قنوات، چاه‏ ها و انهار

‏‏قنوات، چاه ها و انهار‏

‏‏[سؤال 9601]‏‏ ‏ ‏ 5359‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 23 / 10 / 1361‏

‏‏محضر مبارک حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی مدّ ظله العالی‏

‏‏محترماً به عرض عالی می رساند: منازل مسکونی که آب قنات عموم مردم متوالیاً‏‎ ‎‏از داخل آن عبور می نماید و جوبی که خط سیر آب است رویش باز بوده و فعلاً‏‎ ‎‏صاحبان منازل پوشانده اند با اینکه استفاده از آن جهت کشاورزان دارای هزینه و‏‎ ‎‏اشکال است، آیا زندگانی در چنین منازل چه صورتی دارد؟‏

‏‏بسمه تعالی، سکونت در منزل اشکال ندارد ولی کسی که روی جوب را‏‎ ‎‏پوشانده باید از عهدۀ خسارت یا مخارج برآید.‏

‏‏[سؤال 9602]‏‏ ‏ ‏ 5360‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏از بارگاه حضرت پروردگار ـ عزّ و جلّ ـ جهت سلامت و طول عمر آن سرور‏‎ ‎‏عظیم الشأن دعا کرده، خاضعانه مسأله شرعیه ای را به شرح ذیل معروض داشته و‏‎ ‎‏تقاضامند فتوای آن آیت عظمای الهی هستیم. ‏

‏‏1. در حوالی کاشان دو دهکدۀ نسبتاً پرجمعیت و در طول هم، به نام های کامُو در‏‎ ‎‏شمال و دامنۀ کوه، وجوشقان قالی در جنوب و به فاصلۀ تقریبی هشت کیلومتر قرار‏‎ ‎‏دارند. ‏

‏‏2. رودخانه ای از کوه های ده بالایی جاری می شود که هشت شبانه روز کامل، بین‏
‏‎

‎‏اهالی ده بالا تقسیم می شود و در هشت روز دوم، بین ده پایین (جوشقان) و ده‏‎ ‎‏کوچکی در بین راه به نام چوقان، به ترتیب شش روز و دو روز تقسیم می شود. از‏‎ ‎‏قدیم الایام اهالی ده پایین ادعای مالکیت بر مقداری از این آب را داشته اند، که البته‏‎ ‎‏دقیق نمی توان گفت نصف یا ثلث یا غیر این ها؛ زیرا در هنگام تقسیم مقداری را ده‏‎ ‎‏بالایی (کامو) نگه داشته و مقداری را رها می کرده و این رها کردن، با ستیزها همراه‏‎ ‎‏بوده است. ‏

‏‏3. ده بالایی (کامو) هیچ گاه این ادعا را قبول نکرده و لذا تا وقتی که تاریخ این محل‏‎ ‎‏نشان می دهد، بینشان دعوا و درگیری وجود داشته است. البته دربارۀ سهم چوقان‏‎ ‎‏ـ  چون زمین های آن وصل است ـ حرفی نداشته اند. ‏

‏‏4. ده پایین (جوشقان) مدارکی از قبیل مهرنامۀ زن ها و سندی که یک نفر از اهالی‏‎ ‎‏کامو ـ مبنی بر ذی حق بودن آنان از این رودخانه ـ امضا نموده، در دست دارند. ‏

‏‏5. در ده بالا شانزده نفر بر مبنای هشت شبانه روز آب، نمایندۀ اهالی و مسئول‏‎ ‎‏تقسیم و دارای اختیارات امضا در این موارد بوده و هستند و حتی در زمانی که آن سند‏‎ ‎‏را یک نفر امضا کرده چنین بوده، ولی سندی در این باره، با امضای حداقل نصف‏‎ ‎‏تعداد آنان به جز همان یک نفر در دست نداشته و تقسیم نامه ای هم وجود ندارد.‏

‏‏6. مجرای آب از ده بالا و سرچشمه تا ده پایین، مسیل بوده و جوی شخصی‏‎ ‎‏وجود  ندارد. ‏

‏‏استدعا دارد آن حضرت بیان فرمایند آیا قطع کامل آب از جانب اهالی کامو، با‏‎ ‎‏توجه به مدارک اهالی جوشقان، حلال است یا حرام؟‏

‏‏بسمه تعالی، حکم مسأله در کتاب تحریر الوسیله مسطور است، و مسأله‏‎ ‎‏نزاعی باید در محاکم صالحه رسیدگی شود. ‏

‏‏[سؤال 9603]‏‏ ‏ ‏ 5361‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏دفتر امام خمینی، با عرض سلام و درود به رهبر کبیر انقلاب اسلامی ایران و سلام‏
‏‎

‎‏و درود بر شهیدان اسلام، مسأله ای است دربارۀ چشمۀ آب:‏

‏‏در جایی یک قنات وجود دارد که مال یک سری از مردم این روستا می باشد. در‏‎ ‎‏نزدیک این قنات بیابان برای گوسفندان زیاد است و چون گوسفندان از این قنات باید‏‎ ‎‏استفاده کنند، از رفت و آمد این حیوانات به قنات این جا خسارت می خورد و مردم‏‎ ‎‏این قنات که آب آن مال آن ها است، روی این آب را پوشانده اند که خسارت به ما‏‎ ‎‏می خورد. از این دفتر می خواهیم بپرسیم که آیا این مسأله از نظر شرعی درست‏‎ ‎‏است  یا نه؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر از سابق الایام رسم بر این بود که گوسفندان از آب قنات‏‎ ‎‏استفاده می کردند، نمی توانند با پوشاندن روی قنات گوسفندان را از آن آب‏‎ ‎‏منع کنند؛ ولی اگر از جهت گوسفندان ضرری متوجه قنات شود صاحبان‏‎ ‎‏گوسفندان ضامن هستند.‏

‏‏[سؤال 9604]‏‏ ‏ ‏ 5362‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 15 / 6 / 1361‏

‏‏حضور محترم جناب مستطاب، حضرت آیت الله‌ العظمی، روح الله‌ الموسوی‏‎ ‎‏الخمینی، ضمن عرض سلام، مؤیَّد بودن جناب عالی را از خدا تمنا می نمایم. لطفاً‏‎ ‎‏پاسخ سؤال بنده را عنایت فرمایید.‏

‏‏در روستای اسحاق آباد نیشابور، حمامی ساخته اند که نیمی از آب آن را از منبع و‏‎ ‎‏نیم دیگر آن را از آب قنات ده تأمین می نمایند. قبل از ساختن منبع، کل آب حمام از‏‎ ‎‏قنات بوده. حالا مالکین آب، اجازۀ استعمال آب برای حمام را نمی دهند. جناب عالی‏‎ ‎‏بفرمایید که آیا به طور کلی اعم از غسل و غیره استعمال از آب حمام جایز است یا‏‎ ‎‏خیر؟ والسلام علیکم ورحمة الله‌ وبرکاته‏

‏‏بسمه تعالی، اگر تأمین آب حمام از قدیم الایام از قنات بوده، مالکین فعلی‏‎ ‎‏قنات حق ممانعت ندارند.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 9605]‏‏ ‏ ‏ 5363‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏

‏‏محضر مبارک حضرت مستطاب آیت الله‌ العظمی امام خمینی، دامت برکاته‏

‏‏به عرض عالی می رساند: شخصی زمینی را که بایر بوده دایر نموده، به امید این که‏‎ ‎‏از چاه عمیق همجوار سهمی خریداری و مشروب نماید و سهامی هم از چاه عمیق‏‎ ‎‏خریده، بعداً از ده هم جوار، 25 سهم آب قنات هم خریداری کرده و نهری هم‏‎ ‎‏احداث  نموده و سهم آب قنات خریداری شده را وارد ملک خود می نماید. این امر‏‎ ‎‏باعث می شود ساعاتی آب ده قطع شود و مردم بی آب بمانند. آیا می تواند این کار را‏‎ ‎‏بکند یا  نه؟‏

‏‏بنابر فرض این که خود مالک زمین بتواند آب را قطع کند؛ آیا تعدادی از اهالی ده‏‎ ‎‏امهران ـ که مالک آب و زمین هستند  ـ می توانند سهم آب خود را از آن جا به قریۀ‏‎ ‎‏کچوریک برای زمین هایی که در کچوریک دارند ببرند یا نه؟ پیداست این کار باعث‏‎ ‎‏می شود ساعات بیشتری آب از ده امهران قطع شود. مضافاً بر این که آبی که قطع‏‎ ‎‏می شود از نهر احداث شده برای زمین فوق الذکر جریان پیدا می کند.‏

‏‏بسمه تعالی، اگر دهی که آب آن قطع می شود، حقی بر آب دارند که تضییع‏‎ ‎‏می شود؛ تغییر مجرای آب جایز نیست و رسیدگی موکول است به محاکم‏‎ ‎‏صالحه در دولت اسلامی.‏

‏‏[سؤال 9606]‏‏ ‏ ‏ 5364‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 18 ذوالقعده 1399 ق‏

‏‏محضر مبارک زعیم عالی قدر و رهبر عظیم الشأن عالم شیعه، حضرت آیت الله‌‏‎ ‎‏العظمی نایب الامام، امام خمینی، مدّ ظله العالی ‏

‏‏پس از ابلاغ عرض سلام، سلامتی آن وجود مقدس را از درگاه خداوند بزرگ‏‎ ‎‏خواستارم. ضمناً به عرض مبارکتان می رسانم: در محلۀ شمیران نو، شمال تهران،‏
‏‎

‎‏مردمی ضعیف از نظر مادی زندگی می کنند که فاقد آب لوله کشی بودند. قبلاً برای‏‎ ‎‏تأمین آب مورد نیاز خود، هر هفته صد تومان می دادند تا به وسیله تانکر، آب برایشان‏‎ ‎‏بیاورند. شخصی مبلغ سه میلیون ریال به گفتۀ خودش خرج کرده و بدون اطلاع‏‎ ‎‏سازمان آب، از سدّ لتیان یک لوله تا نزدیکی محل کشیده است. بعد اهالی هر کدام که‏‎ ‎‏لوله کشیدند، علاوه بر این که خرج داخل کوچه ها را خود نموده اند، ایشان نسبت به‏‎ ‎‏تقسیم بین اهالی خرج کردۀ خود را از آن ها می گیرد. و چون اولاً، این موضوع، بدون‏‎ ‎‏اجازه و اطلاع سازمان آب می باشد؛ و ثانیاً، مردم برای وضو و امثال آن استفاده‏‎ ‎‏می کنند، فلذا مستدعی است که حکم خدا را در این خصوص بیان فرمایید. منتظر نظر‏‎ ‎‏مبارکتان هستیم. در ضمن لازم به توضیح است که محل مزبور حساب صد نفر و‏‎ ‎‏دویست نفر نیست، تقریباً دارای صد هزار جمعیت است که این عمل را خودسرانه‏‎ ‎‏انجام داده اند.‏

‏‏بسمه تعالی، اگر از آبی استفاده می شود که در حیازت دولت در آمده، باید‏‎ ‎‏از دولت اجازه گرفت. ‏

‏‏[سؤال 9607]‏‏ ‏ ‏ 5365‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 15 / 10 / 1361‏

‏‏دفتر محترم استفتائات امام‏

‏‏احتراماً؛ خاطر عالی را مستحضر می دارد: قریب ده سال قبل، در نتیجه احداث‏‎ ‎‏چاه های متعدد عمیق و نیمه عمیق در محدوده قنات ها و کاریزهای بخش خوسف از‏‎ ‎‏توابع بیرجند، آب قنوات به طور کلی خشک شد. برای جلوگیری از خشکیدن اشجار‏‎ ‎‏و باغ ها و ادامه امور زراعی قریۀ کوشۀ علیا، اجتماعی از مالکین و مشترکین قنات‏‎ ‎‏تشکیل گردید. در این جلسه، پس از بحث و تبادل نظرهای لازم، تصمیم به حفر چاه‏‎ ‎‏نیمه عمیق گرفته شد. این چاه در ملک یکی از مالکین قریۀ مذکور، با توافق خود وی و‏‎ ‎‏در مجاورت قنات (10 متری) و پانصد متری مظهر قنات، حفر گردید و نیز موافقت‏
‏‎

‎‏شد که از مجرای قنات خشک شده، جهت آبرسانی استفاده شود؛ اکثریت مالکین در‏‎ ‎‏این جلسه و تصمیم گیری، شرکت داشتند و عده ای که حاضر نبودند، بعداً در جریان‏‎ ‎‏امر قرار گرفتند. هر کس به تناسب نیاز و احتیاج و امکانات مالی خود، تعدادی از سهام‏‎ ‎‏را خریداری کردند؛ در پایان کار، سه سهم از 12 سهم آب چاه بدون خریدار باقیماند‏‎ ‎‏که پس از مدت ها، این مازاد آب توسط چند نفر از خریداران قبلی ابتیاع گردید. این‏‎ ‎‏وضع به مدت هشت سال ادامه داشت و هیچ گونه اعتراضی ـ حتی از ناحیه یک نفر ـ‏‎ ‎‏در این مدت طولانی نشد و کسی خریدار آب نگردید؛ ولی اکنون عده قلیلی که تاکنون‏‎ ‎‏حاضر به خرید آب نبوده اند و در حفر چاه نیز هیچ گونه شرکت و دخالتی نداشته اند، با‏‎ ‎‏طرح شکایتی، فقط به عذر این که از مجرای قنات جهت آب رسانی استفاده می شود و‏‎ ‎‏آن ها هم از قنات خشک شده سهیم بوده اند، مدّعی خرید تعدادی از سهام آب چاه‏‎ ‎‏مذکور هستند، آن هم نه به قیمت روز، بلکه به قیمت تمام شده ده سال پیش. حال‏‎ ‎‏خواهشمند است دستور فرمایند نظر صریح و گویای شرعی آن مقام محترم، در مورد‏‎ ‎‏فروش آب و یا عدم فروش به این عده و همچنین نحوه قیمت گذاری آن، در ذیل‏‎ ‎‏همین نامه مرقوم فرمایند. ‏

‏‏بسمه تعالی، اگر در حفر چاه یا زمین آن شرکت ندارند، حقی در چاه‏‎ ‎‏ندارند و اگر در مجرای قنات سابق، آب عبور داده می شود، باید با رضایت‏‎ ‎‏مالکین آن باشد و چنانچه بخواهند در چاه شریک باشند، باید با رضایت‏‎ ‎‏صاحبان آن، معامله نمایند.‏

‏‏[سؤال 9608]‏‏ ‏ ‏ 5366‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر زعیم عالی قدر انقلاب اسلامی، آیت الله‌ العظمی امام خمینی، دام ظله‏

‏‏عده ای جهت احیای زمین مواتی اقدام به انشعاب جدولی از رودخانه ای نموده و‏‎ ‎‏پس از وصول آب بر روی زمین و غرس اشجار، برخی از آن ها مقداری از سهمیۀ‏
‏‎

‎‏خود مثلاً یک پنجم آن را می فروشند و پس از مدتی به علت طغیان سیلاب، جدول‏‎ ‎‏اصلی ویران و مخروبه می شود. لذا مالکین اصلی بدون استمداد از افراد مشتری، اقدام‏‎ ‎‏به احداث جدولی در ارتفاعی بالاتر از جدول قبلی دور از خطر سیلاب می نمایند و به‏‎ ‎‏افراد خریدار نیز اجازه آبیاری درختان خودشان از این جدول جدید را بدون دریافت‏‎ ‎‏اجرت می دهند و بعد از گذشت مدتی مالکین اصلی جدول برای این که بتوانند‏‎ ‎‏زمین های موات دیگری را که قبلاً قصد احیای آن را نداشته اند آباد کنند، بدون دخالت‏‎ ‎‏اشخاص مشتری اقدام به امتداد و کشش همان جدول به سمت آن زمین های موات‏‎ ‎‏می کنند و آب جدول را به آن زمین ها می رسانند؛ آیا در چنین صورتی اشخاص‏‎ ‎‏مشتری به همان اندازه ای که از جدول قدیم به واسطۀ خرید مالک بوده اند از جدول‏‎ ‎‏جدید هم مالک می شوند یا خیر؟ بر فرض مالکیت، آیا مشتریان می توانند به صرف‏‎ ‎‏سهیم بودن در آن جدول نسبت به زمین های مواتی که بعد از خرید و فروش مالکین‏‎ ‎‏اصلی، آب جدول را بدون کمک مشتریان به آن زمین ها رسانده اند ادعای مالکیت‏‎ ‎‏بنمایند یا خیر؟ در جمیع صور، آیا مالکین می توانند به میزان آبی که مورد استفاده‏‎ ‎‏مشتریان از جدول جدید است از آن ها مزد و اجرت در قبال زحمات و خسارات خود‏‎ ‎‏دریافت نمایند یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، کسی که دخالت در احداث جدول جدید نداشته در آن حقی‏‎ ‎‏ندارد، مگر با اجازه صاحبان جدول.‏

‏‏[سؤال 9609]‏‏ ‏ ‏ 5367‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 3 / 2 / 1361‏

‏‏آبی است در یک روستا که به طور مستمر از کوه می آید و داخل روستا می شود. در‏‎ ‎‏زمان طاغوت تمام آن را عدّه ای از خوانین با استثمار دهقانان آن جا می خوردند. بعد از‏‎ ‎‏انقلاب نیز این کار ادامه داشته و حتی آن آب را فروخته و به کشاورزان محل جهت‏‎ ‎‏کشت نداده اند. از شما می خواهم که از نظر شرعی مسأله این آب و این گونه آب ها را‏
‏‎

‎‏روشن نموده و بفرمایید که این آب برای همۀ اهالی آن روستا است یا طور دیگری‏‎ ‎‏است؟ به امید پیروزی رزمندگان عزیزمان در جبهه های حق علیه باطل و زیارت کربلا،‏‎ ‎‏والسلام علی من اتبع الهدی.‏

‏‏بسمه تعالی، اگر آب خودش از کوه جاری است، متعلق حق خصوصی‏‎ ‎‏کسی نیست و استفاده اهل محل از آن جایز است.‏

‏‏[سؤال 9610]‏‏ ‏ ‏ 5368‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مقدس یگانه مرجع عالی قدر و رهبر عظیم الشأن، حضرت امام خمینی‏

‏‏پس از ادای تحیت، طول عمر آن حضرت را از خداوند متعال آرزومندیم، نظر به‏‎ ‎‏مسئولیت شرعی و اجتماعی که در راه سازندگی و اعتلای جمهوری اسلامی در خود‏‎ ‎‏احساس می کنم، و با اشعار به این که هر انقلابی برای تحکیم مبانی خود، عموم مردم را‏‎ ‎‏به کار بیشتر و توقعات کمتر دعوت می کند؛ ما اهالی قریۀ اوز جزء بخش ییلاق نور‏‎ ‎‏فرمان امام را در این امر حیاتی پاسخ داده و تا کنون چند امر عام المنفعه را بدون‏‎ ‎‏کوچک ترین توقع از دولت انقلاب اسلامی انجام داده ایم. و اکنون تصمیم به تهیۀ آب‏‎ ‎‏لوله کشی که چشمۀ آن در مرتع و چراگاه اغنام مردم همان محل قرار دارد، نمودیم. و‏‎ ‎‏لکن مواجه با ممانعت بعض آقایان که از افراد محلی می باشد شده و می گویند که آب‏‎ ‎‏چشمه به نام مرحوم پدرمان ثبت است. آیا از طریق ثبت می توان احراز مالکیت نمود‏‎ ‎‏یا خیر؟ برای مزید اطلاع از پیرمردان محل راجع به آن چشمه استعلام شد که پیوست‏‎ ‎‏نامه تقدیم گردید. در ضمن برادرم حضرت حجت الاسلام والمسلمین جناب آقای‏‎ ‎‏حاج شیخ علی اکبر ناطق نوری، به وضع منطقه آشنا و از موضوع اطلاع کامل دارند.‏

‏‏منتظر فرمان امام عزیز هستیم. ‏

‏‏بسمه تعالی، مجرد ثبت موجب و دلیل ملکیت نیست. و در فرض مذکور‏‎ ‎‏چشمه تابع مرتعی است که در آن حادث شده است. ‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 9611]‏‏ ‏ ‏ 5369‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏گروه استفتای امام خمینی، دام ظله‏

‏‏آب آشامیدنی شهر دامغان گچ دارد و طبق تشخیص کارشناس و خبره این امور‏‎ ‎‏استفاده از آن بدون تصفیه مضر است. از طرفی در شش فرسخی دامغان چشمۀ آبی‏‎ ‎‏است به نام «چشمه علی» که آب بسیار فراوانی دارد و آزمایش کرده اند، بدون تصفیه‏‎ ‎‏قابل شرب است و قراء اطراف و باغستان شهر از این آب مشروب می گردد. حالا‏‎ ‎‏دولت می خواهد آب آشامیدنی شهر را از محل مرکزی چشمه، یعنی نقطۀ جوشش‏‎ ‎‏آب به وسیلۀ لوله کشی تأمین کند. با توجه به این که محل چشمه به وسیلۀ دولت‏‎ ‎‏سنگ چین شده و تجاوزی به نهر آب کسی نمی شود و دولت تعهد کرده که نهر و‏‎ ‎‏چشمه را لایروبی کند و آب چشمه هم به قدری زیاد است که با لوله کشی کم‏‎ ‎‏نمی شود؛ آیا استفاده از این چشمه با طریق مذکور شرعاً مانعی دارد یا خیر؟‏

‏‏والسلام علیکم ورحمة الله‌ وبرکاته‏

‏‏بسمه تعالی، با فرض این که چشمه ملک کسی نیست و حق کسی هم‏‎ ‎‏تضییع نمی شود، مانع ندارد.‏

‏‏[سؤال 9612]‏‏ ‏ ‏ 5370‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏حضور مبارک مجاهد اعظم، زعیم عالی قدر، امام خمینی‏

‏‏نظر مبارک دربارۀ چشمه ای که مورد نیاز و استفاده همگان می باشد چیست؟ آیا‏‎ ‎‏شخص یا اشخاصی می توانند تملک کنند و در صورت شدن، آیا ثبت مملّک است یا‏‎ ‎‏نه؟ مزید تشکر است؛ روحی فداک.‏

‏‏بسمه تعالی، اگر چشمه در ملک شخصی آن ها نیست و مورد استفاده عموم‏‎ ‎‏است، تملک آن برای ایشان جایز نیست.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 9613]‏‏ ‏ ‏ 5371‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 26 / 7 / 1358‏

‏‏حضرت آیت الله‌ العظمی رهبر عالی قدر امام خمینی مدّ ظله العالی، پس از سلام‏

‏‏1. قناتی است متعلق و مورد استفاده یک قریه آیا شخص خاصی از اهل قریه‏‎ ‎‏می تواند بدون رعایت نوبت دیگران موتور گذاشته استفاده کند یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، در فرض مذکور حق ندارد.‏

‏‏2. بالای همین قنات می تواند شخص خاصی ایجاد ساختمان نموده که قهراً قنات از وسط ساختمان‏‎ ‎‏گذر خواهد کرد یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، ایجاد ساختمان در حریم قنات جایز نیست. ‏

‏‏[سؤال 9614]‏‏ ‏ ‏ 5372‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مبارک حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، دام ظله‏

‏‏حمامی بوده که در زمان قدیم از قنات مشروب می شده. با فرض این که خزینه‏‎ ‎‏بوده و با دلو آب کشیده می شده و چند سال فاصله بوده که از آب لوله کشی از غیر آن‏‎ ‎‏قنوات مشروب بوده و فعلاً آب لوله کشی کم شده و از آن قنوات سابق مشروب‏‎ ‎‏می شود با این که حمام ها دوشی شده و با کُر مشروب می شود و بعضی از مالکین اظهار‏‎ ‎‏عدم رضایت می نمایند، غسل کردن با آن آب حمام چه صورت دارد؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر قنات مالک شرعی دارد نسبت به زیادتر از مقداری که‏‎ ‎‏حمام حق استفاده از قنات داشته، باید بارضایت مالک شرعی قنات باشد.‏

‏‏[سؤال 9615]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 1259‏

‏‏2. شخصی چند سال قبل، مظهر قنات مشترکی را داخل خانۀ خود نموده و آب‏‎ ‎‏آشامیدنی اهالی را آلوده می کند؛ تقاضا می کنم تکلیف را بیان فرمایید. ‏

‏‏بسمه تعالی، تصرفات مزبوره بدون اجازۀ سایر شرکا غصب و حرام و‏‎ ‎‏موجب ضمان است. ‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 9616]‏‏ ‏ ‏ 5373‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 5 صفر المظفر 1400 ق‏

‏‏محضر مقدس رهبر عظیم الشأن، زعیم عالی قدر و مرجع تقلید شیعیان جهان،‏‎ ‎‏حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، دامت برکاته‏

‏‏محترماً؛ بعد از ادای سلام، عرض سؤال می شود که چه می فرمایند در باب این‏‎ ‎‏مسأله که نهر آب عمومی در دهی بوده و از آن مزارع و باغات مشروب می شده است.‏‎ ‎‏از سه سال قبل نهر مذکور به باغ مشجر همجوار ذی شرب خود ریزش نموده و به‏‎ ‎‏اعیان، درختان میوه، سنگ چین دیوار و غیره خسارت وارده کرده و یک قسمت از باغ‏‎ ‎‏فاقد بازده محصول سالانه شده است. صاحبان املاک ذی نفع نهر، نهر را به وسیلۀ ورق‏‎ ‎‏آهن سفید تغییر جهت دادند به طوری که نهر را تغییر شکل داده و با آهن سفید و‏‎ ‎‏چوب پایه بندی نمودند و زیر محل آب رو از قسمت خالی باغ آب را عبور دادند.‏

‏‏صاحب باغ بر اثر ریزش احتمالی از فیما بین چوب ها و همچنین به علت تحمل‏‎ ‎‏خسارت قبلی قادر به تجدید اعیان و مرمت نیست؛ مضافاً این که قبل از تخریب، باغ‏‎ ‎‏فوق الذکر از چندین نقطه مختلف نهر انشعاب آب داشته و مشروب می گردید و فعلاً‏‎ ‎‏به دلیل تغییر جهت و شکل، امکان آبیاری آن از یک جا شده و خسارت دیگری نیز از‏‎ ‎‏این راه متوجه باغ شده است؛ آیا صاحبان املاک ذی نفع از نهر در هر دو صورت‏‎ ‎‏ضامن ضرر وارده می باشند یا خیر؟‏

‏‏ثانیاً: آیا باید نهر را به نحوی درست نمایند تا صاحب باغ بتواند از ریزش نهر در‏‎ ‎‏امان باشد و اعیان را مرمت کنند تا از جاهای اولیه آبیاری نماید یا خیر؟‏

‏‏خواهشمند است آنچه احکام الهی در شرع مقدس اسلام می باشد در صدر سؤال‏‎ ‎‏مرقوم و مزین فرمایید. والسلام علیکم ورحمة الله‌ وبرکاته‏

‏‏بسمه تعالی، اگر ریزش نهر و خساراتی که به باغ وارد شده بدون تعدی و‏‎ ‎‏تفریطی از طرف آن ها بوده، ضامن نیستند؛ ولی تغییر مسیر نهر بدون‏‎ ‎‏رضایت تمام شرکا جایز نیست و موجب ضمان است.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 9617]‏‏ ‏ ‏ 5374‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 13 رمضان المبارک 1400 ق‏

‏‏محضر مقدس آیت الله‌ العظمی آقای خمینی، مرجع و رهبر شیعیان، پس از تقدیم‏‎ ‎‏عرض سلام‏

‏‏1. چشمۀ آبی است در شمال شهر محلات که کسی تاریخ پیدایش آن را به یاد‏‎ ‎‏ندارد. آب این چشمه به مصرف شرب زراعت و باغات می رسد. در خلال سال های‏‎ ‎‏گذشته، تعدادی از املاک و باغاتی که از این چشمه استفاده می کرده اند را شهرداری‏‎ ‎‏خریداری کرده و احداث خیابان و میدان نموده است. ‏

‏‏2. حدود 14 سال قبل، شهرداری، شهر را از این چشمه لوله کشی کرده و آب‏‎ ‎‏لوله کشی را از داخل چشمه از محلی که حیازت نشده بود تأمین کرده. ‏

‏‏3. اکنون که جمعیت زیاد شده و شهر گسترش پیدا کرده، احتیاج به توسعۀ‏‎ ‎‏لوله کشی می باشد. لذا شرعاً مرقوم فرمایید که می توان لوله کشی را گسترش و‏‎ ‎‏خانه هایی که در قسمت های مختلف و جنوب شهر احداث شده آبرسانی کرد یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، کسانی که از اول در کنار آن چشمه، باغ و مزرعه و آبادی، به‏‎ ‎‏قصد استفاده از آب آن چشمه احداث کردند مقدم هستند. اگر آب، زاید بر‏‎ ‎‏حاجت آنان نیست و در برداشت، ایجاد مزاحمت می شود، بدون اجازۀ‏‎ ‎‏آنان حکم غصب را دارد و جایز نیست.‏

‏‏[سؤال 9618]‏‏ ‏ ‏ 5375‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 25 / 5 / 1361‏

‏‏پیشگاه مبارک زعیم عالی قدر امام خمینی، احتراماً معروض می دارد: در کوهپایه‏‎ ‎‏اصفهان به علت خشکسالی، آب لوله کشی شهر جیره بندی شده و دو باب حمام‏‎ ‎‏موجود در محل که از آب لوله کشی شهر تأمین می شد، به ناچار از آب دو رشته قنات‏‎ ‎‏موجود در شهر که به مصرف کشاورزی می رسد، تأمین می گردد. لیکن آب قنوات‏
‏‎

‎‏کوهپایه در هفته دو هزار و هشتصد قسمت می شود که هر قسمت آن را یک سرِجِه‏‎ ‎‏گویند و هر یک یا چند سرجۀ آن متعلق به یک یا چند نفر می باشد. با این حال بعضی‏‎ ‎‏از افراد اظهار می دارند که ما راضی نیستیم که از آبمان برای مصرف در حمام برداشته‏‎ ‎‏شود. لازم به توضیح است که این دو باب حمام قبل از لوله کشی شهر از آب همین‏‎ ‎‏قنوات استفاده می کرده، با این تفاوت که در آن عصر توسط دلو و چرخه از قنات ها‏‎ ‎‏آب کشیده می شد، ولی حالا توسط الکتروپمپ آب کشیده می شود. حال با توجه به‏‎ ‎‏مسائل فوق نظر مبارکتان را دربارۀ تغسیل و تطهیر در این حمام ها اعلام دارید تا ما از‏‎ ‎‏شک و دودلی و سرگردانی خلاصی یابیم. ‏

‏‏بسمه تعالی، اگر حمام حق استفاده از آب قنات دارد می تواند مانند گذشته‏‎ ‎‏از آب قنات بردارد؛ در غیر این صورت برداشت آب و استفاده از آن منوط‏‎ ‎‏به اجازۀ تمام شرکا است.‏

‏‏[سؤال 9619]‏‏ ‏ ‏ 5376‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏شخصی مقداری از سهام آبی را از قریه ای خریده است. به جای این که آب را در‏‎ ‎‏همان قریه به مصرف املاک خود که قبلاً از آن آب مشروب می شده، برساند؛ آب را از‏‎ ‎‏مجرای دیگری به باغستانی که قسمتی از آن هنوز آباد نشده و در داخل آن هم چاه آب‏‎ ‎‏وجود دارد که بیست سهم چاه از اوست به اعتقاد این که محصول زیادتر به دست‏‎ ‎‏بیاورد ببرد، مجرای انحرافی که ایشان آب را ببرد حدود بیش از یکهزار متر بالای‏‎ ‎‏مقسم معمولی قریه است و این انحراف موجب می شود که آب به مدت چهار ساعت‏‎ ‎‏الی شش ساعت بیش از حد معمول از داخل قریه قطع می شود و در این مدت اهالی از‏‎ ‎‏استفاده های معمولی مانند شست و شو و وضو و غیره محروم هستند، با توجه به‏‎ ‎‏این که اگر دیگران هم از همین برنامه استفاده کنند مدت طولانی آب قطع خواهد شد‏‎ ‎‏حکم شرعی چیست؟ آیا می شود جلو او را گرفت که آب را از مجری منحرف نکند؟‏

‏
‏‎

‎‏و به طور کلی آیا مالک آب می تواند سهم آب خود را از قریه ای برای کشت به قریۀ‏‎ ‎‏دیگر ببرد، با توجه به این که آب تابع زمین است و در صورتی که آب را به روستای‏‎ ‎‏دیگر ببرد، زمین های زراعی سهم آن آب بلا استفاده می ماند.‏

‏‏بسمه تعالی، اگر تغییر مجرای آب موجب تضییع حقوق دیگران باشد‏‎ ‎‏جایز نیست، از مجرای اصلی به اندازه سهم خودش مانع ندارد. ‏

‏‏[سؤال 9620]‏‏ ‏ ‏ 5377‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مقدس امام مجاهد آیت الله‌ العظمی خمینی، دام عزّه العالی‏

‏‏شخصی در حدود بیش از یک کیلومتر بالای روستایی ـ که جزء محدودۀ روستا‏‎ ‎‏می باشد و آب قنات همین روستا از آن می گذرد و چاه عمیقی هم که به وسیلۀ همین‏‎ ‎‏روستا احداث شده می باشد ـ باغی احداث کرده که مقداری از آن هنوز به صورت بایر‏‎ ‎‏است و به امید این که بتواند از آب این چاه استفاده کند چند سهم از این چاه را خریده.‏‎ ‎‏این شخص پس از چند سال اقدام به خریدن بیست و پنج سهم از 1440 سهم روستای‏‎ ‎‏هم جوار کرده است (لازم به تذکر است که افراد دیگری هم هستند که سهم آب این‏‎ ‎‏روستا را دارند ولی در این روستا ساکن نیستند) سپس اقدام به کندن نهری در حدود‏‎ ‎‏بیش از یک کیلومتر بالای روستای هم جوار کرده و آب را به طرف باغ خود می برد با‏‎ ‎‏توجه به این که این آب در همین روستا دارای زمین کشاورزی کافی می باشد. و افراد‏‎ ‎‏دیگر آن روستا هم مبادرت به بردن آب خود از این نهر کرده اند مضافاً بر این که این‏‎ ‎‏نهر قبلاً وجود نداشت و این عمل باعث می شود که مدتی آب در این روستا قحط شود‏‎ ‎‏و زمین های کشاورزی که ربط به این سهام بوده بلا استفاده بماند و همچنین این کار‏‎ ‎‏موجب اختلاف شدیدی بین اهالی شده است. با این حساب اگر تمام کسانی که ساکن‏‎ ‎‏این روستا نیستند اقدام به چنین عملی بکنند ممکن است برای مدت زیادی آب در‏‎ ‎‏این روستا قطع شود. با توجه به مطالبی که گفته شد آیا کار این شخص از نظر شرعی و‏
‏‎

‎‏عرفی چه حالتی دارد و آیا این شخص می تواند اقدام به چنین اعمالی بکند یا نه؟‏

‏‏بسمه تعالی، در فرض مذکور حق ندارد مسیر اوّلی آب را تغییر دهد. ‏

‏‏[سؤال 9621]‏‏ ‏ ‏ 5378‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 28 ربیع الثانی 1403 ق‏

‏‏محضر مبارک رهبر کبیر انقلاب اسلامی، خلیل الله‌ زمان، حامی و رهبر مستضعفین‏‎ ‎‏جهان، امام عظیم الشأن و روح تپندۀ ملت ایران، دامت افاضاته، سلام علیکم:‏

‏‏پس از سلام، عرض می شود: ‏

‏‏1. رودخانه ای است آب آن را پنج روستا استفاده می نمایند. از قدیم الایام مابین‏‎ ‎‏آن ها تقسیم بوده است و هر قریه یک پنجم از آب آن رودخانه را استفاده می نمایند.‏‎ ‎‏هر روستا دارای املاک و باغاتی می باشند و بعضی از این روستاها در طول یکدیگر‏‎ ‎‏قرار گرفته اند و به واسطۀ تصرفات عدوانی از آب، به وسیلۀ بعضی از افراد قریۀ بالا،‏‎ ‎‏سهم قریۀ پایین به طور کامل نمی رسد، آیا قریۀ پایین جهت مشروب شدن املاکشان‏‎ ‎‏حق دارند مسیر آبشان را جدا نمایند؛ به طوری که از جوی قریۀ بالا نباشد و از طرف‏‎ ‎‏دیگر حق قریۀ بالا محفوظ بوده و املاک آن ها از سهم آب خودشان مشروب می شود.‏‎ ‎‏ضمناً چون مسیر اسبق قریۀ پایین از وسط باغات و منازل قریۀ بالا می باشد، حفاظت‏‎ ‎‏امکان پذیر نبوده و نیست و اگر جوی قریۀ پایین جدا نشود کلیۀ باغات قریۀ پایین‏‎ ‎‏خشک و به زمین موات مبدل می گردد. خواهشمند است حکم خدا را در این مورد‏‎ ‎‏بیان فرمایید.‏

‏‏بسمه تعالی، بدون رضایت صاحبان سهم، کندن راه آب برای جدا کردن‏‎ ‎‏سهم خودتان جایز نیست و اگر به شما ضرر می زنند، می توانید از ضرر‏‎ ‎‏جلوگیری کنید.‏

‏‏[سؤال 9622]‏

‏‏2. روستایی دارای رودخانه ای است که در سال های گذشته می توانسته به مساحت‏
‏‎

‎‏معینی باغات آن را آبیاری نماید؛ اما در زمان فعلی به واسطۀ توسعۀ کشاورزی‏‎ ‎‏زمین های موات زیر درخت کاری قرار گرفته و باعث نرسیدن آب به باغ های اولیه‏‎ ‎‏است. در این صورت لازم می آید که باغ های جدیدالاحداث و باغ های قدیمی هر‏‎ ‎‏دو  بخشکد. آیا می توان باغ های جدیدالاحداث را از آب رودخانه ممانعت نمود‏‎ ‎‏یا  خیر؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، ممانعت از احداث باغ جدید جایز نیست؛ بلی صاحبان‏‎ ‎‏باغ های جدید بیش از سهم خود که قبلاً داشتند، از آب حق ندارند.‏

‏‏[سؤال 9623]‏‏ ‏ ‏ 5379‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مقدس حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، مدّ ظله العالی‏

‏‏1. در زمین زید نهری است که زمین های عدّه ای از اهل روستا از آن شرب‏‎ ‎‏می شود، زید لب نهر یا نزدیک آن، غرس اشجار ـ از صنوبر و غیره ـ می کند؛ بدیهی‏‎ ‎‏است که اشجار، آب شرکا را که هر کدامی یک ساعت یا چند دقیقه نوبت او است‏‎ ‎‏جذب می کند و نمو اشجار از آب آن ها است؛ آیا بدون رضایت مالکین آب، درخت‏‎ ‎‏نشاندن کذایی جایز است یا نه؟ و فرقی بین سیره اهل قریه و عدم آن هست یا نه؟‏

‏‏بسمه تعالی، در صورتی که حقی برای او در استفاده از آب نهر نباشد جایز‏‎ ‎‏نیست؛ و در فرض استفاده، ضامن قیمت آن است.‏

‏‏2. رانندۀ ماشین بسیج یا سپاه یا جهاد یا بهداری و امثال آن در بین راه با شخصی از مؤمنین برخورد‏‎ ‎‏می کند و جای خالی دارد؛ آیا جایز است مجاناً یا عوض و کرایه بگیرد برای آن مؤسسه ای که ماشین‏‎ ‎‏مربوط به او است و او را سوار کند؟ چون ممکن است اگر راننده اعتنا نکند، طرف افسرده شود و حمل‏‎ ‎‏بر خلاف اخلاق کند. و در صورت عدم جواز، اگر راننده یکی از بستگان یا دوست خود را دعوت به‏‎ ‎‏سوار شدن کند جایز است اجابت او یا نه؟ و آیا جایز است راننده، استفادۀ شخصی از آن ماشین کند؟‏

‏‏بسمه تعالی، استفاده از اموال عمومی باید طبق مقررات دولت اسلامی باشد و تخلف از آن‏‎ ‎‏جایز نیست.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 9624]‏‏ ‏ ‏ 5380‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 22 / 12 / 1361‏

‏‏دفتر استفتائیه حضرت امام آیت الله‌ خمینی، دامت برکاته‏

‏‏محترماً به عرض می رسد که شخصی در زمین بایری خانه ساخته و از زمین‏‎ ‎‏مزروعی ملکی شخص دیگری در مدت شانزده سال آب جهت مشروب کردن خانه و‏‎ ‎‏اشجارش آورده بدون این که مالک زمین مجرا را به او صلح کند یا بفروشد و در این‏‎ ‎‏مدت به طور اباحه استفاده شد و مالک اول زمین، زمین فوق را به دیگری فروخته که‏‎ ‎‏نهر را هم متراژ کرده و پول او را از خریدار گرفته به عنوان آن که شخصی که آب را‏‎ ‎‏می برده من نهر را به او انتقال نکرده ام و فعلاً خریدار ملک می خواهد ساختمان کند آیا‏‎ ‎‏حق دارد جلو آب بردن را بگیرد و حال آن که اشجار مثمرۀ سبز هم در خانه موجود‏‎ ‎‏است و خود صاحب خانه هم می گوید و اقرار دارد که ملک نهر را و مجرا را من مالک‏‎ ‎‏نیستم و برای بردن آب جهت مشروب کردن خانه راه دیگری هم ندارد و تعداد اشجار‏‎ ‎‏آن از انگور و انار و سیاه درخت شصت اصله می باشد؟ خواهشمندم جواب مسأله‏‎ ‎‏مرقوم فرمایید که مورد حاجت می باشد.‏

‏‏بسمه تعالی، در فرض مرقوم، احتیاط در مصالحه بین آن ها است.‏

‏‏[سؤال 9625]‏‏ ‏ ‏ 5381‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مقدس زعیم عالی قدر رهبر انقلاب اسلامی جمهوری ایران حضرت‏‎ ‎‏مستطاب آیت الله‌ العظمی امام خمینی ادام الله‌ ظله علی رؤوس الانام‏

‏‏به عرض عالی می رساند نسبت به حق آبی که از بند مسجد کلدبی واقع در قریه‏‎ ‎‏بیدهند طبق اسناد مالکیت و اسناد شرعی قبل از ثبت اسناد از صدها سال قبل چه‏‎ ‎‏خطی و چه ثبتی به نام اجداد و پدران اهل قریه ابرجس بوده و می باشد و استفاده‏‎ ‎‏می گردیده است و فی الحال هم در اختیار و تصرف اهل قریه ابرجس طبق اسناد فوق‏
‏‎

‎‏الذکر می باشد، مدتی است چند نفر ماجراجو و مفسد از قریه بیدهند بدون هیچ گونه‏‎ ‎‏مجوز شرعی و قانونی آبی که مربوط و بستگی به زندگانی یک مشت رعیت بیچاره و‏‎ ‎‏مستضعف قریه ابرجس می باشد به سرقت بسته و از مسیر اصلی آن جلوگیری و‏‎ ‎‏منحرف می نمایند. مستدعی است نسبت به حلّیت و حرمت این عمل فتوای خود را‏‎ ‎‏ذیل این ورقه مرقوم فرمایید، مورد حاجت است.‏

‏‏بسمه تعالی، آب مذکور اختصاص دارد به کسانی که از قدیم الایام در کنار و‏‎ ‎‏پایین آن رودخانه باغ یا مزرعه یا آبادی به حساب استفاده از آن آب‏‎ ‎‏احداث نمودند و دیگران حق ندارند بدون اجازۀ صاحبان آن املاک مسیر‏‎ ‎‏آب مذکور را تغییر دهند و یا این که از آن آب به مقداری بردارند که از‏‎ ‎‏حاجت اهالی سابق کم بماند.‏

‏‏[سؤال 9626]‏‏ ‏ ‏ 5382‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 5 / 6 / 1361‏

‏‏محضر رهبر انقلاب و بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران، امام خمینی، دام ظله‏

‏‏پس از ابلاغ عرض سلام و ارادتمندی کامل به وجود مبارک حضرت عالی، غرض‏‎ ‎‏از تصدیع این که روستایی است به نام روشناوند که قنات و نهر این روستا شرعاً وقف‏‎ ‎‏آستان مقدس علی بن موسی الرضا علیه السلام است. ولی در مسیر این قنات روستای کوچکی‏‎ ‎‏است به نام مقیم آباد و در جوار قنات فوق الذکر قرار دارد و مردم و اهالی و‏‎ ‎‏چهارپایان  و حمام ده از آب آن استفاده می کرده اند. قنات خود این روستا از آبادی دور‏‎ ‎‏است و گاهی برای شرب زمین های مزرعه نزدیک ده می آید، ولی اکثراً دور است.‏‎ ‎‏اهالی روستای روشناوند مسیر آب را تغییر داده اند و روی قنات را پوشانیده اند تا‏‎ ‎‏اهالی مقیم آباد که آن ها هم زارعین علی بن موسی علیه السلام هستند، استفاده نکنند. در‏‎ ‎‏صورتی که از سابق استفاده می کرده اند؛ آیا حق شرب و استفاده را دارند. آیا اهالی‏‎ ‎‏روشناوند می توانند شرعاً از مصرف آب جلوگیری بنمایند؟ خواهشمند است حکم‏
‏‎

‎‏الهی را بیان فرمایید. ادام الله‌ ظلّکم علی رؤوس المسلمین‏

‏‏بسمه تعالی، اگر قبلاً اهالی روستای مرقوم از قنات استفاده می کرده اند فعلاً‏‎ ‎‏هم حق دارند و در خصوص قضیۀ مورد سؤال به محاکم صالحه مراجعه‏‎ ‎‏نمایند.‏

‏‏[سؤال 9627]‏‏ ‏ ‏ 5383‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی  ‏ ‏ 26 / 9 / 1361‏

‏‏مقدار شش کیلومتر بالاتر از روستای عشق آباد بخش فریمان استان خراسان، در‏‎ ‎‏کوه و میان رودخانه چشمۀ آبی بود و از چشمۀ مذکور بالاتر، چشمه های دیگری‏‎ ‎‏است که بیشترین آب آن ها در میان شن ها غرق می شد. با کمک دولت جمهوری‏‎ ‎‏اسلامی و خودیاری تمام مردم ده به طور مساوی، چشمۀ اولی را به صورت قنات، کار‏‎ ‎‏نموده که آب چشمه های دیگر هم در آن جذب می شود و به تمام خانه ها لوله کشی‏‎ ‎‏شده، و نصف آب مذکور از مصرف اهالی اضافه است، که برای کشاورزی استفاده‏‎ ‎‏می شود. خواهشمندیم جهت رفع اختلافات اهالی، تعیین فرمایید که از اضافه آب،‏‎ ‎‏همۀ مردم سهم دارند یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، تعیین مقدار سهام، منوط به نظر مقامات مسئول در دولت‏‎ ‎‏جمهوری اسلامی است. ‏

‏‎ ‎

‏‎

‎