یکسونگری در تفسیر قرآن
تفسیرهای یک بعدی
بسیاری از زمانها بر ماگذشت که یک طایفه ای فیلسوف و همان ـ عرض می کنم که ـ عارف و صوفی و متکلم و امثال ذلک که دنبال همان جهات معنوی بودند، اینها گرفتند آن معنویات را، هر کسی به اندازۀ ادراک خودش، و تخطئه کردند قشریون [را]. تمام ماعدای خودشان را قشری حساب کردند و تخطئه کردند، بلکه وقتی دنبال تفسیر قرآن رفتند ملاحظه می کنیم که، تمام آیات را، اکثر آیات را برگرداندند به آن جهات عرفانی و جهات فلسفی و جهات معنوی، و بکلی غفلت کردند از حیات دنیاوی و جهاتی که در اینجا به آن احتیاج هست و تربیتهایی که در اینجا باید بشود؛ از این غفلت کردند. به حَسَب اختلاف مشربشان رفتند دنبال همان معانی بالاتر از ادراکِ ـ مثلاً ـ عامۀ مردم؛ و علاوه بر اینکه آن معانی را ـ مثلاً ـ تحصیل کردند، ماعدای خودشان را تخطئه کردند؛ و در همین اوان و همان عصر، یک دستۀ دیگری که اشتغال داشتند به امور فقهی و به امور تعبدی، اینها هم تخطئه کردند آنها
کتابقرآن کتاب هدایت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 153
را: یا حکم الحاد کردند، یا حکم تکفیر کردند، یا هرچه کردند، آنها را تخطئه کردند؛ و این هر دواَش خلاف واقع بوده. اینها محصور کردند اسلام را به احکام فرعیه؛ و آنها هم محصور کرده بودند اسلام را به احکام معنویه، به امور معنویه و به مافوق الطبیعه. آنها ـ به خیال خودشان ـ مافوق الطبیعه همۀ جهات هست؛ اینها هم ـ به خیال خودشان ـ احکام طبیعت و فقه اسلامی و اینهاست و دیگران همه اش بی جهت است.(187)
6 / 7 / 56
* * *
تفسیر انحرافی از قرآن
اسلام عزیز قرنهاست با نفوذ اجانب، مواجه با انحرافها و کج فهمیهاست. اسلام را که یکتا مکتب الهی مبارز است، با تبلیغات سوء عمال اجانب به شکل دیگر جلوه داده اند، قرآن کریم را که دستور الهی در قتال با مشرکین و مترفین و تنها کتاب آسمانی محرک بر ضد استعمار و ظلم است، به گونه ای دیگر وانمود نموده اند، احکام نورانی و نجات بخش اسلام عزیز یکی پس [از]دیگری پایمال اغراض استعمار به وسیلۀ عمال خبیث آنان می شود.(188)
13 / 8 / 56
* * *
وارونه جلوه دادن اسلام
حقیقت مطلب این است که اسلام را نمی خواهند، در آنجا به یک طور فتنه گری می کنند و در هر مرکزی با یک اسمی. همانها باز اسلام را نمی خواهند. بعضی شان هم، اگر اسلام را بخواهند،یک
کتابقرآن کتاب هدایت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 154
اسلام وارونه می خواهند. آن اسلامی که اسلام پیغمبر اکرم است و آن اسلامی که به وحی الهی آمده است، وحی را هم در آن تصرف می کنند و به صورت دیگر درمی آورند!(189)
12 / 8 / 58
* * *
توجیه معنوی در همۀ مطالب
ما در یک مدتی گرفتار بودیم به یک نفر از مردم و به قشری از اهل علم که اینها اسلام را از آن طرف نگاه می کردند. عرفا اسلام را قبول داشتند، لکن تمام مسائل را برمی گرداندند به آن معانی عرفانی، مسائل روز قائل نبودند. حتی اگر روایتی یا آیه ای در جهاد می آمد اینها همان «جهاد نفس» را می گفتند هست؛ و اسلام را با یک صورت دیگری غیر از آن صورت واقعی که جامع است، جامع همۀ اطراف است، نظر می کردند. من گفتم ما یک مدتهایی مبتلا به آنها بودیم، که البته مردم صالحی بودند، لکن اسلام را با یک صورت می دیدند؛ یک بعد اسلام را نظر می کردند.(190)
12 / 8 / 58
* * *
تأویل مادیات به معنویات و برعکس
مع الأسف ما در دو زمان مبتلای به دو طایفه بودیم. در یک زمان ما مبتلا بودیم به یک جمعیتی که قرآن را وقتی که نگاه می کردند و تفسیر می کردند و تأویل می کردند، اصلاً راجع به آن جهت بعد مادی اش، بعد دنیایی اش توجه نداشتند. تمام را بر می گرداندند به یک معنویاتی. حتی قتال وقتی که در قرآن واقع شده بود، اینها قتال با مشرکین را تأویل به «قتال با نفس» می کردند. چیزهایی که مربوط به زندگی دنیایی بود تأویل می کردند به یک «معنویات». اینها یک
کتابقرآن کتاب هدایت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 155
بعد از قرآن را ادراک کرده بودند و آن بعد معنوی اش البته به طریق ناقص. آن بعد معنوی اش بود و همه جهات را به همان بعد برمی گرداندند؛ و ما بعدها مبتلا شدیم یک عکس العملی در مقابل آن که فعلاً الآن هست؛ و از مدتی پیش این معنا تحقق پیدا کرده که در مقابل آن طایفه ای که قرآن را و احادیث را تأویل می کردند به «ماورای طبیعت» و به این زندگی دنیا اصلاً توجه نداشتند. به حکومت اسلامی توجه نداشتند؛ و به جهاتی که مربوط به زندگی است توجه نداشتند. این طایفۀ دوم عکس کردند. معنویات را فدای مادیات کردند. آنها مادیات را فدای معنویات کرده بودند و اینها معنویات را فدای مادیات کردند. هر آیه ای که دستشان می رسد و بتوانند، تأویل می کنند به یک امر دنیایی. کانّه ماورای دنیا چیزی نیست. آنها کانّه در نظرشان ماورای عالم غیب چیزی نبود. آنها در یک حدودی که خودشان داشتند درست بود حرفشان. اینها اعتقادشان این است. یا مسائلی که طرح می کنند این است که ماورای این عالم خبری نیست. همۀ مسائل را فدای همین عالم می کنند.(191)
21 / 9 / 58
* * *
کتابقرآن کتاب هدایت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 156