فروش و تبدیل وقف و وسائل آن

‏‏فروش و تبدیل وقف و وسائل آن‏

‏‏[سؤال 8292]‏‏ ‏ ‏ 4443‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏خدمت حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، رهبر کبیر ایران، مدّ ظله العالی‏

‏‏شخصی، مسجدی را بنا نمود در محل خود و یک جفت قالی خوب هم که در‏‎ ‎‏منزل داشت وقف مسجد نمود و این قالی اگر در مسجد باشد چون خادم ندارد‏‎ ‎‏احتمالاً دزد خواهد برد و اگر در منزل باشد چون مورد استفاده نیست خراب خواهد‏‎ ‎‏شد، حال می تواند آن را بفروشد و بهای آن را در همان مسجد صرف نماید، یا این که‏‎ ‎‏به مسجد دیگر که خادم و نگهبان دارد بدهند و یا راه های دیگری که مورد نظر آن‏‎ ‎‏بزرگوار می باشد، راهنمایی فرمایید.‏

‏‏والسلام علی عباد الله‌ الصالحین‏

‏‏بسمه تعالی، باید در همان مسجد باشد و مواظبت کنند دزد نبرد.‏

‏‏[سؤال 8293]‏‏ ‏ ‏ 4444‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏خدمت حضرت آیت الله‌ العظمی رهبر انقلاب اسلامی امام خمینی، مدّ ظله العالی‏

‏‏حسینیه یا به اصطلاح پاکستانی «امام باره» یک جایی ساخته شده و در چند سال‏‎ ‎‏گذشته در آن جا احتمال سیلاب و بهمن می باشد و نیز ستون ها پوسیده و کمی خراب‏‎ ‎‏شده، لذا مردم آبادی این حسینیه را خراب کردند و مصالح حسینیه را، و پول از مردم‏‎ ‎‏جمع کردند و حسینیه جایی دیگر ساختند بنابراین خراب کردن حسینیه و مصالح آن‏‎ ‎‏حسینیه را مصرف به حسینیه دیگر، جایز است یا خیر؟ در این صورت نماز و‏‎ ‎‏عزاداری امام حسین و غیره جایز است یا خیر؟ حکم الله‌ را بیان فرمایید.‏

‏‏بسمه تعالی، نماز و عزاداری در حسینیۀ دوم اشکال ندارد.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 8294]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 4900‏

‏‏2. اثاث حسینیه ای که الآن متروکه و مخروبه شده و اگر بماند ضایع می شود،‏‎ ‎‏حکمش چیست؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، اگر در آن حسینیه یا حسینیۀ دیگر قابل استفاده نیست‏‎ ‎‏بفروشند و صرف احتیاجات حسینیه نمایند.‏

‏‏[سؤال 8295]‏‏ ‏ ‏ 4445‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 16 / 12 / 1361‏

‏‏محضر مبارک رهبر کبیر انقلاب، حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، دامت‏‎ ‎‏برکاته، پس از تقدیم سلام و عرض ارادت و آرزوی دوام عمر آن جناب تا ظهور‏‎ ‎‏حضرت مهدی علیه السلام، به عرض می رساند که به مسأله ذیل پاسخ فرمایید:‏

‏‏مشهور است که زمینی وقف اولاد ذکور است. این زمین، فاقد وقف نامه و سند‏‎ ‎‏می باشد و چند نسل گذشته است؛ از نظر تقسیم، اولاد ذکور به دردسر و اختلاف و‏‎ ‎‏درگیری دچار شده اند. با توجه به مطالب فوق، آیا می شود زمین مذکور را فروخت یا‏‎ ‎‏خیر؟ و آیا می توان بین اولاد ذکور مبایعه نمود و اولاد ذکور، به اولاد ذکور دیگر خرید‏‎ ‎‏و فروش نمایند یا خیر؟ والسلام علیکم ورحمة الله‌ وبرکاته‏

‏‏بسمه تعالی، اگر وقف بودن آن محرز است، باید بر طبق وقف عمل شود؛ و‏‎ ‎‏با امکان بهره برداری از آن، فروش آن جایز نیست.‏

‏‏[سؤال 8296]‏‏ ‏ ‏ 4446‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر پرفیض رهبر انقلاب، امام خمینی، مدّ ظله‏

‏‏عرصه روستای گرگ تپۀ ورامین سال ها موقوفه مدرسۀ سپهسالار قدیم بوده، تا‏‎ ‎‏رضاخان قریب چهل وپنج سال قبل، آن را ملک خود قرار داده و در عوض، روستای‏‎ ‎‏خالدآباد را به عنوان تبدیل به مدرسه داده؛ سپس پسرش محمدرضا، گرگ تپۀ مذکور‏
‏‎

‎‏را به نام ارث پدرش، بین روستاییان تقسیم کرده و پولش را گرفته. روستاییان هم با‏‎ ‎‏اسناد رسمی آن روز، اراضی را به یکدیگر و یا به افراد بی اطلاع از سابقۀ وقف، چند‏‎ ‎‏دست به هم فروخته اند به طوری که در این روستا شهرکی به نام شهرک مدرس‏‎ ‎‏تشکیل گردیده. اکنون که با تحقق جمهوری اسلامی همۀ حقوق شرعیه باید استیفا‏‎ ‎‏شود، رأی مبارک را در صحت و فساد تبدیل اولیۀ رضاخان و معاملات افراد با‏‎ ‎‏یکدیگر و احداث اعیان و پول هایی که روستاییان به محمدرضا دادند و روستای‏‎ ‎‏خالدآبادِ عوض ـ  که فعلاً ملک مدرسه است ـ و این که اگر موقوفۀ اولیه به مدرسه‏‎ ‎‏برگردد، خالدآبادِ عوض به چه مصرفی می رسد و پول هایی که از روستاییان در مقابل‏‎ ‎‏فروش اراضی گرفته اند، قابل استرداد است یا نه و این که مدرسه آیا با مالک بودن‏‎ ‎‏عوض و قبل از اعلام استرداد وقف می تواند اجارۀ زمان گذشته را مطالبه نماید یا نه؟‏‎ ‎‏بیان فرمایید، تا همه رأی مطاع را امتثال و از حیرت رها شوند.‏

‏‏بسمه تعالی، اگر معلوم است که زمین وقف است، فروش و تبدیل آن جایز‏‎ ‎‏نبوده و امر آن با متولی شرعی وقف است و محلی که به ازای وقف داده‏‎ ‎‏شده، مربوط به دولت اسلامی است.‏

‏‏[سؤال 8297]‏‏ ‏ ‏ 4447‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏دفتر محترم امام خمینی‏

‏‏احتراماً به عرض می رساند که پدر این جانبان در سال 1333 موازی دوازده حبه‏‎ ‎‏ملک خریداری نموده و بعد از انقلاب مشخص شد که وقفی است، آیا پولی که پدر ما‏‎ ‎‏داده به ما می رسد یا خیر؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، خرید و فروش وقف باطل است و اگر به وجه شرعی‏‎ ‎‏ثابت  شود که ملک خریده شده وقف بوده فروشنده پولی را که از خریدار‏‎ ‎‏گرفته ضامن است باید برگرداند به خریدار و اگر خریدار فوت کرده باید به‏
‏‎

‎‏ورثۀ او بازگرداند و چنانچه در این باره نزاعی باشد به محاکم صالحه‏‎ ‎‏مراجعه کنند.‏

‏‏[سؤال 8298]‏‏ ‏ ‏ 4448‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مقدس زعیم و مرجع و رهبر عالی قدر، حضرت آیت الله‌ العظمی امام‏‎ ‎‏خمینی، دام عمره العالی و ظله الشریف، سلام علیکم، موفقیت و طول عمر آن پیشوای‏‎ ‎‏عظیم الشأن از درگاه قادر متعال خواهانیم. ‏

‏‏روستایی کوهستانی به نام «لایزنگان علیا» در دوازده فرسخی شهرستان داراب‏‎ ‎‏فارس واقع است. اهالی آن با خودیاری و وسایل اولیه، جاده ای در دل کوه و رودخانه‏‎ ‎‏احداث کرده، ولی در فصل زمستان هر ساله سیل آن را تخریب می کند و در نتیجه در‏‎ ‎‏وضع بسیار طاقت فرسا زندگی می کنند و فاقد جاده هستند. اخیراً در اثر تلاش اهالی،‏‎ ‎‏از طرف ادار‏‏ۀ‏‏ راه سازی قرار شده جاده ای برای آن ها احداث کنند. مسیری که تعیین‏‎ ‎‏شده از وسط باغ های آن ها می گذرد. ضمناً یک قطعه باغ بادامی کوچک که وقف بر‏‎ ‎‏حضرت سیدالشهدا علیه السلام می باشد، در مسیر قرار گرفته و طبق نظری‏‏ۀ‏‏ کارشناس و نقشه‏‎ ‎‏بردار، چون منطقه کوهستانی است و امکانات هم محدود می باشد، فعلاً مسیری غیر‏‎ ‎‏از این نیست. لهذا اجازه می فرمایید که آن قطعه باغ وقفی در مسیر واقع شود و به جای‏‎ ‎‏آن باغ دیگری خریداری گردد یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، خرید و فروش و تغییر وقف جایز نیست، ولی اجارۀ آن از‏‎ ‎‏متولی شرعی، با مراعات جهت و مصلحت وقف اشکال ندارد.‏

‏‏[سؤال 8299]‏‏ ‏ ‏ 4449‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مبارک حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، دامت برکاته‏

‏‏ضمن تقدیم سلام و آرزوی توفیق بیشتر و سلامت آن رهبر عظیم الشأن تا ظهور‏
‏‎

‎‏حضرت مهدی ـ عجل الله‌ تعالی فرجه الشریف ـ تقاضا دارد به مسأله زیر پاسخ داده‏‎ ‎‏شود.‏

‏‏زمینی برای کورۀ آجرپزی خریداری شده و کوره حفر شده است، پس از یک سال‏‎ ‎‏معلوم شده که زمین وقف بر اولاد می باشد. آیا می شود برای آجرپزی از خاک آن‏‎ ‎‏استفاده کرد؟ والسلام علیکم ورحمة الله‌ وبرکاته‏

‏‏بسمه تعالی، معامله باطل است و در فرض مذکور تصرف جایز نیست.‏

‏‏[سؤال 8300]‏‏ ‏ ‏ 4450‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏زمینی است موقوفه که در وسط روستا قرار گرفته است. و دوطرف آن را‏‎ ‎‏زمین های شخصی گرفته است و دوطرف دیگر آن، جاده عمومی گرفته، حال دوطرفی‏‎ ‎‏که زمین های شخصی قرار گرفته، برای ساختن خانه مناسب است. ولی راهی جز از‏‎ ‎‏میان زمین موقوفه نیست. حال آیا می شود راهی از میان زمین موقوفه در صورتی که‏‎ ‎‏ضرر به زمین موقوفه نرسانده باشد، منتهی به زمین های شخصی شود؟ جواب مسأله‏‎ ‎‏را بیان فرمایید و همچنین، آیا می شود این زمین را خریداری و یا تبدیل به احسن، در‏‎ ‎‏محل دیگر شود و یادآوری می شود: این زمین در اثر این که میان روستا است فاقد‏‎ ‎‏حاصل است. چون؛ حاصل آن از گزند حیوانات محفوظ نیست. ‏

‏‏بسمه تعالی، خرید و فروش و تغییر وقف جایز نیست.‏

‏‏[سؤال 8301]‏‏ ‏ ‏ 4451‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 21 / 6 / 1361‏

‏‏حضور رهبر انقلاب و بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران، امام خمینی، مدّ ظله‏‎ ‎‏العالی، احتراماً؛ پس از سلام و آرزوی طول عمر آن امام بزرگوار، از خداوند متعال، به‏‎ ‎‏عرض عالی می رساند:‏

‏‏این جانب به منظور تهیه سرپناه برای خانواده ام، یک قطعه زمین به مساحت پانصد‏
‏‎

‎‏مترمربع از اراضی قریه بینجلو ساری که شش دانگ در سال 1352 در اجرای قانون‏‎ ‎‏تبدیل به احسن موقوفات عام به زارعان صاحب نسق واگذار شده است. و من از زارع‏‎ ‎‏صاحب نسق خریداری نموده ام. در زمان تصدی وزارت برادر شیبانی، در وزارت‏‎ ‎‏کشاورزی پس از مکاتبات، سرانجام نسبت به انتقال قطعی آن، از زارع فروشنده به‏‎ ‎‏این جانب، در چارچوب تبصره 2، ماده 19 و ماده یک لایحه قانونی مصوب شورای‏‎ ‎‏انقلاب، موافقت قانونی شد و نتیجتاً یازده نفر ورثه قانونی مرحوم زارع، با طیب خاطر‏‎ ‎‏نسبت به انتقال قطعی زمین موصوف در دفترخانه اسناد رسمی اقدام نمودند و‏‎ ‎‏این جانب دارای سند مشاعی شدم. از آن جایی که سند این جانب می بایست از طریق‏‎ ‎‏اداره ثبت به سند دفترچه ای تبدیل شود تا راه گشای این جانب گردد، لذا از محضر‏‎ ‎‏مبارک امام، تقاضا دارد؛ بفرمایید که: انجام این کار، موافق شرع مقدس اسلام است‏‎ ‎‏یا  خیر؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، خرید و فروش وقف جایز نیست ولی اجارۀ آن از متولی‏‎ ‎‏شرعی ـ با مراعات جهت و مصلحت وقف ـ مانعی ندارد ولو این که‏‎ ‎‏بخواهد در آن زمین، خانه بسازد.‏

‏‏[سؤال 8302]‏‏ ‏ ‏ 4452‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 4 / 12 / 1361‏

‏‏دفتر مبارک استفتائات حضرت امام خمینی، اطال الله‌ عمره‏

‏‏ضمن ابلاغ احترام و تحیات وافر و توفیقات روزافزون در خصوص مسائل ذیل،‏‎ ‎‏اشعار می دارد و در انتظار جواب هستیم. ‏

‏‏قطعه زمینی است حدود 330 متر مربع، وقف حضرت ابا عبدالله‌ الحسین علیه السلام در‏‎ ‎‏یکی از روستاهای داراب فارس به نام هربدان، که در میان محل واقع گردیده و‏‎ ‎‏بلااستفاده و بی منفعت مانده است. آیا اجازه می فرمایید با قطعه زمین مزروعی در‏‎ ‎‏حومه روستای مزبور معاوضه گردد؟‏

‏
‏‎

‎‏توضیحاً این که بعد از معاوضۀ زمین مزبور واقع در محل، می توان وقف مسجد یا‏‎ ‎‏حسینیه نمود. ‏

‏‏بسمه تعالی، فروش وقف و معاوضه آن جایز نیست، ولی با نظر متولی و‏‎ ‎‏مراعات جهت وقف، می توان آن را اجاره داد برای استفادۀ ممکن و‏‎ ‎‏اجرت آن را در جهت وقف صرف نمود. ‏

‏‏[سؤال 8303]‏‏ ‏ ‏ 4453‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 8 / 8 / 1360‏

‏‏حضور مبارک رهبر عالی قدر، حضرت آیت الله‌ امام خمینی، مدّ ظله العالی ‏

‏‏زیدی املاک و رقباتی را که از آن جمله: کردبن سفلی و علیا و دولت آباد می باشد و‏‎ ‎‏واقع است در کرون اصفهان، وقف نموده، مصارف آن را بعد از وضع اخراجات و‏‎ ‎‏حقوق نفقة القنوات و مؤونات زراعات و حق التصدی و حق التولیه به شرط عشر و‏‎ ‎‏نیم بقیه را منوط به رأی صواب نمایی متولی صرف مصالح روضات مطهرات‏‎ ‎‏مقدسات از روشنایی و غیره و ایصال به ارباب استحقاق و سکنه متوطنین آن عتبات‏‎ ‎‏عالیات نمایند ـ مقرر نموده ـ هرچند رقبات موقوفه مزبور را رژیم سابق به فروش‏‎ ‎‏رسانده و ـ به عنوان قانون اصلاحات ارضی ـ به رعایا انتقال داده، لیکن مقدار ناچیزی‏‎ ‎‏از هر یک از رقبات به عنوان مستثنیات از قانون مزبور، برای موقوفه باقی گذارده اند،‏‎ ‎‏بفرمایید: ‏

‏‏أولاً: آن فروش رژیم سابق ـ به عنوان اصلاحات ارضی ـ شرعاً صحیح یا محکوم‏‎ ‎‏به حرام است؟ حکم آن را بیان فرمایید.‏

‏‏ثانیاً: چون؛ ضمن یکی از فرمایشات آن رهبر عالی قدر، در رادیو و تلویزیون که‏‎ ‎‏تأکید در تشکیل جلسات روضه خوانی و این که، مصارف این گونه موقوفه را صرف در‏‎ ‎‏روضه خوانی نمایید. اجازه می فرمایید؛ با توجه به مصارف موقوفه مزبور و توجه به‏‎ ‎‏این زمان، آیا مصارف موقوفه را ـ به شرح فوق ـ صرف روضه خوانی خامس آل عبا،‏
‏‎

‎‏حضرت ابا عبدالله‌ الحسین علیه السلام نماییم یا خیر؟ حکم آن را بیان فرمایید.‏

‏‏بسمه تعالی، خرید و فروش وقف باطل است و درآمد آن درصورت امکان‏‎ ‎‏باید در جهت وقف، طبق قرار واقف صرف شود.‏

‏‏[سؤال 8304]‏‏ ‏ ‏ 4454‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 13 / 11 / 1361‏

‏‏حضور محترم حضرت آیت الله‌ العظمی جناب مستطاب آقای حاج آقا روح الله‌‏‎ ‎‏خمینی، ایّده الله‌ تعالی‏

‏‏چادر تکیه به نام حضرت ابوالفضل العباس علیه السلام در شهر ری، مورد لزوم نیست و‏‎ ‎‏زمین برای احداث تکیه، خریداری شده است. آیا می توانیم چادر تکیه مذکور را‏‎ ‎‏فروخته و تبدیل به احسن نماییم تا وجه آن را برای ساختمان همان تکیه مصرف‏‎ ‎‏کنیم؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، جایز نیست.‏

‏‏[سؤال 8305]‏‏ ‏ ‏ 4455‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مبارک آیت الله‌ العظمی امام خمینی، دام ظله العالی‏

‏‏شخصی یک مقدار زمین خریده که در اصل باغ بوده است. بعد از آن که منزل‏‎ ‎‏درست کرده، برای مشتری کشف شده؛ که این باغ وقف عام بوده، برای استفاده مردم،‏‎ ‎‏اما بعد از این که استفاده کم شده، کسی که باغ در تصرف او بوده، فروخته و مشتری هم‏‎ ‎‏خبر نداشت که وقف بوده است. امید است که مسأله شرعی این جانب واضح شود که‏‎ ‎‏آیا تصرف من که منزل درست نموده ام صحیح است یا نه؟ در صورتی که صحیح‏‎ ‎‏نباشد به چه قسم صحیح می شود؟ والسلام علیکم‏

‏‏بسمه تعالی، خرید و فروش وقف باطل است و برای جواز تصرف در آن،‏‎ ‎‏نظر متولی خاص و با نبود او، حاکم شرع معتبر است.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 8306]‏‏ ‏ ‏ 4456‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 6 / 11 / 1361‏

‏‏حضرت آیت الله‌ العظمی الامام خمینی، مدّ ظله العالی، والحمد لله‌ والصلاة علی‏‎ ‎‏محمد و آله، والسلام علیکم ورحمة الله‌ وبرکاته‏

‏‏عرض می شود در اجرای قانون اصلاحات ارضی ـ که از پایه و مایۀ آن استحضار‏‎ ‎‏کافی دارید ـ سوء جریانات مسلّمی با تبانی مأمورین دولت وقت و عده ای از مردم‏‎ ‎‏سودجو به وقوع پیوست؛ و نتیجتاً اراضی زراعی موقوفات، در تهران و حومه را که‏‎ ‎‏ارزش خانه سازی پیدا کرده و به مبالغ معتنابه خرید و فروش می شد، به قیمت کمتر از‏‎ ‎‏یک سه هزارم ارزش روز به اشخاص سودجو و سست ایمان، به عنوان زارع صاحب‏‎ ‎‏نسق زراعی، فروخته و سند داده اند. به عنوان مثال، قریب به نه هزار متر از اراضی‏‎ ‎‏موقوفۀ مرحوم میرزا بزرگ نوری در لویزان را در سال 1356 یعنی یک سال قبل از‏‎ ‎‏انقلاب اسلامی به مبلغ یک هزار و ده تومان به شخصی فروخته اند که هم اکنون حداقل‏‎ ‎‏دوازده میلیون تومان ارزش دارد. موقع واگذاری نیز حداقل شش میلیون تومان ارزش‏‎ ‎‏معاملاتی آزاد داشت. حکم شرعی این قبیل واگذاری ها و اسناد آن ها، از نظر صحت و‏‎ ‎‏بطلان اولیه چیست؟‏

‏‏بسمه تعالی، وقف، قابل خرید و فروش نیست.‏

‏‏[سؤال 8307]‏‏ ‏ ‏ 4457‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 27 س 6 / 1358‏

‏‏خدمت مقام معظم شریف رهبر عالی قدر شیعیان جهان حضرت آیت الله‌ العظمی‏‎ ‎‏نایب الامام، امام خمینی عرض می دارم که این جانب که از شهرستان خمین می باشم و‏‎ ‎‏در تاریخ جمادی الاول 1320 یا 1299 که حدود صد سال پیش است پدران من یک‏‎ ‎‏شعیر ملک از قریه ورآباد را وقف نموده اند و همچنان پدر به پسر که وقف اولاد بزرگ‏‎ ‎‏یا ارشد بوده و به من اکنون رسیده که در وقف نامه هم این طور نوشته است. در حال‏‎ ‎‏حاضر زمین های آن بیشتر در وسط آبادی قرار دارد و زیر پای مردم و حشم می باشد و‏
‏‎

‎‏قابل کشت نیست و اگر بخواهم دور آن را دیوار بکشم خرج آن زیاد می شود و پول‏‎ ‎‏نیست و دوم مقدار زیاد آن بلند است و آبگیر نیست، نظر به این که زمین ها برای‏‎ ‎‏ساختمان مناسب است ولی آن طور نیست که اجاره دهم پول اجاره بها را خرج وقف‏‎ ‎‏آن کنم، چون که کسی اجاره نمی کند لذا برای صرف موقوفه اگر راهی دارد امر فرمایید‏‎ ‎‏یا این که بفروشم و به جای آن زمینی که قابل کشاورزی بهتر است بخریم، یا با کسانی‏‎ ‎‏که می خواهند برای ساختمان تعویض نماییم برای این که منافع موقوفه بهتر باشد.‏‎ ‎‏سؤال دیگر آن که خودم می توانم در آن ساختمان بسازم یا خیر، یا این که آن را باغ کنم‏‎ ‎‏که باغ کردن آن تا چند سال که میوه آن دست بیاید خرج زیاد دارد، پس خواهشمندم‏‎ ‎‏نظر خود را سریعاً اعلام نمایید و برادران و خواهران ادعا می کنند، آیا قابل تقسیم‏‎ ‎‏هست یا نه؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، اگر شما مصداق منحصر موقوف علیه هستید می توانید با نظر‏‎ ‎‏متولی شرعی آن را ساختمان یا باغ نمایید و از آن استفاده کنید و در هر‏‎ ‎‏صورت فروش آن جایز نیست.‏

‏‏[سؤال 8308]‏‏ ‏ ‏ 4458‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 8 / 4 / 1362‏

‏‏حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، دامت برکاته علی رؤوس المسلمین و سلام‏‎ ‎‏علیکم مادامت السموات والارض‏

‏‏اگر فرد یا افرادی، مقداری از اراضی خود را وقف نماید و بدین گونه آن را در‏‎ ‎‏اختیار متولّی یا متولّیانی قرار دهد که آن ها، آن اراضی را بفروشند و از پولی که دریافت‏‎ ‎‏می نمایند، مسجد، فاطمیه یا حسینیه ای و یا مراکز دیگر مذهبی بسازند، آیا آن متولّی یا‏‎ ‎‏متولّیان، مجاز هستند مقداری از آن پول اراضی را به صاحبان اولی (یعنی واقفین)‏‎ ‎‏بپردازند؟‏

‏‏بسمه تعالی، چنانچه وقف تمام شده باشد، واقف نمی تواند اجازه فروش‏‎ ‎‏آن را بدهد، ولی اگر وقف تمام نشده، اختیار با صاحب ملک است.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 8309]‏‏ ‏ ‏ 4459‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 2 / 4 / 1361‏

‏‏محضر مقدس رهبر انقلاب و بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران، حضرت امام‏‎ ‎‏خمینی، دامت برکاته العالی‏

‏‏شخصی قریب دوازده سال پیش، موازی سیصد مترمربع زمین از طرف مادرش به‏‎ ‎‏وسیله برادرش ـ که هر دو در حیات هستند ـ گیرش می آید و در همان وقت، آن را‏‎ ‎‏می فروشد به مبلغ یکهزار و هشتصد تومان. پس از گذشت این مدت، چون به گفت‏‏ۀ‏‎ ‎‏اشخاصی مؤمن و مؤمنه، آن زمین وقف حضرت سیدالشهدا علیه السلام بوده، حال شخص‏‎ ‎‏بالا می خواهد دین خود را ادا کند. چه باید بکند، درصورتی که وضع مالی شخص بالا‏‎ ‎‏هم خیلی خوب نیست و مبلغ دو هزار تومان برای ادای دین خود کنار گذارده است؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر وقفیت به وجه شرعی ثابت باشد، فروش باطل است؛ پول‏‎ ‎‏را باید به خریدار برگرداند و زمین به وقف برگردد.‏

‏‏[سؤال 8310]‏‏ ‏ ‏ 4460‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 10 / 5 / 1361‏

‏‏محضر مقدس حضرت آیت الله‌ العظمی، نایب الامام، آقای خمینی، مدّ ظله العالی،‏‎ ‎‏مستدعی است جواب مسأله ذیل را مرحمت فرمایید:‏

‏‏در یکی از قرای کوهستانی در زمان طاغوت بزرگ ـ رضا شاه ـ دولت وقت آن‏‎ ‎‏روز، زمین های مزروعی زیادی را جهت انبار زغال سنگ از مالکین آن ها به اجبار و‏‎ ‎‏اکراه خریداری کرده است. یک قطعه از آن زمین ها، موقوفه بوده که مال الاجارۀ آن بر‏‎ ‎‏طبق وقف عمل می شده، متولی با پولی که به او داده بودند دو قطعه زمین در جای‏‎ ‎‏دیگر قریه عوض موقوفه خریده و مال الاجاره آن را صرف در راه سازی و تعمیر‏‎ ‎‏مسجد و غیره می نماید. زمین موقوفۀ مذکور که بالاجبار از متولی خریده اند، بدون‏‎ ‎‏رضایت او، به ادارۀ تربیت بدنی واگذار شده و امروز قسمتی از میدان و زمین فوتبال‏‎ ‎‏بچه ها می باشد. آیا بر متولی زمین موقوفه مذکور واجب است که از دولت وقت و‏
‏‎

‎‏حکومت جمهوری اسلامی تقاضای استرداد زمین مذکور را نماید و از او پس بگیرد؟‏‎ ‎‏البته زمین موقوفه مذکور را وصی حسب وصیت موصی، پس از ده سال وقف نموده‏‎ ‎‏است. جهت توضیح، رونوشت وصیت نامه را پیوست می نماید.‏

‏‏بسمه تعالی، موقوفۀ فروخته شده به حال وقف باقی است و متولی شرعی‏‎ ‎‏وقف می تواند ـ اگر صلاح بداند ـ آن را به متصرف اجاره دهد و وجه اجاره‏‎ ‎‏را در جهت وقف صرف نماید.‏

‏‏[سؤال 8311]‏‏ ‏ ‏ 4461‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مبارک رهبر عظیم الشأن جهان اسلام، حضرت آیت الله‌ العظمی امام‏‎ ‎‏خمینی، دامت برکاته الشریف‏

‏‏1. اراضی زراعی ای وقف بر عزاداری حضرت سید الشهدا علیه السلام است که فعلاً بر اثر‏‎ ‎‏توسع‏‏ۀ‏‏ شهر یا روستا، در داخل محدوده قرار گرفته، به نحوی که امکان زراعت نیست‏‎ ‎‏و در نتیجه، زمین بلا استفاده مانده است. آیا می توان اراضی فوق الذکر را فروخت و‏‎ ‎‏در جای مناسب، زمینی خریداری کرد؟ یا می شود جهت ایجاد ساختمان، به اجاره‏‎ ‎‏واگذار نمود و مال الاجاره را در محل موقوفه، صرف و خرج کرد؟ نظر مبارک را‏‎ ‎‏مرقوم فرمایید.‏

‏‏بسمه تعالی، فروش وقف جایز نیست؛ ولی اجاره دادن وقف برای‏‎ ‎‏ساختمان، با مراعات جهت و مصلحت وقف، زیر نظر متولی شرعی‏‎ ‎‏اشکال ندارد.‏

‏‏2. دانش آموزان و یا معلمینی که در غیر وطن خود به تحصیل و یا تدریس اشتغال دارند و از محل‏‎ ‎‏درس یا تدریس تا وطن اصلی آنان بیش از چهار فرسخ شرعی فاصله است، آیا در محل تحصیل و‏‎ ‎‏تدریس می توانند نماز را تمام و روزه نیز بدارند؟ نظر مبارک را بیان فرمایید. ‏

‏‏بسمه تعالی، تا در محل تحصیل و درس، قصد اقامت ده روز نکنند، نماز قصر است و روزه‏‎ ‎‏صحیح نیست.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 8312]‏‏ ‏ ‏ 4462‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏دفتر امام خمینی دامت برکاته، ضمن تقدیم سلام به استحضار می رسانم حقیر‏‎ ‎‏موازی 9 حبه زمین بی آب تاج آباد در رژیم قبلی که زمین موقوفه اولادی که نصف آن‏‎ ‎‏متعلق به متولی آن می باشد و نصف دیگر به ورّاثش می باشد که زمین را زراعت‏‎ ‎‏نمودیم و تنزه زمین را حساب کردیم و هشت قسط آن را پرداخت نمودیم و زمین را‏‎ ‎‏رژیم قبلی به حقیر فروخته اند و یک مبلغ کمی تنزه حساب کردیم آیا این مبلغ مال‏‎ ‎‏حقیر می باشد و یا به متولی داده شود یا در راه غیر این ها؟ آنچه فتوای حضرت امام و‏‎ ‎‏حضرت عالی می باشد حقیر را مسبوق فرمایید. والسلام‏

‏‏بسمه تعالی، خرید و فروش وقف جایز نیست و باید با نظر متولی شرعی و‏‎ ‎‏مراعات جهت وقف عمل شود.‏

‏‏[سؤال 8313]‏‏ ‏ ‏ 4463‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 3 / 1361‏

‏‏محضر مبارک حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، رهبر کبیر انقلاب و مرجع‏‎ ‎‏عالی قدر، با درود فراوان، به عرض می رساند:‏

‏‏زید ملک خود را به نحو ابد وقف اولاد ذکور نموده و صیغۀ وقف در محضر شرع‏‎ ‎‏خوانده شده است واقف در حال حیات، مال وقف را به تصرف اولاد ذکور طبقۀ اول‏‎ ‎‏خود داده و با قبض و اقباض، عمل وقف تحقق یافته و مقرر گردیده است که طبقات‏‎ ‎‏بعدی (نسلاً بعد نسل) برابر نظر واقف از عین ملک و درآمد منتفع شوند و ملک نیز به‏‎ ‎‏نام «موقوفۀ بر اولاد ذکور» به ثبت رسیده است.‏

‏‏1. آیا دیگران و یا یکی از موقوف علیهم می توانند ملک موقوفه را به شخص ثالث‏‎ ‎‏بفروشند یا نه ؟ و در صورت فروش، آیا آن معامله باطل و تصرف خریدار در ملک‏‎ ‎‏حرام است یا خیر؟‏

‏
‏‎

‎‏2. اگر فروش ملک موقوفه بدون رضایت موقوف علیهم، به اکراه و اجبار از طرف‏‎ ‎‏دولت طاغوتی، در مقابل ثمن خیلی خیلی نازل به عنوان اصلاحات ارضی به عمل‏‎ ‎‏آید، و موقوف علیهم از قبوض اقساطی و قیمت ملک تا کنون چیزی دریافت‏‎ ‎‏نداشته اند. آیا بطلان این انتقال اجباری، و احیای حق مالکین واقعی، که از حق شرعی‏‎ ‎‏خود محروم نمانند، به چه نحوی جبران پذیر است؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، فروش وقف باطل است.‏

‏‏[سؤال 8314]‏‏ ‏ ‏ 4464‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 1 / 8 / 1358‏

‏‏حضرت آیت الله‌ العظمی جناب آقای خمینی، دام ظله العالی، پس از اهدای سلام،‏‎ ‎‏به عرض مبارک می رساند:‏

‏‏قبرستان متروکه ای است شهرداری در زمان طاغوت به یک نفر فروخته است. و‏‎ ‎‏آن شخص در آن قبرستان احداث بنا نموده است و بعد به وسیلۀ ادارۀ ثبت و دفاتر‏‎ ‎‏اسناد، چند دست گشته است و به چند نفر فروخته شده، ولی به غیر از نفر اول و کسی‏‎ ‎‏که در طبقۀ فوقانی دکان ها ساکن است، هیچ کدام از این خریدارها (خریدارهای‏‎ ‎‏بعدی) در زمین مذکور خرج نکرده اند و فقط معامله نموده اند. قبرستان مذکور برِ‏‎ ‎‏خیابان بوده و در قسمت جلوی زمین چند باب مغازه درست کرده اند. و بالای مغازه ها‏‎ ‎‏طبقۀ فوقانی بنا شده است. مقداری نیز از زمین قبرستان در پشت مغازه ها بایر و بلا‏‎ ‎‏استفاده مانده است. ضمناً وقف بودن آن یا متولی داشتن زمین قبرستان هم معلوم‏‎ ‎‏نیست. آیا شرعاً معاملۀ آن محل به طور جزئی یا کلی صحیح است یا نه؟ و شخصی که‏‎ ‎‏آن فوقانی را بنا و تعمیر نموده و برای خودش محل کسب قرار داده است، شرعاً حقی‏‎ ‎‏برای او هست و می تواند طبقۀ فوقانی را از نظر اولویت و یا خرجی که کرده است به‏‎ ‎‏شخصی بفروشد؟ و مسأله «الزرع للزارع» این جا هم مصداق پیدا می کند یا نه؟ چون به‏‎ ‎‏آن فوقانی حدود دوازده سال قبل سرقفلی داده شده است و با اجازه مالک اولی مبلغی‏
‏‎

‎‏هم خرج شده است. استدعا دارم جواب مرقوم و مزین فرمایید.‏

‏‏بسمه تعالی، اگر وقف بودن قبرستان ثابت نیست و مالک نداشته است،‏‎ ‎‏کسی که در آن بنا کرده مالک شده است و فروش او صحیح است. و کسی‏‎ ‎‏که طبقۀ فوقانی را ساخته، اگر از طرف مالک مجاز در ساختمان بوده، حق‏‎ ‎‏فروش ساختمان خود را دارد.‏

‏‏[سؤال 8315]‏‏ ‏ ‏ 4465‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 2 / 4 / 1361‏

‏‏حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، رهبر عالی قدر جمهوری اسلامی ایران‏

‏‏احتراماً؛ به استحضار مبارک می رساند: این جانب چون در معیت دست اندرکاران‏‎ ‎‏این جمهوری اسلامی ایران همکاری داشته و دارم، لذا وظیفۀ دینی و شرعی خود‏‎ ‎‏دانسته که مختصر گزارشی به عرض رسد. ‏

‏‏در عبدل آباد در کوچۀ کم جمعیتی که معروف به ده کری می باشد، دو قطعه زمین‏‎ ‎‏برای مسجد وقف کردند. اکنون یک زمین که به نام مسجد ساخته می شود، هنوز‏‎ ‎‏نیمه کاره است و برای تکمیل آن احتیاج به پول می باشد. قطعۀ دیگر زمین هم که هنوز‏‎ ‎‏اقدامی نشده است، به نام مسجد وقف شده است. آیا می توانم این زمین بایر که به نام‏‎ ‎‏مسجد است را بفروشم و از پول آن، خرج مسجد نیمه کاره بنمایم؟ و چنانچه بعد از‏‎ ‎‏فروش این زمین، پول اضافی مانده باشد می توانم درمسجد دیگر یا حسینیه دیگر‏‎ ‎‏خرج کنم یا نه؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر وقف به نحو صحیح انجام گرفته و قبض هم متحقق شده،‏‎ ‎‏تبدیل و فروش آن جایز نیست. درغیر این صورت، اختیار با واقف است.‏

‏‏[سؤال 8316]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 4393‏

‏‏2. مقداری از اراضی که در گذشته قنات در آن بوده و چند سالی است خشک شده‏‎ ‎‏و زمین ها بدون استفاده است. اجازه بفرمایید این اراضی را فروخته و پولش را صرف‏
‏‎

‎‏و خرج عمران روستا نماییم.‏

‏‏بسمه تعالی، مربوط به صاحبان آن ها است و در صورت وقف فروش آن‏‎ ‎‏جایز نیست و امر آن با متولی شرعی است.‏

‏‏[سؤال 8317]‏‏ ‏ ‏ 4466‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 16 / 11 / 1361‏

‏‏محضر مبارک زعیم عالی قدر و رهبر کبیر انقلاب اسلامی، حضرت آیت الله‌‏‎ ‎‏العظمی امام خمینی دام ظله، سلام علیکم، با کمال احترام به استحضار می رسانم:‏

‏‏1. از جاده چالوس پل زنکوله روستای سرتا علیا ساختمان آشپزخانه حسینیه ما را‏‎ ‎‏خراب کردند و مشغول ساختن آن می باشند، بنا به اظهار محل تعداد 20 عدد دیگ‏‎ ‎‏سالم مسی و اضافه ظروف مسی قدیمی موجود می باشد و روی آن ها نوشته شده وقف‏‎ ‎‏جناب سیدالشهدا و فعلاً این حسینیه نیاز به پنج عدد دیگ بزرگ را دارد و هیزم کم‏‎ ‎‏است آیا اجازه می فرمایید که این مس ها را به فروش برسانیم و یک دیگ بخریم یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، در صورت وقف بودن دیگ ها فروش و تبدیل آن جایز نیست.‏

‏‏[سؤال 8318]‏

‏‏2. در حدود 40 متر زمین که قبلاً کاروان سرا بود مدتی بچه ها درس می خواندند و‏‎ ‎‏زمین هم برای برف روبی یک و چهار پیمانه وقف می باشد و این زمین پیوست‏‎ ‎‏حسینیه می باشد، آیا می شود این زمین را برای حسینیه استفاده کرد یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، تبدیل وقف جایز نیست.‏

‏‏[سؤال 8319]‏‏ ‏ ‏ 4467‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 18 / 10 / 1361‏

‏‏محضر مبارک رهبر عالی قدر انقلاب، حضرت آیت الله‌ العظمی، الامام خمینی ‏

‏‏ملک موقوفه ای است که از جدول انشعابی رودخانه مشروب می شود، ولیکن به‏‎ ‎‏علت این که آن جدول در زمستان به واسطۀ طغیان رودخانه، خراب می شود و اصلاح‏
‏‎

‎‏و ترمیم آن نیازمند به وجود بلدوزر و امثال آن می باشد، که مسئول تهیه آن، ادارۀ‏‎ ‎‏آبیاری است که آن هم به خاطر کمبود بلدوزر، و یا خراب شدن آن، و یا علل دیگر، به‏‎ ‎‏موقع قدرت تأمین آن را نداشته و در نتیجه اصلاح جدول به حدی تأخیر می افتد که‏‎ ‎‏املاک واقع در مسیر جدول ـ من جمله همین ملک موقوفه ـ در معرض خشک شدن‏‎ ‎‏قرار می گیرند. سایر مشترکین جدول، با استفاده از چاه و موتور پمپ های ملکی‏‎ ‎‏خودشان، درخت های خود را آبیاری می نمایند، اما ملک موقوفه ـ که فاقد موتور پمپ‏‎ ‎‏است ـ به خاطر نرسیدن آب، علاوه بر این که به ثمر آن لطمه وارد می گردد، خود‏‎ ‎‏درخت ها نیز در معرض خشک شدن قرار می گیرند. لذا در سال گذشته تصمیم گرفته‏‎ ‎‏شد که مقداری پول، به عنوان قرض تهیه نموده، و مقداری نیز از عواید همان موقوفه‏‎ ‎‏ـ که موجود بود ـ ضمیمۀ آن پول شده، و موتور پمپی خریداری شود، به این قصد که‏‎ ‎‏بعد از حفر چاه و نصب موتور پمپ و رسیدن آب کافی به ملک، عواید بیشتری‏‎ ‎‏خواهد داد، و از راه آن عواید، پولی که قرض شده، پرداخت خواهد گردید. ولیکن‏‎ ‎‏متأسفانه به علت برخورد آن چاه به زمین سخت، و نرسیدن به آب آن نقشه بی اثر‏‎ ‎‏گردید. همان طور که در بالا اشاره شد، در اثر عدم ترمیم به موقع جدول، تعداد کمی از‏‎ ‎‏آن درخت ها خشک، و تعداد بیشتری از آن که موجود است، به خاطر فشار شدید گرما‏‎ ‎‏و دیر رسیدن آب، ضعیف شده اند؛ در نتیجه ممکن نیست به این زودی از طریق‏‎ ‎‏عواید آن ملک، پولی که قرض شده پرداخت گردد و راه دیگری نیز برای تأدیه این‏‎ ‎‏پول وجود ندارد. از طرف دیگر شخص قرض دهنده، نیازمند به پول خود بوده و آن‏‎ ‎‏را مطالبه می نماید. آیا از نظر شرعی صحیح است که موتور پمپ خریداری شده که‏‎ ‎‏اکنون بلااستفاده باقیمانده، به فروش رسانیده شود و از طریق ثمن آن، پول قرض‏‎ ‎‏دهنده پرداخت، و بقیه را جهت حفظ و نگهداری خود ملک موقوفه مصرف نمود؟ و‏‎ ‎‏یا این که فروش آن موتور پمپ صحیح نیست؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، در فرض مرقوم، اگر فروش موتور پمپ به مصلحت وقف‏‎ ‎‏باشد، با صلاحدید متولی شرعی، اشکال ندارد. ‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 8320]‏‏ ‏ ‏ 4468‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مقدس حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، مدّ ظله‏

‏‏شهرداری خیابانی احداث نموده که در مسیر آن، قسمتی از اراضی موقوفه قرار‏‎ ‎‏گرفته و شهرداری هم طبق ضوابط و مقررات، وجه آن را پرداخت می کند. نظر مبارک‏‎ ‎‏را دربارۀ مصرف وجه پرداختی مرقوم فرمایید.‏

‏‏بسمه تعالی، در فرض وقوع اراضی موقوفه در خیابان، پول را با نظر متولی‏‎ ‎‏شرعی صرف در خرید زمین دیگری نمایند و آن را وقف در همان جهت‏‎ ‎‏وقف اول کنند.‏

‏‏[سؤال 8321]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 3420‏

‏‏2. مسجد را که خراب می کنند برای تعمیر،  خاک و آجرهای کهنه که زیادی است‏‎ ‎‏و باید از مسجد خارج کنند، حکم مسجد را دارد یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، حکم مسجد را دارد و باید در صورت امکان در همان مسجد‏‎ ‎‏و الاّ در مسجد دیگر مصرف شود.‏

‏‏[سؤال 8322]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 2694‏

‏‏11. قرآن و بلندگویی را برای هیأتی مورد استفاده قرار می دادند، حال، هیأت به هم‏‎ ‎‏خورده، آیا جایز است در مکان های دیگر که مورد احتیاج است استفاده کرد؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر وقف شده باید در مماثل هیأت مورد استفاده قرار گیرد.‏

‏‏[سؤال 8323]‏‏ ‏ ‏ 4469‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مبارک رهبر انقلاب، حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، مدّ ظله العالی‏

‏‏محترماً معروض می دارد بر این که چند عدد بخاری چوب سوز را قبلاً وقف‏‎ ‎‏مسجد میرزاموسی، واقع در بازار تهران نموده بودند و فعلاً با تعویض بخاری های نو‏
‏‎

‎‏به جای آن ها، دیگر مورد احتیاج در این مسجد ندارد و مسجدی در روستای ایراء‏‎ ‎‏لواسان، احتیاج مبرم به بخاری دارد. با امام جماعت مسجد میرزا موسی، در این مورد‏‎ ‎‏مشورت شد که ایشان اجازۀ استفاده از آن ها را بدهند؛ اما فرمودند: نامه ای به حضور‏‎ ‎‏امام امت بنویسید و اگر حضرت امام اجازه دادند مانعی ندارد؛ لذا از حضور امام تقاضا‏‎ ‎‏می شود نظر مبارک را در جواز و یا عدم جواز بیان بفرمایند. ‏

‏‏بسمه تعالی، اگر مسجدی که بخاری برای آن وقف شده احتیاج ندارد،‏‎ ‎‏می توانند با نظر متصدی شرعی، در مسجد دیگر از آن استفاده نمایند.‏

‏‏[سؤال 8324]‏‏ ‏ ‏ 4470‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مبارک امام خمینی، سلام علیکم‏

‏‏به اطلاع می رساند که در روستای رجاآباد مرودشت، اختلافی رخ داده که از این‏‎ ‎‏قرار است: ما مسجدی قدیمی در داخل روستایمان داشته ایم و حالا قسمتی از آن‏‎ ‎‏خراب شده است. ما می خواهیم آن را در جای خودش جدید بسازیم، ولی عدّۀ‏‎ ‎‏زیادی مخالفت می کنند و می گویند که باید مسجد بیرون از روستا ساخته شود. در‏‎ ‎‏این جا لازم است که بگویم حدود پانزده خانواده بعد از انقلاب اسلامی ایران بیرون از‏‎ ‎‏روستا خانه ساخته اند و نیز زمینی که بیرون از ده است و می خواهند مسجد بسازند‏‎ ‎‏غصبی است. خواهشمندیم که حکم شرعی را بیان فرمایید. والسلام علیکم ورحمة الله‌‏

‏‏بسمه تعالی، می توانند مسجد قدیمی را توسعه دهند و مجدداً بسازند.‏

‏‏[سؤال 8325]‏‏ ‏ ‏ 4471‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مقدس حضرت مستطاب حجت الاسلام والمسلمین آیت الله‌ العظمی امام‏‎ ‎‏خمینی، دام ظله‏

‏‏پس از عرض سلام، معروض می دارد: در حومۀ آبعلی، قریه ای هست بنام سادات‏
‏‎

‎‏محله، در این محل قطعه زمینی را که وقف چراغ حسینیه بوده، به طوری که گفته‏‎ ‎‏می شود، با نظر یکی از مراجع فروخته و پول آن را به مصرف ساختمان مسجد محل‏‎ ‎‏رسانده اند؛ لذا گفته شده که نماز خواندن در این مسجد جایز نیست و عده ای هم در‏‎ ‎‏آن نماز نمی خوانند. این جانب از خریدار زمین خواسته ام، پولی را که داده و صرف‏‎ ‎‏بنای مسجد شده به مسجد ببخشد و او هم قبول کرد. در این صورت، آیا نماز خواندن‏‎ ‎‏در این مسجد جایز است؟ اگرچه پیش از این بخشش هم جایز نباشد.‏

‏‏والسلام علی عباد الله‌ الصالحین‏

‏‏بسمه تعالی، مانعی ندارد.‏

‏‏[سؤال 8326]‏‏ ‏ ‏ 4472‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 14 ربیع الاول 1402 ق‏

‏‏حضرت امام خمینی، مدّ ظله العالی سلام الله‌ علیکم ورحمته وبرکاته ‏

‏‏زمین حسینیه منهدمه را فروخته به حسینیه دومی که ساخته شده به همان محله‏‎ ‎‏صرف کردن چه حکمی دارد، اما از حسینیه قدیمی آثار دیوار و غیره چیزی فعلاً باقی‏‎ ‎‏نمانده است، فقط تکه زمین، و باز همان جا حسینیه تعمیر کردن، امکان نداریم به چند‏‎ ‎‏علت معقول، لذا اجازه عنایت بفرمایید که زمین حسینیه اول فروخته و به دومی‏‎ ‎‏صرف  کنیم.‏

‏‏والسلام علیکم ورحمة الله‌ وبرکاته‏

‏‏بسمه تعالی، جایز نیست.‏

‏‏[سؤال 8327]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 4265‏

‏‏4. در یک آبادی سه باب مسجد ـ به مساحت های 15 مترمربع و 20مترمربع و‏‎ ‎‏مسجد سوم حدوداً 30مترمربع ـ می باشد؟ آیا می توان مساجد مذکور را فروخت و در‏‎ ‎‏جای دیگر، مسجدی بزرگ تر بنا نمود؟‏

‏‏بسمه تعالی، مسجد قابل فروش نیست.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 8328]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 4437‏

‏‏3. آیا بردن فرش مسجد قدیم در مسجد جدید متصل جایز است؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر جزء مسجد قدیم محسوب است جایز است.‏

‏‏[سؤال 8329]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 4437‏

‏‏4. آیا مسجد کوچک که توسعه داده شده است، بردن فرش و سایر مصالح آن، در‏‎ ‎‏قسمت جدید جایز است یا نه؟‏

‏‏بسمه تعالی، مانع ندارد.‏

‏‏[سؤال 8330]‏‏ ‏ ‏ 4473‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏به پیشگاه محترم زعیم عالی قدر، رهبر بزرگ جمهوری اسلامی، نایب الامام آیت‏‎ ‎‏الله‌ العظمی آقای روح الله‌ موسوی خمینی، مدّ ظله العالی، دام بقائه، محترماً توجه آن‏‎ ‎‏رهبر بزرگ اسلامی را به شش مسأله مربوط به مسجد جلب می نمایم.‏

‏‏1. چندین فرش قالی از کوچک و بزرگ به همت مؤمنین مسلمان و از پول‏‎ ‎‏ختم گذاری و غیره تهیه شده است. برای این که فرسوده و از قیمت اصلی کاسته نشود؛‏‎ ‎‏برای تعویض قالی های نامبرده فوق، اجازه می فرمایید تبدیل به احسن گردد یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر قالی ها وقف است تا قابل استفاده است، فروش یا تبدیل‏‎ ‎‏آن جایز نیست.‏

‏‏[سؤال 8331]‏

‏‏2. فرش هایی را یک عده مؤمنین خیراندیش هر کدام به نام خود یک طاقه، وقف‏‎ ‎‏بر مسجد مذکور کرده اند و وکالت را هم به عهده این جانب قرار داده اند؛ آیا اجازه‏‎ ‎‏می فرمایید تعویض و یا تبدیل گردد یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، با امکان استفاده از آن در جهت وقف، تعویض و تبدیل جایز‏‎ ‎‏نیست.‏

‏
‏‎

‎‏3. در مسجد مذکور روی همین فرش ها برای مجلس سوگواری و ختم و چهلم، زن و مرد متوفی‏‎ ‎‏شرکت می کنند و در مجلس زنانه یک عده طفل کوچک همراه می آورند و یا در مسجد ممکن است به‏‎ ‎‏حرف های دنیا و یا غیبت بپردازند و شاید زن عذر داشته باشد و مجبور باشد که در مجلس ختم شرکت‏‎ ‎‏کند یا به صرف چای و غیره بپردازند. آیا اجازه می فرمایید شرکت کنند یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، فرش ها اگر وقف برای جهت خاصی نباشد استفاده های مذکور مانع ندارد، ولی‏‎ ‎‏باید از عملی که موجب ضرر برای فرش باشد اجتناب شود.‏

‏‏4. شرط امام جماعت بنابر مشهور عادل بودن و مسأله دان بودن و صحت قرائت است. اگر وی به‏‎ ‎‏واسطۀ ضعف و نقاهت یا کبر سن در تظاهرات شرکت ننموده، آیا سلب عدالت از او می شود یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، تا عملی که موجب سلب عدالت است از او صادر نشده، اقتدای به او در نماز مانع‏‎ ‎‏ندارد.‏

‏‏5. هرگاه کسی امام جماعتی را به واسطۀ عدم عدالت یا عدم صحت قرائت موظف نباشد به او اقتدا‏‎ ‎‏کند، آیا حق دارد و می تواند به دیگری هم اطلاع دهد یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، غیبت مؤمن و تهمت زدن جایز نیست.‏

‏‏6. برای صرف شام روی همین فرش های فوق الذکر جهت سفره و اطعام حضرت سید الشهدا علیه السلام‏‎ ‎‏صلاح و اجازه می فرمایید یا خیر؟‏

‏‏در خاتمه از آن زعیم عالی قدر اسلام استدعا دارم که هر طور مصلحت فرمودید جواب ها را در مقابل‏‎ ‎‏هر یک مرقوم فرمایید تا نزد پروردگار مسئول نباشم.‏

‏‏بسمه تعالی، فرش ها اگر وقف برای جهت خاصی نباشد، اشکال ندارد.‏

‏‏[سؤال 8332]‏‏ ‏ ‏ 4474‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 9 / 10 / 1358‏

‏‏پیشگاه معظم رهبر انقلاب حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، دامت برکاته،‏‎ ‎‏ضمن عرض سلام و ارادت خالصانه‏

‏‏این جانب به نمایندگی از اهالی روستای مزده از توابع شهرستان نطنز به عرض‏‎ ‎‏می رسانم: ‏

‏‏روستای مزبور مانند سایر نقاط کشور سال ها در محرومیت های اجتماعی به سر‏‎ ‎‏می برد و از تمام مزایای بهداشتی و رفاهی از جمله حمام که از اولین لازمات هر انسان‏
‏‎

‎‏به ویژه مسلمان است محروم بود؛ اما امسال به لطف خدا و برکت وجود حضرت عالی‏‎ ‎‏و همت جهاد سازندگی قرار شد که حمامی در این روستا ساخته شود. ابتدا قرار بود‏‎ ‎‏حمام در محل حمام متروکه و مخروبه قبلی ساخته شود؛ ولی جهاد سازندگی به عللی‏‎ ‎‏از ساختن حمام در آن محل خودداری و بنای حمام جدید را در محلی که گورستان‏‎ ‎‏قدیمی بوده است شروع کردند که هم اکنون نیز مشغول کار هستند. لذا سه سؤال زیر‏‎ ‎‏برای اهالی مطرح شده که بدین وسیله از حضرت عالی استفتا می نمایم.‏

‏‏1. آیا می توان محل حمام قبلی را که وقف حمام بوده است و در حدود 200 متر‏‎ ‎‏مربع می باشد فروخت و از پول فروش آن برای کارهای عمرانی استفاده کرد؟ متذکر‏‎ ‎‏می شوم که این محل به این صورت فعلی جز لطمه به بهداشت استفاده دیگری ندارد.‏

‏‏بسمه تعالی، جایز نیست.‏

‏‏[سؤال 8333]‏

‏‏2. ساختمان جدید حمام که در گورستان مسلمین بنا شده، با موازین شرعی‏‎ ‎‏منافات دارد یا خیر و اصولاً می توان در این حمام در مواقع ضروری نماز خواند یا نه؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر وقف یا ملک بودن گورستان معلوم نباشد، نماز صحیح‏‎ ‎‏است.‏

‏‏3. خواندن نماز در امامزاده این روستا که در صحن آن نیز مرده ها را به خاک سپرده اند چه صورتی دارد؟‏‎ ‎‏آیا اصولاً نماز خواندن در قبرستان مسلمین از نظر شرع اشکال دارد یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، مانع ندارد و نماز در قبرستان مکروه است.‏

‏‏[سؤال 8334]‏‏ ‏ ‏ 4475‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏حضور مبارک زعیم عالی قدر حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، دام ظله العالی‏

‏‏به عرض مبارک می رساند اکثر دهات شهرستان گرگان خرده مالک بوده همه صغیر‏‎ ‎‏و کبیر در موقوفات عام و خاص مشترک بوده در سال 1342 و 1343 دستگاه طاغوتی‏
‏‎

‎‏اداره ای به نام اصلاحات ارضی برقرار و به خرده مالکین اخطار نموده که شما باید یا‏‎ ‎‏ملک خود را بفروشید و یا سی ساله اجاره دهید خرده مالکین هم دیده اند هر دهی از‏‎ ‎‏یک سهم تا یک دانگ و پنج دانگ وقف عام و خاص مشترکند، با این حال مایل به 30‏‎ ‎‏سال اجاره گردیده اند اصلاحات ارضی طرفداری زارع پنج یک عواید سالانه را به‏‎ ‎‏زارعین اجاره 30 ساله واگذار نموده هنوز پنج سال از این اجاره نگذشته اصلاحات‏‎ ‎‏ارضی خودسرانه اجباراً همین عواید اجاره به اقساط 12 ساله به صاحبان طسق فروش‏‎ ‎‏قطعی نموده است، حال که الحمدلله‌ دستگاه طاغوتی نابود و جمهوری اسلامی برقرار‏‎ ‎‏گردیده سؤالات زیر را طبق قانون شرع شریف مرقوم که بتوانیم در این آیشک‏‎ ‎‏زندگانی و کشت و زرع ما طبق قوانین اسلامی باشد.‏

‏‏خرید و فروش موقوفات عام و خاص به این طریق صحیح است یا خیر؟‏

‏‏اگر صحیح نیست، ما باید سهام عواید موقوفات عام و خاص را بدهیم یا خیر؟‏

‏‏اگر شرعاً حکم به دادن است باید مطابق اجاره پنج ساله حساب نموده بدهیم و یا‏‎ ‎‏این که طبق معمولی سنوات قبل زارع می تواند عواید سالانه موقوفه عام را خرج‏‎ ‎‏تعزیه داری نماید و یا این که بایستی به متولی وقف داد، طبق دستور واقف محل معین‏‎ ‎‏و صرف خرج معین عمل نماید، متمنی است احکام شرع مقدس را توضیح دهید تا‏‎ ‎‏اقلاً سهام موقوفات عام و خاص به مصرف تعزیه داری و طلاب و موقوف علیهم تأدیه‏‎ ‎‏و ما هم از مسئولیت این موقوفات آسوده شویم.‏

‏‏بسمه تعالی، فروش وقف صحیح نیست و متصرف بدون اجاره از متولی‏‎ ‎‏شرعی، ضامن اجرت المثل آن است و عواید وقف باید زیر نظر متولی‏‎ ‎‏شرعی صرف در جهت وقف شود.‏

‏‏[سؤال 8335]‏‏ ‏ ‏ 4476‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مبارک رهبر انقلاب اسلامی ایران، امام خمینی، دامت برکاته، ضمن سلام،‏‎ ‎‏سلامتی آن وجود مبارک را از خداوند متعال خواستارم.‏

‏
‏‎

‎‏املاکی در مدت مدیدی وقف امامزاده ای شد که از طرف واقف قید شد که این‏‎ ‎‏املاک، وقف امامزاده و اولاد آن بزرگوار باشد؛ آیا خرید و فروش این املاک جایز‏‎ ‎‏است یا خیر؟ و چنانچه جایز نباشد و خرید و فروش صورت گرفته باشد، تکلیف‏‎ ‎‏خریدار و فروشنده چیست؟ والسلام علیکم ورحمة الله‌ وبرکاته‏

‏‏بسمه تعالی، فروش وقف جایز نیست مگر در موارد خاصّه که مسوّغ‏‎ ‎‏بیع  در آن باشد که با نظر متولی شرعی و مراعات جهت وقف فروخته‏‎ ‎‏می شود.‏

‏‏[سؤال 8336]‏‏ ‏ ‏ 4477‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 4 / 7 / 1361‏

‏‏1. آیا ظروفی که در اماکن مقدسه، مازاد به شمار می آید قابل فروش هست یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر وقف برای استفاده در مکان خاصی نشده، به جای دیگر‏‎ ‎‏ـ  اگر حاجت دارند ـ انتقال دهند و چنانچه هیچ گونه مورد حاجت نباشد،‏‎ ‎‏فروش آن و صرف پول در احتیاجات آن محل مانع ندارد.‏

‏‏2. برای یک روحانی که در دار العلم قم درس خارج می رفته و الآن مشغول تربیت طلاب است، آیا‏‎ ‎‏اشتغال به قضا در محاکم قضایی بر او واجب است یا تعلیم و تربیت؟‏

‏‏بسمه تعالی، تشخیص اهمیت، موکول به نظر خود شخص است.‏

‏‏3. جمعی از مؤمنین در منطقه ای مسکن دارند که یک دانگ از شش دانگ، وقف است به طور مشاع.‏‎ ‎‏وظیفه چیست؟ و مبلغ قابل پرداخت چه میزان باید باشد؟ و در صورت نبودن وقف نامه که به طور‏‎ ‎‏شیاع، وقفیت ثابت شود، دستور چیست؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر وقف بودن محرز باشد، باید مقدار وقف را از متولی شرعی خاص یا از حاکم‏‎ ‎‏شرع، به نرخ عادله اجاره کنند.‏

‏‏4. طلاب علوم دینیه در مدارس علمیه می توانند درس جدید بخوانند یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، تابع مقررات وقف مدرسه است.‏

‏‏5. آیا پولی که به بازماندگان شهدا می دهند قابل تخمیس هست یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر از حقوق زمان حیات شهید نباشد خمس ندارد.‏

‏
‏‎

‎‏6. آیا وصی صغار می تواند بدون در نظر گرفتن غبطۀ صغیر، اقربا را در اموال و یا املاک او شریک قرار‏‎ ‎‏بدهد؟‏

‏‏بسمه تعالی، تصرفات وصی اگر مطابق غبطۀ صغار نباشد باطل است.‏

‏‏7. اگر شخصی زمینی را به نام مسجد کرده ـ حتی کلنگ هم زده باشند ـ و بعد صاحب زمین منصرف‏‎ ‎‏شود، آیا می تواند صاحب زمین، زمین را بفروشد؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر وقف، تمام شده و به قبض جهت وقف هم در آورده، نمی تواند؛ ولی پیش از‏‎ ‎‏تمام شدن وقف می تواند وقف را تسلیم نکند و برهم بزند.‏

‏‏8. آیا سهم امام و سهم سادات را می شود در موارد عام المنفعه ـ از قبیل بازسازی و جبهه ـ فرستاد یا‏‎ ‎‏خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، محتاج به اجازۀ خاص است.‏

‏‏9. آیا کسی که حساب سال ندارد، بعد از مرگ در بدهی اموال باید حق امام علیه السلام و سادات را از اصل‏‎ ‎‏مال گرفت یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر اموالی از او باقیمانده که متعلق خمس بوده و پرداخت نکرده، باید خمس آن‏‎ ‎‏اموال را ورثه بدهند.‏

‏‏10. سربازی که در مدت یک سال به محیط مختلف اعزام می شود، نماز و روزۀ او چه صورت دارد؟‏

‏‏بسمه تعالی، بدون قصد اقامت ده روز در یک محل، نماز و روزه شان قصر است.‏

‏‏11. آیا اذن پدر در عقد شرط است یا خیر؟ و در صورتی که پدر، ضد انقلاب باشد و دختر بخواهد با‏‎ ‎‏فردی مکتبی ازدواج کند و پدر اذن ندهد، چه صورت دارد؟‏

‏‏بسمه تعالی، ازدواج دختر باکره منوط به اجازۀ پدر است؛ ولی اگر با میل دختر به ازدواج، پدر‏‎ ‎‏[‏‏از‏‏]‏‏ ازدواج وی با کفو شرعی و عرفی ممانعت کند و خوف آن باشد که کفو دیگری برای‏‎ ‎‏خواستگاری دختر پیدا نشود، در این صورت ولایت پدر ساقط است و اجازۀ وی شرط‏‎ ‎‏نیست.‏

‏‏12. افرادی که به روحانیت جسارت می کنند چه حکم دارند؟ آیا اجتناب از آن ها جایز است یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، با مراعات شرایط مقرّره، امر به معروف و نهی از منکر نمایید.‏

‏‏13. آیا افرادی که از گروهک ها هستند، می توانند در امور اسلامی ـ از قبیل صندوق قرض الحسنه ـ‏‎ ‎‏دخالت مستقیم داشته باشند یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، این گونه افراد حق ندارند در امور مسلمین دخالت کنند.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 8337]‏‏ ‏ ‏ 4478‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 3 / 10 / 1358‏

‏‏مرجع عالی قدر رهبر انقلاب اسلامی ایران، امام خمینی، پس از عرض سلام،‏‎ ‎‏امیدوارم بر دشمنان انقلاب اسلامی ایران فائق آمده تا بتوانید حکومت عدل اسلامی‏‎ ‎‏را در پهنۀ جهان بگسترانید.‏

‏‏این جانب ساکن یکی از روستاهای لاهیجان کشاورز بوده، قطعه زمینی خریداری‏‎ ‎‏کرده ام که وقف می باشد. واقف هر ساله مبلغ معینی خرج مسجد می کرد و این جانب‏‎ ‎‏پس از خریدن آن، بیش از دو برابر مبلغ تعیین شده پرداخت می کنم و صرف مسجد‏‎ ‎‏می شود؛ لذا چون از نظر مسکن در مضیقه بوده و زمینی جهت ساختمان منزل در‏‎ ‎‏اختیار ندارم و تهیه آن مشکل می باشد. همچنین زمین مزبور در محل کشاورزی‏‎ ‎‏این جانب مستقر است، به همین جهت از آن مقام محترم تقاضا می نمایم تکلیف‏‎ ‎‏شرعی این موضوع را بیان فرمایید.‏

‏‏بسمه تعالی، فروش وقف باطل است و می توانید از متولی شرعی با‏‎ ‎‏مراعات جهت وقف آن را برای خانه سازی اجاره کنید.‏

‏‏[سؤال 8338]‏‏ ‏ ‏ 4479‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏حضرت آیت الله‌ العظمی نایب الامام، جناب مستطاب امام خمینی، دامت برکاته،‏‎ ‎‏پس از اهدای هزاران درود، حضور باهر النّور رهبر بزرگ انقلاب معروض می دارم:‏

‏‏در عصر ناصرالدین شاه، مالک روستای گل آباد تویسرکان، اراضی روستای مذکور‏‎ ‎‏را وقف اولاد ذکور خود می کند. هجده سال قبل، یکی از احفاد آن مالک، مقدار یک‏‎ ‎‏گاو زمین زراعی، از سهم مالکیت خود را به یکی از کشاورزان این روستا می فروشد.‏‎ ‎‏این جانب سه سال قبل، یک قواره از زمین های ابتیاعی این کشاورز را برای ساختن‏‎ ‎‏منزل مسکونی خریداری نمودم. چون صحت و سقم این معامله و خواندن نماز در‏
‏‎

‎‏چنین مکانی برای من روشن نیست، هنوز شروع به ساختمان خانه نکرده ام. لذا از‏‎ ‎‏رهبر بزرگ انقلاب و زعیم عالی قدر جهان تشیع، استدعا دارم که با صدور فتوای‏‎ ‎‏خود، از این سرگردانی نجاتم داده، حقیقت امر را برای من روشن فرمایید.‏

‏‏بسمه تعالی، اگر یقین دارید به وقف بودن آن، فروش آن باطل بوده و‏‎ ‎‏تصرف در آن حکم غصب را دارد، مگر آن که به متولی شرعی مراجعه و در‏‎ ‎‏صورت موافقت با جهت وقف، از او اجاره کنید.‏

‏‏[سؤال 8339]‏‏ ‏ ‏ 4480‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 15 / 8 / 1358‏

‏‏محضر مقدس حضرت آیت الله‌ العظمی المجاهد، نایب الامام، امام خمینی، دام‏‎ ‎‏ظله الوارف، سلام علیکم ورحمة الله‌ وبرکاته، به عرض عالی می رساند:‏

‏‏وقف ملکی مسلم است و وقف نامۀ آن موجود است. در تاریخ 23 / 3 / 1320 به‏‎ ‎‏ملک شخصی تبدیل شده است و سند محضری آن صادر شده است. بعداً در تاریخ 14‏‎ ‎‏ / 6 / 1321 به مبلغ نه هزار تومان که معادل 90000 ریال است فروخته شده است و‏‎ ‎‏زارعین محل و کارشناسان مدعی اند که در طول تاریخ تا حال درآمدی چندان که بیش‏‎ ‎‏از مخارج قناتی باشد، نداشته است. خریدار به علت عدم اطلاع از وقف بودن ملک‏‎ ‎‏مزبور، آن را متصرف شده است و الآن ورثه، ملک وقفی را واگذار کرده اند و می گویند:‏‎ ‎‏اگر چیزی طلبکاریم، خواستاریم و اگر طلبکار نیستیم هیچ گونه حرفی نداریم!‏‎ ‎‏مستدعی می باشیم حکم الله‌ را بیان فرمایید.‏

‏‏در ضمن آیا مبلغ طلب مشارالیهم نسبت به اصل مبلغ مبیعه است و باید مطابق با‏‎ ‎‏آن پرداخت شود، یا آن که تفاضل دارد و باید به قیمت روز پرداخت شود؟ ‏

‏‏والسلام علیکم ورحمة الله‌ وبرکاته‏

‏‏بسمه تعالی، فروش وقف باطل است و در فرض مذکور، ورثه حق دارند‏‎ ‎‏همان پولی را که موقوفه به آن خریده شده از فروشنده مطالبه کنند.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 8340]‏‏ ‏ ‏ 4481‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مقدس حضرت حجت الاسلام و المسلمین، حضرت آیت الله‌ جناب آقای‏‎ ‎‏پسندیده، احتراماً؛ به عرض عالی می رساند:‏

‏‏یک باب اتاق سنگی و چوبی را شخصی وقف نموده بود بر استفاده عام. بعد از‏‎ ‎‏مدت زمانی به صورت مخروبه ای درآمده است. اگر اجازه بفرمایید به فروش رود و‏‎ ‎‏قیمت آن در راه عام مصرف شود که شامل جاده یا لوله کشی آب می باشد؟‏

‏‏والسلام علیکم ورحمة الله‌ وبرکاته‏

‏‏بسمه تعالی، فروش وقف جایز نیست.‏

‏‏[سؤال 8341]‏‏ ‏ ‏ 4482‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏حضور مبارک حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، محترماً به عرض می رساند:‏

‏‏موقوفه ای است عام که دارای اراضی مزروعی و یک کاروان سرا که در بهترین‏‎ ‎‏نقطۀ شهر واقع شده است. حدود سی سال پیش در اثر احداث خیابان این کاروان سرا‏‎ ‎‏به دو قسمت تقسیم شده است. حدود هجده سال پیش متولی وقف، با هزینۀ شخصی‏‎ ‎‏اقدام به احداث ساختمانی در قسمت کوچک کاروان سرا نموده است. پس از اتمام‏‎ ‎‏طبقۀ زیرین (زیر زمین) متولی فوت نمود. متولی فعلی به هزینۀ شخصی دو طبقه بر‏‎ ‎‏ساختمان اضافه نمود که تا دو سال پیش به اجاره واگذار شده بود. دو سال پیش،‏‎ ‎‏مستأجر، ساختمان را تخلیه و تحویل داد. چون ساختمان احتیاج به نوسازی و‏‎ ‎‏تعمیرات اساسی داشت؛ لذا متولی با نظارت ادارۀ اوقاف، اقدام به تعمیر و نوسازی‏‎ ‎‏نمود. موقوفه مبلغی موجودی در حساب مخصوص بانک ملی داشت، چون کفاف‏‎ ‎‏تعمیرات را نمی داد؛ متولی مبلغی که در حدود توانایی اش بود خرج نمود، ولی‏‎ ‎‏تعمیرات و نوسازی به اتمام نرسید و بدون استفاده مانده است. قسمت دیگر‏
‏‎

‎‏کاروان سرا ـ که مقابل این ساختمان قرار دارد ـ حدود دویست سال از ساختمان آن‏‎ ‎‏می گذرد و مخروبه و بلا استفاده مانده است.‏

‏‏از حضور حضرت آیت الله‌ العظمی، استدعا دارد مرقوم فرمایند: آیا متولی می تواند‏‎ ‎‏با نظر ادارۀ اوقاف یا شخصی که امام تعیین بفرمایند، قسمتی از اراضی وقف را که‏‎ ‎‏کفاف هزینۀ اتمام و تعمیرات ساختمان قبلی و ایجاد ساختمانی در قسمت مخروبه‏‎ ‎‏کاروان سرا را بنماید بفروشد یا نه؟ ضمناً به عرض مبارک می رساند: هزینۀ حفظ و‏‎ ‎‏نگهداری کاروان سرا طبق مفاد وقف نامه بر هر خرج دیگری که واقف معین کرده‏‎ ‎‏است مقدم می باشد.‏

‏‏بسمه تعالی، فروش وقف جایز نیست و از عواید وقف با مراعات جهت‏‎ ‎‏وقف، صرف نمایند.‏

‏‏[سؤال 8342]‏‏ ‏ ‏ 4483‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 11 / 7 / 1358‏

‏‏محضر مبارک حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، مدّ ظله العالی، ضمن عرض‏‎ ‎‏سلام و ادای تهنیت، به عرض می رسد که:‏

‏‏حمامی است واقع در شهرستان گناباد که مدت نوزده سال است مخروبۀ غیر قابل‏‎ ‎‏استفاده است. برای مرمت آن طبق نظریۀ کارشناس، تقریباً هشتصد هزار تومان، هزینه‏‎ ‎‏لازم می باشد، چون موقوفه است اَهالی حاضر به کمک جهت ساختن و تعمیر آن‏‎ ‎‏نیستند. از طرفی عایدات سالانۀ موقوفه مبلغ دو هزار تومان است. چنانچه موقوفه به‏‎ ‎‏فروش برسد، بالغ بر سیصد هزار تومان خواهد گردید. در صورتی که از بابت فروش‏‎ ‎‏موقوفه، اقدام به ساختن مجدد بشود، باز ناتمام می ماند. ضمناً دو نفر از معماران محل‏‎ ‎‏حاضرند که با واگذاری تصرف عایدات حمام موقوفه به آنان به مدت شصت و پنج‏‎ ‎‏سال، اقدام به نوسازی آن کنند. استدعا دارد نظر مبارک را در این مورد اعلام فرمایید.‏

‏‏بسمه تعالی، فروش وقف جایز نیست و اگر مقصود از واگذاری،‏
‏‎

‎‏بهره برداری از موقوفه است با حفظ اصل وقف در صورتی که موافق جهت‏‎ ‎‏وقف و با نظر متولی شرعی آن باشد، مانع ندارد.‏

‏‏[سؤال 8343]‏‏ ‏ ‏ 4484‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏در محمدآباد جرقویه املاکی است وقفی و گاهی افراد برای این که این املاک را‏‎ ‎‏گران تر بفروشند، گفته اند: «وقفی نیست». روی این حساب این املاک نه وقفی بودنش‏‎ ‎‏معلوم است و نه اربابی بودن آن. تکلیف این املاک و خرید و فروش آن و خانه سازی‏‎ ‎‏آن چگونه است؟‏

‏‏ثانیاً: گاهی افراد در این املاک وقفی خانه سازی می کنند و عذر آن، این است که‏‎ ‎‏جای دیگری ندارند تا خانه سازی کنند مگر بیابان، که از آبادی زیاد فاصله دارد و‏‎ ‎‏متناسب نیست؛ لطفاً بفرمایید تکلیف شرعی آن ها چیست؟‏

‏‏بسمه تعالی، با فرض وقف بودن زمین، فروش آن جایز نیست و تصرف در‏‎ ‎‏آن باید با نظر متولی شرعی و مراعات جهت وقف باشد.‏

‏‏[سؤال 8344]‏‏ ‏ ‏ 4485‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 18 / 8 / 1358‏

‏‏محضر مبارک حضرت آیت الله‌ اعظم آقای سید روح الله‌ خمینی دامت برکاته ‏

‏‏محترماً معروض می دارد: اراضی موقوفه عام المنفعه را برای تعمیرات و مخارج‏‎ ‎‏مسجدی شخصی وقف نموده و متولی آن را هم تعیین نموده مدت ها متصرف وقف‏‎ ‎‏بوده و عواید آن خرج تعمیرات مسجد می شود، اخیراً در زمان حکومت محمدرضا‏‎ ‎‏پهلوی عمال پهلوی اراضی موقوفه مزبور را بر خلاف قانون وقف و بدون اطلاع‏‎ ‎‏متولی و به ضرر موقوفه انتقال داده اند به دیگران و متولی مجبور بوده ساکت بماند و‏‎ ‎‏هیچ گونه وجهی هم بابت آن از کسی نگرفته است، اینک که بحمدالله‌ حکومت‏‎ ‎‏طاغوتی تمام شده و جمهوری اسلامی است، آیا متولی می تواند اراضی موقوفه را‏
‏‎

‎‏تصرف نموده و اجرت المثل گذشته و آینده را مطالبه و اخذ کند و به مصرف مسجد‏‎ ‎‏برساند یاخیر؟ ‏

‏‏استدعا آن که تکلیف شرعی متولی را مرقوم فرمایید که عند الحاجة حجت است،‏‎ ‎‏ادام الله‌ ظلکم علی رؤوس الأنام‏

‏‏بسمه تعالی، در فرض مذکور انتقال وقف جایز نبوده و امر آن با متولی‏‎ ‎‏شرعی آن است و تصرف بدون نظر او موجب ضمان و ثبوت اجرت المثل‏‎ ‎‏است که باید با نظر او صرف در جهت وقف شود.‏

‏‏[سؤال 8345]‏‏ ‏ ‏ 4486‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 20 / 1 / 1362‏

‏‏محضر مبارک مرجع تقلید شیعیان جهان، حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی،‏‎ ‎‏دامت برکاته العالی، با احترام؛ به محضر حضرت عالی می رساند:‏

‏‏مقداری زمین وسیع که در آن یک ساختمان حسینیه و مسجد است، واقع در شهر‏‎ ‎‏امرتسر از ایالت پنجاب هندوستان می باشد. بعد از تقسیم هند، در این ایالت، نشانی از‏‎ ‎‏مسلمانان باقی نمانده است. و ملک مذکور به علّت عدم رسیدگی و عدم حضور‏‎ ‎‏مسلمانان در معرض خطر جدّی از سوی غیر مسلمانان بوده و امکان تصرف دارد. و‏‎ ‎‏در حقیقت نه مسجد نمازگزار دارد و نه حسینیه عزادار. و در ایام زمستان افرادی که از‏‎ ‎‏دیگر ایالات برای کسب معاش مهاجرت می کنند، برای سکونت و یا برای دام، از این‏‎ ‎‏مسجد و حسینیه استفاده می برند.‏

‏‏از محضر حضرت عالی تقاضا می شود، در صورت از بین رفتن این مسجد و‏‎ ‎‏حسینیه، اجازه می فرمایید زمین مذکور فروخته و در ایالت دیگری، مانند کشمیر،‏‎ ‎‏صرف مدارس علمی و یا مساجد شیعیان گردد؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر زمین وقف حسینیه و مسجد است، فروش آن جایز‏‎ ‎‏نیست.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 8346]‏‏ ‏ ‏ 4487‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 19 / 12 / 1361‏

‏‏حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، مدّ ظله‏

‏‏سنگ مازاری وقفی بوده که در مغازۀ مازاری موقوفۀ مدرسه برای حناسایی به کار‏‎ ‎‏گرفته می شده. مغازه مازاری موقوفه پس از چند سال تبدیل به کار دیگری شده و‏‎ ‎‏سنگ آن به مغازه مازاری دیگری که ملکی بوده منتقل شده است. تا چند سال قبل،‏‎ ‎‏سالیانه پانصد تومان بابت اجارۀ سنگ وقفی پرداخت می شده، ولی پس از تحویل و‏‎ ‎‏تحوّل دیگری، سنگ وقف توسط غیر متولّی به فروش رفته است. آیا معاملۀ آن، با‏‎ ‎‏توجه به آن که منفعت داشته صحیح است یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، فروش وقف جایز نیست و سنگ باقی بر وقف است.‏

‏‏[سؤال 8347]‏‏ ‏ ‏ 4488‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 16 / 3 / 1361‏

‏‏محضر مبارک حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، دامت برکاته‏

‏‏بعد از سلام، چنان که خاطر شریف مستحضر است، در اراک و حومه موقوفاتی‏‎ ‎‏هست از مرحوم حاج آقا محسن رحمه الله که به اشکال و انحای گوناگون است: وقف‏‎ ‎‏اولاد؛  وقف ائمّه عراق علیهم السلام؛ وقف امور علمیه و غیرها. آیا خرید؛ فروش؛ اجاره؛‏‎ ‎‏استجاره؛ بنا؛ تعمیر و کلاًّ تصرّفات در این اراضی موقوفه، بدون اجازه و اذن متولی‏‎ ‎‏جایز است یا نه؟‏

‏‏بسمه تعالی، خرید و فروش وقف جایز نیست. و سایر تصرفات منوط‏‎ ‎‏است به نظر متولی شرعی وقف و مراعات جهت وقف.‏

‏‏[سؤال 8348]‏‏ ‏ ‏ 4489‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 22 / 5 / 1361‏

‏‏حضرت آیت الله‌ العظمی الامام خمینی، ارواحنا لک الفداء‏

‏‏دهکده ای به نام مرغ ملک، وقف مدرسۀ علمیۀ چهارباغ اصفهان بوده است. در‏
‏‎

‎‏زمان طاغوت، ادارۀ اوقاف، املاک وقف را به زارعین به عنوان سرپرست ملک،‏‎ ‎‏واگذار نمود. زارعین، تصرف مالکانه در املاک نموده و زمین های وقف را می فروشند‏‎ ‎‏و افراد خریداری و ساختمان می نمایند. حکم الله‌ را بیان فرمایید که وظیفۀ شرعیه‏‎ ‎‏معلوم شود.‏

‏‏بسمه تعالی، اختیار املاک موقوفه، با متولی شرعی است و خرید و فروش‏‎ ‎‏وقف باطل است.‏

‏‏[سؤال 8349]‏‏ ‏ ‏ 4490‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 19 / 7 / 1361‏

‏‏دفتر حضرت امام، بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران، متّع الله‌ المسلمین بطول‏‎ ‎‏بقائه و عزه، پس از اهدای سلام؛ بدین وسیله نظر حضرت امام را در مورد مسأله ای که‏‎ ‎‏ذیلاً توضیح داده می شود، خواستاریم. امید است با جواب صریح، ما را از حیرت‏‎ ‎‏نجات دهید.‏

‏‏در روستای آقا بابا، تعدادی باغ انگور وجود دارد که معروف به باغات وقفی است‏‎ ‎‏اما از کیفیت وقف ـ اعم از قرائت صیغه و مورد مصرف خاص ـ بی اطلاع بوده و هیچ‏‎ ‎‏گونه مدرک کتبی نداریم. لیکن طبق رسوم محلی عواید حاصله از آن ها پس از کسر‏‎ ‎‏هزینه در امور خیریه، از قبیل: عزاداری و احسان در راه ائمه اطهار صرف می شده‏‎ ‎‏است. امروزه این باغات عوایدی ندارند. بلکه در اثر بالابودن هزینه ها و نداشتن‏‎ ‎‏بازدهی رو به خراب و فساد هستند. آیا علی فرض صحت وقف باغات فوق الذکر و با‏‎ ‎‏توجه به مسائل یادشده، می توان این باغات را به قیمت مناسب به فروش رسانید و از‏‎ ‎‏وجوه حاصله، اقدام به احداث اماکن عام المنفعه، از قبیل: مسجد، حمام، دبستان،‏‎ ‎‏دبیرستان، بهداری و غیره نمود و یا این که جایز نمی باشد؟ در صورت دوم، تکلیف ما‏‎ ‎‏نسبت به این باغات با نداشتن عواید چه می باشد؟‏

‏‏بسمه تعالی، خرید و فروش وقف باطل است ولی اجارۀ آن از متولی‏‎ ‎‏شرعی ـ با مراعات جهت و مصلحت وقف ـ مانعی ندارد.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 8350]‏‏ ‏ ‏ 4491‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 7 / 12 / 1361‏

‏‏قم، سرپرست محترم دفتر امام خمینی، مدّ ظله العالی، سلام علیکم‏

‏‏احتراماً؛ ضمن عرض تبریک پیروزی های رزمندگان غیور اسلام در جبهه های حق‏‎ ‎‏علیه باطل، مستدعی است مسأله مشروح زیر را از امام امت، خمینی بت شکن استفتا‏‎ ‎‏نمایند و جواب را ارسال فرمایید. ‏

‏‏در یک روستای همجوار، مسجدی کهنه وجود دارد که روستای مذکور فاقد‏‎ ‎‏سکونت می باشد و روستا هم مخروب شده و اهالی در نظر دارند در روستای جدید‏‎ ‎‏که کوچ نموده اند، مسجد را توسعه داده و چوب ها و سایر مصالح مسجد قبلی را به‏‎ ‎‏فروش برسانند و در مسجد تازه احداث، مصرف نمایند؛ لذا تقاضا می شود اگر از نظر‏‎ ‎‏شرعی اشکالی ندارد، جواب مرقوم فرمایند. ‏

‏‏بسمه تعالی، اشکال دارد.‏

‏‏[سؤال 8351]‏‏ ‏ ‏ 4492‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 15 رمضان المبارک 1402 ق‏

‏‏محضر قائد اعظم و امام امت اسلامی، آیت الله‌ العظمی امام خمینی، دام ظله العالی‏

‏‏به عرض می رساند: این احقر نظر به این که در گوشه ای از منزل بنده، آب انباری‏‎ ‎‏است که سابقاً مورد استفاده عموم بوده است، بعد از آن که در اصطهبانات، لوله کشی‏‎ ‎‏شد و مردم از آب لوله استفاده کردند، آب انبار مزبور از حیّز انتفاع خارج شد و به کلی‏‎ ‎‏قابل استفاده نیست. نظر به این که تبدیل نمودن آن به احسن، موقوف به اجازۀ فقیه‏‎ ‎‏جامع الشرایط ـ که در زمان غیبت مرجع و ولی امر از طرف امام زمان عجل الله‌تعالی‏‎ ‎‏فرجه الشریف ـ می باشد و بنده مقلد شما هستم و شما را اولی بالتقلید می دانم.‏‎ ‎‏خواستم از محضر مبارک شما کسب اجازه نمایم، در صورتی که مصلحت بدانید،‏‎ ‎‏آب انبار مزبور را به وسیلۀ کارشناسی ماهر، ارزیابی کرده و بهای آن را به ادارۀ اوقاف‏
‏‎

‎‏یا هر کس که اجازه بفرمایید، تحویل دهم تا چیز دیگری خریداری و وقف نمایند تا‏‎ ‎‏ثواب آن نصیب واقف آب انبار مزبور گردد. استدعا دارم پاسخ را چه نفی و چه اثبات‏‎ ‎‏مرحمت بفرمایید. ‏

‏‏والسلام علیکم ورحمة الله‌ وبرکاته‏

‏‏بسمه تعالی، وقف عام، قابل فروش یا تبدیل نیست.‏

‏‏[سؤال 8352]‏‏ ‏ ‏ 4493‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 27 / 9 / 1361‏

‏‏محضر مبارک حضرت آیت الله‌ العظمی الامام خمینی، دام توفیقه العالی، پس از‏‎ ‎‏تقدیم سلام و عرض ارادت، همواره سلامتی آن وجود محترم را در تحت قبّه منوره،‏‎ ‎‏از خداوند بزرگ مسئلت دارم.‏

‏‏محترماً به عرض مبارک می رساند: فتوکپی وقف نامه ای به نام «وقف اولاد» ـ که در‏‎ ‎‏ادارۀ ثبت شهرستان تربت حیدریه، هم به نام «وقف اولاد» به ثبت رسیده است ـ در‏‎ ‎‏جوف نامه ارسال شد. مستدعی است ملاحظه نمایند و حکم شرعی آن را صادر‏‎ ‎‏فرمایند.‏

‏‏در زمان گذشته، ادارۀ اصلاحات ارضی، موقوفه را به سه نفر زارع به اقساط واگذار‏‎ ‎‏کرده و سند تنظیم کرده است و معلوم نیست زارعین اقساطی پرداخت کرده باشند و‏‎ ‎‏فعلاً زارعین اظهار پشیمانی می کنند و وضع مالی آن ها هم خوب است. تعداد 28 نفر،‏‎ ‎‏ورثۀ واقف که یازده نفر آن ها اولاد ذکور و هفده نفر اناث می باشند و احتیاج مبرم‏‎ ‎‏دارند و در انتظار حکم شرعی آن امام بزرگوار می باشند تا احقاق حق به عمل آید،‏‎ ‎‏ان  شاء الله‌.‏

‏‏بسمه تعالی، وقف عام قابل خرید و فروش نیست و در وقف خاص فروش‏‎ ‎‏آن در موارد به خصوصی که در رساله مذکور است، جایز است و در فرض‏‎ ‎‏مرقوم، اختیار امر وقف، با موقوف علیهم است و فروش آن باطل است.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 8353]‏‏ ‏ ‏ 4494‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏ساحت مقدس مُلازمان حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، دامت برکاته‏

‏‏در این مسأله شرعیه، ملکی وقف بوده و معلوم التولیه، زارع یا مستأجر وقت در‏‎ ‎‏غیاب متولی و بی اطلاعی اهالی و تبانی با مأمورین اصلاحات ارضی، ملک را به‏‎ ‎‏دلخواه خود اجاره نموده، و پس از اطلاع، اعتراض متولی در مقابل عمل انجام شده و‏‎ ‎‏تکمیل پرونده، مؤثر واقع نشد. سپس زارع غاصب، ملک را از اداره مذکور به مبلغ یک‏‎ ‎‏دهم اجاره، یک سال به اقساط خریداری و سند تنظیم نمود. حال متولی اظهار می دارد:‏‎ ‎‏چون قانون مقدس اسلام و شرع مطهر، این گونه معاملات را خلاف و باطل می داند و‏‎ ‎‏سند تنظیم شده نامشروع است بر عموم مؤمنین و شورا واجب است با متولی تشریک‏‎ ‎‏مساعی نموده و طبق معمول روستا، مال الاجاره را از زارع غاصب وصول و به مصرف‏‎ ‎‏تأمین نظر واقف برسانند. آیا بنا به اظهار متولی، به منظور حفظ منافع ملک موقوفه بر‏‎ ‎‏مؤمنین واجب است در این مورد اقدام و مال الاجاره را ـ چه از طریق مصادر امور‏‎ ‎‏دولتی و چه به طور کدخدامنشی ـ وصول و به مصرف برسانند. و یا مسئولیت شرعی‏‎ ‎‏و ایمانی ندارند؟ حکم الله‌ را مرقوم فرمایند که مورد نیاز و مؤمنین بی صبرانه منتظر‏‎ ‎‏تکلیف شرعی خود می باشند. عند الله‌ مثاب و مأجور خواهند بود.‏

‏‏بسمه تعالی، خرید و فروش وقف باطل است، باید متصرفین، وقف را از‏‎ ‎‏متولی شرعی ـ با مراعات جهت و مصلحت وقف ـ اجاره نمایند تا‏‎ ‎‏مال الاجاره در جهت وقف، زیر نظر متولی شرعی مصرف شود و کسی که‏‎ ‎‏در وقف، بدون اجازۀ متولی شرعی تصرف کند، غاصب و ضامن است،‏‎ ‎‏باید دیگران با مراعات شرایط، او را نهی از منکر نمایند.‏

‏‏[سؤال 8354]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 4414‏

‏‏2. غسال خانه ای در همان روستا وجود دارد که هم کوچک و هم در محل بسیار‏‎ ‎‏بدی قرار گرفته است. آیا می شود آن جا را فروخت و یک غسال خانۀ بهتر و بزرگ تر،‏
‏‎

‎‏در جای مناسب تر ساخت یا نه؟‏

‏‏بسمه تعالی، غسال خانه قابل فروش نیست.‏

‏‏[سؤال 8355]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 4297‏

‏‏3. فرش های مساجد که نخ نما می شود، آیا می توان فروخت و تبدیل به فرش نو‏‎ ‎‏نمود یا نه؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر وقف نبوده و یا در صورت وقف بودن، قابل استفاده در‏‎ ‎‏مسجد نبوده، اشکال ندارد.‏

‏‏[سؤال 8356]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 119‏

‏‏4. تبدیل قرآن و کتب وقف شده در مساجد، به احسن وجه چه صورت دارد؟‏

‏‏بسمه تعالی، تا موقعی که قابل استفاده است فروش و تبدیل آن جایز‏‎ ‎‏نیست.‏

‏‏[سؤال 8357]‏‏ ‏ ‏ 4495‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏مستدعی است جواب مسائل زیر را مرقوم و ارسال فرمایید:‏

‏‏1. آیا فروش منزلی که زمین آن وقف مسجد است و در آن استخوان میت پیدا‏‎ ‎‏شده، را جایز می دانید یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، فروش وقف جایز نیست.‏

‏‏2. اهل محلی قسمتی از رشتۀ قنات خود را جزو صحن مسجد قرار داده اند و برای حفر چاه مسجد که‏‎ ‎‏هم مسجد استفاده نماید، هم به حمام برود از مردم جبراً پول گرفته اند و نیز برای زمین حمام از مردم‏‎ ‎‏پول گرفته اند آیا غسل و وضو صحیح است یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر آب مباح باشد، غسل و وضو صحیح است.‏

‏‏3. اراضی آستان قدس رضوی را به عنوان خرید و فروش نقل و انتقال می نمایند، آیا این کار صحیح‏‎ ‎‏است و نماز و غسل در آن ها جایز است یا نه؟‏

‏‏بسمه تعالی، رسیدگی به اراضی آستان قدس با متصدی شرعی آن است.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 8358]‏‏ ‏ ‏ 4496‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 29 / 10 / 1358‏

‏‏محضر مبارک حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، دامت برکاته، به عرض مبارک‏‎ ‎‏می رسانیم:‏

‏‏ما اهالی کوهستان لایزنگان داراب یک حسینیه داریم که قدیمی است. مکانش هم‏‎ ‎‏جای خوبی نیست. از پیشگاه مبارک خواستاریم که اگر می شود امر بفرمایید تا فروخته‏‎ ‎‏شود و وصل مسجد یک زمین است، حسینیه را آن جا از نو بسازیم اگر می شود چون‏‎ ‎‏وصل مسجد است یک متر هم از حیاط مسجد داخل حسینیه قرار بگیرد تا بتوانیم در‏‎ ‎‏عزاداری امام حسین علیه السلام جای خوبی داشته باشیم در انتظار فرمان هستیم. در خاتمه‏‎ ‎‏سلامتی وجود آن مبارز بزرگ را از خداوند عالم خواستارم.‏

‏‏بسمه تعالی، فروش حسینیه و همچنین جزء حسینیه قرار دادن مسجد،‏‎ ‎‏جایز نیست.‏

‏‏[سؤال 8359]‏‏ ‏ ‏ 4497‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 6 / 11 / 1361‏

‏‏محضر مبارک رهبر کبیر انقلاب، مدّ ظله العالی‏

‏‏محترماً؛ بدین وسیله معروض می دارد که درآمد بیمارستان موقوفه مفرّح، واقع در‏‎ ‎‏یاخچی آباد که به مصرف مداوای بیماران می رسد، توسط مال الاجارۀ موقوفات خود‏‎ ‎‏اداره می شود. از حدود 10 سال پیش، تعدادی از قطعات که مساحت هر کدام حدود‏‎ ‎‏120 مترمربع می باشد، توسط متولی وقت تبدیل به احسن شده و سند مالکیت صادر‏‎ ‎‏گردیده است و در حال حاضر از این امر جلوگیری می شود و تعداد کمی از قطعات‏‎ ‎‏فوق اضافه مساحت دارند (حدود 2 الی 25 مترمربع) که روی آن احداث بنا شده و به‏‎ ‎‏صورت مسکونی می باشد و موقوفه مایل است که در این گونه موارد سند اجاره‏‎ ‎‏جداگانه تنظیم شود، ولی چون اضافه مساحت در حدی نیست که بتوان کارهای‏
‏‎

‎‏تفکیکی و ثبتی آن را انجام داد. لذا تنظیم سند اجاره برای آن مشکل است. علی هذا در‏‎ ‎‏این گونه موارد، تبدیل به احسن اضافه مساحت طبق نظریه کارشناس، از نظر شرعی‏‎ ‎‏جایز می باشد یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، فروش وقف، جایز نیست.‏

‏‏[سؤال 8360]‏‏ ‏ ‏ 4498‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 25 / 3 / 1361‏

‏‏دفتر حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، دام ظله، السلام علیکم، از خداوند‏‎ ‎‏متعال طول عمر و سلامتی برای امام و پیروزی در تمام جبهه ها برای رزمندگان اسلام‏‎ ‎‏و صحت و سلامت برای معلولین انقلاب و اسلام خواهانیم.‏

‏‏1. کسی زمینی را برای قبرستان شهر وقف کرده بود، ولی چون امکان این هست‏‎ ‎‏که این زمین، داخل محدوده و به خانه های مسکونی نزدیک خواهد شد؛ روی این‏‎ ‎‏اصل این زمین را برای احداث خانه فروختند. و پول آن را در بانک اسلامی و یا‏‎ ‎‏شرکت تعاونی به جریان انداختند. در صورتی که قبرستان موجود شهر. اکنون داخل‏‎ ‎‏خانه های مسکونی شده و از طرفی پر شده و شهر احتیاج مبرم دارد به زمینی برای‏‎ ‎‏احداث قبرستان. آیا شرعاً این عمل صحیح است؟‏

‏‏بسمه تعالی، زمین اگر وقف برای دفن اموات شده و تحویل وقف گردیده‏‎ ‎‏فروش آن باطل است و باید تسلیم جهت وقف گردد، در غیر این صورت‏‎ ‎‏اختیار آن با مالک بوده و فروش آن محکوم به صحت است.‏

‏‏2. زمین هایی در اطراف شهر هست که سند رسمی ندارند و با قرارداد عادی بدون اجازه دولت و بدون‏‎ ‎‏در نظر گرفتن مقررات و قانون جمهوری اسلامی خرید و فروش می شوند. آیا می شود از آن زمین ها‏‎ ‎‏برای مسجد و خانه سازمانی افراد سپاه پاسداران خریداری کرد؟‏

‏‏بسمه تعالی، تابع مقررات دولت اسلامی است.‏

‏‏3. از زمین های یادشده سؤال دو، اگر خانواده شهدا بخرند چه حکمی دارد و آیا در این مورد شهرداری‏‎ ‎‏موظف است برای دادن آب و برق و امکانات برای آن ها؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، دولت، تابع مقررات باید رفتار کند.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 8361]‏‏ ‏ ‏ 4499‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 15 / 9 / 1361‏

‏‏محضر مبارک حضرت آیت الله‌ العظمی، الامام روح الله‌ الخمینی‏

‏‏با کمال احترام، به استحضار می رسانم از شخصی ـ متولّی فعلی چهار پیمانه زمین‏‎ ‎‏وقف امام حسین علیه السلام ـ ده سال اجار‏‏ۀ‏‏ زمین موقوفه را، وصول نمودم و در ایام عاشورا‏‎ ‎‏خرج کردم، و ده سال گذشته را نیز اطلاع کامل دارم که توسط متصدّیان قبلی وصول، و‏‎ ‎‏در ایّام عاشورا خرج شد. پنج سال است که این زمین را به مدیرعامل اسبق دامپروری‏‎ ‎‏ـ که مدت سه سال است فراری می باشد ـ فروخته است. متولی از دادن موقوفه‏‎ ‎‏خودداری می کند و منکر وقف شده است. سه سال اجاره زمین را نداده و خیال هم‏‎ ‎‏ندارد بدهد، وظیفه شرعی چیست؟‏

‏‏بسمه تعالی، مربوط به دادگاه های مربوطه در دولت اسلامی است.‏

‏‏[سؤال 8362]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 4532‏

‏‏2. در حدود هشت سال پیش رژیم گذشته زمین های مزروعی موقوفه قریه را به‏‎ ‎‏رعایا فروخت. اکثر کشاورزان از آن به بعد اجاره نپرداختند؛ زیرا متولی مطالبه ننمود و‏‎ ‎‏در عین حال قیمت املاک را هم به دولت نپرداختند و متولی وقف فعلاً از نظر‏‎ ‎‏کشاورزان فاقد صلاحیت شرعی تولیت است و اداره اوقاف هم در این مدت در این‏‎ ‎‏زمینه کاری نکرده است. تکلیف مال الاجاره هشت ساله چه می شود؟ گروهی از‏‎ ‎‏کشاورزان قدرت ندارند همه آن را یک جا بپردازند؛ چگونه بپردازند و به چه مقامی؟‏‎ ‎‏آیا اجازه می فرمایید اجاره مزبور صرف عمران و آبادی قریه گردد؟‏

‏‏بسمه تعالی، فروش وقف باطل است و تصرف در آن منوط است به نظر‏‎ ‎‏متولی شرعی و مراعات جهت وقف. و نسبت به گذشته موجب ضمان‏‎ ‎‏اجرت المثل است. و اگر متولی خاصی که شرعاً تولیت او ثابت باشد‏‎ ‎‏ندارد، امر آن با حاکم شرع است.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 8363]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 4302‏

‏‏3. افرادی که به غصب موقوفات ادامه می دهند ـ اعم از زارع و کشاورز موقوفه یا‏‎ ‎‏غیره ـ و به مسائل دینی و نصایح مبلغین و فتاوای مراجع اعتنا نمی کنند؛ کشت و زرع و‏‎ ‎‏تصرفات آن ها، حرام است یا خیر؟ و این بی توجهی عمدی، باعث فسق و عدم‏‎ ‎‏صلاحیت و امانت چنین افرادی می باشد یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، حکم مسأله معلوم است و اگر نزاعی در بین است، به محاکم‏‎ ‎‏صالحه مراجعه کنند.‏

‏‏[سؤال 8364]‏‏ ‏ ‏ 4500‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏دفتر محترم حضرت امام‏

‏‏محترماً؛ مستأجر، خانۀ مسکونی وقفی را، بدون موافقت متولّی، تخریب و به‏‎ ‎‏کارگاه تبدیل نموده، و آن را در قبال اخذ مبالغی به عنوان سرقفلی، به غیرواگذار نموده‏‎ ‎‏است. ‏

‏‏توضیح: در اجاره نامه، مستأجر حق انتقال مورد اجاره را ـ کلاً و یا جزئاً ـ به غیر‏‎ ‎‏نداشته است. خواهشمند است دستور فرمایید حکم شرعی این مسأله را، برای اطلاع‏‎ ‎‏این جانب اعلام و ابلاغ دارند. ‏

‏‏بسمه تعالی، در فرض سؤال، کسی که ساختمان وقفی را تخریب کرده،‏‎ ‎‏ضامن است و حق سرقفلی برای وی ثابت نیست، و تصرف در موقوفه‏‎ ‎‏بدون اذن و اجازۀ متولی شرعی، در حکم غصب است.‏

‏‏[سؤال 8365]‏‏ ‏ ‏ 4501‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مبارک حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی ادام الله‌ ظله العالی‏

‏‏شخصی چند قطعه باغ وقف بر اولاد ذکور نموده و به علت دور بودن از محل‏
‏‎

‎‏سکونت موقوف علیهم تمام آن مسلوب المنفعه شده و الآن یک قطعه آن باقی است و‏‎ ‎‏آن هم در معرض خرابی می باشد و تا چند سال دیگر مثل آن ها مسلوب المنفعه‏‎ ‎‏می شود آیا اجازه می فرمایید که متولی آن باغ را بفروشد و یک باغ بهتر و نزدیک تر‏‎ ‎‏خودش بخرد و به همان نهج وقف باشد یا خیر؟ ضمناً مبلغ یک تومان از درآمد باغ ها‏‎ ‎‏در قدیم به مصرف روضه خوانی می رسیده، آیا همان یک تومان قدیم خرج شود یا‏‎ ‎‏وجه نقد امروز.‏

‏‏بسمه تعالی، در فرض مذکور فروش وقف جایز نیست و باید بر طبق وقف‏‎ ‎‏عمل شود.‏

‏‏[سؤال 8366]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 1890‏

‏‏28. موقوفاتی در بین اراضی اشخاص هست نظر به این که روی حوادث روز از‏‎ ‎‏آن ها نگیرند و از بین ببرند علی الظاهر انکار عنوان موقوفه بودن آن ها را کرده اند، آیا‏‎ ‎‏اگر نشد در بین خود عنوان موقوفه را مخفی حفظ کنند راهی برای فروش و مصرف‏‎ ‎‏در امر خیری دیگر دارد یا نه، تکلیف این ها چیست؟‏

‏‏بسمه تعالی، حقّ فروش و تبدیل ندارند.‏

‏‏[سؤال 8367]‏‏ ‏ ‏ 4502‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مبارک رهبر عظیم الشأن انقلاب، حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی،‏‎ ‎‏زید توفیقه ‏

‏‏پس از عرض سلام، از حضور آن رهبر عزیز تقاضا می کنم جواب مسأله ذیل را‏‎ ‎‏مرقوم فرمایید.‏

‏‏خانه ای است واقع در شهر قم، صاحب خانه مذکور این خانه را طبق قراردادی‏‎ ‎‏برای حسینیه وقف نمود، پس از وقف، کلنگ ساختمان را واقف در حضور اهالی‏‎ ‎‏محل به زمین زد و اهالی هم خانه را خراب کردند. دست اندرکاران ساختمان فوق پس‏
‏‎

‎‏از تحقیق فهمیدند که ساختمان حسینیه آن طوری که واقف می خواهد حدود یک‏‎ ‎‏میلیون تومان خرج دارد.‏

‏‏ولی ایشان حق تولیت را برای خود و اولاد ذکور نسل بعد نسل خود به مقدار ‏‎ ‎‏از درآمداین حسینیه قرارداده است، در صورتی که سرمایه گذاری ایشان‏‏ می باشد‏‎ ‎‏(‏‏ از جمع پول ساختمان و زمین) دست اندرکاران ساختمان شرایط واقف را قبول‏‎ ‎‏نکردند و ساختمان ساخته نشد ولی واقف اصرار به عمل کردن به شرایط را دارد.‏

‏‏بنابراین از شما رهبر عظیم الشأن تقاضا می کنیم که اوّلاً: با این که دست اندرکاران‏‎ ‎‏مسجد شرایط واقف را قبول ندارند حالا این وقف صحیح است یا نه؟ مرقوم‏‎ ‎‏بفرمایید؛ زیرا از این قضیه حدود هشت سال می گذرد و زمین مذکور همین طور باقی‏‎ ‎‏است و دو سال پیش یکی از علما چنین فرمودند که وقف باطل است و واقف نصف‏‎ ‎‏زمین مذکور را فروخت و نصف دیگر را بدون هیچ شرطی به مسجد بخشید. حال‏‎ ‎‏اهالی محل به خریدار نصف زمین و فروشنده که در حقیقت همان واقف بوده‏‎ ‎‏اعتراض می کنند که این زمین از مسجد است و فروشنده حق فروش ندارد، تکلیف‏‎ ‎‏خریدار چیست؟ لطفاً مرقوم فرمایید.‏

‏‏بسمه تعالی، اگر چیزی را که وقف کرده تحویل جهت وقف هم داده خرید‏‎ ‎‏و فروش آن جایز نیست و در غیر این صورت اشکال ندارد.‏

‏‏[سؤال 8368]‏‏ ‏ ‏ 4503‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 21 / 10 / 1361‏

‏‏محضر مبارک رهبر عالی قدر حضرت امام خمینی مدّ ظله‏

‏‏پس از درود و تحیات و آرزوی سلامتی وجود جناب عالی، از آن رهبر عالی قدر‏‎ ‎‏استفتا می شود مقدار زمینی با آب است که وقف بر اولاد ذکور می باشد و از منطقه‏‎ ‎‏سکونت وراث تقریباً یکصد و سی کیلومتر فاصله دارد که احتمال مخروبه شدن آن‏‎ ‎‏می رود، آیا ممکن است زمین و آب را فروخته و در محل سکونت اولاد ذکور به جای‏
‏‎

‎‏آن ملک دیگری خرید یا خیر؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، در فرض مرقوم فروش جایز نیست.‏

‏‏[سؤال 8369]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 1546‏

‏‏5. زمین و اعیانی وقف بوده، اعیان از بین رفته، زمین باقی است، کسی هم او را آباد‏‎ ‎‏نمی کند، می شود زمینش را فروخت یا نه؟‏

‏‏بسمه تعالی، فروش وقف جایز نیست مگر در موارد خاصه که در رساله‏‎ ‎‏مذکور است.‏

‏‏[سؤال 8370]‏‏ ‏ ‏ 4504‏

‏‏ ‏ ‏ بسم الله‌ الرحمن الرحیم ‏ ‏ 16 ذی القعده 1402 ق‏

‏‏مولانا، قائد الاُمّة الإسلامیة، آیة الله‌ العظمی والمرجع الأعلی، سماحة الإمام المفدی‏‎ ‎‏السیّد روح الله‌ الخمینی، مدّ الله‌ ظله علی الإسلام والمسلمین؛ آمین‏

‏‏رجل وقف عقاراً منذ أمد بعید علی الذکور من ذرّیته ومن تناسل منهم ذکوراً وقد‏‎ ‎‏انتهی الحال به، إلی أن سقط عن الانتفاع المعتدّ به، مع کونه ذا منفعة یسیرة ملحقة‏‎ ‎‏بالمعدوم عرفاً ومع احتیاج الحاضرین من الموقوف علیهم إلی عوضه حاجة ماسّة‏‎ ‎‏ومتعسّر، بل متعذّب شراء ملک بثمنه ووقفه علی النهج الذی کان علیه الوقف الأوّل؛‏‎ ‎‏فهل تأذنون فی بیعه وتوزیع ثمنه علی الحاضرین؟ أفتونا دام ظلکم‏

‏‏بسم الله‌ الرحمن الرحیم، لا یجوز فی مثل مفروض السؤال، بیع الوقف‏‎ ‎‏وتوزیع ثمنه علی الموقوف علیهم.‏

‏‏[سؤال 8371]‏‏ ‏ ‏ 4505‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 21 شوال 1399 ق‏

‏‏رهبر عالی قدر و مرجع بزرگ جهان تشیع حضرت آیت الله‌ العظمی حاج آقا روح‏‎ ‎‏الله‌ خمینی، دامت برکاته ‏

‏‏جعلت فداک، استفتائاً عرض می شود که قناتی است مخروبه و از کار افتاده که قابل‏
‏‎

‎‏مرمت نیست. مالکین قنات اراضی مربوطه را فروختند و یک سهم از چهل و دو سهم‏‎ ‎‏آن، وقف تعزی‏‏ۀ‏‏ حضرت خامس آل عبا علیه السلام بود. مادامی که قنات جریان داشت سالانه‏‎ ‎‏وجه اجار‏‏ۀ‏‏ آن خرج تعزی‏‏ۀ‏‏ حضرتش می شد. حالا دیگر سال ها است که قطع گردیده‏‎ ‎‏است. اکنون بیان فرمایید مبلغی را که از وجه اراضی فروخته شده به وقف مزبور،‏‎ ‎‏سهمیه می رسد، در چه مصرفی می توان خرج نمود؟‏

‏‏والسلام علیکم واللعن والخزی علی اعدائکم اجمعین‏

‏‏بسمه تعالی، فروش وقف بدون مجوز باطل است. و اگر مجوز داشته با پول‏‎ ‎‏آن به نظر متولی شرعی، باید زمین دیگری خریداری و عواید آن در جهت‏‎ ‎‏وقف صرف شود. ‏

‏‏[سؤال 8372]‏‏ ‏ ‏ 4506‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 19 / 4 / 1362‏

‏‏محضر مقدس حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، رهبر انقلاب و بنیان گذار‏‎ ‎‏جمهوری اسلامی ایران، مدّ ظله العالی، با عرض احترام و آرزوی طول عمر و عزت‏‎ ‎‏روزافزون، تقاضا دارد نظر مبارک را در مورد ذیل بیان فرمایید.‏

‏‏بعضی از اراضی موقوفه در سنوات گذشته با مجوز شرعی به فروش رسیده یا به‏‎ ‎‏فروش می رسد، آیا در صورت صلاح و صرفه وقف، اجازه می فرمایید از محل وجوه‏‎ ‎‏حاصله از فروش، اقدام به خرید یا احداث ساختمان گردد یا خیر؟‏

‏‏والسلام علیکم ورحمة الله‌ وبرکاته‏

‏‏ ‏ ‏ نمایندگان امام در سازمان اوقاف: محمد علی نظام زاده، سیدمهدی جمارانی‏

‏‏بسمه تعالی، در صورتی که فروش آن ها طبق موازین شرعی بوده و درآمد‏‎ ‎‏آن تکافوی تبدیل آن ها را به اراضی دیگری به همان مقدار نمی کند،‏‎ ‎‏مجازید با پول آن جای دیگری را خریداری و یا بنا کنید و از منافع آن‏‎ ‎‏طبق وقف عمل نمایید.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 8373]‏‏ ‏ ‏ 4507‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 28 جمادی الثانی 1398 ق‏

‏‏محضر مقدس آیت الله‌ العظمی امام خمینی، دام ظله العالی علی رؤوس الانام‏

‏‏زمینی است وقف بر حضرت ابا عبدالله‌ علیه السلام که درآمد آن باید صرف روضه خوانی‏‎ ‎‏شود. شیر خورشید سرخ، این زمین را تصرف کرده و برای مردم که بر اثر زلزله‏‎ ‎‏خانه هاشان خراب شده، خانه ساخته است. مساحت بسیار کمی از این زمین باقیمانده‏‎ ‎‏که از نظر کشاورزی قابل استفاده نیست؛ چون در میان ده واقع شده و از نظر این که‏‎ ‎‏کسی در این جا ساختمان کند و اجاره دهد نیز قابلیت ندارد. خلاصه زمین قابل‏‎ ‎‏استفاده نیست. آیا اجازه می فرمایید زمین را بفروشیم و از ثمن آن، جای دیگر زمین‏‎ ‎‏مزروعی به نفع وقف خریداری نماییم.‏

‏‏بسمه تعالی، فروش وقف جایز نیست، بلی اگر به هیچ نحو استفاده ندارد؛‏‎ ‎‏می توانند با اجازه متولی شرعی آن را بفروشند و تبدیل به زمینی که استفاده‏‎ ‎‏در جهت وقف از آن ممکن باشد بنمایند.‏

‏‎ ‎

‏‎

‎