ثبوت و عدم ثبوت وقف

‏‏ثبوت و عدم ثبوت وقف‏

‏‏[سؤال 8511]‏‏ ‏ ‏ 4624‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 28 / 6 / 1361‏

‏‏محضر مقدس امام خمینی، متّع الله‌ المسلمین بطول بقائه‏

‏‏استفتا می شود از جناب عالی راجع به این که اگر تقاضای ثبت زمین موقوفه ای را به‏‎ ‎‏عنوان ملک شخصی بنمایند و سند مالکیت به نام شخص یا اشخاص صادر شود، این‏‎ ‎‏ثبت و این سند باطل است یا نه؟ و آیا در مقابل این تأسیس عالی اسلامی ـ که قانون‏‎ ‎‏هیچ کشور متمدنی، این نوع ملی شدن و تسبیل منافع به نفع مردم را ندارد ـ مقررات‏‎ ‎‏پوچ و اوهن من بیوت العناکب از قبیل اعتراض به موقع و غیره، یارای عرض وجود و‏‎ ‎‏برهم زدن وقف را دارد یا نه؟ و اصلاً تملیک و تملک ملک موقوفه، به هیچ عنوان و‏‎ ‎‏هیچ کیفیتی جز در مورد تبدیل به احسن که موضوعی علی حده است، جایز است یا‏‎ ‎‏فاسد و باطل؟ از اظهار لطف امام و جواب این استفتا متشکر می شوم.‏

‏‏بسمه تعالی، سند میزان نیست، اگر وقفیت به وجه شرعی ثابت باشد،‏‎ ‎‏تملیک و تملک آن جایز نیست و تصرف در وقف، منوط به اجازۀ متولی‏‎ ‎‏شرعی با مراعات جهت و مصلحت وقف است.‏

‏‏[سؤال 8512]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 822‏

‏‏7. در بعضی از روستاها پاره ای مستغلات بین مردم، شهرت وقف بودن را دارد‏
‏‎

‎‏ولی سند وقف نامه ملحوظ نیست که کم و کیف آن روشن باشد تکلیف چیست؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر معروف به وقف است احکام وقف را دارد.‏

‏‏[سؤال 8513]‏‏ ‏ ‏ 4625‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏

‏‏پیشگاه رهبر عالی قدر شیعیان حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی دامت برکاته ‏

‏‏با عرض سلام، دوام عزت و طول عمر امام امت را از خداوند متعال مسألت داریم.‏‎ ‎‏مشکلی که هم اکنون در یکی از روستاهای دورافتاده و کوهستانی در منطقۀ شهرستان‏‎ ‎‏نوشهر ـ که در حدود دویست خانوار هستند ـ پیش آمده و باعث نگرانی ساکنین آن‏‎ ‎‏گردیده به شرح زیر می باشد:‏

‏‏در این روستا به علت نداشتن ساختمان مدرسه، دانش آموزان آن سالیان متمادی را‏‎ ‎‏اجباراً در زیرزمین مسجد که تنگ و تاریک است به تحصیل اشتغال داشتند تا این که‏‎ ‎‏قطعه زمینی که در جوار قبرستان این روستا بوده از مالک آن به منظور احداث مدرسه‏‎ ‎‏خریداری شد و برای ساختن مدرسه در آن به ادارۀ آموزش و پرورش نوشهر پیشنهاد‏‎ ‎‏گردید. مکرراً مراجعه می شد مجریان وقت در ادارۀ آموزش و پرورش اظهار‏‎ ‎‏می داشتند در صورت تأمین اعتبار اقدام خواهد شد. چندین سال طول کشید تا این که‏‎ ‎‏اعتبار مدرسه این روستا از طریق آموزش و پرورش استان مازندران به شهرستان‏‎ ‎‏نوشهر ابلاغ شد. بعد از انتظار طولانی که ساکنین این روستا در آن به سر می بردند،‏‎ ‎‏مهندس و پیمانکار از طریق ادارۀ آموزش و پرورش جهت پیاده ساختن نقشه مدرسه‏‎ ‎‏به روستای مذکور مراجعه می نمایند و با مشاهده زمین مساحت آن را کافی ندانسته و‏‎ ‎‏با عجله و تهدید به این که چنانچه زمین به اندازۀ کافی ارائه نگردد اعتبار مدرسه این‏‎ ‎‏روستا را به جای دیگر خواهند برد، قسمتی از قبرستان را که در جوار زمین مدرسه‏‎ ‎‏قرار داشت و در آن میت دفن نشده بود ضمیمۀ مدرسه کردند و نقشه ساختمان را در‏‎ ‎‏داخل آن پیاده و با هزینه قابل توجهی ساختمان مدرسه را ساختند و الآن دو سال است‏
‏‎

‎‏که دانش آموزان در آن تحصیل می نمایند. در سال جاری جهت دیوارکشی محوطه‏‎ ‎‏مدرسه اقدام شد که در حال پایان رسیدن دیوارکشی بوده که ساکنین این روستا متوجه‏‎ ‎‏شدند زمین قبرستان ساختن مدرسه در آن اشکال داشت و باید مدرسه خراب گردد.‏‎ ‎‏درحال حاضر از یک سو با وضع کنونی کشور، تأمین اعتبار مجدد جهت ساختن‏‎ ‎‏مدرسه مشکل به نظر می رسد و از سوی دیگر افراد مستضعف این روستا که دامدار و‏‎ ‎‏کشاورز می باشند، نگران تحصیل بچه های خود هستند. آیا می شود به جای زمین‏‎ ‎‏قبرستان که برای مدرسه تصرف شد زمین دیگری را در این روستا به قبرستان‏‎ ‎‏اختصاص داد یا خیر باید مدرسه را خراب نمایند؟ خواهشمند است نظر مبارک را در‏‎ ‎‏این مورد مرقوم فرمایید. ‏

‏‏بسمه تعالی، اگر وقف بودن قبرستان محرز نیست اشکال ندارد.‏

‏‏[سؤال 8514]‏‏ ‏ ‏ 4626‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 26 / 10 / 1361‏

‏‏1. اگر ملکی در تصرف و دست شخصی باشد، بعداً یک نفر یا چند نفر مدعی‏‎ ‎‏شوند که این ملک وقف است و نوشته ای هم داشته باشند که در آن نوشته مرقوم شده‏‎ ‎‏فلان ملک مثلاً وقف است. با ارائه این گونه نوشته ها و ادعاها، وقف بودن ثابت‏‎ ‎‏می شود یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، با ادّعا و نوشته وقف ثابت نمی شود، مگر موجب اطمینان‏‎ ‎‏باشد. ‏

‏‏2. قاضی منصوب که مجتهد نباشد، به علم خود می تواند در امور قضایی عمل کند یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، نمی تواند و باید مطابق مقرراتی که برای آن نصب شده، عمل کند. ‏

‏‏3. بعد از این که شخصی زنی را برای خود عقد کرد، قبل از تصرف ـ طبق فتوای حضرت آیت اللهی ـ‏‎ ‎‏زن حق دارد که تمکین نکند تا مهر خود را بگیرد. بعد از تصرف و تمکین زن، آیا زن این حق را دارد که‏‎ ‎‏تمکین نکند تا مهر خود را بگیرد یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، بعد از تمکین، حق امتناع ندارد. ‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 8515]‏‏ ‏ ‏ 4627‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏بانویی زمینی از ارثیّ‏‏ۀ‏‏ پدری خودش را وقف سید الشهدا علیه السلام نموده است، بعد از‏‎ ‎‏فوت آن مرحومه پسران او در ثبت آن اعتراض کردند و گفتند ما اطلاعی از این‏‎ ‎‏موضوع نداریم. از حضرت عالی تقاضا داریم که جواب مسأله را مرقوم فرمایید.‏

‏‏بسمه تعالی، اگر به طریق شرعی ثابت است که زمین را وقف کرده و در‏‎ ‎‏زمان حیات تحویل جهت وقف داده است به ارث نمی رسد، و در غیر این‏‎ ‎‏صورت حکم سائر ترکه را دارد، و همۀ ورثه در آن حقّ دارند.‏

‏‎ ‎‏[سؤال 8516]‏‏ ‏ ‏ 4628‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏حدود هفتاد سال قبل شخصی به نام اکبر مسعود (معروف به صارم الدوله، حاکم‏‎ ‎‏وقت اصفهان که از شاهزادگان قاجاریّه بوده) مقدار زیادی از املاک و ابنیه متعلّق به‏‎ ‎‏خود را وقف نموده که در همان زمان نیز به ثبت رسیده است. در وقف نامه قید گردیده‏‎ ‎‏که «عوائد حاصلۀ از موقوفات به مصرف پیشرفت آموزش و پرورش استان اصفهان و‏‎ ‎‏نشر معارف اسلامی برسد، و تولیت موقوفه در هر زمان با استاندار وقت اصفهان‏‎ ‎‏باشد» در رژیم طاغوت بسیاری از اماکن متعلّق به این موقوفه تصرّف شده که پس از‏‎ ‎‏پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی ایران مقداری از آن ها بازگشته است، ولی عدّه ای‏‎ ‎‏دیگر از متصرّفین به عنوان این که واقف شاهزادۀ قاجار بوده و این اموال را به ستم‏‎ ‎‏تملّک نموده تمکین نمی کنند. اینک با تقدیم وقف نامۀ موقوفه استدعا دارد نظر مبارک‏‎ ‎‏را مرقوم فرمایید تا تکلیف متولّی معلوم گردد.‏

‏‏بسمه تعالی، در فرض سؤال وقف مزبور محکوم به صحت است، و اگر‏‎ ‎‏مدّعی بر املاک و ابنیۀ مذکور پیدا شود باید آن را ثابت کند، و پس از ثبوت‏‎ ‎‏اگر ورثه موجود است به آن ها داده شود، وگرنه با اذن فقیه به فقرا بدهند.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 8517]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 1284‏

‏‏6. طایفه ای در یک آبادی حدود پانصد سال است تقریباً زندگی نموده و می نمایند‏‎ ‎‏از یک طرف این قریه معروف به وقفیت است ولی چون وقف نامه ای در دست نیست‏‎ ‎‏خصوصیات آن را طبقه فعلی اطلاع ندارند. از طرف دیگر مدارکی حدود صد سال‏‎ ‎‏اخیر در دست است که چون قریه وقف اولاد ذکور سادات سه قریه بوده این طایفه‏‎ ‎‏مستأجر سادات بوده اند به چیز بسیار ناچیزی و آن سادات هم چون املاک دیگری هم‏‎ ‎‏دست مستأجرین دیگر بوده با هم نشسته اند توافق کرده اند زید از فلان مستأجر و‏‎ ‎‏عمرو از مستأجر دیگر و بکر از مستأجر آخر این قلیل مال الاجاره را دریافت نماید در‏‎ ‎‏حالی که این حق بر ایشان نبوده، زیرا هر طبقه ای از سادات مادام الحیاة حقّ استفاده از‏‎ ‎‏این املاک را داشته اند نه زیاده. علاوه موارد زیادی املاک را هم سادات بین خودشان‏‎ ‎‏تعویض و تبدیل کرده اند. در اثر کثرت سادات و متفرق شدن آن ها به اطراف و اکناف‏‎ ‎‏رضایت خاطر عموم غیر میسور است و آن عده ای هم که در این سه محل سکونت‏‎ ‎‏دارند نه آن ها یقین دارند که حقشان در نزد این طایفه غیر سادات پانصد ساله است و‏‎ ‎‏نه این غیر سادات یقین به مالکیت این دسته دارند. حال بعد از همه تصدیعات‏‎ ‎‏بفرمایید تکلیف این طبقۀ فعلی چیست و تصرفات آن ها چگونه است و راه حل‏‎ ‎‏چیست امید است جواب را مرقوم و جمعی را از پریشانی نجات دهید، توضیح بر‏‎ ‎‏این که موجرین اصلاً در این آبادی سکونت ندارند. متع الله‌ المسلمین بطول بقائکم‏‎ ‎‏الشریف‏

‏‏بسمه تعالی، هر مقدار از این املاک که در دست اشخاص است و معامله‏‎ ‎‏ملکیت می کنند و اقرار به وقف ندارند محکوم به ملکیت آن ها است و هر‏‎ ‎‏مقدار که صاحبان ید می گویند وقف است باید به اذن حاکم شرع اجاره‏‎ ‎‏متعارفه شود و مال الاجاره را اگر موقوف علیهم معلوم است به آن ها ردّ‏‎ ‎‏شود و إلا حکم مجهول المالک دارد.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 8518]‏‏ ‏ ‏ 4629‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 7 / 12 / 1361‏

‏‏محضر مبارک حضرت امام خمینی مدّ ظله العالی، سلام علیکم‏

‏‏زمینی به مساحت حدود دو هزار متر در یک روستا مشهور است به وقفیت برای‏‎ ‎‏حمام و در قسمتی از آن حمامی مخروبه موجود است. با توجه به این که معمولاً در‏‎ ‎‏یک روستا این مقدار زمین برای حمام لازم نمی شود، آیا جایز است مقداری از آن‏‎ ‎‏فروخته شده و صرف تعمیر و نوسازی حمام در همان زمین یا محلی دیگر شود؟‏‎ ‎‏ضمناً در حال حاضر کسی حاضر به اجاره کردن آن نیست و در گذشته از این زمین‏‎ ‎‏گاهی حمام چی استفاده می نموده است.‏

‏‏بسمه تعالی، اگر معروف است به وقف بودن برای حمام، فروش آن جایز‏‎ ‎‏نیست.‏

‏‏[سؤال 8519]‏‏ ‏ ‏ 4630‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 11 / 12 / 1361‏

‏‏محضر مبارک حضرت مستطاب، رهبر انقلاب اسلامی ایران، آیت الله‌ العظمی،‏‎ ‎‏امام خمینی، دام عزّه العالی ‏

‏‏اگر مکانی را از قدیم الایّام می گفتند: مسجد است، و الآن هم هم‏‏ۀ‏‏ ساکنین آن محل‏‎ ‎‏می گویند: مسجد بوده، و دیواری که در صحن آن بوده، نشانه و علائم سه محراب‏‎ ‎‏داشته و از سابق، بنای سالن مسجد در همان محل بوده است. و دلیل بارزتر آن که در‏‎ ‎‏کتاب «روضات الجنات فی أحوال العلماء و السادات» جلد 1، صفح‏‏ۀ‏‏ 7 چاپ قدیم،‏‎ ‎‏نقل کرده در این مکان ـ یعنی در تخت فولاد اصفهان، جنب تکی‏‏ۀ‏‏ لسان الارض  ـ‏‎ ‎‏مسجدی است به نام مسجد لسان الارض، و به فاصل‏‏ۀ‏‏ نزدیکی مسجد، صورت قبر‏‎ ‎‏میت به نام قبر شعیاء پیغمبر علیه السلام است، و این محل با حضرت امام حسن مجتبی علیه السلام‏‎ ‎‏صحبت کرده، تا آخر قضیه، و باز مدرک زند‏‏ۀ‏‏ دیگر، در کتاب «تتمة المنتهی» صفح‏‏ۀ‏
‏‎

‎‏272 چاپ قدیم، و صفح‏‏ۀ‏‏ 361 چاپ جدید، از مرحوم محدث قمی رحمه الله با تفاوت کمی‏‎ ‎‏همین جریان را نقل کرده و می گوید: مسجدی است در همان مکان، به نام مسجد‏‎ ‎‏لسان الارض، و در نزدیکی همان مسجد، قبر شعیاء پیغمبر علیه السلام می باشد، که مبعوث بر‏‎ ‎‏طایف‏‏ۀ‏‏ یهود بوده است. آیا با وجود این شواهد و مدارک، به نظر حضرت عالی‏‎ ‎‏مسجدیت آن محرز است یا خیر؟ از حضرت عالی تقاضامندم نظر مبارک را مرقوم‏‎ ‎‏دارید. والسلام علی عبادالله‌ الصالحین‏

‏‏بسمه تعالی، با فرض معروفیت آن به مسجد بودن، محکوم به مسجدیت‏‎ ‎‏است.‏

‏‏[سؤال 8520]‏‏ ‏ ‏ 4631‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 23 ذوالقعده 1399 ق‏

‏‏محضر مبارک حضرت آیت الله‌ خمینی، دام ظله، سلام علیکم ورحمة الله‌ وبرکاته‏

‏‏و بعد، شخصی در تهران جایی ـ که فعلاً شهر شده ـ زمینی را خریده و ساخته‏‎ ‎‏است. بعد معلوم شده که قبلاً آن زمین قسمتی از قبرستان بچه های مردم ده بوده، حال‏‎ ‎‏او نمی تواند تعیین نماید که آیا این زمین وقف قبرستان بوده یا اختصاص داده بوده اند.‏‎ ‎‏تکلیف او چیست؟ حکم الله‌ را بیان فرمایید. والسلام‏

‏‏بسمه تعالی، اگر وقف بودن آن محرز نیست، سکونت مانع ندارد و اگر‏‎ ‎‏وقف است با نبود متولی خاص به حاکم شرع مراجعه نماید.‏

‏‏[سؤال 8521]‏‏ ‏ ‏ 4632‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 7 / 11 / 1361‏

‏‏محضر مبارک رهبر عزیز ایران، حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، مدّ ظله‏‎ ‎‏العالی، با نهایت احترام استدعا دارم؛ مقرر فرمایند پاسخ استفتائیه زیر را به این جانب‏‎ ‎‏امر به ابلاغ فرمایند.‏

‏‏1. از شش دانگ قریه ای ـ طبق پرونده ثبتی ـ از 50 سال قبل تا کنون، مقداری به‏
‏‎

‎‏عنوان وقف عمل می گردید و عدّه ای از افراد غیرروحانی که کمتر از 50 سال سن‏‎ ‎‏دارند، ادّعا می نمایند که مقدار موقوفه در قریه مذکور، بیشتر از موقوفه فعلی است.‏‎ ‎‏توضیح این که: ادّعای افراد، بدون سند وقف وقف نامه و عمل به آن می باشد آیا شرعاً‏‎ ‎‏عمل افراد جایز است؟‏

‏‏2. قریه منظور، دارای چند قطعه ملک مجزا بوده که مالکین اولیه آن، مالکین مشاع‏‎ ‎‏قریه نمی باشند و در صدها سال قبل ملک اشخاص بوده و سند مالکیت ملک مجزا‏‎ ‎‏صادر گردید. ادعای افراد شرح فوق، از این که در ملک مجزا، ملک وقف موجود است‏‎ ‎‏ارزش شرعی دارد یا خیر؟‏

‏‏3. فرضاً در ملک مشاع قریه، میزان موقوفه بیشتر باشد، هر مالک بر مبنای مالکیت‏‎ ‎‏خود بایستی سهم موقوفه را محاسبه نماید یا خیر؟ و گرفتن ملک اضافی به عنوان‏‎ ‎‏موقوفه جایز است یا خیر؟ تقاضای توشیح استعلام را دارم.‏

‏‏بسمه تعالی، تنها پروندۀ ثبتی میزان نیست هر مقدار از قریه که به طریق‏‎ ‎‏شرعی وقف بودنش ثابت است، باید در آن طبق مقررات وقف عمل شود‏‎ ‎‏و تبدیل و تعویض وقف جایز نیست. ولی افراز آن از ملک اشکال ندارد و‏‎ ‎‏اگر نزاعی در بین است به محاکم صالحه مراجعه نمایند.‏

‏‏[سؤال 8522]‏‏ ‏ ‏ 4633‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏

‏‏محضر مبارک حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، دامت برکاته‏

‏‏محترماً به اطلاع می رسانم: در حدود بیست سال پیش، چند سرمایه دار محلۀ ما از‏‎ ‎‏همۀ قشرها پولی را جمع کردند. با همین پول زمینی را برای آرامگاه مسلمان ها‏‎ ‎‏خریداری نمودند و در اختیار یک سرمایه دار غیر مسئول قرار داده اند. البته از تاریخ‏‎ ‎‏خرید تا الآن زیر کشت می باشد. با این که آرامگاه قدیمی اگر از روی برنامه صحیح‏‎ ‎‏استفاده شود تقریباً برای پنجاه سال آینده کافی می باشد. از طرف دیگر در سال های‏
‏‎

‎‏آینده احتمال می رود ادارۀ شهرداری، اجازۀ آرامگاه به این زمین را ندهد. با این‏‎ ‎‏خصوصیات مذکور، زمین معامله شده را تحت عنوان وقف آرامگاه، برای استفادۀ‏‎ ‎‏هرگونه کارهای عام المنفعۀ لازم باز می دارند؛ در حالی که این محله با کثرت جمعیت،‏‎ ‎‏فاقد درمانگاه و بیمارستان می باشد و احتیاج وافر به زمینی دارد که تأسیسات بهداشتی‏‎ ‎‏درست کنند. ما انتظار داریم حکم شرعی را دربارۀ چنین زمینی، با توجه به عدم تمکّن‏‎ ‎‏مردم به تهیۀ زمین دیگر مورد لزوم، بیان فرمایید.‏

‏‏بسمه تعالی، اگر زمین وقف برای آرامگاه نشده، اختیار آن با صاحبان‏‎ ‎‏پول  است.‏

‏‏[سؤال 8523]‏‏ ‏ ‏ 4634‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ چهاردهم شعبان 1402 ق‏

‏‏محضر مبارک حضرت مستطاب، آیت الله‌ العظمی، مرجع عظیم الشأن عالم تشیع،‏‎ ‎‏امام خمینی، مدّ ظله العالی‏

‏‏1. زیدی نصف مغروسات و اشجار مرکبات اعیانی خود را وقف نموده، بدون‏‎ ‎‏آن که مالکیت آن وقف شده باشد. به علت حوادث سماوی و یا ارضی و یا کهولت‏‎ ‎‏سن، تمام اشجار و مغروسات موقوف علیه از بین رفته است. بعد از چند نسل آینده،‏‎ ‎‏این زمین مجدداً تجدید غرس و اشجار شده. آیا باز هم کلمۀ وقفیت در آن صدق‏‎ ‎‏می کند یا خیر و مغروسات آن وقف است؟‏

‏‏بسمه تعالی، اشجاری که جدیداً غرس شده، اگر نهال آن از موقوفه نبوده،‏‎ ‎‏وقف نیست.‏

‏‏2. در شهر و یا شهرستان و روستا عالم روحانی سکونت دارد؛ آیا افراد عامی و شخصی و کلاهی جایز‏‎ ‎‏است امام جماعت باشد و اقتدای به آن جایز است یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، چنانچه به روحانی واجد شرایط دسترسی دارند، به غیر روحانی اقتدا نکند.‏

‏‏از درگاه خدای تبارک و تعالی، طول عمر آن رهبر عظیم الشأن اسلام و مسلمین، و پیروزی ملت‏‎ ‎‏شهادت طلب کشور اسلامی ایران را خواستار است. ‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 8524]‏‏ ‏ ‏ 4635‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 12 / 10 / 1358‏

‏‏پیشگاه مبارک رهبر بزرگوار انقلاب امت اسلام، آیت الله‌ العظمی امام خمینی، متّع‏‎ ‎‏الله‌ المسلمین بطول بقاء الشریف‏

‏‏احتراماً؛ معروض می دارم: فدوی اهل شهرستان زنجان هستم. مسجدی در محل‏‎ ‎‏ما واقع در شهرستان مزبور وجود دارد که از ساختمان های خیلی قدیمی بوده و خیابان‏‎ ‎‏را از طرف شهرداری در زمان طاغوت کشیده اند و مسجد را به کلی از بین برده اند به‏‎ ‎‏گونه ای که آثاری باقی نیست. در ایام خیلی گذشته بنده و پدرانم مقداری زمین به طور‏‎ ‎‏مجاناً به طور تقریبی یک متر الی چهل متر طول برای توسعه محوطه مسجد داده ایم.‏‎ ‎‏حال آیا در جایی که اثری از مسجد باقی نمی باشد و زمین نامبرده وقفی نیست از نظر‏‎ ‎‏اسلام حق داریم در آن تصرف کنیم یا خیر؟ در این جریان اوقاف مزاحمت می کند و‏‎ ‎‏ادعای قیمتش را از ما می کند!‏

‏‏این موضوع را به عنوان مسأله ای واجب از پیشگاه آن رهبر بزرگوار سؤال داریم و‏‎ ‎‏استدعای عاجزانه آن است که طبق موازین و قوانین قرآن و اسلام فتوای مبارکتان را‏‎ ‎‏در این موضوع مرقوم فرمایید؛ مزید تشکر است.‏

‏‏بسمه تعالی، اگر وقف نشده، ولو به این نحو که به قصد وقف تحویل مسجد‏‎ ‎‏داده شده باشد، باقی بر ملک مالک است و می تواند در آن تصرف کند.‏

‏‏[سؤال 8525]‏‏ ‏ ‏ 4636‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏گورستان قدیمی بوده در یکی از دهات اصفهان و در آن زمان آثار قبر در گورستان‏‎ ‎‏مزبور نبوده و جدیداً هم کسی در آن دفن نشده بوده واقف و وقف نامه ای هم در‏‎ ‎‏دست کسی نبوده که در حدود 25 سال قبل شخص مسلمانی برای آباد کردن زمین‏‎ ‎‏مزبور که به صورت موات درآمده بوده، اشجار کشت کرده و موتور آبی هم در آن‏
‏‎

‎‏نصب کرده است که حالیه به صورت درختستان میوه درآمده است، نسبت به زمین‏‎ ‎‏مذکور از حیث شرع چه صورتی دارد، منتظر دستورات شما در ذیل نامه هستم‏‎ ‎‏توضیحاً مکان مزبور به صورت لانه های خزنده و گزنده درآمده بود.‏

‏‏بسمه تعالی، اگر وقف بودن قبرستان معلوم و ثابت نیست شرعاً ملک احیا‏‎ ‎‏کننده است و رسیدگی موکول به دولت اسلامی است.‏

‏‏[سؤال 8526]‏‏ ‏ ‏ 4637‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 3 / 8 / 1361‏

‏‏محضر مبارک زعیم عالی قدر و رهبر انقلاب اسلامی ایران نایب بر حق امام زمان‏‎ ‎‏عجل الله‌ تعالی امام خمینی، مدّ ظله العالی‏

‏‏در قبرستانی که تا دو سال قبل نعش دفن می کردند. در یک گوش‏‏ۀ‏‏ همین قبرستان‏‎ ‎‏ـ  فوقش 12 سال است که میت دفن نشده ـ احداث حمام نمودند با کمک دولت و‏‎ ‎‏خودیاری محل، در صورتی که حمام خزانه قدیمی موجود و قابل استفاد‏‏ۀ‏‏ عموم‏‎ ‎‏هست و پهلوی همین حمام یک دستگاه حمام دوش چند سال قبل بنا کردند فعلاً‏‎ ‎‏خوابیده ولی امکان تعمیر و توسعه دادن داشت و برای روستا هم امکان خریدن زمین‏‎ ‎‏در جای دیگر بود که احداث حمام نمایند با این امکانات روستا و اشاره به مسأله 641‏‎ ‎‏که می فرمایید نبش قبر‏‎ ‎‏حرام است مگر از بین رفته و خاک شده باشد در همین‏‎ ‎‏قبرستان که ذکر شده موقع کندن چند کیسه گونی استخوان مرده بیرون آمد حتی موی‏‎ ‎‏سر دختر بچه متلاشی نشده بود استدعا دارد بفرمایید در این حمام غسل های واجب‏‎ ‎‏و نظافت کردن چه صورت دارد؟ از خدای بزرگ تقاضای سلامت و طول عمر آن‏‎ ‎‏حضرت را می نمایم. ‏

‏‏والسلام علیکم ورحمة الله‌ وبرکاته‏

‏‏بسمه تعالی، در صورتی که وقف بودن قبرستان ثابت نباشد غسل و سایر‏‎ ‎‏تصرفات اشکال ندارد.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 8527]‏‏ ‏ ‏ 4638‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 2 / 3 / 1361‏

‏‏محضر مقدس حضرت مستطاب، آیت الله‌ العظمی امام خمینی، مدّ ظله العالی‏

‏‏محترماً به عرض مبارک می رساند: در سراب محلی است خرابه که قبلاً حمام بوده‏‎ ‎‏است و حالا همان محل را می خواهیم برای بنای فاطمیه خریداری نماییم؛ ولی‏‎ ‎‏دو  ـ  سه نفر با نقل قول می گویند: این جا وقف بوده است و آن ها هم می گویند:‏‎ ‎‏شنیده ایم؛ لکن برای صحت و حقّیت آن ها مدرکی موجود نیست و حتی ادارۀ اوقاف‏‎ ‎‏سراب نیز می گوید: قضیه را حالا از شما می شنویم؛ اگر وقف بود وصیت نامه و‏‎ ‎‏وقف نامه می شد. ولی صاحبان محل که اباً عن جد به این جا مالک و متصرّف هستند و‏‎ ‎‏ملک موروثی ایشان است که می فروشند، سند مالکیت در دست دارند. آیا این زمین را‏‎ ‎‏می توانیم خریداری نماییم و فاطمیه احداث نماییم یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، در فرض مسأله مانع ندارد.‏

‏‏[سؤال 8528]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 7186‏

‏‏2. قبرستان متروکه ای در گوشه ای از شهر وجود داشته؛ در رژیم طاغوت یکی از‏‎ ‎‏ادارات دولتی آن را تملک و ساختمان بنا نموده. آیا می شود در این مکان نماز گزارد؟‏‎ ‎‏نظر مبارک را بیان فرمایید. ‏

‏‏بسمه تعالی، اگر وقف بودن قبرستان معلوم نباشد، نماز در آن مکان مانع‏‎ ‎‏ندارد.‏

‏‏[سؤال 8529]‏‏ ‏ ‏ 4639‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 11 / 4 / 1361‏

‏‏دفتر امام خمینی‏

‏‏آیا می شود در قبرستان، غسّالخانه درست کرد برای همان قبرستان؟ آیا اشکالی‏‎ ‎‏ندارد؟ خواهشمندم جواب نامه ام را بدهید که می خواهند اگر می شود غسّالخانه‏
‏‎

‎‏درست کنند؛ البته در یکی از روستاهای استان فارس.‏

‏‏بسمه تعالی، محلی که برای بنای غسّال خانه در نظر گرفتند اگر وقف‏‎ ‎‏بودنش برای دفن اموات، محرز نباشد و موجب نبش قبر یا هتک قبور‏‎ ‎‏مسلمین نشود، اشکال ندارد.‏

‏‏[سؤال 8530]‏‏ ‏ ‏ 4640‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 15 / 12 / 1361‏

‏‏محضر مبارک امام امت، حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، مدّ ظله العالی ‏

‏‏1. آب انبارهایی است وقفی که به وسیلۀ زمین های مجاور آن، مشروب می گردد؛‏‎ ‎‏آیا زمین های مجاور و اطراف آن جزء موقوفه می باشد؟ و اگر موقوفه نیست، این‏‎ ‎‏زمین ها چه حکمی دارد و متعلق به کیست؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، اگر زمین اطراف، جزو اراضی موات اصلی است و آب گیری‏‎ ‎‏آب انبار، منوط به این است که آن زمین ها به حال خود باقی بماند تا آب‏‎ ‎‏باران از آن زمین ها به طرف آب انبار سرازیر شود، در این صورت آن‏‎ ‎‏زمین ها جزو حریم آب انبار محسوب می شود و حکم موقوفه را دارد.‏

‏‏[سؤال 8531]‏

‏‏2. آب انباری است وقفی که به وسیلۀ زمین های مجاور خود مشروب نمی گردد؛‏‎ ‎‏بلکه به وسیله رودخانۀ کوچکی که از بیابان تا آب انبار کشیده شده و در هنگام باریدن‏‎ ‎‏باران پر می شود و مشروب می شود. آیا زمین های مجاور آن، موقوفه است؟ و اگر‏‎ ‎‏موقوفه نیست، حکم آن چه می باشد؟‏

‏‏بسمه تعالی، در فرض مرقوم، زمین های مجاور، حکم موقوفه ندارد مگر‏‎ ‎‏آن که وقفیت آن به وجه شرعی ثابت شود.‏

‏‏3. کسی زمین موقوفه ای را غصب کرده و بر روی آن ساختمان نموده است. حکم این ساختمان و زمین‏‎ ‎‏چه می باشد؟ ‏

‏
‏‎

‎‏بسمه تعالی، باید به متولی شرعی مراجعه کند و اگر متولی شرعی، باقیماندن ساختمان را‏‎ ‎‏ـ  ولو  با گرفتن اجاره ـ مصلحت وقف نداند و اجازه ندهد، باید ساختمان را از آن زمین‏‎ ‎‏بردارد.‏

‏‏[سؤال 8532]‏

‏‏4. زمینی است که در بین مردم، مشهور به موقوفه است؛ اما سند وقفیت آن موجود‏‎ ‎‏نمی باشد. آیا این زمین موقوفه است و یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر شیاع در میان مردم، در حد مفید اطمینان باشد، حکم به‏‎ ‎‏وقفیت می شود.‏

‏‏[سؤال 8533]‏

‏‏5. زمینی است که وقفیت آن محرز و مشخص نمی باشد؛ بعضی از مردم می گویند:‏‎ ‎‏موقوفه است و بعضی دیگر می گویند: موقوفه نیست و سند وقفیت آن هم موجود‏‎ ‎‏نمی باشد. آیا این زمین، موقوفه است یا خیر؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، اگر یقین به وقفیت حاصل نیست و به وجه شرعی هم به‏‎ ‎‏اثبات نرسیده، حکم به وقفیت نمی شود.‏

‏‏[سؤال 8534]‏

‏‏6. کسی زمینی را چند سالی در ملکیت خود داشته، سپس معلوم می شود که مالک‏‎ ‎‏زمین نبوده و آن را غصب کرده است. اگر بعضی از مردم بگویند که این زمین موقوفه‏‎ ‎‏است، آیا به حرف مردم می توان استناد کرد و آن زمین را موقوفه دانست؟ و اگر‏‎ ‎‏موقوفه نیست، چه حکمی دارد؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، اگر یقین به وقفیت حاصل نشود و به وجه شرعی هم به اثبات‏‎ ‎‏نرسد، حکم به وقفیت نمی شود و در صورتی که زمین، سابقۀ آثار مالکیت‏‎ ‎‏غیر داشته باشد، در فرض مرقوم، حکم مجهول المالک بر آن مترتّب‏‎ ‎‏است. ‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 8535]‏‏ ‏ ‏ 4641‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 19 / 11 / 1361‏

‏‏محضر رهبر عالی قدر عالم تشیع حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی دام ظله‏

‏‏احتراماً به استحضار می رساند: در مسیر خیابان شهید باهنر روبه روی اداره آموزش‏‎ ‎‏و پرورش مدرسه ای است به نام بهشت، سال های قبل یکی از کلاس های مدرسه را‏‎ ‎‏توسعه دادند و ساختمان بانک فرهنگیان احداث گردید. پس از پیروزی انقلاب و‏‎ ‎‏ادغام بانک فرهنگیان با بانک ملت، محل مذکور متروک گردیده. در سال جاری با‏‎ ‎‏کوشش و فعالیت هیئت این صندوق و پی گیری های یکی از نمایندگان مجلس شورای‏‎ ‎‏اسلامی ساختمان مورد بحث در اختیار صندوق قرض الحسنه قرار گرفت که مورد‏‎ ‎‏تأیید سازمان اقتصاد اسلامی نیز قرار گرفته است و موجبات توسعه صندوق در هر‏‎ ‎‏جهت فراهم شده است، سؤال این است که چون محل موصوف قبرستان بوده،‏‎ ‎‏وقفیت آن محرز و مسلم نیست، بلکه مظنه بر عدم وقفیت است، آیا استفاده از این‏‎ ‎‏محل را برای صندوق قرض الحسنه که در خدمت محرومین و مستضعفان است‏‎ ‎‏تجویز می فرمایید؟ ‏

‏‏از خداوند بزرگ پیروزی اسلام و رزمندگان پرتوان و ظفرمند اسلام را در مبارزه با‏‎ ‎‏کفر جهانی به ویژه جرثومه کثیف استعمار صدام حسین مسئلت داریم.‏

‏‏بسمه تعالی، اگر وقف بودن آن محرز نیست و ملک کسی هم نیست با‏‎ ‎‏رعایت مقررات دولت اسلامی مانع ندارد.‏

‏‏[سؤال 8536]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 4240‏

‏‏2. حمامی چند سال قبل در این شهر ساخته شد. روزی امام جماعت مسجدی‏‎ ‎‏فرمودند: این مکان قبرستان بوده است. اکنون هم این مکان در وسط شهر قرار‏‎ ‎‏گرفته  و  وقف نامه اش هم مشخص نیست. آب آن هم از آب شهر و چاه حفر شده‏‎ ‎‏در  آن مکان می باشد. در هر دو صورت، اگر دارای وقف نامه باشد و یا نباشد‏
‏‎

‎‏تکلیف  مسلمین چیست؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر وقف بودن محل حمام برای دفن اموات محرز نباشد،‏‎ ‎‏استفاده از آن اشکال ندارد. ‏

‏‏[سؤال 8537]‏‏ ‏ ‏ 4642‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏دفتر امام خمینی، مدّ ظله العالی، احتراماً، ذیلاً مرقوم فرمایند:‏

‏‏1. آیا هر قبرستانی موقوفه می باشد؟‏

‏‏2. احتمال وجود قبرستان که موقوفه نباشد هست یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، مجرد وجود قبور مسلمین در زمینی، دلیل بر وقف بودن آن‏‎ ‎‏زمین برای دفن اموات نیست؛ بلکه تا به طریق شرعی وقفیت زمین ثابت‏‎ ‎‏نشود، حکم به وقفیت نمی شود. ولی تصرف در قبرستان مسلمین، اگر‏‎ ‎‏موجب نبش قبر یا هتک قبور مسلمین شود، جایز نیست.‏

‏‏[سؤال 8538]‏‏ ‏ ‏ 4643‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏دفتر امام خمینی مدّ ظله العالی، احتراماً؛ ذیلاً مرقوم فرمایند:‏

‏‏خانه و زمینی است به مساحت تقریبی 1800 متر مربع که نزدیک به 40 سال است‏‎ ‎‏که سند مالکیت دارد. اکنون قریب به یک سال است که چند نفر می گویند که آن ملک‏‎ ‎‏قبرستان و وقف می باشد. با توجه به این که هیچ گونه مدرکی هم در این مورد ندارند از‏‎ ‎‏لحاظ شرع مقدس اسلام حق این جانب نسبت به آن ملک چیست؟‏

‏‏بسمه تعالی، سند مالکیت میزان نیست. کسی که بر آن زمین ید مالکانه‏‎ ‎‏دارد حکم به مالکیت او می شود و مجاز در تصرفات مالکانه است؛ مگر‏‎ ‎‏آن که شخصاً علم به وقفیت داشته باشد یا آن که به طریق شرعی وقفیت آن‏‎ ‎‏ثابت شود.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 8539]‏‏ ‏ ‏ 4644‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 16 / 9 / 1361‏

‏‏دفتر امام خمینی سلام علیکم ورحمة الله‌، محترماً؛ به طور خلاصه معروض‏‎ ‎‏می داریم:‏

‏‏ما اهالی قصبۀ آریکان تویسرکان همدان، در ده اقدام به بنای حمامی عمومی با‏‎ ‎‏کمک دولت نموده ایم، که کار ساختمان نیمه تمام شده است. ولیکن محل احداث، قبلاً‏‎ ‎‏ـ به طوری که می گویند ـ قبرستان بوده، که شاید حدود صد سال یا بیشتر است که در‏‎ ‎‏آن کسی دفن نشده است، و در سؤالی که از آیت الله‌ گلپایگانی پرسش شده ـ که از‏‎ ‎‏چگونگی و نحوۀ سؤال و جواب اطلاع درستی در دست نیست ـ گویا ایشان فرموده‏‎ ‎‏است که از انجام ادامۀ کار، خودداری نمایید. لذا، با در نظر گرفتن این که قبور مخروبه‏‎ ‎‏بوده است، و کسی از ما و شاید پدران ما یاد ندارند که کسی در آن جا دفن شده باشد، و‏‎ ‎‏با در نظر گرفتن این که حمام عمومی است و اکثریت کار ساختمان آن و تمام بنای آن‏‎ ‎‏به انجام رسیده است از آن امام معظم می خواهیم حکم شرعی مسأله را ابلاغ نموده، تا‏‎ ‎‏ما از شک بیرون آمده و تکلیف خود را بدانیم. ‏

‏‏در خاتمه، پیروزی اسلام و نصرت تمام مجتهدین اسلام، خصوصاً قلب تپندۀ امت‏‎ ‎‏اسلام، و دشمن مستکبرین جهان و یار تمام مستضعفین را، از درگاه احدیت قادر و‏‎ ‎‏متعال، خواستار و خواهانیم. والسلام‏

‏‏بسمه تعالی، اگر وقف بودن قبرستان معلوم نیست، ساختمان حمام‏‎ ‎‏عمومی در آن مانع ندارد. ‏

‏‏[سؤال 8540]‏‏ ‏ ‏ 4645‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 5 / 11 / 1361‏

‏‏سماحة آیت الله‌ العظمی، رهبر عالی قدر، امام امت، أدام الله‌ ظلّکم الوارف ‏

‏‏احتراماً؛ به عرض می رسانم که شخصی مقداری از زمین و مزرعه خود را به‏
‏‎

‎‏امامزاده سلطان ابراهیم ـ که در شهر کهنۀ قوچان است ـ وقف نموده است، و متولی‏‎ ‎‏وموقوف علیهم را معین کرده و در وقف نامه اضافه کرده است که هشت نفر از سادات‏‎ ‎‏و خدام امام زادۀ فوق، هر روز در اول صبح، دو جزء قرآن و یک دوره دوازده بند‏‎ ‎‏خواجه را قرائت و تلاوت نمایند، و در سال، مقدار شش خروار گندم از محصول‏‎ ‎‏مزرعۀ یادشده را، تسلیم سادات مزبوره نمایند. در چند سال قبل، مزرعۀ مزبوره،‏‎ ‎‏مشمول قانون اصلاحات ارضی گردیده و از طریق ادارۀ مربوطه به زارعین واگذار‏‎ ‎‏شده است؛ حتی برای بعضی از آن ها، سند رسمی تنظیم نموده و فعلاً در اختیار‏‎ ‎‏زارعین است. از این طرف سادات شهر کهنه و خدام امامزاده، از زارعین و متولی، طی‏‎ ‎‏شکایتی درخواست شش خروار گندم دارند. زارعین جواب می دهند که زمین ها را از‏‎ ‎‏دولت خریداری نموده ایم، و چند سال است که به دولت قسط می دهیم، و سفته های‏‎ ‎‏پرداخت اقساط را به دادگاه ارائه دادند. ‏

‏‏رهبر عظیم الشأن! در این صورت، تکلیف شرعی بنده ـ در دادگاه مدنی خاص‏‎ ‎‏قوچان ـ با این گونه موارد چیست؟ جواب مرحمت فرمایید. ‏

‏‏بسمه تعالی، اگر وقف بودن محرز است، باید بر طبق وقف عمل شود، و‏‎ ‎‏رسیدگی موکول به دادگاه های مربوطه، در دولت اسلامی است.‏

‏‏[سؤال 8541]‏‏ ‏ ‏ 4646‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 1 / 12 / 1361‏

‏‏محضر مقدس امام بزرگوارمان، حضرت آیت الله‌ العظمی خمینی بت شکن،‏‎ ‎‏روحی لک الفداء‏

‏‏سلام علیکم، با عرض ارادت و اخلاص کامل، ساختمانی که سپاه پاسداران‏‎ ‎‏انقلاب اسلامی شهرستان خوی، مدتی است در آن اقامت دارد، قبلاً قبرستان بوده‏‎ ‎‏است و در رژیم طاغوتی، تصرف و به عنوان کاخ جوانان، ساختمان را درست کرده‏‎ ‎‏بودند. سپاه از هلال احمر اجاره نموده و نواقصش را به تدریج ترمیم کرده و استفاده‏
‏‎

‎‏می نماید. آیا اشکالی از نظر شرعی متوجه نماز و اقامت سپاه می شود یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر وقف بودن قبرستان محرز نباشد، تصرف و نماز در آن،‏‎ ‎‏مانع ندارد.‏

‏‏[سؤال 8542]‏‏ ‏ ‏ 4647‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 8 / 11 / 1361‏

‏‏محضر مبارک حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، مدّ ظله العالی‏

‏‏در خصوص احداث یک باب غسال خانه، زمین متروکه ای در قریه برنطین از توابع‏‎ ‎‏میناب که قبل از خرابی آن، سه نسل در آن خانه زندگی کرده و پس از متروکه شدن،‏‎ ‎‏مالک اصلی، آن را با رضایت در اختیار اهل محل، برای احداث یک باب غسال خانه،‏‎ ‎‏آن مکان را اهدا نموده و با نظارت شورای اسلامی برنطین و بودجه جهاد سازندگی و‏‎ ‎‏همّت اهالی دو سال قبل غسال خانه احداث شده و مورد بهره برداری قرار گرفت.‏‎ ‎‏اخیراً شایعه ای به وجود آورده اند: که این زمین موقوفه حضرت سیدالشهدا علیه السلام برای‏‎ ‎‏انجام مراسم تعزیه خوانی بوده و ایجاد شبهه برای اهالی نموده است. در صورتی که‏‎ ‎‏مدرکی در موقوفه بودن زمین در دست نیست و اهدا کننده زمین هم اعتراف می کند:‏‎ ‎‏که این محل، ملک شخصی بوده و با رضایت کامل تقدیم شده است. حکم شرعی آن‏‎ ‎‏را مرقوم فرمایید. ‏

‏‏بسمه تعالی، در صورت عدم ثبوت وقف بودن زمین، اشکال ندارد.‏

‏‏[سؤال 8543]‏‏ ‏ ‏ 4648‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 6 / 10 / 1361‏

‏‏محضر مبارک رهبر عزیز ایران و امید مستضعفان جهان، حضرت آیت الله‌ العظمی،‏‎ ‎‏امام خمینی، مدّ ظله العالی‏

‏‏با نهایت احترام، به عرض عالی می رساند: این جانب از آن ساحت مقدس تقاضا‏‎ ‎‏می نمایم که با صدور دستور شرع اسلامی، ان شاء الله‌ اختلافات فیما بین به شرح زیر‏‎ ‎‏حل و فصل گردد:‏

‏
‏‎

‎‏1. شش دانگ ملک مشاعی توسط مالکین مربوطه ـ که پدرم یکی از مالکین بوده و‏‎ ‎‏دو نفر دیگر هم به عنوان متصدی موقوفه ـ در پنجاه سال قبل تقاضای ثبت نموده اند و‏‎ ‎‏هیچ گونه اعتراضی نرسیده است. پدرم در چهل سال قبل فوت نموده و این جانب با‏‎ ‎‏سهم خریداری شده از سایر وراث پدرم، یک دانگ مشاع از شش دانگ ملک مذکور‏‎ ‎‏را مالک و متصرف بودم و دو نفر متصدیان وقف هم به مقدار موقوفه، متصرّف و عمل‏‎ ‎‏به وقف می نمودند و موقوفۀ دیگری در ملک مذکور وجود نداشت.‏

‏‏2. در سال 1360 چند نفر علیه این جانب، در ملک مذکور ادعای وقفیت بیشتری‏‎ ‎‏را نمودند؛ بدین توضیح که مقدار موقوفه را از دوازده به چهل و سه اضافه می دانند و‏‎ ‎‏دلیل آن ها شهادت چندین نفر افراد غیر روحانی و دارای سن کمتر از پنجاه سال است؛‏‎ ‎‏آن هم بدون وقف نامۀ مسجّل که تا کنون عمل به وقف نشده و تصرف هم نداشتند. آیا‏‎ ‎‏چنین ادعای طرف مقابل در ملک موروثی این جانب، ارزش شرعی و قانونی اسلامی‏‎ ‎‏دارد یا خیر؟ ‏

‏‏3. فرضاً اگر ارزش شرعی و قانونی دارد، آیا ملک های مجاور که پلاک علی حده‏‎ ‎‏دارد و در پنجاه سال قبل، به نام اشخاص سند مالکیت صادر شده و اصولاً موقوفه در‏‎ ‎‏آن متصور نبوده، شامل دعوی موقوفه شرح فوق می باشد؟ و آیا ملک جداگانه مذکور‏‎ ‎‏شرعاً و قانوناً، جزو ملک مشاع محسوب می شود یا خیر؟ ‏

‏‏4. چنانچه فرضاً طبق ادعای طرف مقابل، در یک دانگ ملک این جانب و سایر‏‎ ‎‏ورثه ـ که چندین صغیر هم در آن مالکیت دارند ـ شرعاً و قانوناً وقف باشد، اجور‏‎ ‎‏سنواتی موقوفۀ ادعایی، بر مبنای چه اصل شرعی، باید محاسبه بشود؟ ‏

‏‏5. اگر فرضاً ادعای مدعی، شرعی و قانونی تشخیص داده شود، محاسبه سهم‏‎ ‎‏وقف فقط به مقدار مالکیت این جانب در ملک مشاع می باشد یا خیر؟ ‏

‏‏استدعا دارم مقرر فرمایند در موارد تقاضای فوق جواب شرعی و قانونی صادر، تا‏‎ ‎‏هرگونه ادعای طرفین رفع بشود. ان شاء الله‌‏

‏
‏‎

‎‏بسمه تعالی، کسی که ملک در دست او است، شرعاً مالک شناخته می شود،‏‎ ‎‏مگر به دلیل معتبر، وقفیت آن اثبات شود. ‏

‏‏[سؤال 8544]‏‏ ‏ ‏ 4649‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر حضرت مستطاب نایب الامام آیت الله‌ العظمی امام خمینی، دامت تأییداته‏

‏‏به عرض آن رهبر عالی قدر می رساند: معمولاً مهرهایی که در مساجد برای‏‎ ‎‏نمازگزاران، مردم خیّری می آورند، پس از مدتی این مهرها به واسطۀ این که پیشانی‏‎ ‎‏مؤمنین عرق داشته و یا به واسطۀ آب وضو تر می شود و موقع سجده، روی مهرها‏‎ ‎‏می گذارند؛ مهرها کثیف، چرک، سیاه و اغلب شکسته می شود که دیگر به هیچ وجه،‏‎ ‎‏قابل استفاده نمی گردد؛ لذا مهرهای دیگری آورده می شود و آن مهرها را کنار‏‎ ‎‏می گذارند و به علاوۀ مهرهایی هم که در خانه ها، برای افراد آن خانه قابل استفاده نبوده‏‎ ‎‏و همچنین قرآن و مفاتیح پاره شده به مساجد می آورند. ‏

‏‏در نتیجه پس از مدتی، تعداد زیادی از این گونه مهرها و همچنین قرآن و مفاتیح‏‎ ‎‏پاره در مساجد جمع آوری که چون قابل استفاده نبوده؛ آن ها را یا به رودخانه ریخته و‏‎ ‎‏یا زیر خاک و زمین دفن می نمایند. لذا چنانچه افرادی حاضر شوند برای استصواب،‏‎ ‎‏این گونه مهرها را مجدداً آب ریخته و از صورت اولیه خارج و در قالب های دیگری و‏‎ ‎‏به شکل مهرهای دیگری درآورده که هم در از بین بردن آن ها جلوگیری و هم قابل‏‎ ‎‏استفاده مجدد برای نمازگزاران گردد، آیا می توانند از این قبیل مهرهای جدید ساخته،‏‎ ‎‏در تکایا و یا هتل ها و مسافرخانه ها و در ادارات و ارگان های مذهبی و خانه ها و‏‎ ‎‏مساجد و اشخاص برای با خود داشتن در نمازهای جمعه از آن استفاده کنند یا خیر؟‏‎ ‎‏مستدعی است نظر مبارک را مرقوم فرمایید.‏

‏‏بسمه تعالی، در صورتی که احراز وقف شدن مهرها نباشد با علم به‏‎ ‎‏رضایت صاحبان آن ها، ولو به شاهد حال، می توانند در جاهای دیگر هم‏‎ ‎‏استفاده کنند.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 8545]‏‏ ‏ ‏ 4650‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 28 محرم الحرام 1403 ق‏

‏‏محضر مبارک رهبر عظیم الشأن انقلاب، حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی،‏‎ ‎‏مدّ  ظله العالی، السلام علیکم‏

‏‏قسمتی از زمین های قبرستان های شهر خوی را در رژیم طاغوتی، بدون این که‏‎ ‎‏پولی بدهند تصرف کرده و چند مدرسه، دبستان و دبیرستان ساخته اند؛ اکنون در‏‎ ‎‏حکومت اسلامی نماز خواندن و تصرف دیگر در آن مدارس چطور است؟‏

‏‏والسلام علیکم ورحمة الله‌ وبرکاته‏

‏‏بسمه تعالی، اگر وقف بودن زمین برای قبرستان معلوم نباشد، اشکال‏‎ ‎‏ندارد.‏

‏‏[سؤال 8546]‏‏ ‏ ‏ 4651‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 29 / 9 / 1361‏

‏‏دفتر محترم امام، روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء و لمقدم الامام‏‎ ‎‏المهدی سلام الله‌ علیه و علی آبائه‏

‏‏پس از عرض سلام؛ بنیاد شهید لنگرود تصمیم گرفته است تا یک قطعه زمین را در‏‎ ‎‏مزار به شهدا اختصاص دهد و با دیوارکشی و تزئینات، نسبت به شهدای عزیز عرض‏‎ ‎‏ادب نماید؛ ولی به وسیله یکی از روحانیون محترم شکی ایجاد شده است. اگرچه به‏‎ ‎‏نظر حقیر واضح بود؛ ولی برای رفع هرگونه شبهه از آن دفتر محترم استفتا می شود.‏

‏‏1. آیا بدون اجازه حاکم شرع اختصاص قطعه ای به شهدا و محروم کردن دیگران‏‎ ‎‏از آن قطعه جایز است یا نه؟‏

‏‏2. بر فرض که جایز باشد، دیوارکشی جایز است یا نه؟‏

‏‏3. در صورتی که این دیوار زیر بنایش قبری باشد که هیچ آسیبی به قبر نرسد؛ آیا‏‎ ‎‏کندن سنگ قبر برای این هدف مهم احتیاج به اجازه صاحبان قبر دارد؟ لطفاً جوابش را‏
‏‎

‎‏به آدرس لنگرود، دادگاه انقلاب، حاکم شرع بفرستید.‏

‏‏بسمه تعالی، اگر وقف بودن قبرستان محرز نیست، اشکال ندارد، و اگر‏‎ ‎‏وقف است، با نظر متولی شرعی می توانند محلی را برای شهدا اختصاص‏‎ ‎‏دهند؛ ولی از کشیدن دیوار اجتناب کنند.‏

‏‏[سؤال 8547]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 2227‏

‏‏4. بیتی که قبرستان بوده ولی وقف بودن آن معلوم نیست و فعلاً هم متروکه شده‏‎ ‎‏جایز است که آن را جزء مسجد یا امامزاده همجوار آن زمین یا حسینیه یا مرکز دیگری‏‎ ‎‏از مراکز خیریه قرار داد یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، در فرض مذکور مانع ندارد.‏

‏‏[سؤال 8548]‏‏ ‏ ‏ 4652‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ هفتم محرم الحرام 1403 ق‏

‏‏دفتر استفتا حضرت امام خمینی، محترماً معروض داشته: ‏

‏‏در یک روستای آمل، که سال های متمادی که از سیصد سال هم تجاوز نموده‏‎ ‎‏قبرستانی واقع است؛ یعنی تا این جا مسلّم است و این که آیا خود قبرستان از نظر‏‎ ‎‏ماهیت وقف چه جوری است روشن نیست و وقف نامه فعلاً ندارد. حدود هجده سال‏‎ ‎‏قبل، آقایی در حریم قبرستان کارخانۀ شالی کوبی زده و موتورخانه اش را در خود‏‎ ‎‏قبرستان گذاشته و سیصد متر قبرستان بر اثر این موتورخانه، از کار افتاده است. علاوه‏‎ ‎‏بر آن سبوس ها (پوستۀ شالی) را در خود قبرستان می ریزد. در ضمن گاهی می شود که‏‎ ‎‏سبوس ها مقدار بیشتری از این قبرستان را اشغال می کند. جواب را به طور وضوح‏‎ ‎‏بفرمایید.‏

‏‏ضمناً چهل سال قبل، در اطراف همین قبرستان یعنی خود قبرستان، چهار‏‎ ‎‏ساختمان درست کرده اند و در آن سکونت دارند. و اخیراً ـ یعنی چهار سال قبل ـ‏‎ ‎‏مغازه ای درست کرده اند. وظیفه این ها چیست؟ با این که دو خانوار از این چهار‏
‏‎

‎‏خانوار، بسیار فقر مادی دارند، که انتقال برای ایشان میسور نیست.‏

‏‏بسمه تعالی، اگر وقف بودن قبرستان معلوم نیست و ملک یا حریم ملک یا‏‎ ‎‏قریه هم نیست، تصرفات مزبور با مراعات مقررات دولت اسلامی مانع‏‎ ‎‏ندارد.‏

‏‏[سؤال 8549]‏‏ ‏ ‏ 4653‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 30 / 10 / 1361‏

‏‏مدیر محترم دفتر امام خمینی، مدّ ظله العالی، خواهشمند است سؤال ذیل را از‏‎ ‎‏محضر مبارک امام ـ روحی له الفدا ـ استفتا فرموده، فتوای معظم له را اعلام فرمایید، که‏‎ ‎‏محل حاجت است.‏

‏‏شهرداری الیگودرز در سال 1317 به استناد شهادت چند نفر از مالکین و بزرگان‏‎ ‎‏شهر، مبنی بر متروکه بودن چهار قطعه قبرستان متروکه عمومی را به ثبت رسانده و‏‎ ‎‏پس از صدور اسناد مالکیت متمادیاً جهت احداث ساختمان به ادارات دولتی منتقل‏‎ ‎‏نموده است، من جمله در سال 1338 پنج هزار متر مربع از یکی از آن ها را جهت‏‎ ‎‏احداث ساختمان به ادارات دادگستری و ثبت اسناد رسماً صلح محاباتی کرده، که‏‎ ‎‏ساختمان دادگستری در سال های قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ساخته شده ومورد‏‎ ‎‏استفاده است و اعتبار لازم ـ جهت احداث ساختمان ثبت اسناد ـ در سال آتی در نظر‏‎ ‎‏گرفته شده است.‏

‏‏حالیه با عنایت به این که هیچ گونه سابقه ای دال بر این که زمین مذکور ـ که به‏‎ ‎‏صورت تپه ای است ـ از طرف کسی برای قبرستان وقف شده باشد، وجود ندارد،‏‎ ‎‏احداث بنای این اداره و بناهای احداث شده قبلی از نظر شرعی چگونه است؟‏

‏‏درود خداوند به شهدای راه اسلام و رزمندگان و با سلام به امام خمینی‏

‏‏بسمه تعالی، اگر وقف بودن قبرستان، معلوم نبوده و مورد حق کسی نیست،‏‎ ‎‏اشکال ندارد.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 8550]‏‏ ‏ ‏ 4654‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 6 / 2 / 1362‏

‏‏محضر مقدس حضرت امام، مدّ ظله العالی ‏

‏‏پس از اهدای تحیات خالصانه؛ معروض می دارد: بعضی از شهدا در جبهه کشته‏‎ ‎‏می شوند و یا مفقود الاثرند یا در جبهه و در شهر دیگر دفن می شوند؛ اما در قبرستان‏‎ ‎‏وطنشان صورت قبری درست می کنند و سنگ سرتاسری روی آن می گذارند و در‏‎ ‎‏واقع جای یک مرده را می گیرند. این کار چه صورت دارد؟‏

‏‏در پایان سلامتی آن وجود مقدس را از باری تعالی مسئلت دارم.‏

‏‏بسمه تعالی، اگر وقف بودن قبرستان محرز نیست یا در صورت وقف،‏‎ ‎‏مزاحمت با دفن اموات در قبرستان نشود، مانع ندارد. ‏

‏‏[سؤال 8551]‏‏ ‏ ‏ 4655‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 15 / 5 / 1358‏

‏‏رهبر نیکوکار و خیراندیش جامعه، امام خمینی، دامت برکاته‏

‏‏محترماً؛ ضمن سلام، با نهایت احترام؛ این جانب منزلی را از شخصی برای رفاه و‏‎ ‎‏آسایش خانواده ام در اسدآباد خریداری نمودم. هنگام خرید، به علت غریب بودن‏‎ ‎‏خود در این شهر از معایب منزل اطلاعی نداشتم و فروشنده هم به من چیزی نگفت.‏‎ ‎‏حال مدت یک ماه و نیم است در این منزل سکونت داریم و هم اکنون خود و‏‎ ‎‏خانواده ام از اهالی اسدآباد اطلاع حاصل نموده ایم که این منزل قبلاً زمینش ـ  به مدت‏‎ ‎‏تقریبی شصت الی شصت و پنج سال پیش  ـ قبرستان بوده است. اکنون با این وضعیت،‏‎ ‎‏می بینم کلیه زندگی خود را فروختم تا این منزل را خریداری نمودم و مقداری هم وام‏‎ ‎‏بانکی برای منزل بدهکار هستم. در زمان طاغوت از خدمت در ژاندارمری استعفا‏‎ ‎‏دادم و حال مدت هشت ماه تمام است بیکار می باشم و به طور دائم تقاضا برای کار‏‎ ‎‏نموده ام؛ زیرا دارای هشت سر عیال و اولاد از خود و یتیم از پدر هستم. نماز و روزه ما‏
‏‎

‎‏در این منزل هم نمی دانم حلال است یا حرام! و خانواده ام خیلی سخت دچار ترس و‏‎ ‎‏یک نوع حالت روحی شده اند. شخص فروشنده پولش را گرفته و رفته و آدرس هم از‏‎ ‎‏ایشان در دست ندارم. حال دست نیاز به سوی شما دراز می کنیم که برای حلال بودن‏‎ ‎‏آن تکلیفی صادر شود و خانواده ای را به ساحل نجات برسانید که بتوانیم با خیال‏‎ ‎‏آسوده عمری را در این منزل زندگی کنیم. در پایان از مساعدت شایان آن مرجع‏‎ ‎‏برجسته عالم روحانیت بی نهایت سپاس گزارم. والسلام علیکم ورحمة الله‌ وبرکاته ‏

‏‏بسمه تعالی، اگر وقف بودن آن ثابت نیست، تصرف شما در آن خانه مانع‏‎ ‎‏ندارد و نماز در آن خانه صحیح است.‏

‏‏[سؤال 8552]‏‏ ‏ ‏ 4656‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 10 / 3 / 1361‏

‏‏سؤال از دفتر رهبر کبیر انقلاب حضرت امام خمینی، مدّ ظله العالی‏

‏‏1. قبرستانی در قریه خرم آباد قزوین قرار دارد که در رژیم طاغوت حمامی در آن‏‎ ‎‏قبرستان ساخته شده و حالا می خواهیم آن حمام را راه بیندازیم. غسل کردن و نماز‏‎ ‎‏خواندن در آن حمام چه حکمی دارد؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر وقف بودن قبرستان محرز نباشد، تصرفات ذکر شده مانع‏‎ ‎‏ندارد و اعمال عبادی در آن جا صحیح است.‏

‏‏2. محصول زکات چاه عمیق موتوری چه حکمی دارد؟‏

‏‏بسمه تعالی، آبیاری زراعت اگر به وسیله موتور از آب چاه است، زکات یک بیستم است.‏

‏‏[سؤال 8553]‏‏ ‏ ‏ 4657‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 28 / 12 / 1359‏

‏‏محضر رهبر انقلاب، آیت الله‌ العظمی، حضرت امام خمینی، مدّظله العالی‏

‏‏زمینی است در وسط شهر خوی که در زمان اسبق، قبرستان بوده و در زمان سابق،‏‎ ‎‏متروک شده بود، و در اوایل رژیم طاغوتی، ساختمان دولتی در محلش بنا کرده بودند،‏
‏‎

‎‏و اکنون هم مدتی است مخروبه شده و بلا استفاده مانده است، آیا جایز است در‏‎ ‎‏عرصۀ مزبوره، شهرداری محل، مغازه احداث نموده و پول زمین آن را در مصارف‏‎ ‎‏عمومی شهر مصرف نماید؟ و یا باید از طرف حکومت شرعیه، آن جا را فروخته و‏‎ ‎‏وجه آن را در اماکن عمومی شهر، مثل قبرستان جدیدی صرف نماید؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر وقفیت آن محرز نباشد، استفاده از آن در مصارف عمومی‏‎ ‎‏مانع ندارد.‏

‏‏[سؤال 8554]‏‏ ‏ ‏ 4658‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 4 / 10 / 1361‏

‏‏حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، قائد اعظم و رهبر کبیر انقلاب اسلامی ‏

‏‏قطعه زمینی بایر، حدود ده سال قبل با سند رسمی خریداری شده است که پولش‏‎ ‎‏بلافاصله پرداخت گردیده و بعد از تحویل زمین و حفر چاه به کشاورزی و تأسیس‏‎ ‎‏دامداری اقدام گردید. حالا بعد از گذشت حدود ده سال، می گویند زمین مزبور‏‎ ‎‏موقوفه است و باید اجاره پرداخت کنید، در حالی که در سند هیچ نامی از موقوفه‏‎ ‎‏بودن برده نشده است. تکلیف ما شرعاً چیست؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر شرعاً وقف بودن ثابت نشود احکام ملک بر آن مترتّب‏‎ ‎‏می شود.‏

‏‏[سؤال 8555]‏‏ ‏ ‏ 4659‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 15 / 11 / 1361‏

‏‏محضر مبارک حضرت مستطاب، حجت الاسلام والمسلمین، آیت الله‌ العظمی‏‎ ‎‏فی الأرضین، امام خمینی، مدّ ظله العالی ‏

‏‏محترماً؛ پس از ابلاغ سلام و مسئلت صحت و سلامت وجود مبارک از درگاه‏‎ ‎‏خداوند متعال، به عرض می رساند: در زمان طاغوت، اداراتی از قبیل فرمانداری و‏‎ ‎‏دادگستری و شهرداری و مخابرات و استادیوم ورزشی و مدرسه و دبیرستان در شهر‏
‏‎

‎‏الیگودرز، در محل قبرستان هایی که تا حدودی کهنه بوده، یا به علت ساخته شدن‏‎ ‎‏خانه هایی در نزدیکی آن ها، چند سالی است که امواتی در آن ها دفن نشده، بنا گردیده.‏‎ ‎‏در این دو ـ سه سالۀ اخیر در همان قبیل قبرستان ها یکی ـ دو دبیرستان و مدرسه هم بنا‏‎ ‎‏شده است. اینک برای کارمندان این گونه ادارات و دبیرستان ها، که در بسیاری از‏‎ ‎‏اوقات شب و روز، و در سرما و گرما ناچارند در چنین ساختمان هایی نماز بخوانند،‏‎ ‎‏آیا اجازه می فرمایید در این قبیل ادارات و مدرسه ها، کارکنان و دانش آموزان، وضو‏‎ ‎‏بگیرند و نماز بخوانند یا خیر؟ استدعا دارد تکلیف کارکنان فعلی و آیندگان این ادارات‏‎ ‎‏و مدرسه ها را ـ که ابتلایی بزرگ برای آن ها شده ـ تعیین فرمایند. أجرکم علی الله‌ و أدام‏‎ ‎‏الله‌ ظلّکم علی رؤوس الأنام. والسلام علیکم ورحمة الله‌ وبرکاته‏

‏‏بسمه تعالی، اگر وقف بودن زمین ـ در مورد سؤال ـ برای دفن اموات محرز‏‎ ‎‏نیست، تصرفات اشکال ندارد.‏

‏‏[سؤال 8556]‏‏ ‏ ‏ 4660‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مبارک حضرت آیت الله‌ العظمی الامام خمینی، خواهشمند است نظر‏‎ ‎‏مبارک را در مورد سؤال شرعیه، زیر این ورقه مرقوم فرمایید.‏

‏‏در یکی از روستاهای فراهان اراک، مسجد فعلی از نظر جا و مکان و نوع بنا، به‏‎ ‎‏طوری است که لازم است یک مسجد، مطابق شؤونات اسلامی ایجاد گردد و این امر‏‎ ‎‏مورد اتفاق نظر مردم است؛ لذا پیش بینی شده است که مسجد جدید در گورستان‏‎ ‎‏متروک روستا ـ که حدود ده سال است کلاً در آن تدفین صورت نمی گیرد ـ احداث‏‎ ‎‏شود. ان شاء الله‌! حال، نظر آن جناب مستطاب چیست؟ البته گورستان فعلی نیز در‏‎ ‎‏خارج روستا می باشد.‏

‏‏بسمه تعالی، اگر وقف بودن گورستان معلوم نیست، مانع ندارد. ولی باید از‏‎ ‎‏نبش قبور اجتناب شود.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 8557]‏‏ ‏ ‏ 4661‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 28 / 8 / 1361‏

‏‏مسئول محترم دفتر امام در جماران، بعد از تقدیم سلام و آرزوی موفقیت شماها‏‎ ‎‏در امر خیر، مسأله ای راجع به زمین قبرستان دارم که بدین شرح می باشد: ‏

‏‏زمین قبرستانی است در بخش فراشبند فارس که بیرون از بخش فراشبند قرار دارد‏‎ ‎‏که حدوداً یک و نیم هکتار می باشد. این قبرستان کلاً متروکه شده و استفاده ای از آن‏‎ ‎‏نمی شود؛ ولی از نظر این که نزدیک به کوه واقع شده و زمین سفت و شنی می باشد،‏‎ ‎‏جهت حفر چاه بسیار مناسب است. ‏

‏‏این جانب حدود دو سال قبل یعنی در سال 1359 در قسمتی از زمین که مسیر‏‎ ‎‏عبور آب باران بوده و در آن قطعه زمین قبری نبود، اقدام به حفر چاه جهت آب دادن‏‎ ‎‏به نخیلات خود نمودم. (و ان شاء الله‌ اگر میسّر شد جهت کشاورزی هم از آن استفاده‏‎ ‎‏نماییم) و روی آن تلمبه گذاشته حتی یک اتاق هم برای این که در زمستان باران روی‏‎ ‎‏تلمبه نبارد و یا جهت وسایل دیگر از آن استفاده کنیم نزدیک به چاه درست کرده ام.‏‎ ‎‏لطفاً جریان را روشن نمایید که آیا می شود زمین قبرستان متروکه را آباد نمود یا خیر؟‏‎ ‎‏به چه طریق؟ همچنین این کاری را که بنده انجام داده ام چه صورت دارد؟ شرایط آن‏‎ ‎‏را بنویسید. از خداوند متعال آرزوی طول عمر جهت رهبر کبیر انقلاب را دارم.‏

‏‏بسمه تعالی، اگر وقف بودن قبرستان محرز نباشد و موجب نبش قبر نشود،‏‎ ‎‏با مراعات مقررات دولت اسلامی مانع ندارد. ‏

‏‏[سؤال 8558]‏‏ ‏ ‏ 4662‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مبارک حضرت امام، مدّ ظله العالی، سلام علیکم، ضمن آرزوی طول عمر‏‎ ‎‏برای آن امام بزرگوار، به عرض شریف می رساند:‏

‏‏ساختمان آموزش و پرورش ورامین، در مکانی واقع گردیده که بنا به اظهار جمعی‏‎ ‎‏از کارکنان این اداره، قبلاً وقفی و محوطۀ قبرستان بوده که توسط رژیم طاغوت به زور‏
‏‎

‎‏غصب و در آن ساختمان سازی شده است. ولی طبق نظر ادارۀ اوقاف شهرستان‏‎ ‎‏ورامین این محل، فاقد وقف نامه بوده و توسط ادارۀ اوقاف، به عنوان وقف،‏‎ ‎‏درخواست ثبت به عمل آمده، که پذیرفته شده و بعدها تفکیک گردیده و به دو قطعه‏‎ ‎‏تقسیم، که یک قطعه آن محل فعلی دبیرستان دخترانه فاطمیه و یک قطعه آن محل‏‎ ‎‏اداره آموزش و پرورش است. به موجب اسناد رسمی، از بابت هر دو قطعه، اجاره‏‎ ‎‏پرداخت می شود و این مکان در حال حاضر، در مرکز شهر واقع و آباد است. با توجه‏‎ ‎‏به مراتب فوق، استدعا می شود راهنمایی بفرمایید کارکردن و نماز خواندن در این‏‎ ‎‏اداره، چه صورتی دارد و در صورت داشتن اشکال؛ تکلیف، نسبت به نمازهایی که‏‎ ‎‏قبلاً خوانده شده چیست؟ ‏

‏‏خداوند تبارک و تعالی حافظ آن امام بزرگوار باشد، ان شاء الله‌.‏

‏‏بسمه تعالی، اگر به وجه شرعی ثابت نیست که زمین ذکر شده، وقف شرعی‏‎ ‎‏برای دفن اموات باشد؛ تصرفات و نماز در آن اشکال ندارد.‏

‏‏[سؤال 8559]‏‏ ‏ ‏ 4663‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 13 / 11 / 1361‏

‏‏قم، دفتر استفتائات امام خمینی‏

‏‏با ابلاغ تحیّت و سلام، به استحضار می رساند: قبرستانی که احیا بوده و در زمان‏‎ ‎‏رژیم طاغوت در داخل شهر به وسیلۀ شهرداری دماوند غصب و تبدیل به فضای سبز‏‎ ‎‏و خیابان و قسمتی نیز ساختمان گردیده است و حدود یازده سال از عمر این ساختمان‏‎ ‎‏ـ که محل استقرار فرمانداری می باشد ـ می گذرد. ‏

‏‏1. آیا اقامۀ نماز در آن جایز می باشد؟‏

‏‏2. با توجه به این که خانۀ مسکونی فرماندار نیز در همین ساختمان می باشد، آیا‏‎ ‎‏سکونت در آن جایز است؟‏

‏‏بسمه تعالی، در صورتی که وقف بودن قبرستان محرز نباشد و ملک کسی‏‎ ‎‏نباشد، تصرفات و نماز در آن مانع ندارد. ‏

‏‎ ‎

‏‎

‎