؤال 8683] 4754
بسمه تعالی
محضر مبارک حضرت مستطاب آیت الله العظمی امام خمینی، جعلت فداه
شهیدی در وصیت نامه اش ثلث کلّیه ماترک خود را وصیت نموده که برای خودش خرج کنند. در حالی که ماترک او تنها یک منزل کوچک و حداقل اثاثیه لازم زندگی است. و نیز وصیت نموده که والده و همسرش هم تا وقتی خودشان مایلند در همان منزل بمانند و کسی متعرض آن ها نشود، در صورتی که ورثه ـ که عبارتند از مادر و همسر و یک پسر بالغ و یک دختر ـ هیچ یک وجه نقد برای خریدن ثلث ماترک را ندارند تا از این طریق به وصیت عمل کنند. وظیفۀ شرعی در قبال وصیت مذکور چیست؟
بسمه تعالی، باید به ثلث مورد وصیت عمل شود و در غیر این صورت نمی توانند در ترکه تصرف کنند.
[سؤال 8684] 4755
بسمه تعالی
محترماً از حضور آن حضرت طلب فتوا و استعلام می نماییم که بعد از فوت شخصی بین وراث سؤالاتی مطرح می باشد.
1. آیا ثلث ذکر شده در وصیت نامه، مقداری از ثلث را در برمی گیرد یا شامل تمام ماترک می شود؟
2. آیا وراث می توانند بعد از انجام دادن بقیۀ وصایا، باقیماندۀ ثلث را بین خود تقسیم نمایند؟
3. اگر باید تمام ثلث به مصرف برسد، وارث می توانند این مصرف را خود برعهده گیرند؟
توضیح این که وصایای آن مرحوم، در موارد ثلث که شامل بیست سال نماز و روزه
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 417
و نماز آیات، رد مظالم و اطعام به فقرا انجام گرفته و تنها قسمت باقیمانده از وصیت نامۀ آن مرحوم، کمک به تعمیر سه مسجد و یک حمام دایر واقع در قریۀ زادگاه آن مرحوم می باشد.
در پایان، طول عمر و سلامتی آن حضرت را از خداوند متعال خواستاریم.
بسمه تعالی، پس از برداشت مخارج کفن و دفن از اصل ترکه و همچنین کسر بدهی میت از اصل ترکه، ثلث مورد وصیت از تمام باقیماندۀ ترکه میت برداشته می شود و وصی موظف است ثلث را در مصارفی که تعیین شده به مصرف برساند.
[سؤال 8685] 4756
بسمه تعالی 4 / 5 / 1361
حضور مبارک امام امت، حضرت آیت الله العظمی آقای خمینی، مدّ ظله العالی
شخصی به طور مطلق وصیت کرد که شش هزار متر تقریبی باغ مرکبات خودش ـ که یک طرف آن وصل به باغ اخوی زادگان او می باشد ـ از بابت ثلث مصرف شود، درصورتی که کل باغ در سه وهله به فاصله پنج یا شش سال درخت کاری شده و هر قطعه با درخت های تبریزی که دور هر قطعه می باشد منفک شده. باتوجه به این که مساحت قطعۀ اولی و دومی که یک طرف آن طبق وصیت متوفی مشخص شده، کمتر از شش هزار متر است، آیا می شود این مقدار را فقط برای ثلث خرج کرد یا برای تکمیل شش هزار متر باید مقداری از قطعۀ سوم بر آن افزود؟ چون مسأله یک بار به وسیلۀ نامه سؤال شد و جواب نرسید، متمنی است جهت رفع مشکل جواب را مرقوم فرمایید.
بسمه تعالی، اگر شش هزار متر باغ مرکبات از ثلث کل دارایی شخص متوفی بیشتر نباشد، باید از مجموع سه قطعه آن را جدا کنند و به مصرف مورد وصیت برسانند.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 418
[سؤال 8686] ----> 3169
3. من در حدود سه سالم بوده که مادرم فوت کرده است. برای دایی های من از پدرشان زمین هایی به ارث مانده و تا چندی قبل، این زمین ها همین طور تقسیم نکرده مانده بود. الآن که تقسیم کرده اند، به ما می گویند که وصیت نامه داریم که به خواهرتان مبلغ صد تومان پول و مقداری زمین (که به نسبت زمین های آن ها بسیار کمتر است) بدهید. ما وصیت نامه را ندیده ولی خودشان می گویند 27 سال پیش نوشته شده. آیا این وصیت نامه بعد از 27 سال به این صورت قابل اجرا است.
بسمه تعالی، اگر وصیت محرز است، شرعاً باید به آن عمل شود. و بعد از عمل به وصیت در ثلث ترکه باقی ترکه باید بین تمام ورثه مطابق قانون ارث تقسیم شود.
[سؤال 8687] 4757
بسمه تعالی 8 / 11 / 1361
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، روحی له الفداء، محترماً متمنی است پاسخ مسأله ذیل را مرقوم فرمایید.
شخصی فوت کرده و در وصیت نامه اش که حدود دو سال قبل از فوتش تنظیم نموده، نوشته است: مبلغ یک صد و بیست هزار تومان بابت سهم امام و سهم سادات و رد مظالم بدهکار است؛ و همسرش می گوید: حدود چهار ماه قبل از فوتش به من گفته: پنجاه هزار تومان حق الله بدهکارم و پنج هزار تومان داده که به یک سید مستحق داده ام و می گوید: وقت اظهار این حرف کسی پیش ما نبوده است. ضمناً یک ماه قبل از وفاتش در قم به محضر شریف شما مشرف و مبلغی را تقدیم نموده است، ولی اولاً، معلوم نیست چه مبلغی تقدیم کرده و ثانیاً، نظر به این که وی شخصی روحانی بوده، محتمل است آنچه خدمت شما داده از مردم ـ یعنی از مقلدین حضرت عالی ـ باشد. اکنون لطفاً مرقوم فرمایید ـ باتوجه به مبلغی که در وصیت نامه نوشته و باتوجه به
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 419
اظهارات همسر متوفی و باتوجه به شرفیابی آن مرحوم خدمت حضرت مستطاب عالی ـ : چه مقدار از ماترک وی را بابت وجوهات شرعیه باید جدا کرد؟
بسمه تعالی، اگر ثابت است که به مبلغ مرقوم وصیت کرده، نافذ است و باید به آن عمل کنند، مگر این که بدانند ذمه او به این مبلغ مشغول نبوده است که در این صورت، در ثلث ترکه نافذ است.
[سؤال 8688] ----> 586
2. برادر این جانب در جنگ تحمیلی شهید شده است و وصیت کرده که برای او نماز و روزۀ استیجاری به جای آورده شود. با توجه به این که در منطقه کسی نیست که نماز و روزۀ استیجاری به جای آورد و ضمناً در شهرهای دیگر، نماز و روزۀ هر سال، تقریباً 6 هزار تومان می باشد و اگر بخواهیم برای هر سال این مبلغ را پرداخت نماییم، حدود 60 هزار تومان می شود که امکان پرداخت این مبلغ وجود ندارد ـ زیرا شهید دارای سه فرزند و همسر می باشد ـ وظیفه چیست؟ لازم به یادآوری است که تا جایی که من می دانم، شهید نماز و روزه را به جای آورده است. خواهشمند است در این مورد هم وظیفۀ ما را روشن فرمایید.
بسمه تعالی، مقداری که شهید از ثلث ترکۀ خود برای نماز و روزه تعیین کرده، باید بر طبق وصیت در آن عمل شود.
[سؤال 8689] 4758
بسمه تعالی هفدهم ربیع الاول 1403 ق
محضر مبارک حضرت نایب الامام، روح الله الموسوی الخمینی، مرجع عالی قدر و رهبر انقلاب اسلامی ایران، دام عمره الشریف، سلام علیکم
حدود هشت سال پیش برادر دینی ما به رحمت ایزدی پیوسته و ارشد اولاد ذکور خود را وصی خود قرار داده و وصیت نموده که ثلث مال او را از منقول و غیر منقول برای وی به مدت 45 سال نماز و روزه بخرند. وصی تا کنون مدت شش سال نماز و
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 420
روزه جهت او خریده است.
متوفی دارای سه اولاد ذکور و شش نفر اناث و همسر متوفی است. منزلی از مرحوم به جا مانده که بعد از فوت وی ابتدا برادر میت و خانواده اش در آن سکونت داشتند و یک نفر زن و مرد ـ که با اجازۀ میت در زمان حیاتش ـ در آن منزل ساکن بوده اند و اینک قریب به سی ماه است که فرزندان آن مرحوم که ساکن آبادان بوده و به علت جنگ عزیمت نموده اند، در آن منزل سکونت دارند. عده ای از وراث حقوق بگیر بوده و تمکن اجارۀ منزل را دارند. با عرض کلیات فوق، استدعای صدور فتاوی آن مقام در موارد زیر را دارد.
1. عبادت برادر متوفی و خانواده اش ـ بعد از فوت مالک ـ در ملکی که ثلث آن جدا نشده چگونه است؟
2. شخصی که در حیات متوفی اجازۀ سکونت در ملک را از میت داشته، اجازۀ برای اقامت، بعد از فوت هم معتبر است یا خیر؟
3. ورثه می توانند تمامی منزل را که ثلث آن جدا و مفروض نشده اجاره نموده و اجاره بها را به وصی بدهند تا نماز و روزه بخرد؟
4. ورثه می توانند به منظور رفاه زندگی، در ملک تصرف و لوله کشی، چاه کنی و تعریض شارع نمایند یا خیر؟
5. اجاره کنندۀ تمامی منزل ـ که ثلث آن تفکیک و جدا نشده ـ می تواند در تمامی ملک، اعمال واجب و مستحبی انجام دهد؟
6. در صورتی که حدود و ثغور ثلث میت مشخص نیست، اجارۀ آن از وصی ممکن است یا باید حدود تعیین و سپس اجاره شود؟
7. چنانچه وصی ثلث را از منزل جدا نکند و قیمت آن در زمانی که بایستی می فروخته گران بوده و اگر در اثر عدم فروش، قیمت ملک پایین بیاید، وصی نسبت به تفاوت بها مسئول است یا خیر؟
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 421
8 . رضایت وراث به منظور انجام عمل مستحبی در ملک مذکور، لازم است یا خیر؟
بسمه تعالی، لازم است وصی، بر طبق وصیت عمل کند و تا عمل نشده، هیچ گونه تصرف در ترکه، برای هیچ کس جایز نیست.
[سؤال 8690] ----> 4274
2. شخصی از دنیا می رود و وصیت می کند یک مقدار از اموالش برای نماز و روزه باشد و در ضمن، همین شخص متوفی اهل ربا و سود بوده است که هرگاه کسی محتاج او می شد، قرض او همراه با ربا بوده است و دیگر این که وجوهات هم نمی پرداخته؛ آیا از این مقدار اموال بایست وجوهات و یا این که رد مظالم اخراج شود یا خیر؟
بسمه تعالی، باید اوّلاً دیون او که از جملۀ آن، وجوه شرعیه و مظالم عباد است، داده شود و در باقیمانده به وصیت عمل شود و وصیت در ثلث نافذ است.
[سؤال 8691] 4759
بسمه تعالی 24 / 5 / 1361
محضر مبارک دفتر امام خمینی، مدّ ظله العالی
احتراماً؛ با عرض سلام، به پیوست وصیت نامۀ شهید دکتر محمدعلی فیاض بخش تقدیم می گردد. بنابر وصیت ایشان ثلث باید خرج کفن و دفن و ایام ثلاثه که هفت و چهلم ذکر شده گردد. کل مخارج مبلغ 000 / 50 تومان شده است که ثلث بسیار بیشتر از آن می شود. آیا وصی می تواند مازاد ثلث را برای مخارج سال شهید و یا خیرات دیگری با نظر خود، مصرف کند؟ و اصولاً پدر شهید ـ بنابر ولایتی که دارد ـ اجازۀ تصرف در این مازاد ثلث را دارد. در غیر این صورت تکلیف چیست؟
بسمه تعالی، در مطلق خیرات صرف کنند و احتیاطاً از ورثه اجازه بگیرند.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 422
[سؤال 8692] ----> 3387
3. اگر شخصی وصیت کند که مثلاً 40 سال برای او نماز و روزه بخوانند و اتفاقاً زودتر فوت نمود، باید به این وصیت عمل شود؟ (قبل از 40 سال فوت کرده) آیا زمانی که بالغ نبوده و نماز و روزه بر او نبوده، باید به حساب آورد؟
بسمه تعالی، وصیت در ثلث نافذ و باید به آن عمل شود.
[سؤال 8693] 4760
بسمه تعالی 29 / 3 / 1361
حضور مبارک حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، مدّ ظله الشریف
شخصی شهید شده که وصیت نامه ایشان پیوست عریضه است؛ آیا ثلث که وصیت کرده، ثلث صد هزار تومان است که نقد داشته یا ثلث تمام اموال؟ چون غیر از این صد هزار تومان که وصیت کرده وجوه شرعیۀ آن داده شود، اموال دیگری هم از قبیل منزل و اثاث منزل دارد؛ لذا چون عبارت وصیت نامه خوب روشن نیست و شهید، صغیر هم دارد، تقدیم حضور مبارک شد که هر طور باید عمل شود دستور فرمایید.
بسمه تعالی، میزان، ظاهر الفاظ وصیت است؛ اگر نسبت به مبلغ خاصی از اموال خود وصیتی نموده، وصیت در مورد همان مال باید تنفیذ شود.
[سؤال 8694] 4761
بسمه تعالی
محضر آیت الله العظمی رهبر کبیر انقلاب اسلامی ایران دامت برکاته
لطفاً به سؤالات این جانب جواب مرحمت فرمایید:
1. فرزند شهیدم وصیتی نموده که فتوکپی آن تقدیم می گردد، که چند سال نماز و روزه استیجار و نود روز کفاره روزه عمد برایش پرداخت گردد، اولاً چند سال چقدر است؟
وصیت نموده که از حقوقش استیجار و کفاره فوق پرداخت شود، و حقوق بعد از
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 423
شهادت مربوط به ورثه است که از طرف اداره مربوطه خود تقسیم نموده و به حسابی که برای افراد تحت تکفل آن شهید واریز می نماید، آیا با این حقوق می شود آن نماز و روزه و کفاره را انجام داد؟ و در صورتی که بشود هرگاه بعضی از وراث مکلف مثل زن او موافقت نکند آیا می توان از سهمیه صغار نماز و روزه را استیجار و کفاره را پرداخت نمود یا نه؟ در صورتی که از این حقوق نشود، شهید مقداری ما ترک دارد که به اندازه ای است که تکافوی استیجار نماز و روزه و کفاره را می نماید، آیا می شود از آن پرداخت نمود یا نه و در صورتی که نشود این بنده که امکانات نداشته و نمی توانم به وصیت او عمل نمایم چه وظیفه ای برای من منظور می نمایید. تکلیف نماز و روزه و کفاره چه می شود؟
بسمه تعالی، وصیت او در حقوقی که بعد از شهادت او به خانواده داده می شود نافذ نیست و در ترکه او در مقدار ثلث آن نافذ است و اگر ثلث وافی به همه نیست تقسیط می شود و قدر متیقن از چند سال دو سال است.
[سؤال 8695]
2. فرزند شهید دیگرم وصیت نموده که یک ماه و نیم روزه برایش استیجار شود ولی ایشان نظر به این که بسیجی بوده و ماترکی نداشته و ندارد و این جانب هم فاقد امکانات مالی هستم تکلیفم در این مورد چیست و در رابطه با روزه هایی که نگرفته چیست؟
بسمه تعالی، با فرض این که ماترک ندارد وصیّت او نافذ نیست.
[سؤال 8696] 4762
بسمه تعالی 20 / 9 / 1358
دفتر حضرت آیت الله امام خمینی، رهبر جمهوری اسلامی
شخصی در حیات خود مبالغی پول که کمتر از یک سوم مال خود می باشد برای مخارج ضروری، نماز و روزه در اختیار شخص سیدی گذاشته که تاریخ فوت سید
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 424
27 / 4 / 1336 و تاریخ گواهی فوت آن شخص 29 / 4 / 1336 می باشد. آیا عیال ایشان که شوهر چهارم او می باشد و از او اولادی ندارد از آن پولی که برای مخارج ضروری و نماز و روزه در حیات خود جدا نموده، حقی دارد یا خیر؟
بسمه تعالی، در صورتی که مجموع وصایای او زاید بر ثلث نباشد وصیت مذکور نافذ است و مبلغ مزبور به ورثه نمی رسد.
[سؤال 8697] 4763
بسمه تعالی
محضر آیت الله العظمی خمینی مدّ ظله العالی
اشخاصی که در مستشفی فوت می کنند بدون وصیت، آن میت را می شود از مال او کفن، و صرف خرج دیگر بکند.
بسمه تعالی، مصارف متعارفی غسل و کفن و دفن از اصل ترکه برداشته می شود و احتیاج به وصیت ندارد.
[سؤال 8698] 4764
بسمه تعالی 5 / 1358
محضر مرجع بزرگ عالم اسلام و تشیع حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، دامت برکاته، مسائلی است به شرح ذیل:
1. شخصی در حالت مریضی، طی یادداشتی در حضور چند نفر که به امضای آنان نیز رسیده است، مبلغ کل موجودی پول خود را که بالغ بر سی و یک هزار تومان بوده است؛ با کسر مخارج کفن و دفن، بقیۀ پول را پس از حیات به عیال خود داده و توضیح داده است که ورّاث دیگر حقی به این پول ندارند. در صورتی که شخص متوفی دارای مادر و یک دختر از زن دیگری می باشد. آیا این ورّاث، از این پول حقی دارند یا خیر؟
بسمه تعالی، حکم وصیت را دارد که اگر پول مذکور از ثلث ترکه بیشتر نباشد نافذ است و در زاید بر ثلث، موقوف به اجازۀ ورثه است.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 425
[سؤال 8699]
2. شخص متوفی، حدود پانزده روز پس از این که در محل کشاورزی خود، حالش به هم می خورد؛ مجدداً در حضور چند نفر دیگر، شفاهاً وصیت می کند و باز عیال خود را به عنوان وصی معلوم می کند و مبلغ دو هزار تومان جهت مصرف در حسینیه و مسجد محله آن جا اختصاص می دهد که وصی بپردازد. ولی شخص متوفی اسمی از ثلث خود را نمی برد و ثلث خود را معلوم نمی کند. آیا متوفی حق ثلث خود را دارد؟ و اگر دارد، ثلث به دست کدام یک از وراث باید قرار گیرد: مادر، همسر، یا دختر؟ احکام شرعی را در این مورد بیان فرمایید.
بسمه تعالی، وصایایی که شخص کرده؛ در ثلث ترکۀ او نافذ است. چه اسم ثلث را ذکر کرده باشد یا نه.
[سؤال 8700] 4765
بسمه تعالی 10 / 10 / 1361
محضر مقدس رهبر بزرگوار و نایب عالی قدر امام زمان و پیشوای مسلمانان جهان، حضرت امام خمینی، مدّ ظله العالی با تقدیم ادب و احترام؛ به عرض آن پیشوای معظم می رساند:
شخصی در سال 1342 به خط و امضای خودش وصیت می کند که پس از وفاتش ثلث از اموالش به مصرف خیریه برسد ودر ذیل همان وصیت نامه اثاث خانه اش را به پسر منحصر به فردش واگذار می کند و دخترانش را از اثاث خانه اش که نسبتاً قابل توجه می باشد محروم نموده است. آیا سایر ورّاث و یا یکی دو نفر از آن ها می توانند ثلثیه مذکور را قبول و بر طبق وصیت نامه به مصرف برسانند و واگذار کردن اثاث خانه اش را به برادرشان رد نمایند و قبول نکنند؟
بسمه تعالی، بعید نیست صحت هر دو وصیت در ثلث ترکه، و توقف هر دو وصیت نسبت به زاید بر ثلث ترکه بر اجازۀ ورثه. اگر چه مسأله خالی از اشکال نیست و احتیاط ترک نشود.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 426