تغییر و تبدیل وقف
[سؤال 8153] 4323
بسمه تعالی 20 / 11 / 1361
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی امام خمینی
با تقدیم احترام به عرض می رساند که روستای مور واقع در بخش داورزن شهرستان سبزوار دارای حمامی خزینه ای است که در حال حاضر به خاطر ایجاد حمامی جدید از طرف جهاد سازندگی که حدود دو سال است بهره برداری از آن آغاز گشته است مخروبه می باشد. و مالکیت این حمام خزینۀ مخروبه متعلق به کلیۀ اهالی روستاست و چون روستا فاقد مسجد بوده و در ضمن به خاطر کوهستانی بودن منطقه پیدا کردن زمین جهت احداث مسجد به آسانی امکان پذیر نیست. اهالی تصمیم
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 108
گرفته اند که محل حمام خزینه را تبدیل به مسجد نمایند. لیکن از نظر شرعی در شک و تردیدند که آیا ساختن مسجد در چنین مکانی که متعلق به همۀ روستاست و در ضمن اکثریت آن ها نیز به تبدیل کردن آن به مسجد رضایت دارند جایز است یا خیر؟ لذا از محضر آن امام عظیم الشأن تقاضا داریم اعلام فرمایند که ایجاد ساختمان مسجد در چنین مکانی با توجه به مطالب یاد شدۀ فوق جایز می باشد یا خیر؟
بسمه تعالی، اگر وقف بودن حمام معلوم است، تبدیل آن به مسجد جایز نیست.
[سؤال 8154] 4324
بسمه تعالی 17 / 12 / 1360
محضر مبارک رهبر کبیر انقلاب امام خمینی ارواحنا فداه
بدین وسیله استفتا می شود در مورد قبرستان متروکه ای که جنب مسجد جامع بوده و با کمک و نذر اهالی و کمک دادگاه انقلاب اسلامی و جهاد سازندگی و فرمانداری کاشان، مرکزی به نام زینبیه شهید مظلوم بهشتی ساخته شده که در حال حاضر طبقه پایین آن که یک سالن حدوداً یکصد متر می باشد محل برگزاری مراسم دعای کمیل و قرائت قرآن و کلاس نهضت سوادآموزی برای خواهران و جمع آوری اعانه برای جبهه ها و مرکز گردهمایی و فعالیت و تصمیم گیری انجمن اسلامی می باشد و در طبقه فوقانی آن مرکز بسیج سپاه پاسداران بناء و ان شاء الله به زودی به طور کامل تکمیل و آماده آموزش خواهد شد و از شروع ساختمان نامبرده شش سال می گذرد که بعد از پیروزی انقلاب طبقه تحتانی تکمیل و طبقه فوقانی در حال تکمیل است و دو طبقه تا به حال مبلغ دو میلیون ریال هزینه برداشته است با توجه به مراتب فوق اگر خواستند مسجد را تجدید بنا کنند جایز است آن مرکز را خراب کنند و یا از استفاده اولیه خارج نمایند و جزء مسجد نمایند ضمناً دربهای مسجد مسدود نگردیده و در مواقع ضروری می شود خواهران در این سالن بیایند و از مراسم مسجد استفاده کنند.
بسمه تعالی، تا ممکن است به نحو موجود از آن استفاده شود.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 109
[سؤال 8155] ----> 1900
4. مغازه هایی که وقف مسجد شده که اجارۀ آن صرف مسجد شود، جایز است کتابخانه یا دفتر تبلیغات شود بدون اجاره یا نه؟
بسمه تعالی، باید در جهت وقف صرف شود و در غیر آن جایز نیست.
[سؤال 8156] 4325
بسمه تعالی
خدمت رهبر انقلاب، امید امت، امام خمینی دام ظله العالی
جمعی محلی را برای حسینیه ساخته اند و محل مذکور وقف برای حسینیه شده است و این حسینیه یک و نیم طبقه دارد. آیا می شود بعد از این که حسینیه بتمامها وقف شد، این نیم طبقه را برای بهداری قرار دهند و از اسباب استفاده شود؟
بسمه تعالی، تغییر وقف جایز نیست.
[سؤال 8157] 4326
بسمه تعالی 29 / 12 / 1361
محضر رهبر عالی قدر انقلاب، حضرت آیت الله العظمی الامام الخمینی دام ظله
زمین موقوفه ای است که مشتمل بر حناء می باشد و قبلاً این زمین خارج از محله بوده و اکنون که شهر توسعه پیدا کرده، آن موقوفه در وسط محله قرار گرفته و در نتیجه به تدریج به صورت غیر قابل استفاده در می آید. آیا در چنین وضعی می توان این زمین را در اختیار اشخاص یا مؤسساتی گذاشت تا در آن زمین خانه بسازند و در قبال ساختن خانه سالیانه مال الاجاره بپردازند یا خیر؟ و در صورت جواز آیا قبل از خشک شدن کامل بوته های حناء می توان اقدام به این عمل نمود یا خیر؟
بسمه تعالی، اگر زمین وقف شده برای خصوص استفاده از حناء، جایز است با نظر متولی شرعی اجاره دهند برای ساختمان و مال الاجاره را در جهت وقف صرف نمایند.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 110
[سؤال 8158] 4327
بسمه تعالی
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی امام خمینی مدّ ظله العالی
بر اثر ضیق جاده قسمتی از زمین موقوفه را به جاده دادم اکنون تکلیف ما چیست؟ آیا اگر قادر باشیم باید به موقوفه برگردانیم یا جزء جاده باشد؟
بسمه تعالی، در صورت قدرت با نظر متولی شرعی باید به موقوفه برگردانده شود.
[سؤال 8159] 4328
بسمه تعالی 4 / 12 / 1361
جماران دفتر حضرت امام امت. با سلام و درود بی پایان استدعا دارد به سؤالات زیر جواب و ما را راهنمایی فرمایید.
شخصی در حدود سی سال قبل سه قطعه زمین دیمی خود را که تقریباً یک هکتار و نیم می باشد وقف نموده که همه ساله محصول این زمین ها که گندم و جو می باشد در ایام سوگواری ماه محرّم در راه حضرت ابوالفضل خرج شود و تا حال هم به همین نحو عمل می شد. حال یک قطعه از این زمین ها برای ساختن مدرسه بسیار مناسب می باشد. آیا می شود در این زمین مدرسه ساخت؟ یا با زمین دیگری با توجه به ارزش زمین ها معاوضه نمود؟ و یا جهت زیر بنا و محوطه مدرسه قیمت این زمین را گرفت و مسجد نیمه کاره این محل را به اتمام رساند؟ والسلام.
بسمه تعالی، لازم است بر طبق وقف عمل شود و تغییر و تبدیل آن جایز نیست.
[سؤال 8160] ----> 4302
4. باغی وقف شده برای سوخت مساجد و طلاب و فقرا و مترددین زوّار. اکنون یکی از مصارف که تردد زوّار باشد منتفی است و باغ هم به صورت زمین درآمده و
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 111
متصل به قصبه و حتی در داخل قصبه قرار گرفته است. آیا می شود قسمتی از زمین را مدرسه علمیه ساخت و بقیه زمین را جهت ساختمان خراب کرد و یا تبدیل به احسن نمود و یا بقیه زمین را برای ساختمان به اجاره داد؟ یا باید کشت و زرع شود، هر چند در فرض فروش یا اجاره دادن منافع موقوفه چند برابر شود؟
بسمه تعالی، تغییر وقف جایز نیست. ولی اجارۀ زمین برای ساختمان و صرف اجاره و عواید، زیر نظر متولی شرعی، در جهت وقف، مانع ندارد.
[سؤال 8161] 4329
بسمه تعالی 28 جمادی الثانی 1403 ق
محضر مقدس رهبر کبیر و مرجع عالی قدر عالم تشیع، حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، مدّ ظله العالی
زمینی است قبلاً بادام زار بوده و حال درختانش از بین رفته و در تصرف شخصی می باشد که از پدرش ارث برده است؛ ولی مشهور به وقف مسجد می باشد. با وجود این، هیچ گونه مدرک و سندی بر وقف بودن این مکان موجود نیست و متصرف نیز وقف بودن را انکار می کند و برای احداث حمام، به شرط این که وجه اخذ شده از بابت اجارۀ حمام، بعد از اتمام، در خود حمام و مابقی در مسجد مزبور خرج شود؛ در اختیار اهالی قریه می گذارد. آیا بنای حمام در این مکان جایز می باشد یا نه؟
بسمه تعالی، با نظر حاکم شرع مانع ندارد.
[سؤال 8162] 4330
بسمه تعالی 24 / 5 / 1361
محضر رهبر کبیر انقلاب، حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، دامت برکاته
با احترامات فائقه معروض می دارد: این جانب نسل چهارم واقفی هستم. موقوفۀ مزبور، مرا در محذورات شرعی و عرفی شدیدی قرار داده و آن این است که عده ای عدواناً مقداری را تصرف نموده و من قدرت دفاع ندارم و قانون هم کمک نمی کند.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 112
تقاضا دارم وظیفه این جانب را با عنایت به مطالب مطروحۀ ذیل بیان فرمایید.
1. آیا اجازه می فرمایید تمام مراتع و مزارع موقوفه را کلاً وقف حضرت سیدالشهدا علیه السلام نمایم که اولاد ذکور حقی نداشته باشند؟
2. آیا اجازه می فرمایید از برای دو تومان حضرت سیدالشهدا علیه السلام، چند قطعه زمین را معلوم نموده که کلاً وقف باشد و در مابقی تصرف شخصی نموده که بیع و شرای آن جایز باشد و نسل های آینده حقی نداشته باشند؟
3. چند قطعه از مزارع موقوفه را دولت (وزارت راه) و مردم، جاده عمومی نموده که سبب تقسیم شدن زمین گردید که مقداری قابل کشت نیست، ولی برای ساختمان مشتری دارد. آیا اجازه می فرمایید به فروش برسد و تبدیل به احسن شود؟ در ضمن برای مسیر جاده اجاره ای هم پرداخت نمی شود.
بسمه تعالی، برفرض صحت و تمامیت وقف، تغییر آن جایز نیست و با امکان استفاده از وقف در جهت وقف، فروش و تبدیل آن صحیح نیست و تصرفات مطابق جهت وقف، با نظر متولی شرعی آن مانع ندارد.
[سؤال 8163] ----> 1303
2. نظرتان راجع به تبدیل به احسن چیست؟
بسمه تعالی، اگر منظور، تبدیل وقف به احسن است جایز نیست و تبدیل، در بعض موارد خاصه است.
[سؤال 8164] 4331
بسمه تعالی
ضمن عرض سلام و اظهار ارادت خالصانه و قلبی، سعادت و موفقیت جناب عالی را در امور اسلام و انقلاب و دوام عمرتان را از ایزد منّان خواهانم.
قطعه باغی کوچک است در شهرستان جهرم که مرحوم پدرم آن را به جهت این که پدر و پسر خائن به دین و مملکت نبرند با استشهاد محلی به نام خودش ثبت داد و
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 113
اکنون عایدی ندارد و عواید سال های گذشته در تعزیه داری و اطعام مساکین مصروف شده است. برای این که فردا فرزندانم آن را در حصر وراثت جزء اموال خودشان نکنند، بنده می خواهم در صورت صلاح دید آن جناب آن را به ادارۀ اوقاف بدهم. با توجه به این که مشارٌالیه شش نفرند و نیز باغ جزء اموال پدرم به حساب نیامده است و سندش هم اکنون به نام ابوی است، تقاضا دارم دستور فرمایید که این جانب را به هر طریق ممکن راهنمایی کنند و نیز نظرتان را جهت اطلاع این جانب و خواهران و برادرانم اعلام دارند که مزید بر امتنان خواهد بود. مجدداً سعادت و سلامتی و دوام عمر آن جناب را خواهانم. ضمناً خود این جانب و فرزندان مرحوم هیچ گاه دسترسی به آن باغچه نداریم.
بسمه تعالی، وقف میراث نمی شود و باید تحویل متولی شرعی آن داده شود.
[سؤال 8165] 4332
بسمه تعالی 3 / 2 / 1361
محضر مقدس حضرت آیت الله العظمی رهبر انقلاب، نایب الامام، چه می فرمایید در این مسأله شرعیه:
شخصی در حال حیات خودش دو ـ سه قطعه از زمین های خودش را به یکی از خویشان خود داده و به فرزندان خودش هم وصیت نموده که بعد از وفات من این چند قطعه زمین مذکور را به او بدهند، اما این ملک ذکر شده وقف است و ظاهر کیفیت وقف نامه هم نسلاً بعد نسل و بطناً بعد بطن می باشد. آیا وصیت او صحیح است یا این که باطل می باشد و قطعه های زمین به فرزندان خودش می رسد؟ لطفاً جواب مسأله را بیان و مرقوم فرمایید. والسلام علیکم ورحمة الله وبرکاته
بسمه تعالی، با فرض وقف بودن زمین ها باید طبق وقف عمل شود و وصیت نافذ نیست.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 114
[سؤال 8166] 4333
بسمه تعالی
از محضر مبارک امام امت و رهبر کبیر انقلاب اسلامی ایران، حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، مدّ ظله العالی استعلام و استفتا می شود:
مزرعه ای است که شش دانگ آن بر طبق چند فقره وقف نامه با مضمون واحد به شرح زیر وقف، و به تصرف وقف درآمده است:
«وقف می باشد بر عامۀ مؤمنین و مؤمنات که در قلاع اربعه که اول آن قلعۀ زید است و آخر آن قلعۀ عمرو سکنا دارند و سکنۀ اماکن حول آستانۀ متبرکۀ امامزاده و زائرین و مجاورین آن حضرت. مقرر آن که مجرای آب موقوفه همه جا از صحرا بیاید تا بالای قلعۀ اول و از آن جا وارد به قلعۀ مرقومه شود و از آن جا به قلعۀ دوم ... الی آخره و از آن جا به جمیع خانه های حول آستانۀ متبرکه و حیاض آستانه جاری شود».
آیا متولی یا ادارۀ اوقاف یا هر مقام دیگری شرعاً می تواند قبل از مشروب شدن قلاع اربعه ـ که موقوف علیهم اصلی است ـ موارد زیر را اجازه دهند:
1. آب موقوفه بر خلاف ترتیبی که در وقف نامه تصریح گردیده، در داخل محدودۀ موقوف علیهم به جریان درآید.
2. از آب موقوفه در خارج از محدودۀ موقوف علیهم، برای شرب دیگر منازل مورد استفاده قرار گیرد.
اگر چنین کردند، تکلیف شرعی ساکنین آن منازل چه خواهد بود؟
بسمه تعالی، به هر نحو وقف شده، به همان نحو باید مورد استفاده واقع شود، و متولی حق ندارد آن را تغییر دهد.
[سؤال 8167] 4334
بسمه تعالی هفتم ذوالقعده 1399 ق
زیدی زمینی موروثی داشته، یک قطعه از آن زمین را وقف نموده تا عایدی آن را برای امام یا امامزاده مصرف نمایند. آیا می شود آن زمین را مدرسۀ دولتی و یا
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 115
ساختمان دیگر بسازند و یا خیر؟ مسأله محل احتیاج است، مشروحاً بیان فرمایید.
بسمه تعالی، جایز نیست و عواید وقف باید در جهت وقف صرف شود.
[سؤال 8168] 4335
بسمه تعالی 20 / 2 / 1361
طلب استفتا می شود از جناب حجت الاسلام، آقای روح الله الموسوی الخمینی، امام و مرجع تقلید مسلمین
مبلغ سه هزار دینار که عبارت از سه قران ـ هر قران طبق دستور اسلام و رایج مملکت ایران یک مثقال است ـ می باشد. واقف مجزا نموده، از کلیه عواید املاک مذکور بردارند. مدیر تولیت ـ که وارث ذکور او می باشد ـ جهت کاه گل اندود پشت بام مسجد مذکور در وقف نامه قید نموده و بقیه عواید املاک مذکور را فرزندان ذکور بین خود تقسیم نمایند. در سال 1307 خورشیدی هجری این وقف در اوقاف صورت داده شده از قرار معلوم رئیس اوقاف و اداره فرهنگ سابق به عنوان آن که این وجه نقره بوده به وجه رایج فعلی، به چهارتومان تبدیل می نماید، و حق نظارت می گیرد. تا کنون رؤسای اوقاف، هیچ یک اشکال تراشی نکردند. اما رئیس اوقاف فعلی از سال 1359 تا کنون، روی لجاجت اظهار می دارد این وقف عام است، باید تمام عواید این املاک را اجاره نمایید و خرج نمایید و ورثه چیزی نمی برد.
آیا یک هزار دینار، یک قران می باشد؟ و آیا غیر از این که وجه نقره به پول حالا تبدیل شود، کار دیگری می توان کرد یا خیر؟
والسلام علیکم ورحمة الله وبرکاته
بسمه تعالی، به نسبت سه هزار دینار با کل درآمد وقف در زمان وقف، از درآمد فعلی وقف، باید صرف تعمیر، و بقیه ـ طبق قرار واقف ـ بین افراد تعیین شده، تقسیم می شود و تغییر وقف جایز نیست.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 116
[سؤال 8169] 4336
بسمه تعالی
اگر کسی خانه ای را وقف برای مدرسۀ علمیه بنماید و واقف خود را در زمان حیات، متولی قرار داده باشد، پس از تحقیق نیاز به مدارس دخترانه را، جدی تر از نیاز به مدارس علمیه تشخیص داده و آن را تبدیل به مدرسۀ دخترانه بنماید. اگر در زمان زندگی، قصد تصرف در وقف قرار دادن آن برای مدرسۀ دخترانه داشته باشد، آیا پس از قرائت صیغۀ وقف در شرایط بالا، قبض حاصل شده و تغییر در مورد وقف، صحیح نیست، یا چنانچه به نیت متولی بودن، مورد وقف را در اختیار نگرفته باشد، می تواند در زمان زندگی خود، در آن تصرف نموده و آن را به صورت مدارس رسمی دخترانه درآورد.
بسمه تعالی، در مفروض سؤال، احوط آن است که حکم قبض مترتب شود.
[سؤال 8170] 4337
بسمه تعالی
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، مدّ ظله
با نهایت احترام به عرض می رساند: این جانب یک باب خانه واقع در تهران، بخش پنج قنات آباد را که ملکی خود این جانب بوده، به منظور امورات خیریه ـ جهت مرحوم پدر خود که در وقف نامۀ شمارۀ منعکس می باشد وقف نموده ام. ولی عواید خانۀ مزبور، تکافوی مصارف مورد وقف را نمی نماید؛ چون خانه، قدیمی بوده و تعمیرات زیادی دارد و در اجارۀ مستأجر می باشد. لذا برای این که تبدیل به احسن نموده در نظر گرفته ام که هفت باب مغازه، با فوقانی آن ها که از نظر ارزش، چندین برابر خانۀ وقف بوده به جای ملک مورد وقف قرار دهم تا به خاطر عواید بیشتری که دارد، تکافوی مصارف معیّنه را بنماید. چون خود این جانب، متولی
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 117
وقف بوده و ملک مورد وقف هم، متعلق به خود این جانب بوده است؛ لذا تقاضا دارم، نظر مبارک را مرقوم فرمایید و دستور صادر فرمایید.
بسمه تعالی، تبدیل وقف، صحیح نیست.
[سؤال 8171] 4338
بسمه تعالی 1 / 10 / 1358
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، دامت افاضاته
شخصی در همایونشهر زمینی را در کنار خیابان وقف مسجد نموده، ولی روی این زمین فعالیت نشده و از نظر مدرسه بسیار در مضیقه هستند! وارث شخص مذکور می گوید: اگر امام اجازه فرمایند می توانید زمین را برای مدرسه بسازید. آیا آن رهبر عالی قدر اجازه می فرمایند از این زمین برای مدرسه استفاده شود یا باید به طور حجره حجره ساخته شود که هم به صورت کلاس استفاده شود و هم در مواقع ضروری جلسات مذهبی باشد؟ والسلام علیکم ورحمة الله وبرکاته
بسمه تعالی، اگر وقف شده و تحویل جهت وقف هم داده شده، تغییر آن جایز نیست و در غیر این صورت وقف تمام نیست و اختیار با ورثه است.
[سؤال 8172] 4339
بسمه تعالی 14 / 8 / 1361
محضر مبارک امام امت، حضرت آیت الله العظمی، امام خمینی، دامت برکاته
با تقدیم درود و سلام به رهبر کبیر انقلاب اسلامی ایران، از محضر مبارک حضرت عالی استدعا داریم، به سؤال زیر از نظر شرعی، پاسخ لازم را مبذول فرمایید، سپاس گزاریم.
در سال 1131 هجری قمری، در حکومت شاه سلطان حسین صفوی، وزیری به نام اعتماد الدوله املاک و ابنیه و مزارع زیادی در مناطق اصفهان، قزوین، کاشان، قم، ساوه، برخوار، محال قمشه را، وقف اولاد ذکور و اناث و مشاهد مقدسه نموده، که
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 118
متجاوز از شصت قلم است، فعلاً ادارۀ اوقاف قمشه، از بین تمام وقفیات محال قمشه، فقط مزرعه ما شک را ـ که حدود یک صد سال در تصرف چهل خانوار خرده مالک بوده، و فعلاً دارای بیست و پنج هزار درخت سیب 4 تا 10 ساله، و حدود سی هزار درخت متفرقه در آن غرس گردیده، و بقیه زمین های آن را سالیان دراز کشاورزی نموده اند ـ وقف اعلام نموده است. و صاحبان آن فعلاً همگی دارای اسناد رسمی و شرعی هستند. لذا تقاضامندیم از نظر شرعی ـ با توجه به سیصد سال قدمت ـ تکلیف شرعی کشاورزان را نسبت به وقفیت آن مرقوم فرمایید، که به وظیفه شرعی خود عمل نمایند، و به دعاگویی امام امت، مشغول باشند. منتظر جواب عاجل می باشیم.
بسمه تعالی، برای رسیدگی به امر ذکر شده، به مسئولین فوق مراجعه نمایید.
[سؤال 8173] 4340
بسمه تعالی
1. مسجد جامع داراب زمینی در جوار خود دارد که محصور می باشد و چند درخت که از چوب آن ها استفاده می شود در آن زمین وجود دارد و اکنون می شود برای نماز جمعه از این زمین و مسجد استفاده کرد ولی چون جایگاه نماز جمعه برای رفاه نمازگزاران از آفتاب تابستان و بارندگی فصل زمستان نیاز به پوشش است و در صورت پوشش درخت های یاد شده از کار می افتد و طبق نظر افراد متدین و با سابقه درخت ها بعداً روی خیرخواهی افراد غیر مسئول به وجود آمده است و جهت دیگر این است که لازم است دیوار بین مسجد و آن زمین برداشته شود و همچنین اتاقی که برای خادم ساخته شده است و الآن حالت مخروبه ای دارد، آیا اجازه هست که اتاق برداشته شود و جای دیگر برای خادم منزلی در نظر گرفته شود؟ و همچنین لازم است که سطح مسجد و آن زمین مسطح گردد، لطفاً نظر مبارک حضرت امام دام عزه در این موارد ذیلاً مرقوم فرمایید.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 119
اضافه آب انباری در مسجد جامع نامبرده وجود دارد که هیچ گونه استفاده از آن نمی شود، آیا اجازه هست که به صورت وضوخانه درآید؟
بسمه تعالی، تغییر وقف جایز نیست.
[سؤال 8174]
2. حق نظارتی که اوقاف از موقوفه های خاص و عام می گیرد نظر مبارک امام امت دام عزه را ذیلاً مرقوم فرمایید.
بسمه تعالی، چنانچه طبق مقررات دولت اسلامی باشد اشکال ندارد.
3. شخصی که به حج مشرف شده بود مقداری پول به یکی از آشنایان خود داد که گوسفندی برای قربانی برایش خرید کند او شخص دیگری را برای خرید معین کرد و پول به شخص معین تحویل گردید، و شخص معین که وکیل بود مبلغی برای اجرت ذبح مطالبه کرد و گرفت ضمناً یک گوسفند ذبح شده ای هم در آن جا دیده شد، بعداً مراجعه به فتوای آیت الله خمینی شد این طور فرموده بودند که ذابح باید شیعه باشد جویای وکیل خریدار قربانی شدم پیدا نشد و آن طرف آشنا هم که آن را معرفی کرده بود گفت نمی شناسم، یکی را معرفی کرد گفت من نبودم اول خلجانی در مغزش پیدا شد که شاید ذابح غیرشیعه بوده، بعداً به وسوسه افتاد که شاید به کلی ذبح ننموده است، ضمناً عرضه می دارد که اصل حج هم احتیاطی بوده و اکنون آیا لازم است که گوسفند در منی قربانی شود یا در منطقه زائر حج و یا لازم نیست و با توجه به این که خارج نمودن ارز از مملکت محدود است و هر فردی که مشرف می شود به قدر خودش ارز دریافت می نماید هر چه امر مبارک امام امت دام عمره است ذیلاً بیان فرمایید.
بسمه تعالی، اگر در اصل تحقق ذبح شک دارد باید ذبح کند و محل ذبح منی است.
[سؤال 8175]
4. مدرسه علمیه داراب حیاط خلوت محقری دارد که می شود در گوشه آن حمام کوچکی برای طلاب ساخت و البته می شود طوری بنا گذاشت که جای دیوار مدرسه اشغال نماید و از حیاط خلوتی صرفه جویی گردد نظر امام امت دام عمره در این رابطه بیان فرمایید.
بسمه تعالی، اگر تغییر وقف محسوب شود جایز نیست.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 120
[سؤال 8176] 4341
بسمه تعالی 10 / 9 / 1361
قم، دفتر حضرت امام خمینی، دامت برکاته
یک قطعه زمین کویر از اراضی حیدرآباد کاشمر موقوفه می باشد، نظر به این که قبرستان قبلی روستای شهرآباد جای مرده دفن کردن نداشته است و اطراف آن هم امکان وسعت آن را نداشته لذا اهالی روستا در انجام قبرستان جدید برآمده اند تا این که در جنب زمین کویر مزبور قطعه زمینی تهیه و 40 روز قبل که روستای ما 3 شهید تقدیم اسلام نمود در قبرستان جدید به خاک سپرده شدند با عین حال برای درنظرگرفتن وسیع بودن قبرستان جهت زمین کویر مدفن مزبور از دفتر محترم استفتا می گردد.
در ثانی زمین مزبور در اوایل اصلاحات ارضی رژیم طاغوت بین 46 نفر زارع تقسیم گردیده است که لذا زارعین حاضرند اگر صلاح اسلام در قبرستان بودن زمین موقوفه باشد واگذاری آن را به نیابت صاحب اصلی آن تقدیم دارند.
به امید پیروزی اسلام بر کفر، طول عمر امام عزیزمان را از درگاه ایزد متعال مسئلت می نمایم. والسلام علیکم ورحمة الله وبرکاته
بسمه تعالی، اگر برای جهت دیگر زمین وقف شده قبرستان کردن آن جایز نیست.
[سؤال 8177] 4342
بسمه تعالی 4 / 2 / 1361
حضور مبارک رهبر کبیرمان حضرت امام خمینی، رهبری که همیشه در تاریکی ها دستمان را گرفت و از ظلمت نجاتمان بخشید. به امید این که همچون همیشه راهنمایی مان فرمایید.
نظر به این که قبرستان شهر ارسنجان در وسط شهر قرار گرفته و شهرداری جهت
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 121
تغییر محل آن در خارج از شهر اقدام به احداث غسال خانۀ بهداشتی و گورستان نموده است و تصمیم به تغییر محل گورستان دارد، از آن امام بزرگ می خواهیم که از نظر شرعی نسبت به تغییر محل گورستان ما را راهنمایی فرمایند.
بسمه تعالی، مجرد تغییر مانع ندارد؛ ولی اگر زمین قبرستان سابق وقف است، تصرف در آن باید مطابق جهت وقف باشد.
[سؤال 8178] 4343
بسمه تعالی 7 / 5 / 1361
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، مدّ ظله العالی، سلام علیکم ورحمة الله، لطفاً پاسخ سؤالات ذیل را مرقوم فرمایید:
1. قبرستان مسلمانان که بعضی از آن قبرها حدود بیست سال یا بیشتر است که جنازۀ مسلمانان را در آن دفن کرده اند، آیا جایز است صورت آن قبرها را از بین برد یا خیر؟
بسمه تعالی، اگر زمین، وقف برای دفن اموات باشد و یا آن که از بین بردن صورت قبر موجب هتک میت مسلمان باشد جایز نیست.
[سؤال 8179]
2. در صورت جواز آیا خراب کردن صورت قبرها نیاز به اجازۀ وارث میت دارد یا خیر؟
بسمه تعالی، اگر قبر یا مقبره ملک باشد، دست زدن به آن و تغییر آن بدون اجازۀ مالک حرام و موجب ضمان است.
[سؤال 8180]
3. در صورت عدم جواز، اگر کسی بدون اجازۀ وراث میت دست به چنین کاری بزند ـ غفلتاً یا تجرّیاً ـ صاحبان قبر آیا حقی بر عامل تخریب قبرها دارند یا خیر؟
بسمه تعالی، حکم مسأله از جواب بالا معلوم می شود.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 122
[سؤال 8181] ----> 4525
3. راه مواصلاتی و ارتباطی بین درون کلای غربی و محلات دیگر و قریۀ گاوزن کلا در قدیم وجود داشته و دارد. اهالی و وسایل نقلیه موتوری و مواشی و دوابّ و غیره از این راه استفاده نموده و عبور و مرور می نمایند. ضمناً در گذشته مردم دو محل از حاشیۀ بی روح زمین موقوفۀ مذکوره که حد فاصل دو قریه بوده ـ از لحاظ نزدیکی ـ رفت و آمد می نمودند. حال می خواهند (با وجود جاده و راه قدیمی موجود که مورد استفاده بوده و هست) آن را وسعت داده و در زمین زرعی موقوفه یاد شده راه و جاده ای که وسایط نقلیه موتوری نیز از آن عبور نماید احداث نمایند، آیا احداث جاده در آن جایز و عبور و مرور افراد از راه احداثی اشکال دارد یا خیر؟
بسمه تعالی، جایز نیست.
[سؤال 8182] ----> 1647
2. هرگاه ساختمانی به نام مسجد یا حسینیه به وسیلۀ پول اهل خیر ساخته و استفاده شود، بعداً جایز است آن ها را فقط به کتابخانه و یا درمانگاه و یا مجالس ختم اختصاص داد یا جایز نیست؟
بسمه تعالی، تغییر مسجد و حسینیه جایز نیست.
[سؤال 8183] 4344
بسمه تعالی 17 / 4 / 1361
محضر رهبر کبیر انقلاب، حضرت امام خمینی سلام عرض می کنم.
در روستایی که کنارش قبرستان مسلمان ها می باشد و هنوز میت دفن می کنند، در وسط این قبرستان جاده ای کشیده شده است که مردم عبور می کنند؛ ولی به خاطر آسایش کسانی که در اطراف این قبرستان زندگی می کنند و نیز به جهت مزار مطهّر شهدای این روستا ـ که کنار جاده وسط قرار دارد ـ و نیز کسانی که در قسمت شرقی این مزار زندگی می کنند ـ که راه عبوری ایشان از روی همین قبرها می باشد ـ آیا
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 123
می شود جادۀ وسطی را از طرف شرقی این قبرستان که هنوز قبرهای آن معلوم است، عبور داد یا خیر؟
بسمه تعالی، اگر زمین، وقف برای دفن اموات مسلمین باشد و یا آن که احداث جاده موجب نبش قبر یا هتک قبور مسلمین شود جایز نیست.
[سؤال 8184] 4345
بسمه تعالی
محضر مبارک آیت الله العظمی امام خمینی، دامت برکاته العالی
پس از تقدیم سلام، معروض می دارد به این که در مسیر جاده سازی و خیابان، در شهرستان نهاوند، مقداری از یک قبرستان که در کنار جاده و خیابان است، جزو خیابان و جاده می شود. متمنی است نظر مبارکتان را مرقوم فرمایید که در مورد مذکور، تبدیل قبرستان به جاده و خیابان جایز است یا نه؟
بسمه تعالی، زمین اگر وقف برای دفن اموات نباشد و احداث جاده موجب هتک قبور مؤمنین یا نبش قبر نشود، اشکال ندارد.
[سؤال 8185] 4346
بسمه تعالی 5 / 3 / 1361
حضور انور عالی ریاست محترم دفتر مبارک قائد اعظم، رهبر کبیر انقلاب، حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، مدّ ظله العالی، سلام علیکم، با تقدیم تحیات صمیمانه؛ مخلصانه معروض می دارد:
این حقیر در چند سال قبل، یک قطعه زمین در ضلع غربی مسجد حجت با پول مؤمنین خریداری نمودم به منظور آن که ساختمانی در آن احداث گردد برای درمانگاه عمومی و کتابخانه عمومی و تحصیل خواهران به عنوان طلاب علوم دینیه؛ و صیغۀ شرعیۀ وقف هم به مراتب مذکوره جاری شد. اکنون در این منطقۀ شرکت تعاونی توزیع کالای ضروریه کاملاً مورد احتیاج است ولی اگر این منظور عملی شود، باید
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 124
یکی از آن مراتب سه گانه که وقف بر آن جاری شده تعطیل گردد؛ بعضی از مؤمنین می گویند یکی را تعطیل کنیم و شرکت تعاونی را تشکیل نماییم.
مستدعی هستم به نظر مبارک حضرت امام، که نایب بر حق حضرت ولی عصر ـ عجل الله تعالی فرجه الشریف ـ می باشد برسانید؛ اگر تجویز فرمودند، در صدر این ورقه با مهر مبارک مزین فرمایند و اگر تجویز نفرمودند نیز بیان فرمایند تا برای مؤمنین حجت بوده باشد و از حقیر که تولیت آن زمین را به عهده دارم رفع مسئولیت شده باشد. ضمناً هر امری آن امام عزیز بفرمایند موجب رفع نگرانی است.
بسمه تعالی، تعطیل وقف جایز نیست و به همان طور که در وقف معیّن شده باید عمل شود.
[سؤال 8186] 4347
بسمه تعالی 20 ذی حجّه 1399 ق
محضر مقدس حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، متّع الله المسلمین بطول بقائه
این جانب امام جماعت مسجد مرحوم حاج حسن صنیع دیوان، متجاوز از ده سال است که در آن مسجد امامت دارم. خانه ای در جنب مسجد قرار دارد که به نص صریح واقف محل سکونت امام معیّن شده و چون احتیاج به تعمیر داشت فعلاً در آن سکونت ندارم، ولی با بودجه ای که موجود است در صورتی که تعمیر شود در آن سکونت خواهم کرد؛ آیا جایز است که این خانه را از صورت فعلی خارج کرده و تبدیل به سالن فاتحه نمایند یا خیر؟ والسلام علیکم ورحمة الله وبرکاته
بسمه تعالی، تغییر وقف جایز نیست.
[سؤال 8187] 4348
بسمه تعالی 30 / 7 / 1361
مسئول دفتر حضرت امام، محترماً، تصدیع می دهد:
حسینیه ای است در ورامین که دارای دو طبقه است، طبقۀ فوقانی جای زنان و طبقۀ
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 125
تحتانی جای مردان است و به همین نیت ساخته شده است و آن حسینیه دارای تولیت و وقف نامۀ زنده ای است و عدۀ قلیلی می خواهند در طبقۀ فوقانی، کتابخانه درست کنند و حال آن که اکثر مردمی که مخارجات این حسینیه را داده اند، راضی به این عمل نیستند. مستدعی است مسأله را مرقوم فرمایید.
بسمه تعالی، تغییر وقف جایز نیست.
[سؤال 8188] 4349
بسمه تعالی
در صورتی که متولی مسجد تشخیص دهد که پایین بردن مستراح مسجد و روی آن، پاساژ یا مغازه بنا کردن، از نظر افزوده شدن به درآمد مسجد که نتیجه اش عمران مسجد است و از نظر این که با وضع کنونی، نَم به اطراف می زند و زیان ها به بار می آورد و با پایین تر رفتن آن، جلوگیری از سرایت نم و رطوبت به اطراف می شود، آیا چنین عملی برای متولی جایز است یا آن که تغییر وقف شمرده می شود و جایز نیست؟ لطفاً هر چه زودتر جواب مرحمت فرمایید که برای دادگاه، کمال ضرورت را دارد.
بسمه تعالی، اگر وقف بودن محل محرز است، تأسیس مغازه اشکال دارد؛ ولی پایین بردن مستراح مسجد برای جلوگیری از سرایت نم و رطوبت به اطراف، مانع ندارد.
[سؤال 8189] 4350
بسمه تعالی 23 / 10 / 1361
محضر مبارک آیت الله العظمی امام خمینی، ادام الله ظله العالی
در زمین مزروعی که قطعات مجزا و مالکین متعدد دارد و در بین آن ها، قطعات پراکندۀ وقفی وجود دارد، آیا می توان این قطعات وقفی پراکنده را با قطعات مالکین دیگر تعویض نمود و به صورت قطعۀ واحدی درآورد؟
بسمه تعالی، تغییر و تبدیل وقف، با امکان بهره برداری از آن، جایز نیست.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 126
[سؤال 8190] 4351
بسمه تعالی
محضر مبارک زعیم عالی قدر، نایب الامام، حضرت آیت الله العظمی الخمینی، مدّظله العالی، پس از تقدیم سلام
سؤال می شود بر این که پدر این جانب باغی را در کرشتۀ شهریار وقف اولاد ذکور نموده که اینک طبق وقف نامه وارث اولاد ذکور این جانبان می باشیم. چون باغ مخروبه شده و فعلاً به صورت زمین درآمده و مقداری از آن هم داخل جاده احداثی شهرداری قرار گرفته و آن مقدار که باقیمانده در حدود تقریبی پنج هزار متر می باشد، اینک به علت نداشتن آب کافی به صورت بایر درآمده که فاقد عواید می باشد. چون این جانبان که چهار برادر هستیم و وارث اولاد ذکور می باشیم و فاقد ملک شخصی هم می باشیم، آیا اجازه می فرمایند که در ملک مورد بحث تصرفات شخصی و تقاضای سند مالکیت خصوصی به نام خودمان بنماییم. در صورتی که جایز می دانند با ولایتی که دارید اجازۀ تصرف آن را صادر فرمایید.
بسمه تعالی، موقوف علیهم (اولاد ذکور) می توانند به هر نحو که به صلاح آنان است از موقوفه مذکور استفاده و بهره برداری نمایند؛ ولی تبدیل وقف به ملک شخصی جایز نیست.
[سؤال 8191] 4352
بسمه تعالی
احتراماً؛ معروض می دارد: چون عده ای از اهالی قصرالدشت شیراز، اقدام به تأسیس شرکت تعاونی توسط شورای محلی قصرالدشت نموده اند، قطعه زمینی به مساحت 104 متر از قبرستان متروکه، که تبدیل به آب انبار بوده و اکنون آب انبار ـ که خیریه بوده ـ خراب شده، و مردم از آب لوله استفاده می کنند، آیا جهت ساختن شرکت تعاونی، صلاحیت شرعی دارد یا نه؟
بسمه تعالی، حق ندارید.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 127
[سؤال 8192] 4353
بسمه تعالی 11 / 6 / 1361
محضر رهبر کبیر انقلاب اسلامی ایران، حضرت امام خمینی، مدّ ظله العالی
1. ساختمانی است که از آباء و اجداد ما بوده، و این ساختمان را وقف نموده اند بر این که مسافرین و رهگذران ـ فقرا و درماندگان و... ـ استفاده بنمایند، و این ساختمان مخروبه شده و مجدداً ورّاث آن را احداث نموده اند. حال که ساختمان آماده بهره برداری شده، نحوۀ استفادۀ از این ساختمان را بیان فرمایید. چون ـ بحمدالله و المنّه ـ فقیر و رهگذری نیامده، و اگر رهگذری بیاید، بی خانه نیست، آیا می شود از این ساختمان به عنوان کتابخانۀ عمومی، یا درمانگاه، و یا پایگاه بسیج و دفتر شورا، و یا برای هیأت ابوالفضل استفاده نموده، یا خیر؟ و چون اصل ملک وقف، اختصاص به مسجد و کارهای برّ دارد، آیا می شود اجاره داد، و پول آن را در مسجد و حسینیه صرف کرد؟
بسمه تعالی، تغییر و تبدیل وقف جایز نیست، و تصرف و استفاده از وقف، اگر منافاتی با جهت وقف نداشته باشد، مانع ندارد.
[سؤال 8193]
2. آیا می شود برای تکمیل ساختمان، از اراضی مسکونی این ملک بفروشیم یا خیر؟
بسمه تعالی، فروش وقف، جایز نیست.
[سؤال 8194] 4354
بسمه تعالی 26 / 10 / 1361
با عرض سلام خدمت رهبر کبیر انقلاب اسلامی و مرجع تقلید شیعیان جهان، غرض از گرفتن وقت گران مایۀ مرجع عالی قدر، در رابطه سؤالی می باشد که ما از برادران روحانی و نمایندۀ شخص امام در هلال احمر، سؤال نمودیم، ولی ایشان
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 128
فرمودند که باید در این مورد، از حضرت امام خمینی سؤال شود.
اگر زمینی وقف مسجد شده باشد و کسانی بخواهند به جای ساختن مسجد، حسینیه درست کنند، درصورتی که در منطقه، احتیاج شدیدی به مسجد می باشد. فتوای حضرت امام در این مورد چیست؟
بسمه تعالی، باید بر طبق وقف نامه عمل شود.
[سؤال 8195] 4355
بسمه تعالی
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی رهبر کبیر انقلاب اسلامی ایران، امام خمینی، مدّ ظله العالی، پس از عرض سلام، سلامتی حضرت عالی را از درگاه خداوند متعال خواستاریم.
ما اهالی حاجی آباد برخوار اصفهان، سابق حمامی داشتیم که فعلاً خراب شده و به صورت زمین بلا استفاده درآمده. آیا می شود آن زمین حمام را جزء مسجد کرد یا خیر؛ چون که مسجد ما کوچک است؟ منتظر فرمایشات حضرت عالی دربارۀ مسأله خودمان هستیم. ضمناً حمامی جدیداً ساخته شده و مقداری زمین برای مصرف ضروری آن، مقابل حمام جدید هست.
بسمه تعالی، اگر زمین حمام سابق وقف باشد، تبدیل آن به مسجد جایز نیست.
[سؤال 8196] 4356
بسمه تعالی 23 / 4 / 1361
محضر مبارک حضرت آیت الله امام خمینی، دامت برکاته، سلامتی آن وجود محترم را از خداوند بزرگ مسئلت داریم، به عرض می رساند:
مکان حمام مخروبه ای که مشترک فی مابین دو محل بوده، جنب مسجد واقع گردیده. در محلۀ بالا این جانب طی استشهاد محلی به قصد مسجد، از اهالی خریداری
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 129
نمودم تا وقف بر مسجد نمایم و مسجد را توسعه بدهم، و در استشهاد قید گردیده: وجه زمین حمام به رسم امانت در نزد این جانب باشد که هست و با کمک برادران و خواهران، آن را برای توسعۀ مسجد به کار بردیم و زمین حمام را ضمیمۀ مسجد نمودیم. پس از ساختن مسجد، وقف نامه ای به دستم افتاد که اجداد ما آن را وقف بر اولاد ذکور نموده اند.
استشهاد تنظیمی را از سیصد خانواده ـ که کلیۀ شیوخ قوم امضا نموده اند ـ گرفتیم؛ ولی امکان دارد خانواده های معدودی امضا نکرده باشند.
کلیۀ اهالی دو محل، چون حمام عمومی قدیمی بوده است، خودشان را مشترک می دانند. البته مسجد اینک بیشتر مورد استفاده اهالی محلۀ بالا قرار گرفته و محلۀ پایین، مسجد جداگانه ای داشته و کمتر از این مسجد استفاده می نمایند.
تقاضا دارم بفرمایید: نظر شرع مقدس اسلام، به چه صورت خواهد بود تا روشن شود که آیا خطبۀ وقف بر مسجد خوانده شود یا نه؟ و آیا بایستی پول را به حساب اهالی تحویل نمایم یا خیر؟ چه کار کنم؟
والسلام علیکم ورحمة الله وبرکاته
بسمه تعالی، اگر وقف بودن حمام ثابت است، نمی شود آن را جزء مسجد قرار داد.
[سؤال 8197] 4357
بسمه تعالی اول رمضان 1402 ق
خدمت حضرت آیت الله العظمی و رهبر کبیر ایران، مدّ ظله العالی
حمامی است که صاحب زمین وقف نموده و در تصرف اهالی محل قرار داده است. چندین سال بهرۀ حمامی از آن مکان گرفته شده است. آیا این حمام را ـ که دیگر استفاده حمام نمی شود ـ می توانند حسینیه نمایند یا خیر؟
بسمه تعالی، تغییر وقف، صحیح نیست.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 130
[سؤال 8198] 4358
بسمه تعالی 31 / 5 / 1361
محضر مبارک امام عزیز، حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، رهبر کبیر انقلاب اسلامی، سلام علیکم، با نهایت احترام؛ همان طور که همیشه در ظلمت ها به سوی نورمان خواندید، در مورد زیر راهنمایی مان فرمایید.
قبل از لوله کشی آب شهر ارسنجان، قناتی به نام محمودآباد وقف شهر بوده، به طوری که اهالی برای آشامیدن و نظافت و پرکردن حوض ها و آب انبارها از آن استفاده می نموده اند؛ در حال حاضر بلا استفاده مانده و شهرداری در نظر دارد از طریق وارد کردن آن در لوله کشی شهر، به مصرف برساند؛ خواهشمند است راهنمایی مان فرمایید که از نظر شرعی چه وضعی پیدا می کند؟ اشکال دارد یا خیر؟
از خداوند متعال، پیروزی اسلام و طول عمر رهبر عزیزمان را خواستارم.
بسمه تعالی، اگر تغییر وقف محسوب نشود و آب در همان جهت وقف مصرف می شود، اشکال ندارد.
[سؤال 8199] 4359
بسمه تعالی 15 / 6 / 1361
دفتر حضرت امام خمینی، رهبر انقلاب اسلامی ایران
احتراماً؛ نظر به این که بنیاد شهید شهرستان کرج اقدام به نام گذاری واحدهای بهداشتی ـ درمانی این منطقه به نام شهدای جنگ تحمیلی عراق علیه ایران نموده است، و در این رابطه، نام بعضی از واحدهای وقفی را نیز تغییر داده است. علی هذا با توجه به فتوای امام امت در تحریر الوسیله، خواهشمند است نظریه صریح امام در مورد جایز بودن یا نبودن تغییر نام واحدهای وقفی را به این منطقه اعلام فرمایند، تا اقدام لازم به عمل آید.
بسمه تعالی، تغییر نام اگر موجب تغییر وقف نشود، اشکال ندارد.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 131
[سؤال 8200] 4360
بسمه تعالی
شخص خیّری در جنب مسجد، زمینی به نیت حسینیه، در اختیار مؤمنین قرار داده است؛ بعداً امنای مسجد آن زمین را با اجازۀ صاحب آن، جزء مسجد قرار داده اند. آیا احکام مسجد بر آن جاری است یا خیر؟
بسمه تعالی، اگر وقف حسینیه تمام شده ـ ولو به این نحو که به قصد حسینیه تحویل داده باشد ـ مسجد نمی شود و احکام مسجد بر آن جاری نیست.
[سؤال 8201] 4361
بسمه تعالی
محضر مقدس رهبر کبیر انقلاب و بنیان گذار جمهوری اسلامی، حضرت امام خمینی، روحی فداه
1. ساختن مهدیه و حسینیه در قبرستانی که قسمتی از آن به حالت تعطیل در آمده، چه صورتی دارد؟ لطفاً نظر مبارک خود را مرقوم فرمایید.
بسمه تعالی، قبرستان اگر برای دفن اموات وقف شده جایز نیست.
2. کسی که در ماه رمضان مسافرت می کند و قبل از خروج از حد ترخص افطار می کند، ولی نمی دانسته که قبل از خروج از حد ترخص، افطار موجب کفاره می شود. آیا با عدم علم به وجوب کفاره، افطار عمدی محسوب می شود، که باید یکی از کفارات سه گانه را انجام دهد؟
بسمه تعالی، جهل به وجوب کفاره، موجب سقوط کفاره نیست.
[سؤال 8202] 4362
بسمه تعالی
دفتر محترم استفتای امام
محترماً؛ در خیابان 15 خرداد تهران، مسجدی به نام امام سجاد هست که زیرزمینی متروکه دارد. جمعی از افراد خیّر تصمیم دارند با کسب اجازۀ مرجع عالی قدر امام
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 132
خمینی این زیرزمین را تبدیل به صندوق قرض الحسنه عام المنفعه بنمایند. آیا امام اجازه می دهند یا خیر؟
بسمه تعالی، جایز نیست.
[سؤال 8203] 4363
بسمه تعالی
پیشگاه مرجع عظیم الشأن عالم تشیع، حضرت امام خمینی، دام ظله العالی
پس از تقدیم بهترین ادعیۀ خالصانه، به پیشگاه خداوند متعال، جهت سلامتی و طول عمر با عزت و موفقیت آن جناب، از حضورعالی تقاضا دارد، به استفتای زیر پاسخ و این حقیر را راهنمایی و ارشاد فرمایید.
در سال 1312 شمسی جدّ این حقیر، قطعه زمینی را اختصاص به یخچال نموده و آن را وقف کرده است. طبق وقف نامه ای، مصرف یخ حاصله را تعیین نموده که متن قیدشده در وقف نامه به این شرح است:
از منافع حاصله، پس از وضع مخارج لازم، یخ خریداری شود. در تابستان و بهار در سقاخانۀ واقع در چهارسوق کوچک اصفهان، مادام که سقاخانۀ مرقوم باقی است، بگذارند و در موقع خرابی، هر محل عمومی را که متولی هر عصری صلاح داند، در آن محل بگذارد. هر سال شش خروار یخ در منزل متولی هر عصری بگذارند.
به همین دستورالعمل عمل می شد تا در زمان والد مرحوم این جانب که به علت بهداشتی نبودن یخ طبیعی، توسط دولت وقت، از گرفتن یخ طبیعی ممانعت به عمل آمد. مدتی زمین یخچال بلااستفاده بود، تا این که در اثر فشار ادارۀ اوقاف زمان طاغوت محل یخچال به اجارۀ ادارۀ آموزش و پرورش درآمده و تبدیل به یک باب دبیرستان شد. از محل اجارۀ آن، یخ مورد ذکر در وقف نامه، تهیه و به مصرف می رسید و چون اجاره مازاد بر خرید یخ بود؛ در چند نقطه عمومی سقاخانه ای تهیه و یخ آن ها، از همین بودجه تأمین می گردید که هم اکنون ادامه دارد.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 133
الحال، این مسأله مورد استفتا می باشد:
1. چون درآمد اجاره نسبتاً زیاد است و از طرفی یخ گذاردن در سقاخانه، چندان بهداشتی و سالم نیست، آیا مرجع عظیم الشأن اجازه می فرمایند که از اجارۀ محل یخچال، هر سال یک عدد یا بیشتر، آب سردکن برقی تهیه و در محل سقاخانه و یا هر محل عمومی دیگر و مساجد نصب گردد، تا از این طریق، مردم بیشتری از راه سالم و بهداشتی، از آب گوارا استفاده نمایند.
2. چون واقف، قطعه زمین دیگری را نیز وقف عزاداری خامس آل عبا علیه السلام و خواندن قرآن نموده است. زمین مذکور پس از اصلاحات ارضی دولت طاغوت، به کلی از بین رفته و اجاره ای ناچیز دارد، آیا اجازه می فرمایند از درآمد اجارۀ یخچال، چنانچه اضافه داشت، در موارد فوق مصرف شود یا خیر؟ والسلام علیکم
بسمه تعالی، 1 و 2، باید مطابق وقف عمل شود و یخ، خریداری و صرف در جهت وقف شود و تغییر جایز نیست و اگر سقاخانه نیست، به طور کلی، یخ ها را صرف جهت وقف نمایند.
[سؤال 8204] 4364
بسمه تعالی 2 / 1 / 1362
حضور مبارک حضرت آیت الله العظمی، زعیم عالی قدر، رهبر کبیر انقلاب جمهوری اسلامی آقای خمینی، دام ظله، مستدعی است: دستور فرمایید، نظر عالی را در مورد مسألۀ ذیل اعلام فرمایند:
یک قطعه زمین است در مجاورت مسجد که مالک آن، برای ساختن منزل برای سکونت امام جماعت مسجد وقف نموده است.آیا از نظر شرعی، جایز است تمام آن زمین و یا قسمتی از آن را، برای ساختن محل صندوق قرض الحسنه و سالن تبلیغات و یا کلاس تدریس علوم دینی اختصاص داد یا حتماً باید طبق نظر واقف عمل شود و تخلف به هیچ عنوانی جایز نیست.
بسمه تعالی، باید طبق وقف عمل شود و تغییر جایز نیست.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 134
[سؤال 8205] 4365
بسمه تعالی چهارم صفر المظفر 1403 ق
حضرت آیت الله العظمی، رهبر کبیر انقلاب ایران، أدام الله ظله العالی
چه می فرمایید در این مسأله که عده ای مکان حمام در محلی که فعلاً حمام عمومی ندارد را خراب کرده اند و در آن مکان حسینیه بنا نموده اند که مقداری از این حسینیه، از قبرستان گرفته شده و مقداری هم از زمین مجاور که صاحب آن زمین هم به فشار افراد، راضیِ زبانی شد؟ آیا چنین بنایی مورد توجه امام حسین علیه السلام می باشد یا خیر؟ استدعا دارم که دستور شرعی آن را صادر فرمایید.
در انتظار ابلاغ فتوای مرجع بزرگ جهان و رهبر کبیر و نور چشمان ملت ستمدیدۀ ایران و جهان می باشم.
بسمه تعالی، اگر محل ساختمان حسینیه، وقف برای حمام یا وقف برای دفن اموات بوده، باید به حال سابق برگردانده شود.
[سؤال 8206] 4366
بسمه تعالی 3 / 4 / 1361
تهران، جماران، قائد اعظم، امام خمینی، با سلام مستدعی است به این سه سؤال پاسخ فرمایید:
1. جهت پرکردن حوض قدیمی و احداث وضوخانه، جای دیگر مسجد.
2. اتاق خادم که قبلاً جزو شبستان مسجد نبوده؛ چون شبستان جدید شده، جزو شبستان شود.
3. اجازه باز نمودن دربی جهت بانوان از شبستان، در بیرون مسجد.
بسمه تعالی، تغییر وقف جایز نیست و مرافق مسجد جزو مسجد نمی شود، ولی احداث ساختمان در مرافق مسجد، چنانچه منافی با جهت وقف نباشد، مانع ندارد.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 135
[سؤال 8207] 4367
بسمه تعالی 15 / 1 / 1362
محضر مبارک رهبر عالی قدر، حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، دام ظله العالی، پس از عرض سلام، خواهشمندم جواب سؤال زیر را بفرمایید:
زمینی است موقوفه، کنار قبرستان که برای امام حسین علیه السلام وقف شده تا از پول اجارۀ آن، روضه خوانی شود. حالا آن قبرستان، شدیداً احتیاج به زمین برای قبر دارد و هیچ جای دیگر نیست. درصورتی که شخصی حاضر شود، زمینی، در جای دیگر، به جای آن بدهد، آیا می شود آن زمین موقوفه را، سر قبرستان انداخت یا خیر؟
بسمه تعالی، تغییر وقف، جایز نیست.
[سؤال 8208] 4368
بسمه تعالی
محضر مقدس رهبر کبیر، حضرت آیت الله العظمی، امام خمینی، مدّ ظله العالی
1. روی آب انباری را، در سال های قبل مسجد ساخته اند. فعلاً در اثر آب لوله کشی، معطّل و بدون فایده است. آیا جایز است مؤمنین آب انبار کذایی را، تبدیل به وضوخانه و توالت مسجد کنند یا خیر؟
بسمه تعالی، تغییر وقف، جایز نیست.
[سؤال 8209]
2. شخصی آب انباری را برای آب شخصی ساخته و «وقف بر مصرف»، مرقوم نموده که قریب مسجد است. در اثر آب لوله کشی، مورد حاجت نبوده و بلافایده است. آیا جایز است به وضوخانه و توالت برای مسجد ـ که مورد حاجت مؤمنین است ـ تبدیل کنند و روی آن را هم مسجد یا حسینیه بسازند تا توسعه و کمکی نیز، برای مسجد باشد؟
بسمه تعالی، جایز نیست.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 136
[سؤال 8210] 4369
بسمه تعالی
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی، امام خمینی، ادام الله ظله العالی
1. محلی است در اطراف کرمان، به نام سرآسیاب شش، که دارای مساجد متعدد می باشد. چه می فرمایید در صورت احتیاج مردم آن محل به کتابخانه، اگر مقداری از صحن یکی از آن مساجد را گرفته و جهت کتابخانه ساختمان شود تا مؤمنین آن محل از کتب دینی استفاده نمایند؟
بسمه تعالی، تغییر وقف، جایز نیست.
[سؤال 8211]
2. در مسألۀ فوق، بر فرض جایز نبودن ساختمان در آن مسجد، فعلاً رفتن به این کتابخانه و استفادۀ از کتب دینی چطور است؟ اگر ممکن باشد ساختمان کتابخانه را، طوری تغییر دهیم که شبستان کوچکی باشد برای مسجد و استفادۀ مؤمنین برای نماز در بعض اوقات، چه صورت دارد؟
بسمه تعالی، ساختمان کتابخانه، اگر تغییر وقف مسجد محسوب باشد، حکم غصب دارد.
[سؤال 8212] 4370
بسمه تعالی 4 / 9 / 1361
دفتر محترم حضرت امام خمینی، دام بقائه العالی
یک باب حسینیه، به انضمام شبستان، حدود دویست سال، قدمت دارند. شبستان، فقط دارای یک درب می باشد که به حسینیه باز می شود و خود حسینیه هم، یک درب به بیرون دارد. در حال حاضر از این حسینیه و شبستان، جهت عزاداری استفاده می شود. آیا می شود شبستان فوق الذکر را، به صورت مسجد جامع درآورد؟ مستدعی است جواب این مسأله را مرقوم فرمایند.
بسمه تعالی، تغییر وقف، جایز نیست.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 137
[سؤال 8213] 4371
بسمه تعالی 17 / 5 / 1361
محضر مبارک حضرت امام خمینی، روحی فداه
چه می فرمایید در این مسألۀ شرعیه که یک قسمت از مسجد یا حسینیۀ متصل به مسجد را بگیرند و برای استفادۀ بسیج، اتاق بسازند یا اطراف یک قسمت از مسجد را تخته بکوبند تا دفتر بسیج قرار دهند؟
بسمه تعالی، تغییر و تبدیل مسجد و حسینیه و تصرف منافی وقف و مزاحم جهت وقف، جایز نیست.
[سؤال 8214] 4372
بسمه تعالی
محضر مبارک و مقدس حضرت آیت الله العظمی، رهبر عالی قدر، امام خمینی
محترماً معروض می دارد: دو باب حمام زنانه و مردانه که مدت 80 سال است حاج محمد اسماعیل وقف نموده است.اکنون حمام سالم بوده، ولی وصی خراب کرده تا قسمتی از آن را جزو مسجد وقفی نماید و مابقی زمین را مغازه بسازد. آیا جناب عالی صلاح می دانید؟
بسمه تعالی، تغییر وقف جایز نیست.
[سؤال 8215] 4373
بسمه تعالی 4 / 5 / 1361
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی و رهبر بیدار انقلاب اسلامی ایران، امام خمینی، مدّ ظله العالی، با تقدیم احترام به عرض مبارک می رساند:
در نوایگان داراب فارس حسینیه ای قدیمی هست که تکافوی جمعیت این زمان را ندارد. افراد خیراندیشی می خواهند آن را تجدید بنا و تبدیل به احسن نمایند. ضمناً در اثر کمبود زمین، نیاز شدید به ساختمانی برای صندوق قرض الحسنه و فروشگاه
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 138
اسلامی، در محل می باشد. آیا اجازه می فرمایید، یک طبقۀ زیرِ زمین این حسینیه را به این منظور قرار دهند یا خیر؟ البته مسلّماً، هیچ گونه کمبودی در اصل حسینیه وارد نمی شود. این زیرزمین، از قبل هم نبوده و قرار است جدیداً با حفاری، احداث گردد و از آن استفاده شود و درآمد اجارۀ صندوق قرض الحسنه و فروشگاه اسلامی به خرج خود حسینیه می رود.
بسمه تعالی، توسعه و تجدید بنای حسینیه، مانع ندارد؛ ولی ساختمان، برای صندوق قرض الحسنه و فروشگاه، در حسینیه جایز نیست.
[سؤال 8216] 4374
بسمه تعالی بیست و پنجم ربیع الاولی 1403 ق
حضرت آیت الله العظمی و رهبر کبیر انقلاب ایران، مدّ ظله العالی
انجمن محل، بدون مداخلۀ روحانی و روحانیت، حمامی که وقف شده و در حدود چند سال مورد بهره برداری قرار نمی گرفت را خراب نمودند و با ضمیمۀ بیست و پنج متر قبرستان که مجاور این حمام بود، حسینیه بنا نهادند؛ حال که یک سوم بنا انجام شده، به اشتباه خود پی برده اند؛ فرد روحانی در این کار مداخله نموده؛ با این حساب، راه حلی برای ادامۀ این کار هست یا خیر؟
از آن مرجع عالی قدر تمنّا دارم مسائل شرعی آن را بیان فرموده تا مسلمانان آسوده خاطر باشند.
بسمه تعالی، اگر وقف بودن زمین برای حمام یا قبرستان محرز است، تبدیل آن به حسینیه جایز نیست.
[سؤال 8217] 4375
بسمه تعالی 9 / 7 / 1361
حضور مبارک زعیم عالی قدر و رهبر شیعیان جهان و مرجع تقلید، آیت الله العظمی امام خمینی
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 139
یک باب حمام در روستایی به نام آشیانۀ علیا در بخش مرکزی اراک می خواهد احداث شود که جای آن، گورستان قدیمی می باشد که مدت سی الی چهل سال، مرده خاک نشده است؛ خواهشمند است نظرتان را در این مورد مرقوم فرمایید.
بسمه تعالی، اگر زمین، وقف برای دفن اموات نباشد و احداث حمام در آن مکان موجب نبش قبر یا هتک قبور مسلمین نشود، اشکال ندارد.
[سؤال 8218] 4376
بسمه تعالی 20 / 11 / 1361
دفتر نماینده امام خمینی، دامت برکاته
با سلام به رهبر کبیر انقلاب و امام امت و درود به روان تابناک شهدای انقلاب اسلامی ملت ایران، این جانبان امضا کنندگان ذیل، ساکنین قریۀ انگیل کجور، از حومۀ شهرستان نوشهر، خاطر آن نمایندۀ مرجع عالی قدر را مستحضر می داریم: در چند سال اخیر، در قریۀ مذکور مسجدی بسیار قدیمی و از نظر ساختمان، غیر ایمنی و برای استفادۀ جمعیت قریه در مواقع ضروری، کوچک و غیر قابل استفاده بوده. برای تبدیل به احسن و اضافه نمودن مقداری از حیاط مسجد و خراب نمودن حسینیه ای که در مقابل مسجد بود، مسجد قدیمی را تخریب و مبادرت به تأسیس مسجد جدید با زیربنای درخور جمعیت قریه گردیده. لذا پس از اتمام یافتن ساختمان جدید، به دلایلی مرتکب اشتباه بزرگی شده ایم؛ به این معنا که مقداری از زمین حیاط مسجد قدیمی با زمین حسینیه در هم ادغام گردیده و ساختمان مسجد جدید تشکیل یافته است و اصل زمین مسجد قدیمی ـ به عنوان حیاط مسجد جدید ـ بیرون مانده و بلااستفاده است.
علی هذا با توجه به این که در اثر تخریب این دو ساختمان و عدم رعایت اصول مهندسی و معماری و متراژکاری و رعایت کامل موازین شرعی، این اشتباه رخ داده است، ما خود را مکلف و موظف و برخود لازم و واجب می دانیم که مسجد قدیمی را
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 140
هرچه سریع تر در محل خود بنا نماییم، اما با مشکل دیگری روبه رو هستیم و آن مشکل این است که چنانچه مسجد قدیمی را در جای اولیۀ خود بنا نماییم، در یک متری ساختمان جدید قرار می گیرد؛ یعنی بین دو ساختمان، یک متر یا اندکی بیشتر راه عبور می ماند که آب باران و برف هر دو ساختمان، در این راهرو می ریزد و موجب مسدودشدن راه عبور می گردد و چه بسا در فصل بارندگی و ریزش برف، موجب خرابی شده. از طرفی ساختمان مسجد قدیمی جلوی روشنایی فضای ساختمان جدید را می پوشاند. به طریق دیگر هم ساختمان جدید که به وسیلۀ ساکنین محل ـ که اغلب کارگر و کشاورز کم درآمد و بی بضاعت می باشند ـ ساخته شده و مبلغ قابل توجهی مصرف و بسیاری از نیروی انسانی از نظر خودیاری و همیاری صرف این ساختمان گردیده، خراب نمودن آن نیز، اصلح و منطقی و اصولی نیست؛ زیرا جبران ناپذیر است.
با توجه به این مشکلات، مصمّم هستیم راه حلی را بین این دو انتخاب کنیم؛ بدین صورت که ساختمان مسجد قدیمی را در محل اولیۀ خود بنا نماییم، لیکن دیوارهای جانبی آن را با نرده های آهنی و شبکه ای بسازیم که موجب مسدودشدن روشنایی ساختمان جدید نشود و سقف آن را نیز تا ارتفاع دو متری بالا آوریم. در این صورت، هم مسجد قدیمی را از نو احداث کرده باشیم و هم به ساختمان جدید ـ که فوق العاده وسیع و مدرن با هزینه ای هنگفت تأسیس گردیده ـ خساراتی وارد نیاید.
نظر نمایندۀ آن مرجع محترم را بر مبنای احکام و موازین شرعی خواستاریم که حکم چیست؟ وظیفه محولۀ ما چگونه است؟ مستدعی است هر چه سریع تر نسبت به روشن شدن این مسأله اظهار نظر خود را طی نامه ای و یا در پشت همین نامه کتباً اعلام فرمایید. والسلام علی من اتّبع الهدی
بسمه تعالی، تجدید ساختمان مسجد قدیمی و مشبک قراردادن دیوار آن اشکال ندارد؛ ولی حسینیه که جزء مسجد شده، مسجد نشده و لازم است برای حسینیه تحویل داده شود.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 141
[سؤال 8219] 4377
بسمه تعالی 27 / 10 / 1361
حضور مبارک حضرت آیت الله العظمی حاج آقا روح الله خمینی، دام عزّه العالی، سلام علیکم
1. به عرض می رساند: در شهر ایلام مسجدی است به نام مسجد والی؛ تا به حال دو مرتبه از طرف حکومت جبار عراق بمباران شده؛ در مرحلۀ اول حسینیۀ آن را تعمیر نمودیم و نزدیک به اتمام بود که دوباره در اثر بمباران اخیر، هم حسینیۀ مذکور و هم محل مسجد که در مقابل آن واقع است مخروبه گردید.
چند روز قبل، پس از بازدید، مهندسین استانداری و بازسازی اظهار نظر نمودند: چون یک سمت دیوار مسجد، در طرف قبله واقع است و شبستان و محراب نیز در آن قرار دارد، به واسطۀ طرح ریزی خیابان باید 60 / 2 متر به عقب کشیده شود و از طرفی، خانه و ساختمان های مجاور تا حدود مسجد ـ طبق طرح ریزی ـ ساخته شده است. لذا از مقام معظم استفسار می شود در این مورد دستور فرمایید: آیا 60 / 2 متر از مسجد در خیابان باشد یا در حدود سابق خود دیوار، احداث نماییم؟
2. چون واقف اول مسجد، (والی) بوده مسجد به نام آن مشهور شده است. پس از تعمیرات، نام مسجد را می شود تغییر داد؟ آن هم دستور فرمایید.
بسمه تعالی، باید حدود مسجد مثل سابق محفوظ باشد و برای مسجد، نام گذاری لازم نیست.
[سؤال 8220] 4378
بسمه تعالی 17 / 1 / 1362
دفتر حضرت آیت الله العظمی امام خمینی رهبر عظیم الشأن و بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران، محترماً به عرض می رساند:
مسجدی است در یکی از محلاّت شهر چالوس به نام اشکاردشت که به عللی، که یکی از آن ها ضیق جا است باید توسعه پیدا بکند. آیا امام اجازه می دهند از زمین
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 142
مجاور، به عنوان شبستان و از بنای کنونی، به عنوان صحن مسجد استفاده گردد؟
توضیح بر این که منظور از بنای کنونی، همان مسجد قبلی است که فعلاً مورد استفادۀ مردم است. والسلام علیکم ورحمة الله وبرکاته
بسمه تعالی، مانع ندارد؛ ولی باید مراعات احکام مسجد شود.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 7صفحه 143