مصادره یا استرداد اموال غصبی و ضمان آن ها
[سؤال 9318] 5141
بسمه تعالی
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، مدّ ظله العالی
احتراماً؛ به عرض می رساند: زنی هستم با پنج فرزند که شوهرم چند سال است مرا ترک کرده و عیال دیگری گرفته، حتی خرجی هم به ما نمی دهد. به واسطۀ نداشتن محل سکونت، به سازمان اراضی شهری استان فارس مراجعه کردم تا پس از مدتی، قطعه زمینی را به ما دادند. برای مبلغ پولی که می خواستند، احتیاج به کمک داشتم که بالاخره به هر ناراحتی بود آن مقدار پول را تهیه کرده و زمین مذکور را تحویل گرفتم. بعد از تحویل گرفتن، متوجه شدم که زمین مذکور از نوع مصادره است. چون بعضی از مؤمنین اظهار می کردند که زمین مصادره ای اشکال دارد؛ فلذا دنبال صاحب زمین رفته تا پس از مدتی صاحب زمین را پیدا کردم. اظهار نموده که زمین متعلق به هجده نفر است و اظهار نارضایتی کرده است خواهشمند است. مرقوم فرمایید که زمین مذکور برای من مباح است یا خیر؟ و در صورتی که مباح نیست، آیا راه شرعی برای تصرف زمین وجود دارد.
السلام علیکم ورحمة الله وبرکاته
بسمه تعالی، اگر احتمال می دهید که مصادره بر طبق موازین شرعی انجام گرفته، تصرفات شما اشکال ندارد.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 172
[سؤال 9319] 5142
بسمه تعالی
محضر مقدس حجت الاسلام والمسلمین، آیت الله العظمی جناب آقای خمینی مدّ ظله العالی
به طوری که استحضار دارند صاحبان بعضی از ابنیه پس از انقلاب مخفی شده و یا از ایران خارج گردیده اند و دادستان جمهوری اسلامی عمدتاً به علت بدهی های فراوانی که این قبیل افراد داشته اند ساختمان های مذکور را توقیف می کند و اخیراً مجاناً و یا در مقابل دریافت مال الاجاره در اختیار افراد یا مؤسسات قرار می دهد. با توجه به این که در این قبیل موارد هنوز حکمی از دادگاه شرعی صادر نگردیده، مستدعی است ذیلاً مرقوم دارند: نماز خواندن و دیگر تصرفات در این قبیل ساختمان ها چه حکمی دارد؟ ادام الله ظلّکم
بسمه تعالی، اگر برای متصرّف محرز باشد که واگذاری ملک غیر به وی بر اساس ضوابط شرعی انجام نگرفته، تصرفات او محکوم به حرمت و موجب ضمان است.
[سؤال 9320] 5143
بسمه تعالی
حضور مبارک آیت الله العظمی امام خمینی، دامت برکاته، نظر مبارک دربارۀ این مسأله چیست؟
شخصی زمینی را می فروشد و پول را می گیرد. به خاطر نفوذی که داشته مجدداً مبادرت به فروش زمینی که فروخته بوده می کند و این زمین غصب شده دست به دست می گردد و دیگر به هیچ وجه گرفتن زمین ممکن نیست. لکن از طرف دولت اسلامی، اخیراً اموال این شخص مصادره شده و می توان پول از دست رفته را به وسیلۀ مدارکی که در دست دارد پس بگیرد. نظر مبارک را درباره این پول بیان
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 173
فرمایید؛ آیا عیبی دارد یا ندارد؟
بسمه تعالی، در فرض مذکور، خریدار پس از اثبات حق خود، می تواند مطالبه و طلب خود را از اموال مصادره شده دریافت کند.
[سؤال 9321] 5144
بسمه تعالی 18 / 1 / 1361
حضور مرجع عالی قدر شیعیان جهان، حضرت آیت الله خمینی، دامت برکاته
این جانب یک مسأله شرعی دارم، که مستدعی است نظر مبارک را اعلام فرمایند.
همسر این جانب یک قطعه زمین در شمال شهر تهران داشت، که در طرح شهرداری قرار گرفت و ما پس از دو سال دوندگی، بالاخره موفق شدیم در رژیم جمهوری اسلامی ـ که خداوند تا ظهور حضرت مهدی، آن را حفاظت نماید، ان شاء الله ـ به جای آن قطعه، زمین دیگری از محل زمین های ملی شده ـ طبق قانون اراضی موات شهری، مصوب شورای انقلاب ـ دریافت نماییم. و آن بدین صورت بود که شهرداری تهران، یک قطعه زمین 11500 متری در شمال تهران، که دور آن دیوار وجود داشت و خود زمین کاملاً موات بود، و چون سه نفر مالک داشت، 3000 متر از زمین را برای مالکان آن ـ هر مالک 1000 متر ـ نگهداشته و بقیه را، پس از کوچه بندی به بیست قطعه تقسیم، و یک قطعه را در اختیار ما گذاشتند. حال ما با یک معمار قرارداد بسته ایم که در این زمین یک خانه بسازیم، زیرا مسکن نداریم، ولی دچار این مسأله شده ایم که آیا این زمین شرعاً غصبی نیست؟ و آیا ما اجازۀ شرعی داریم این زمین را بسازیم یا خیر؟ لطفاً نظر مبارک را در ذیل همین صفحه، مرقوم فرمایید. ضمناً فتوکپی قرارداد سازمان زمین، به پیوست تقدیم است.
والسلام علیکم و علی عبادالله الصالحین
بسمه تعالی، چنانچه احتمال بدهید که واگذاری زمین، طبق موازین شرعی بوده، استفاده از آن مانع ندارد.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 174
[سؤال 9322] 5145
بسمه تعالی 23 / 5 / 1361
محضر مبارک نایب الامام، روح الله الموسوی الخمینی، روحی فداه
پس از تقدیم عرض سلام و ارادت، خاطر حضرت عالی مستحضر می دارم در اصفهان کارخانه ای است به نام شرکت سهامی تولیدی استرج (نخ نایلون)، و تقریباً مدت هفت ماه است که ملی اعلام شده است. در صورتی که یک نفر از سهام داران معلول و خانه نشین و مستضعف، و چند سهامدار آن صغیر باشند، که موروثی پدر آن ها است. خرید مصنوعات این کارخانه از نظر اسلام چگونه است؟ بیان فرمایید.
بسمه تعالی، اگر احتمال می دهند که مسئولین طبق ضوابط شرعی، عمل کردند و یقین به غصب بودن ندارند، اشکال ندارد.
[سؤال 9323] 5146
بسمه تعالی 28 / 1 / 1362
دفتر محترم استفتائات حضرت امام، مدّ ظله العالی، احتراماً؛ ضمن اهدای سلام و تحیات و آرزوی طول عمر برای رهبر عظیم الشأن مسلمین، استدعا دارم به دو سؤال این جانب به شرح ذیل پاسخ فرمایید:
1. آیا حقوق کارمندان بنیاد مستضعفان که از محل درآمد حاصله از اجارۀ اماکن توقیفی است، صورت شرعی دارد یا خیر؟ (لازم به توضیح است که درآمد این گونه مستغلات، پس از قرار رفع توقیف، به مالک مسترد نمی شود و تنها هزینه های انجام شده بابت تعمیرات ساختمان، از مالک دریافت و ساختمان به وی تحویل می گردد). در صورت شرعی نبودن، تکلیف کارمندان چیست؟
بسمه تعالی، اگر احتمال داده شود که حقوق مذکور از مال حلال باشد می توانند بگیرند.
2. از مهاجرین جنگی خرمشهر هستم که حدود دو سال است بدون آن که بابلسر را وطن خود اختیار
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 175
کرده باشم، در آن زندگی می کنم و ممکن است تا بازگشت به شهرم، چند سال دیگر هم طول بکشد. از طرفی محل کارم نیز در بابل ـ که حدود 20 کیلومتر با بابلسر فاصله دارد ـ می باشد. استدعا دارم با توجه به فرض مذکور، پاسخ فرمایید: آیا نماز من شکسته است یا کامل؟ در صورت شکسته بودن، تکلیف نماز و روزه هایی که در این مدت گرفته ام چیست؟
بسمه تعالی، بدون قصد ده روز در یکی از دو محل، حکم مسافر دارید.
[سؤال 9324] 5147
بسمه تعالی
ریاست محترم دفتر امام خمینی
احتراماً؛ از طرف عمران اراضی شهرستان، قطعه زمینی از اراضی شمال شهر را ـ که ریگزار و زمین آن خاک و آب آن شور می باشد و بایر هم بوده ـ به این جانب واگذار نموده اند. عده ای می گویند: بر روی این زمین ها نمی توان نماز خواند، و باید مالکش را راضی نمایی. مستدعی است فتوای امام را در این مورد مرقوم بفرمایید.
بسمه تعالی، اگر احتمال می دهید به وجه شرعی واگذار شده، تصرف در آن جایز است.
[سؤال 9325] 5148
بسمه تعالی
خدمت رهبر انقلاب و امام عزیز، سلام عرض می نمایم و سعادت و سلامتی آن امام بزرگوار را، از درگاه خداوند بزرگ خواهانم.
این جانب ساکن همدان، دارای شش فرزند ـ که چهار نفر آن ها ازدواج کرده و دو نفر دیگر در منزل هستند ـ می باشم. حدود دوازده سال است که از کمر به پایین فلج شده و شغل اولیه ام نیز، آهنگری بوده که به علت مریضی، قادر به انجام آن نمی باشم و خانه نشین شده ام. منزل بنده هم در طرح خیابان می باشد و از آن چیزی باقی نمی ماند. ناچاراً منزل را فروخته و در جای دیگری منزل رهن کرده ام و الباقی پول را جهت
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 176
امرار معاش استفاده می کنم. تمام زندگی بنده یازده قطعه زمین می باشد، که در طرح بهداشت می باشد و چون فاقد زمین و منزل می باشم، لذا به سازمان عمران اراضی مراجعه نموده و سازمان نامبرده، یک قطعه زمین، که صاحب اصلی آن یهودی می باشد و هم اکنون ـ به قول سازمان اراضی ـ به اسرائیل فرار کرده، می خواهند بدهند. لذا از این که مزاحم اوقات شریف شدم، می خواستم بدانم که آیا از نظر شرعی می توانم در این زمین که سازمان به من داده، دخل و تصرف کنم، یا در آن ساختمان بسازم؟
بسمه تعالی، اگر احتمال دهید که روی موازین شرعی به شما واگذار شده، تصرفات شما جایز است.
[سؤال 9326] 5149
بسمه تعالی
دفتر حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، ادام الله ظله و عزّه
به عرض عالی می رساند: مسجد قریۀ میدانک احتیاج شدید به تعمیر و به تعویض سقف دارد و اهالی قریه تمکّن کافی ندارند به همین جهت از جهاد سازندگی این حومه کمک خواسته شده و جهاد از اموال مصادره شده از طرف بنیاد مستضعفین که در اختیار جهاد سازندگی گذاشته شده، تعدادی اشجار بید و چنار و غیره را به منظور کمک به مخارج تعمیر و تعویض سقف، به مسجد واگذار نموده است. چنانچه جایز است مرقوم فرمایید تا اقدام سریع و قبل از شروع سرما قابل استفاده باشد.
بسمه تعالی، اگر احتمال می دهید که به وجه شرعی در اختیار شما قرارداده شده است، مانع ندارد.
[سؤال 9327] ----> 2235
5. این زمین هایی که مدت 2 سال است ادارۀ عمران قزوین ـ که چند نفر جوان از ادارۀ ثبت و شهرداری و سایر ادارات آن جا هستند ـ به این برادران ما داده اند که اغلب آن ها هم با ما به نماز جمعه می آیند، آن زمین ها جایز است؛ و حال این که نه حاکم شرع
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 177
و نه امام جمعه آن جا نماینده ندارند؟
بسمه تعالی، اگر احتمال داده شود که به وجه شرعی واگذار شده تصرف در آن جایز است.
[سؤال 9328] 5150
بسمه تعالی
دفتر حضرت امام خمینی، مدّ ظله
1. آیا هیأت مدیرۀ شرکت های ملی شده، می توانند منازل سازمانی متعلق به شرکت را مجاناً در اختیار خود یا کارمندانی در ردۀ بالا از نظر حقوق، قرار دهند؟
بسمه تعالی، تا علم به غصب بودن در بین نباشد، استفاده مانع ندارد، و نحوۀ استفاده، تابع مقررات دولت اسلامی است.
2. آیا خسارت وارده به اتومبیل شرکت ملی شده ـ که در اثر قصور استفاده کننده ایجاد شده است ـ به عهدۀ آن شرکت می باشد، یا شخص استفاده کننده؟
بسمه تعالی، عیب و نقص یا تلف اگر مستند به فعل استفاده کننده باشد، ضامن است.
[سؤال 9329] 5151
بسمه تعالی
حضور محترم حضرت حجت الاسلام والمسلمین آقای حاج آقا روح الله خمینی، دامت برکاته، مسأله ای پیشامد نموده است؛ خواهشمندم جواب مشروح عطا نمایید.
مردم، یک هتل در خیابان کمال اسماعیل را مصادره نموده اند و اشیا و اجناس آن را به فروش می رسانند؛ آیا به نظر جناب عالی این اعمال صحیح است یا خیر؟ و آیا خریدار اجناس آن ـ از قبیل فرش و صندلی و غیره ـ را که حراج کرده اند مالک می شود یا خیر؟ در خاتمه، سلامتی آن جناب را از خداوند متعال خواستارم.
بسمه تعالی، مصادرۀ هتل اگر از طرف محاکم صالحه بوده و فروش اشیا و اجناس مربوط به آن، به امر و اجازۀ محاکم صالحه، بر طبق موازین شرعیه صورت می گیرد، خرید آن اجناس و اشیا اشکال ندارد.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 178
[سؤال 9330] 5152
بسمه تعالی
پسر بزرگم که پس از گذراندن دورۀ مهندسی، از امریکا آمده و در سپاه پاسداران خدمت می کند. یک آپارتمان چند طبقه است که در تصرف سپاه پاسداران می باشد و صاحب آن از ایران رفته و بعضی ها می گویند بدهکار است، و دو اتاق و یک حمام و آشپزخانه از آن به دست پسرم داده اند. خواهش می کنم بفرمایید آیا این غصب نیست و نماز و غسل در آن صحیح است یا نه؟ گفته اند که اگر صاحبش آمد و حسابش را تصفیه کرد، اجارۀ آن را نصف سپاه و نصف خودش بدهد. در این صورت آیا صحیح است یا نه؟
بسمه تعالی، اگر احتمال داده شود که کسانی که خانه را در اختیار او گذاشته اند، روی موازین شرعیه بوده، حکم غصب را ندارد.
[سؤال 9331] 5153
بسمه تعالی 8 / 5 / 1360
دفتر امام خمینی، مدّ ظله، متمنی است نظر مبارک امام را در مورد سؤال زیر بیان نمایید:
مأمورین انتظامی بنا به دستور، وارد کنندگان غیر مجاز گوشت را دستگیر و به سازمان سردخانه و کشتارگاه می آورند. و طبق مقررات گذشته ـ که هنوز تغییر نکرده ـ علاوه بر ضبط گوشت قاچاق، صاحب گوشت مقداری نیز جریمۀ نقدی می گردد. سپس گوشت مصادره شده توسط شرکت تعاونی و مصرف، به پرسنل سازمان فروخته شده و وجه آن به حساب سازمان گوشت واریز می گردد. حال با توجه به این که به صاحب کالا وجهی پرداخت نمی گردد، آیا مصرف این گوشت از نظر شرعی مجاز است یا خیر؟ والسلام
بسمه تعالی، اگر احتمال می دهید با مجوز شرعی اقدام می کنند، تصرف مانع ندارد.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 179
[سؤال 9332] 5154
بسمه تعالی 24 / 5 / 1361
احتراماً؛ پس از عرض سلام و دعا برای سلامتی وجود رهبر انقلاب و پیروزی رزمندگان
اهالی کوی 22 بهمن با مراجعه به شورا، جویای این مطلبند که زمین هایی که از طرف ادارۀ عمران در سال 1359 به دستور شورای انقلاب اسلامی، به مردم واگذار گردیده و در آن ساختمان شده است. این زمین ها به صورت بایر متعلق به چند مالک بزرگ بوده که چند سال قبل در آن کشت می شده است و از طرف ادارۀ عمران تفکیک شده و در اختیار مردم مستضعف و کم درآمد، در صورت نداشتن خانه قرار گرفته، و زمینی هم که قبلاً از طرف پدر مالکین جهت مسجد وقف گردیده، عیناً از طرف ادارۀ عمران جهت ساختمان مسجد، در اختیار مردم قرار داده شده است:
1. زمین های مزبور از نظر شرع چگونه است؟
2. آیا زمین مسجد مذکور را می توان جهت ساختن مسجد ـ بدون مراجعه به مالکین اصلی ـ شروع به ساختمان نمود؟ در ضمن از ادارۀ عمران مجدد سؤال شد که این زمین ها طبق قانون لغو مالکیت اراضی شهری، از مالکین بزرگ، مصادره گردیده است.
بسمه تعالی، اگر احتمال می رود که مسئولین مطابق ضوابط شرعی رفتار نمودند، تصرفات بی اشکال است.
[سؤال 9333] 5155
بسمه تعالی
مرجع عالی قدر شیعه، حضرت مستطاب، آیت الله العظمی حاج آقا سیدروح الله موسوی خمینی، مدّ ظله العالی، خواهشمند است نظر مبارک را در مورد سؤالات زیر مرقوم فرمایید:
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 180
در رشت محله ای به نام کوی شهید رجایی، نام گذاری شده است. صاحب قبلی زمین، یک فرد سرمایه دار جهود فراری است. این محل بیش از سه هزار خانۀ مسکونی دارد و تمامی شهر او را شناخته اند و همه زمین های این محل را جهود فراری خریداری کرده بود و با این که در رژیم گذشته به ایشان مراجعه کرده بودند که زمین در اختیار مسلمانان قرار دهید، تا مسجدی بنا گردد، در جواب گفتند اگر مسلمانان می خواهند مسجد درست کنند، می بایستی زمین خریداری نمایند و از دادن زمین برای ساختمان مسجد خودداری می کرد. در حال حاضر شخص نامبرده فراری است و زمین های وی مصادره شده است. در حدود یک هزار متر مربع از همان زمین ها، جهت احداث مسجدی به نام امام موسی بن جعفر علیه السلام، از سازمان عمران اراضی دریافت شد و حاج آقا احسان بخش هم قبول زحمت فرمودند اولین کلنگ آن را به زمین زدند. توضیح این که جهود فراری در گذشته به اسرائیل کمک مالی می کرد. نظر شما در این مورد چیست؟
بسمه تعالی، اگر احتمال برود که مصادره مطابق ضوابط شرعی انجام گرفته است، اشکال ندارد.
[سؤال 9334] 5156
بسمه تعالی 17 / 12 / 1358
محضر مبارک رهبر عظیم الشأن اسلام، حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، مدّ ظله العالی، پس از اهدای عرض سلام و تحیّات وافره؛ استدعا داریم به چند سؤال ذیل پاسخ فرمایید:
1. اموال چه کسانی را می شود مصادره کرد؟
بسمه تعالی، اموالی که از غیر طریق حلال در دست کسی باشد، بر طبق موازین شرعی از او گرفته می شود.
2. آیا تحصیل ثروت از راه حلال در اسلام حد معینی دارد؟
بسمه تعالی، حد آن تحصیل از راه حلال و مراعات وظایف شرعیه در مال است.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 181
3. اگر کسی زمینی را از مال حلال خریده باشد یا به ارث به او رسیده باشد، چه در شهر چه خارج شهر، آیا بالاجبار می شود از او گرفت؟
بسمه تعالی، جایز نیست.
4. اگر کسی زمین موات را احیا کرد و به صورت باغ یا زراعت درآورد، می توان بالاجبار از او گرفت؟
بسمه تعالی، جایز نیست و رسیدگی موکول است به دولت اسلامی و مراعات مقررات لازم است.
5. اگر کسی دو عدد منزل داشته باشد و به یکی از آن دو احتیاج داشته باشد، آیا منزل دیگر را جبراً می شود از او خرید یا اجاره کرد؟
بسمه تعالی، جایز نیست.
6. اگر کسی مثلاً ده جریب زمین دارد و خودش یا قدرت زراعت کردن ندارد یا نمی خواهد مباشرت کند، آیا می تواند کسی را اجیر کند برای زراعت یا به کسی اجاره دهد و مال الاجاره دریافت نماید یا باید به او گفته شود حتماً باید اجرت المثل را دریافت کنی؟
بسمه تعالی، موقوف به رضایت مالک است.
7. چه نوع موسیقی در اسلام حرام است؟
بسمه تعالی، موسیقی مطلقاً حرام است.
8. در مساجد یا غیر مساجد، غیر از اهل علم کسی حق دارد امام جماعت بشود؟
بسمه تعالی، این عمل تضعیف مقام روحانیت است و نباید بشود.
9. آیا زمین هایی که مالک معین داشته و قنات های آن ها خشک شده، بدون رضایت مالک آن، می تواند کسی تصرف کند و در آن خانه بسازد؟
بسمه تعالی، باقی بر ملک مالک است؛ مگر از آن اعراض کرده باشد.
[سؤال 9335] 5157
بسمه تعالی
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی رهبر کبیر انقلاب، امام خمینی، زید عزّه
پس از عرض سلام، خواهشمند است که به سؤال زیر پاسخ مرقوم فرمایید.
در خیابان فردوسی تهران، کوچۀ برلن زمینی است متعلق به مرد یهودی که فراری می باشد و بنیاد مستضعفان در اختیار گرفته و مغازه های متعددی ساخته و سرقفلی
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 182
دریافت داشته و اجاره می دهد؛ این جانب هم یکی از آن مغازه ها را اجاره نموده ام. آیا اجازه تصرف و کسب در آن مغازه می فرمایید یا خیر؟ در هر صورت، جواب را مرقوم فرمایید.
بسمه تعالی، اگر احتمال می دهید که مسئولین مربوطه بر طبق ضوابط شرعی در مورد زمین و مغازه های مذکوره رفتار نموده باشند، تصرفات برای شما اشکال ندارد.
[سؤال 9336] 5158
بسمه تعالی
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، مدّ ظله العالی
احتراماً؛ به عرض می رساند زنی هستم با پنج فرزند، که چند سال است شوهرم زندگی خانوادگی را ترک کرده و عیال دیگری گرفته، حتی خرجی هم به ما نمی دهد.
به واسطۀ نداشتن محل سکونت، به سازمان اراضی شهری استان فارس مراجعه کردم. پس از مدتی قطعه زمینی را به ما دادند، که برای مبلغ پولی که می خواستند احتیاج به کمک داشتم، تا بالاخره به هر ناراحتی بود آن مقدار پول را تهیه کرده و زمین مذکور را تحویل گرفتم. بعد از تحویل گرفتن، متوجه شدم که زمین مذکور از نوع مصادره است. بعضی از مؤمنین اظهار می کردند که زمین مصادره ای اشکال دارد، فلذا دنبال صاحب زمین رفته و پس از مدتی صاحب زمین را پیدا کردم. اظهار نموده که زمین متعلق به هجده نفر است و اظهار نارضایتی کرده است. خواهشمند است مرقوم فرمایید که زمین مذکور برای من مباح است یا خیر؟ و در صورتی که مباح نیست، آیا راه شرعی برای تصرّف زمین وجود دارد؟
خداوند سایه مبارکتان را بر سر همه مسلمین جهان مستدام بدارد.
بسمه تعالی، اگر احتمال می دهید که مصادره، بر طبق موازین شرعی انجام گرفته، تصرفات شما اشکال ندارد.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 183