حرمت تصرف در ملک غیر و اموال عمومی و ضمان به سبب غصب
[سؤال 9174] 5038
بسمه تعالی 8 / 2 / 1358
حضور مبارک ملجأ الانام و الارامل والایتام آیت الله العظمی زعیم بزرگوار جناب آقای سید روح الله خمینی مدّ ظله العالی
محترماً و در کمال عجز عرض و استفتا می نمایم این بنده به جواز شرعی مالک املاکی بوده و هستم که قسمت عمده این ها را کشاورزان به قانون اصلاحات با وجود کراهت بنده تصاحب نموده اند فقط از سال ها قبل از تصویب قانون اصلاحات ارضی شخصاً در اراضی دو فرد از افراد خود در حومه هادی آباد و چند هکتاری (بالغ سی هکتار تقریباً) در سید اسماعیل با استخدام کارگر کشت و زرع نموده و دو قطعه باغ تأسیس نموده ام. و اخیراً بعد از انقلاب و تغییر رژیم و واژگون شدن حکومت طاغوتی چند نفر در هادی آباد و برخی در سید اسماعیل به ادّعای آن که حکومت جمهوری اسلامی و فتاوی مراجع تقلید و فرمان زعیم بزرگوار آیت الله العظمی امام خمینی تجویز نموده است دو فرد آب و ملک و کروم مرا در هادی آباد غصب و بعضاً مزاحم زراعتم گردیده اند و ادعای غاصبین این است که در سالهای خیلی پیش، قبل از
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 91
تصویب و اجرای قانون اصلاحات ارضی مورث مادر آن ها و یا پدر و خود آن ها (تقریباً 25 و یا 30 سال قبل) در آن دو فرد زارع بوده اند در حالی که بنده ادعای آن ها را که فاقد دلیل است قبول ندارم و منکرم و این اشاعه اکاذیب موجب عکس العمل و سوء اثر و ارخاء عقیده برخی گردیده است، استدعا دارم حکم شرعی قضیه را فوراً مرقوم فرمایید که تکلیف شرعی روشن گردد و آیا صرف ادعا موجب اثبات عقد مزارعه و غصب آب و ملک و کروم مالک و ضرار به وی می باشد و یا غاصب باید مأخوذ به عقوبت و جلوگیری ازغصب و ایجاد بلوا و آشوب و اضرار به دیگران گردد استدعای عاجزانه دارم فتوای شریف خود را صریحاً مرقوم و به خاتم مبارک مزیّن فرمایید.
بسمه تعالی، حکم شرعی معلوم است که تصرف در ملک غیر بدون رضایت او جایز نیست و در مورد قضیه شخصیه که نزاع و اختلاف است باید به محاکم صالحه مراجعه شود.
[سؤال 9175] 5039
بسمه تعالی 10 / 11 / 1361
محضر مبارک امام امت، ادام الله بقاؤک، سلام علیکم، در مورد مسأله زیر از محضرتان کسب تکلیف می کنم.
یک قطعه زمین را جهت خانۀ مسکونی از آقای بنگاه داری که خود مالک آن بود خریداری نمودم؛ بعد از آن که چندین بار به اتفاق مالک جهت روشن شدن حدود اربعۀ زمین به محل زمین رفتم و حدود اربعۀ آن را به این جانب نشان داد، زمین مذکور را طبق حدودِ مورد تأیید فروشنده و توسط معماری که فروشنده به بنده معرفی کرده بود و قرارداد فی مابین این جانب و معمار را امضا کرده بود، شروع به ساختن نمودم و مدتی است که ساختمان پایان یافته است؛ قابل ذکر است که قطعه زمین دیگری نیز مجاور ساختمان حقیر است که اکنون صاحب زمین مجاور می خواهد اقدام به ساخت زمین خود کند و جهت پیاده کردن نقشه، کارشناس آورده است؛ ولی متأسفانه
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 92
مشخص گردیده که قسمتی از ساختمان حقیر در قسمتی از زمین مجاور قرار گرفته است؛ این جانب طبق مسأله 2556 رسالۀ احکام آن امام عزیز ـ با این تفاوت که زمین ساختمانی است ـ با توجه به نقص کامل زمین مجاور، شرعاً و عرفاً باید خسارات مادی زیادی را متحمّل شوم و رضایت کامل صاحب زمین غصب شده را حاصل نمایم؛ با تشخیص حقیر، علت اصلی تجاوز ساختمان حقیر به زمین مجاور و خسارات واردۀ مادی به این جانب، تعیین حدود نادرست فروشنده به این جانب است. تکلیف شرعی این جانب با آقای فروشنده چیست؟ و آیا بنده شرعاً حق دارم که خسارات واردۀ فوق را از فروشنده مطالبه کنم یا خیر؟
والسلام علیکم ورحمة الله وبرکاته
بسمه تعالی، مالک شرعی زمین حق دارد زمین خود را مطالبه کند؛ و اگر شما متحمّل خسارتی شوید و مغرور از طرف فروشنده باشید، می توانید خسارات را به او رجوع کنید.
[سؤال 9176] 5040
بسمه تعالی 17 / 9 / 1358
حضور مبارک حضرت آیت الله امام خمینی رهبر انقلاب اسلامی ایران، دامت برکاته، احتراماً؛ حضرت آیت الله را دست بوسم. بنده هنوز منتظر دریافت پاسخ به نامۀ مورخه 6 / 8 / 1358 هستم تا نظر حضرت آیت الله العظمی را در مورد کارخانجات بدانم.
همچنین اکنون یک سؤال شرعی داشته و از محضر عالی استدعای حکم شرعی دارم. مواد اولیۀ کارخانۀ ما، نخ پنبه ای است که از کارخانجات نخ ریسی خریداری می شود. و اکنون بعضی از کارخانجات که ملی اعلام شده و این کارخانجات را بدون رضایت از صاحبان اصلی آن ها گرفته اند. آیا ما می توانیم از آن ها نخ خریداری نموده و معامله نماییم؟
از جمله، کارخانۀ نخ تاب فروزان در تبریز و یا کارخانۀ توکلی است که آیا کبریت
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 93
تولیدی آن ها را اکنون می توان خرید و شرعاً صحیح است؟
استدعا می نماید، حکم شرعی صادر و طی چند کلمه پاسخ مرقوم فرمایند.
بسمه تعالی، اگر مواد اولیه را دولت می دهد و طبق مقررات دولت اسلامی عمل می شود، محصول کارخانه حلال است.
[سؤال 9177] 5041
پاسخ استفتا: [نقل از صحیفه امام، ج 14، ص 223 ]
زمان: اسفند 1359 / جمادی الاول 1401
مکان: تهران، جماران
موضوع: پاسخ امام خمینی به سؤال آقای سید مرتضی پسندیده در مورد احداث ساختمان در زمین غصبی و پیامدهای حقوقی آن
[ بسمه تعالی. محضر مقدس حضرت آیت الله العظمی آقای امام خمینی ـ متّع الله المسلمین بطول بقائه الشریف. هر گاه کسی زمینی را از مالک غصب کرد و در آن زمین، مغازه و عمارت ساخت و مالک صاحب زمین از قاضی تقاضای رسیدگی و صدور حکم تخریب ساختمان را نمود و استدعا کرد زمین را به صورت اولیه برگرداند، آیا قاضی موظف به صدور حکم تخریب و برگرداندن زمین به صورت اولیه به خرج غاصب می باشد یا خیر؟ و آیا اجرت المثل مدت غصب تا برگشت به مالک به عهدۀ غاصب است یا نیست؟ مستدعی است مرقوم فرمایید.]
بسمه تعالی، در فرض مذکور قاضی موظف است شرعاً که حکم تخلیه و برگرداندن زمین را به صورت اولیه بدهد و مقامات اجرایی موظفند یا وادار کنند غاصب را که زمین را به حال اول برگرداند، یا به صورت اولیه برگردانند و مخارج آن را از غاصب بگیرند. و اجرت المثل مدت غصب تا برگشت به مالک را از غاصب گرفته، به مالک بپردازند.
روح الله الموسوی الخمینی
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 94
[سؤال 9178] 5042
پاسخ استفتا: [نقل از صحیفه امام، ج 10، ص 256]
زمان: مهر 1358 / ذی القعدة 1399
مکان: قم
موضوع: غصب اراضی کشاورزی و کشت و زرع در آن ها
سؤال کننده: ایزدی، علی (وزیر کشاورزی دولت موقت)
[بسم الله الرحمن الرحیم. محضر مبارک رهبر عظیم الشأن انقلاب ایران حضرت آیت الله العظمی امام خمینی مدّ ظله العالی
با تقدیم ادعیه و تحیات، از حضور مبارک استدعای ابلاغ اوامر کتبی و تعیین تکلیف نسبت به مسائل مشروحۀ ذیل را که مورد حاجت اشخاص و مأمورین دولت است می نماید:
1. با آن که دستورات لازم الاتباع آن حضرت در مورد لزوم فعالیت بیشتر کشاورزان و توسعۀ سطح کشت منطوقاً و مفهوماً ناظر به کار مشروع هر کس در زمینی است که طبق مبانی شرعی و قانونی در اختیار دارد، مع التأسف جمعی از افراد ضد انقلاب و فرصت طلب در بعضی از مناطق، اذهان ساده روستاییان را مشوب نموده و وانمود می سازند که کشت و کار بدون اجازه در اراضی دیگران نیز در حکم اطاعت از امر امام و توسعۀ میزان کشت تلقی خواهد شد. استدعای صدور حکم در رفع این گونه شبهات و القائات را دارد.]
بسمه تعالی، تصرف در اراضی دیگران چه به طور کشت یا به طریق دیگر حرام است و توسعۀ کشت به طور غصب جایز نیست و باید از آن احتراز شود.
روح الله الموسوی الخمینی
[سؤال 9179]
[2. بعضی افراد با سخنرانی و انتشار اعلامیه ها با تأویل و تعبیر نابجا از اصل «الزرع
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 95
للزارع و لو کان غاصباً» وانمود می نمایند که هر کس بدون اجازه و عدواناً در زمین دیگری شخم بزند و بذر بپاشد می تواند استیلای غاصبانۀ خود را تا برداشت محصول ادامه دهد. مستدعی است نظر مبارک را در این مورد که آیا می توان از این گونه افراد غاصب قبل از رسیدن محصول خلع ید نمود و تعیین حدود ضمان شرعی غاصب ابلاغ فرمایند.]
بسمه تعالی، غاصب باید فوراً زمین مغصوب را به صاحبش رد کند و صاحب زمین می تواند کشت او را حتی قبل از رسیدن موعد برداشت، از زمین خود تخلیه کند.
روح الله الموسوی الخمینی
در خاتمه از حضور مبارک اجازه می خواهد که متن فتاوی صادره را برای اطلاع عموم مردم و به خصوص کشاورزان و روستاییان به طبع رسانیده و در دهات و مزارع کشور منتشر نماید تا ان شاء الله تعالی بدین وسیله و با مدد گرفتن از اوامر آن رهبر عالی قدر از تجاوزات و تصرفات عدوانی و غاصبانه به خصوص در شروع فصل کشت پاییزه حتی الامکان جلوگیری و به ایجاد نظم و آرامش در مناطق روستایی کمک گردد.
با تقدیم شایسته ترین احترامات ـ علی ایزدی
[سؤال 9180] 5043
بسمه تعالی 15 / 10 / 1361
محضر زعیم عالی قدر، رهبر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی دامت برکاته
محترماً به عرض می رساند شرکت رادیاتور ایران که تولید کننده انواع رادیاتور وسایل نقلیه می باشد، رادیاتور را در تهران خودش مستقیم به فروش می رساند و از مشتری ها رادیاتور اسقاطی را بدون رضایت آن ها به اضافه مبلغ کل رادیاتور نو و سود پانزده درصد دریافت می کند (ضمناً یادآور می شود که برای تأیید نیاز و این که به دست مصرف کننده برسد بازدید از رادیاتور به عمل می آید) و اسقاطی آن را شرکت از قرار کیلویی 217 ریال به فروش می رساند و مبلغ ذکر شده را به حساب شرکت
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 96
واریز می نماید. تذکر این که این ضایعات جزء مواد اولیه کارخانه محسوب نمی شود و وزن انواع و اقسام رادیاتور اسقاطی از 10 کیلو تا 50 کیلو می باشد. خواهشمند است در مورد حکم شرعی این مسأله ما را راهنمایی فرمایید. والسلام
بسمه تعالی، گرفتن رادیاتور اسقاطی از مالک شرعی بدون رضایت او جایز نیست.
[سؤال 9181] 5044
بسمه تعالی
حضرت آیت الله العظمی المجاهد الاکبر الامام الخمینی، دام ظله الشریف
بعد از تقسیم زید عایدات خودش را در بین اولادش، اگر ثابت شود به اقرار زید و اولادش و یا بیّنه شرعیه، بعضی تقسیم شدۀ عایدات، مال فرزند بزرگ زید است. آیا فرزند بزرگ زید حق دارد عایدات خود را بردارد، با علم فرزند مذکور تقسیم پدر را، یا خیر، بیان فرمایید؟
بسمه تعالی، اختیار تصرفات مشروعه در ملک با مالک است و اگر نزاعی در بین است به محاکم قضایی مراجعه شود.
[سؤال 9182] ----> 684
3. آیا حدود مالکیت فرزندی که در خانۀ پدر ومادرش زندگی می کند در اموال و اشیای آن خانه که متعلق به والدینش هست عین همان مالکیت شخصی خودش هست بر اموال و اشیای آن خانه، یا خیر جزء اموال خود شخص حساب نمی شود؟
بسمه تعالی، امول والدین و دیگران مال شخص به حساب نمی آید.
[سؤال 9183] 5045
بسمه تعالی
دفتر آیت الله امام خمینی
شخصی در خیابان 15 خرداد بازار نوروز خان طبقه فوقانی مغازه های خود را ـ که
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 97
همکف خیابان است ـ به شکل یک سالن و چند دست شویی و چند توالت و یک حیاط کوچک ساخته است و در اختیار اهالی خیابان 15 خرداد و بازار نوروزخان برای حسینیه و نماز خواندن قرار داده است. و محل مذکور را وقف نکرده و ملک شخصی است؛ آیا بدون اجازه مالک، می شود ساختمان محل ذکر شده را تغییر شکل داد؟
بسمه تعالی، اگر ملک او است، تصرف در آن موقوف است به اجازۀ او. و چنانچه اختلافی هست باید در محاکم صالحه حل شود.
[سؤال 9184] 5046
بسمه تعالی 16 / 12 / 1361
قم، دفتر محترم حضرت امام خمینی، محترماً؛ نظر خودتان را از لحاظ شرعی دربارۀ سؤال ذیل مرقوم فرمایید:
زیدی به ملکی تجاوز نموده و پس از سال ها، قرار شده که اجارۀ آن را بپردازد و خلاصه کارشناس دادگستری مال الاجارۀ زمین را که سالیانه 80 من سنگ شاهی جو بوده، به نرخ دولتی از 15 سال قبل تا کنون حساب نموده؛ نرخ دولتی نرخ آزاد می باشد؛ ولی صاحب زمین اظهار می دارد که اجارۀ زمین به طور مرسوم چون از ابتدا تاکنون جو بوده، عین جو را مطالبه می نماید. تقاضا می شود مرقوم فرمایید که آیا عین جو به مالک می رسد یا این که وجه آن؟
والسلام علیکم ورحمة الله وبرکاته
بسمه تعالی، اگر متعارف و مرسوم محل این است که اجرت المثل زمین با جو تعیین می شود، صاحب زمین حق مطالبۀ عین جو را دارد و چنانچه متعارف محل مختلف است، مصالحه کنند.
[سؤال 9185] ----> 632
2. اگر کسی خانه ای را از کسی بخرد و این خانه، زمینش غصبی باشد ولی آن
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 98
شخص که این خانه را می خرد خبر ندارد، تکلیفش چیست؟ آیا نمازش درست می باشد؟
بسمه تعالی، تصرفاتی که پیش از اطلاع از غصب انجام داده اشکال ندارد؛ ولی پس از اطلاع، باید از مالک شرعی رضایت بگیرد.
[سؤال 9186] ----> 476
موضوع دیگر گرفتن زمین بدین منظور است.
قبلاً دستگاه های تصفیه فاضلاب از خارج وارد می شد و کلیه وسایل آن هم از خارج خریداری می گردید. با مطالعاتی که صورت گرفته معلوم شده این دستگاه های پرهزینه با تمام هزینه هایی که برای اداره آن ها پرداخت می گردد، کارایی چندان خوبی نداشته و اگر زمین در اختیار باشد تا بتوانیم سیستم کم خرجی را که قبلاً اشاره شد آماده نماییم، هیچ گونه خرجی برای نگهداری ندارد و ابزار و وسایل مکانیکی هم به طور کل در آن به کار نمی رود.
در بعضی از نقاط زمین بایر به اندازه کافی هست و علاوه بر تأمین زمین تصفیه خانه از آب خروجی تصفیه خانه هم برای آباد کردن زمین های اطراف به خوبی می توان استفاده نمود. در بعضی شهرها با این مسأله روبه رو هستیم که زمین بایر نیست و لیکن خود مردم شهر آمادگی دارند که برای رفع مشکلات فاضلاب از زمین های مزروعی در اختیار تصفیه خانه قرار دهند. زمین مورد نیاز تقریباً برای هر نفر 5 / 1 متر می باشد.
آیا اختصاص دادن این زمین ها به تصفیه خانه در صورتی که هیچ امکان دیگری نباشد، برای رفع مشکلاتی که فاضلاب در شهرها ایجاد کرده و رهایی از هزینه های سنگین جایز است.
بسمه تعالی، با رضایت صاحبان زمین اشکال ندارد.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 99
[سؤال 9187] 5047
بسمه تعالی
لطفاً به سؤالات ذیل پاسخ بفرمایید:
1. طلبه ای یک قطعه از اراضی کوی طلاب آستانۀ قدس رضوی را با اذن حاکم شرع به عنوان اجاره به مدت بیست سال اخذ نموده و سند اجارۀ آن را هم از یکی از محضرهای اسناد رسمی گرفته و اجارۀ سالیانه آن را هم یکی دو سال داده و روی آن در و دیوار قرار داده و پس از آن شخص دیگری در غیاب او ساختمانی روی آن بنا کرده، آیا زمین و حق اولویت آن مال مستأجر است، یا شخص دیگر؟
بسمه تعالی، در مدت اجاره شخص اول، دومی حق احداث بنا نداشته است.
[سؤال 9188]
2. آیا شخص متصرف مصارف یوم بنا را استحقاق دارد، یا مصارف یوم تخلیه را با قیمت روز؟
بسمه تعالی، اگر متصدی شرعی و مستأجر حاضر به بقای بنا بشوند به هر نحو تراضی کنند صحیح است.
[سؤال 9189] 5048
بسمه تعالی 12 / 3 / 1361
محضر حضرت امام خمینی ادام الله عزّه
محضر عالی عرض می شود که زمینی است تقریباً سی هزار متر مربع که در زمان سابق ملک شخصی بوده و در سابق ارباب، همین ملک مزبور را از صاحبش خریده و به زارعین محلی جهت خرمنگاه فروخته، ولی کسی نوشته ای و سندی در دست ندارد که سهم هر کس چه مقدار است. و همچنین تعداد افراد خریداران نیز معین نیست و بعد از رفتن ارباب، زمین معطل می ماند و کشاورزان زمین مزبور را یک جا فروخته و
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 100
پول آن را جهت ساختمان حمام عمومی برای روستای محل هدیه می کنند. الآن آنان که زمین مزبور را از کشاورزان خریده اند چند سال است که تصرف کرده اند و آباد کرده اند و خانه ساخته اند. و حالا برایشان در صحت معامله و مالک بودن شبهه ایجاد شده ولذا از آن حضرت تکلیف شرعی را خواستارند و ضمناً حاضرند جهت مصالحه هر مقدار، خواه با قیمت فعلی و خواه با قیمت قبلی ملک مزبور به هر حسابی که فرمایند واریز کنند.
و در ضمن تکلیف عبادت ها را که در آن ملک به جا آورده اند خواستارند.
بسمه تعالی، اگر علم به غصب بودن ملک ندارند، معامله صحیح و تصرفات و عبادات اشکال ندارد.
[سؤال 9190] 5049
بسمه تعالی 20 / 10 / 1361
تهران، جماران دفتر رهبر کبیر انقلاب، امام خمینی مدّ ظله
بدواً دوام عمر و عزت رهبر کبیر انقلاب اسلامی ایران، امام خمینی و پیروزی هرچه سریع تر رزمندگان اسلام در جبهه های جنگ حق علیه باطل را از درگاه خدای بزرگ مسئلت می نمایم.
این جانب ساکن شهرستان جهرم، میدان شهدا، در یک مغازه کسب معاش می کنم و مالک یک باب مغازه نیز واقع در میدان شهدا می باشم که در اجارۀ دیگری می باشد. اکنون مالک مغازه مورد اجاره فدوی خواستار تخلیه مغازه خود می باشد و این جانب هم مغازه مالکی خودم را برای ادامۀ کسب می خواهم، لیکن مستأجر حاضر به تخلیه و تحویل مغازه به این جانب نیست و با توجه به این که قانوناً و شرعاً ادامۀ کسب در این مغازه بدون اجازه و رضایت مالک خلاف و حرام است، مع الوصف چون این جانب فردی مسلمان و پیرو خط امام هستم، لذا حاضرم در صورتی که مغازه خودم را تحویلم دهد مغازه استیجاری خود را به صاحبش تحویل دهم. مستدعی است دستور
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 101
شرعی این جریان را به آدرس ابلاغ فرمایند.
بسمه تعالی، مستأجر پس از تمام شدن مدت اجاره و مطالبۀ مالک باید مورد اجاره را تخلیه کند و اگر تخلیه نکند حکم غصب را دارد و تخلیه نکردن مغازۀ شما موجب نمی شود که شما در مغازۀ دیگری بدون رضایت مالکش تصرف کنید.
[سؤال 9191] 5050
بسمه تعالی 30 / 11 / 1361
قم، دفتر محترم حضرت امام خمینی
احتراماً به عرض می رساند: زیدی در چندین سال قبل به ملک شخصی تجاوز نموده و تصرف عدوانی کرده. صاحب ملک، موضوع را به دادگاه ارجاع و پس از سال ها محاکمه بالاخره آن زید حاضر شده که اجارۀ سال های قبل را بپردازد و ملک در تصرف آن باشد؛ ولی صاحب زمین در اثر بیکاری خود و فرزندانش کشت و زرع در آن را خود می خواهد به عهده بگیرد و اصولاً راضی نیست که ملک در دست نامبرده باشد.
چون در اسلام رضایت طرفین شرط است و به هیچ وجه صاحب زمین حاضر نیست که از ملک خریداری خود صرف نظر نماید و برای رفع بیکاری و تولید بیشتر و به فرمودۀ امام امت: «کار عبادت است» صاحب زمین می خواهد بهره برداری از آن زمین را خودش انجام دهد و در این مدتی که در دست متجاوز بوده، راضی نبوده است؛ لذا مستدعی است از لحاظ شرعی مرقوم فرمایید که آیا ملک به صاحب آن برمی گردد یا این که باید در دست متجاوز باشد و اجرت آن را بپردازد؟ ثانیاً در این چند سال، کارهایی از قبیل خواندن نماز و غیره در آن حلال بوده یا حرام؟ والسلام
بسمه تعالی، تصرف در ملک مشروع غیر، منوط به اجازۀ مالک است و اگر مالک اجازه ندهد باید ملک را تخلیه کند و به مالک برگرداند و نماز در مکان غصبی با علم به غصبیت باطل است.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 102
[سؤال 9192] 5051
بسمه تعالی 23 / 3 / 1361
دفتر حضرت آیت الله العظمی امام خمینی رهبر عالی مقام شیعیان اسلام
پس از تقدیم سلام، حدود شصت سال قبل در قریۀ نوش آباد کاشان سیلی مهیب و خطرناک جاری شده که قریب نصف از قریه مزبور به انضمام خانه مسکونی پدری این جانبان خراب و کلیه اموال پدری ما در زیر سیل مدفون و از بین رفته است و چون این خانه قابل ساختمان نبوده، مرحوم پدرمان خانه دیگری احداث و در این چند سال مقدار کمی از اثاث منزل را از زیر خاک بیرون آوردند و بقیه مانده است. روز گذشته چند نفر از اهالی نوش آباد بدون مشورت و اجازه این جانبان و بدون هیچ گونه اطلاعی بلدوزر در محلّ فوق برده و به زیر و رو کردن آن مشغول شده اند که در نتیجه مقداری از اثاثیه از قبیل سینی و قوری و ظروف دیگر و یک کوزه سفالی پر از سکّه که در اثر جاری شدن سیل در آن محل به زیر خاک رفته پیدا نموده اند. چون این اشخاص نتوانسته اند با هم برای تصاحب آن توافق نمایند، و علی رغم بردن در محل های مختلف، در اثر اختلاف بین خود موفق به تقسیم نشده اند، بعد از برداشت مقداری از آن، کوزه را به وسیله بسیج به سپاه کاشان برده اند و سپاه پس از شمارش و برداشت، خانه مزبور را تحت کنترل خود قرار داده اند. اولاً، آیا این اشخاص در زمان حکومت اسلامی که مو به مو قانون به فرمان رهبر عالی قدر حکم فرما است حق داشته اند بدون اطلاع و رضایت ما این عمل را انجام دهند؟ و آیا اگر باز هم سپاه یا شخص دیگر قصد تخریب و حفاری آن را داشتند می توانند بدون رضایت مالکین این عمل را انجام دهند؟ در حالی که صاحب خانه مرحوم شده و عیالش که والد ما می باشد در قریه نامبرده یکّه و تنها بدون سرپرست زندگی می کند و عاری از هرگونه درآمدی می باشد. استدعای عاجزانه داریم که فتوای شرعی آن مرجع عالی قدر به پیوست اوامر قانونی در ارتباط با منع داخل شدن اشخاص به آن محل بدون رضایت ما، و نیز تعقیب چند
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 103
نفری که مرتکب چنین عمل خلاف شرع گردیده اند صادر گردیده و نیز اشیای پیدا شده بعد از طی مراحل شرعی و قانونی آن به وارثین پس داده شود. والسلام.
بسمه تعالی، چنانچه اعراض نکرده زمین خانه مخروبه و دفینه هایی که در آن یافت می شود متعلّق به مالک شرعی آن یا وارث او می باشد و دیگران بدون اجازه حق تصرف ندارند و اگر نزاعی در بین است به محاکم صالحه مراجعه کنند.
[سؤال 9193] ----> 438
3. آیا تلفن کردن به ایران و به حساب بانک ها و شرکت های بزرگ امریکایی گذاشتن، کار درستی است یا خیر؟ البته اخیراً شنیدیم که شما تحریم کرده اید ولی ما نه امضای شما را و نه آن حکم را دیدیم و کسانی هم که به ما گفته بودند، خودشان هم نمی دانستند، فقط شنیده بودند؛ لطفاً ما را راهنمایی فرمایید.
بسمه تعالی، بدون اجازۀ مسئولین مربوطه، جایز نیست و موجب ضمان است.
[سؤال 9194] 5052
بسمه تعالی 22 / 7 / 1358
از محضر مقدس حضرت آیت الله العظمی امام خمینی مدّ ظله العالی تقاضا می شود به دو مسأله ذیل جواب فرمایند موجب کمال تشکر است.
1. عده ای از خرده مالکین که زمین خود را به دیگران داده اند کشت نمایند، همه ساله طبق قرارداد قبلی مقداری از عواید آن را به صاحبان و متصرفان قبلی می دادند از امسال از دادن آن خودداری می کنند تکلیف شرعی آن ها را بیان فرمایید؟
2. مالکین قبلی که در اصلاحات ارضی ده آن ها تقسیم شده و مقداری از زمین آن ده را مالک قبلی متصرف شده و سند مالکیت هم گرفته حال زارعین ادعا می کنند ملک فوق هم بایست جزو سایر زمین ها تقسیم می شد و نشده فعلاً اقدام به کشت ملک
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 104
فوق نموده اند بیان فرمایید تکلیف چیست تا عمل شود؟
بسمه تعالی، تصرف در ملک غیر بدون رضایت مالک جایز نیست و موجب ضمان است و اجرت مدتی که استفاده شده باید به مالک داده شود.
[سؤال 9195] 5053
بسمه تعالی 22 / 7 / 1358
مقام منیع مرجع شیعیان جهان، زعیم عالی قدر آیت الله خمینی، دامت برکاته
باغ توت زار ارضاً و عیاناً با ریشه و با ساختمان تلمبار، مال زیدی است. آن زید در آن باغِ تربیت کرم ابریشم (نوغان) هر سال یک بار نوغان می نماید و مدت کار نوغان داری 30 الی 45 روز است. در موقع تربیت کرم ابریشم (نوغان) که اردیبهشت ماه الی اوایل تیر ماه عمر نوغان است، در اثر گرفتاری، صاحب باغ (زید) کارگر استخدام می کند تا کار نوغان تمام شود یا بنابر رسم محلی به کارگر (عمرو) نصف بهره بری می دهد. همیشه رسم بوده است پس از انجام تربیت کرم ابریشم، عایدات آن نصف مال زید و نصف مال عمرو بالسویه باشد. حال در جمهوری اسلامی نصف بهره ور (عمرو) از باغ (زید) بیرون نمی رود و ادعای مالکیت می کند و تمام بهره را تصاحب کرده، می گوید: چون در کار تربیت کرم ابریشم (نوغان) چند سال عمل کرده ام، مال خودم است. استدعا دارم حکمش را ذیلاً قید فرمایند؛ مزید تشکر است.
بسمه تعالی، بدون اجازه مالک حق تصرف در ملک او را ندارد و ابریشم حاصل، ملک مالک پیله است و عامل استحقاق اجرت المثل دارد.
[سؤال 9196] ----> 1787
3. چون مخارج فرزند به عهدۀ پدر و مادر است اگر این مخارج را پدر و مادر از راه حرام به دست آورند و لباس فرزندان غصبی باشد و فرزندان نیز از آن مسأله اطلاع
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 105
دارند آیا مسئولیتی متوجه فرزندان است؟
بسمه تعالی، اگر بداند چیزی تماماً یا بعضاً غصب است تصرف در آن حرام است.
[سؤال 9197] ----> 326
8. اگر کسی کبوتری را بگیرد و بدون این که اعلام کند، سرش را بریده و بخورد و نداند مال کیست و بعد پشیمان شود، چگونه می تواند جبران کند؟
بسمه تعالی، اگر یقین دارد که مالک داشته، قیمت آن را ضامن است و اگر صاحب آن را نمی شناسد، حکم مجهول المالک دارد.
[سؤال 9198] 5054
بسمه تعالی 4 / 10 / 1361
حضور باهر النور مرجع عالی قدر، حضرت آیت الله العظمی و نایب الامام حقاً، امام خمینی، مدّ ظله العالی
در مورد قطعاتی که این جانب در قریه آب بر طارم علیای زنجان با پرداخت پول خریداری کرده و سند رسمی دارم و متصرفین غاصب فعلی، خودشان نیز در سابق مطابق احکام شرع انور به این جانب بهرۀ مالکانه می پرداخته اند و اکنون بدون پرداختن دیناری، نسبت به خرید و فروش غیر رسمی قطعات مذکور اقدام نموده و برای خودشان احداث ساختمان می نمایند و در زمین های مذکور نماز می خوانند و از محل فروش عایدی و یا از محل فروش عین ملک به زیارت می روند، چه فتوایی صادر می فرمایید؟
خواهشمند است نظریه ای اعلام فرمایید که یا من به حقّ شرعی خود برسم و یا به طور کلی از حق مشروع خود چشم بپوشم و با 9 سر عائله با نهایت عسرت و پریشانی و شرمساری از خانواده و طلبکاران به زندگانی ادامه دهم.
بسمه تعالی، رسیدگی به مطلب مرقوم، موکول به مسئولین مربوطه در
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 106
دولت اسلامی است و اگر معلوم شود که شما شرعاً مالک هستید باید ملک شما به شما داده شود.
[سؤال 9199] 5055
بسمه تعالی 25 / 5 / 1361
محضر مبارک حضرت امام خمینی، مدّ ظله
بدون اجازه صاحب باغ مرکبات می توان جاده خصوصی نه «دولتی» افتتاح نمود یا خیر؟ جواباً اعلام فرمایند.
بسمه تعالی، تصرف ملک غیر به هر عنوان که باشد بدون اجازۀ مالک، غصب و حرام و موجب ضمان است.
[سؤال 9200] 5056
بسمه تعالی
محضر حضرت آیت الله العظمی خمینی
1. کسی مال پدر یا مادر خود را غصب کند، ضامن است یا نه؟ شما بیان بفرمایید.
بسمه تعالی، ضامن است.
[سؤال 9201]
2. زن مال شوهر خود را غصب کند، ضامن است یا نه؟ شما بیان فرمایید.
بسمه تعالی، ضامن است.
[سؤال 9202]
3. مرد مال زن خود را غصب کند، ضامن است یا نه؟ شما بیان فرمایید.
بسمه تعالی، ضامن است.
4. آدم معیوب از دست و پا و چشم و کمر ناقص باشد می تواند برای نماز میت اجیر شود یا نه؟ شما بیان فرمایید.
بسمه تعالی، اگر نمی تواند نماز را با تمام شرایط اختیاری آن انجام دهد نمی تواند اجیر شود.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 107
5. شخصی که از دبر با زن خود نزدیکی می کند آیا مثل زن اجنبی گناه دارد بر فاعل، یا مانع ندارد زنِ خودش است شما بیان فرمایید.
بسمه تعالی، کراهت شدیده دارد.
6. کسی مال غصب در ذمه دارد و صاحب مال را نمی شناسد، می تواند به پدر یا برادر خود که فقیر است رد مظالم بدهد تا از ذمه آن بری شود؟ شما بیان فرمایید.
بسمه تعالی، به برادر مانع ندارد و اگر پدر واجب النفقه او است نمی تواند به او بدهد.
7. شخص فقیر چیزی پیدا کند، اگر صاحب آن پیدا نشد می تواند به عنوان رد مظالم خودش تصرف کند؟ شما بیان فرمایید.
بسمه تعالی، اگر حاکم شرع به او تصدّق کند جایز است و گر نه باید به دیگری صدقه بدهد.
[سؤال 9203] ----> 304
2. اگر دکتری کار واجبی داشته باشد و جان مریضی در خطر باشد و آن دکتر برای نجات دادن جان مریض مجبور باشد کفش شخص دیگری را بپوشد و جان مریض را شفا بدهد اما دیگر آن شخص را نبیند، آیا مرتکب گناه شده است؟ و باید با کفش چه کند؟
بسمه تعالی، در فرض مرقوم، پوشیدن کفش اگر ضرورت داشته باشد، اشکال ندارد ولی موجب ضمان است.
[سؤال 9204] 5057
بسمه تعالی 9 / 8 / 1360
حضور مبارک ولی فقیه، امام خمینی
محترماً؛ به عرض می رسانم: همسر این جانب در یوم الله دوم مرداد به درجۀ رفیع شهادت نائل گردیده و از ایشان فرزند نه ماهه ای برایم به یادگار مانده. پدر شوهرم صاحب قطعه زمینی است در میانه، و اقدام به حفر چاه هم نموده و ثلث این زمین را به فرزند صغیرم واگذار نموده است. کارگر کشاورزی آن مزرعه، زمین را تصاحب کرده و مستمری فرزندم قطع شده. نظر حضرت مبارک را در مورد شرعی یا غیر شرعی
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 108
بودن این تصرف اعلام فرمایید. متشکرم.
بسمه تعالی، زمین اگر آباد است و مالک شرعی دارد تصرّف آن بدون اجازۀ مالک، غصب و حرام و موجب ضمان است و اگر نزاعی در بین است به محاکم صالحه مراجعه نمایند.
[سؤال 9205] 5058
بسمه تعالی 23 / 6 / 1360
محضر مبارک حضرات حجج اسلام شورای استفتای امام خمینی، مدّ ظله العالی
یک قطعه باغ مثمره داشتیم. بعد از فوت پدرمان و ازدواج ما دختران، ارباب بلاعوض همین باغ را غصب و تصرف کرد. در زمان حاکم طاغوتی هم ما هر حرکتی کردیم، ارباب زندانی مان کرد و نتوانستیم به حق خودمان برسیم. اما فعلاً بحمدالله حاکم اسلامی است و ما می خواهیم به باغ ارثیمان برسیم. آیا با موازین اسلام و با نظریه حضرت عالیان می توانیم به حق خودمان صاحب و تصرف کنیم یا نه؟ لطفاً فتوای امام هم در زیر مرقوم بشود.
بسمه تعالی، مالک شرعی حق دارد ملک و خسارات واردۀ بر آن را از غاصب متصرف مطالبه نماید؛ ولی اگر نزاعی در بین باشد، به دادگاه مراجعه نمایند.
[سؤال 9206] 5059
بسمه تعالی 23 / 10 / 1361
محضر مقدس حجت الاسلام و المسلمین، آیت الله العظمی، جناب آقای حاج سید روح الله خمینی، دامت افاضاته
قطعه زمین بزرگی از اراضی شهری، در شهرستان کازرون که بین یک عده از ورّاث بود سازمان عمران اراضی اولاً صاحبانش را حاضر کرده (این مطلب به قول ورّاث است) بر این که تمام این قطعه زمین به متراژ مهندسی هرچه باشد هر متری شش
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 109
تومان می دهیم. پس از گفت و شنودها، سازمان عمران، خیابان و کوچه از اصل زمین خارج کرده و ما بقی را هر متری شش تومان داده. الحال صاحبان اراضی به این هایی که زمین به آن ها واگذار شده و خانه ساخته اند می گویند: ما حلال نمی کنیم و راضی نیستیم. بنابر این گفتار، بیان فرمایید سکونت در این مساکن و نماز در آن ها جایز و صحیح است یا خیر؟ و چنانچه صحیح نباشد چه باید کرد؟
بسمه تعالی، اگر مالک شرعی دارد، تصرف شما در آن باید با رضایت او باشد و بدون رضایت، حکم غصب را دارد و چنانچه احتمال دهید که روی موازین شرعی به شما داده شده، می توانید در آن تصرّف کنید و نماز شما صحیح است.
[سؤال 9207] ----> 7327
7. شخصی از من خواسته تا از شما در مورد این مسأله سؤال کنم که چند سال قبل زنی چون محتاج کار کردن بود، در کارخانه ای استخدام می شود و مشغول به کاری گردیده، با توجه به این که کارخانه ها قبل از انقلاب، خصوصی و در اختیار افراد سرمایه دار بوده و این کارخانۀ مذکور نیز متعلق به اشخاصی بود که چند تن از آن ها اعدام می گردند بعد از انقلاب. مسأله ای که مطرح است این است: این کارخانه محصولش چون پارچه بوده، این خانم نیز از آن جا پارچه به خانه می آورده، شاید اسمش دزدی باشد، البته این امر قبل از انقلاب بوده ولی بعد از انقلاب که کارخانه ها ملی شده بود، آوردن پارچه توسط این خانم تقلیل پیدا می کند ولی باز چند دفعه ای تکرار شد و پارچه هایی را که از آن جا آورده بود به اکثر افراد فامیل و افراد بی بضاعت، دوست و آشنا داده و مقداری هم خود و خانواده اش استفاده می کردند، البته هنوز هم مقداری از آن پارچه ها استفاده نشده و در صندوق مانده ولی بعد از مدتی که از انقلاب می گذشت به خود آمده و از کار خود وجداناً پشیمان شده و خواسته که از نظر شرعی چه تکلیفی خواهد داشت؟ آیا می تواند با آن نماز بخواند؟ و اگر نمی تواند، در چه
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 110
صورتی این پارچه هایی را که آورده حلال می شود و نماز با آن صحیح است؟
بسمه تعالی، حکم غصب دارد و ضامن است.
[سؤال 9208] 5060
بسمه تعالی 28 / 7 / 1361
دفتر حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، مدّ ظله العالی
احتراماً؛ خاطر مبارک را معروض می دارد: یک باب حجره واقع در شهرستان ملایر حدود نیم قرن در اجارۀ پدر این جانب بوده است که مال الاجاره پرداخت شده است. بعداً پدر این جانب موافقت می نماید که حجرۀ مذکور ـ که به صورت دفتر تجارتی بوده ـ به اضافۀ یک باب کارخانه بین سه فرزند ذکور و شخص ایشان تقسیم شود. پدر و دو فرزند، مالک دو هفتم کارخانه و یک پسر، مالک یک هفتم کارخانه و دفتر تجارتی باشند. فرزند ارشد اصرار می ورزد که به کار تجارت در شهرستان ملایر بعد از بازنشستگی در وزارت فرهنگ ادامه دهد. پدر بر اثر اصرار فرزند با این که قلباً راضی به این موضوع نبوده موافقت می نماید. حدود شش سال از این ماجرا می گذرد و فرزند ارشد دیناری اجاره به پدر و دو برادر دیگر در این مدت شش سال نمی پردازد. محل اقامت پدر و فرزند ارشد در تهران است. فرزند ارشد هنگام پرداخت اجارۀ دکان به نمایندۀ مالک، رسیدِ اجارۀ دکان را به نام خود دریافت می دارد. آیا دریافت چنین رسیدی از نمایندۀ مالک دلیل آن است که حق شرعی و عرفی پدر و دو فرزند دیگر از بین برود یا حق شرعی و عرفی پدر و دو فرزند دیگر به قوّت خود باقی است؟ بسمه تعالی، سند، اعتبار شرعی ندارد و تصرف در مال دیگری موجب ضمان است و چنانچه نزاعی است، باید به محکمۀ شرعیه مراجعه شود.
[سؤال 9209] 5061
بسمه تعالی اول ذی الحجه 1402 ق
دفتر محترم مرجع و زعیم عالی قدر تشیع، حضرت آیت الله العظمی امام خمینی
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 111
این جانبان با تحمل زحمات و هزینه ها برای احیای کشاورزی در حومۀ شهر الیگودرز، امتیاز برق از ادارۀ برق الیگودرز گرفته و چاهی عمیق احداث و مشغول کار شده ایم و ترانس برق هم خودمان خریداری و نصب کردیم. اخیراً یک مرغداری در مجاورت این مزرعه بدون رضایت این جانبان بنا شده که برق مرغداری را به ترانس اختصاصی مزرعه وصل کرده اند. هرچه به ادارۀ برق مراجعه می نماییم که این کار بر خلاف قانون و مورد خسارت این جانبان می باشد توجهی ندارد و به صاحب مرغداری هم اجازه داده است. ناچار مراتب را به عرض دفتر امام می رساند که آیا از نظر شرع این عمل مجاز است یا خیر؟ مستدعی است در این مورد توضیح و توشیح فرمایند.
بسمه تعالی، استفاده از ملک مشروع غیر، منوط به اجازۀ مالک است و بدون اجازۀ مالک غصب و حرام و موجب ضمان است، ولی مقررات و قوانین دولت اسلامی نیز لازم المراعات است.
[سؤال 9210] ----> 4861
3. شخصی در زمان طاغوت، عضو خانۀ انصاف بوده و یا رئیس خانۀ انصاف؛ شخصی و یا اشخاصی را جریمه نموده و به طریق و تأیید دادگاه، جریمه از مجرم اخذ و به صندوق دولت پرداخت شده و به نظر اعضا جریمه به حق بوده، آیا به نظر آن حضرت اعضای خانۀ انصاف ضامن جریمه هستند یا تأییدکننده که دادگاه است یا ژاندارمری که وصول کننده است یا هیچ کدام؟
بسمه تعالی، کسی که به دستور او خسارت جریمه از طرف گرفته شده ضامن است اگر مأمور تخلف نمی تواند بکند.
[سؤال 9211] 5062
بسمه تعالی
محضر حضرت آیت الله العظمی خمینی دام ظله العالی
یک مسافر معامله گر می آید در کنار آبادی بار خود را پایین می آورد و شب بیرون
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 112
می خوابد، در میدان، به خانه کسی نیست و شب مقداری از اجناس این مسافر گم می شود و دزد معلوم نیست که از همین آبادی است یا از آبادی دیگر، ولی صاحب مال، قیمت اجناس خود را از همین آبادی می گیرد، یا به زور قسم خوردن، یا به زور حکومت، این پول به صاحب مال حلال است یا حرام؟ شما امر بفرمایید.
بسمه تعالی، حرام است.
[سؤال 9212] ----> 6321
3. کسی چیزی از غنی بگیرد به نام فلان فقیر اگر به آن فقیر ندهد ضامن و مدیون است یا نه؟ شما بیان فرمایید.
بسمه تعالی، ضامن است.
[سؤال 9213] 5063
بسمه تعالی 5 / 4 / 1361
حضور محترم حضرت امام خمینی، دامت برکاته
1. این جانب اهل مازندران هستم در حدود سن 15 الی 16 یا بیشتر در دورۀ شاه ملعون بود که بنده گناه نمودم. گناه من این است که چرخ ماشین شخصی یا دولتی نوشابه فروش را سوراخ نموده و موجب ضرر مالی شدم.
حضرت امام! تقاضا دارم که شرایط برطرف شدن این گناه را برای این جانب ابلاغ نمایید.
بسمه تعالی، مقدار خسارت وارده را برای مالک آن ضامن هستید.
2. آیا در نماز نافله شب، سوره توحید که سه بار تکرار می شود و همچنین بعد از سوره توحید، قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَق و قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاس بایستی «بسم الله الرحمن الرحیم» تکرار بشود یا نه؟
بسمه تعالی، هر یک از سوره های قرآن هرچند بار تکرار شود، بسم الله آن نیز تکرار باید شود.
دعا گوی آن امام عزیز، از ایزد متعال صحت و سلامتی و طول عمر امام عزیز خمینی کبیر را خواستارم و پیروزی رزمندگان جمهوری اسلامی را مسئلت می دارم.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 113
[سؤال 9214] 5064
بسمه تعالی
محضر مقدس رهبر عالی قدر عالم تشیع، حضرت امام خمینی، دامت برکات وجوده الشریف
حمد و سپاس خدایی را که وجود شما را پس از آن همه زجرها و شکنجه ها و تبعیدها به دست دژخیمان رژیم پلید شاه، برای زنده نگه داشتن اسلام و نجات مستضعفین و پیاده کردن حکومت جمهوری اسلامی در ایران و از این طریق به سایر جهان، حفظ فرمود؛ و پس از حمد و ستایش از خداوند بزرگ، از او خواهانیم که وجود پربرکت جناب عالی را تا هنگام ظهور حضرت ولی عصر امام زمان (عج) مصون و محفوظ بدارد که ان شاء الله شما همراه ایشان شمشیر به دست گرفته و با کفار به نبرد برخیزید؛ آمین رب العالمین.
اما مسأله ای که به حضورتان می خواهیم عرضه داریم و در بین ما مبهم و مورد بحث است، بنابراین سؤال می شود که ما هم بتوانیم از فتوا و جواب شما بهره مند گردیم.
اگر کسی از پول بیت المال مبلغی از طریق کلک یا دزدی ببرد و از آن پول، زمین برای خانه و قسمتی از لوازم خانگی خود را تهیه نماید و در آن زمین با کمک مبلغی از همان پول، خانه درست کند؛ البته ایشان در اول وضع مالی خوبی نداشته باشند و الآن هم نداشته باشد و اتاق هایی که ساخته، یکی دو اتاق متوسط، بدون حیاط باشد و در حال حاضر هم بدهکار باشد و بدهکاری ایشان به اندازۀ قیمت نصف اتاق ها باشد و ایشان پشیمان شده باشد و توبه نموده که دیگر دست به این اعمال نزند و درست در چهارچوب اسلام راه رود؛ البته بعد از سه سال حالا مسأله و تکلیف ایشان از لحاظ اسلام و فتوای جناب عالی چیست؟
1. آیا با همان توبه کردن، گناه او بخشوده می شود و کار دیگر ندارد؟
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 114
2. اگر چنانچه باید پول را هم بپردازد، باید همان مبلغ را تخمین بزند و بپردازد یا این که تمام اتاق ها و وسایلی که از آن خرید گردیده؟
3. در صورتی که این کار را کند (یعنی تمام وسایل را بفروشد) خود و زن و بچه اش سرگردان هستند تا مدتی. اگر این ها را فروختند، تکلیف قرض یا بدهی ایشان چه می شود؟ آیا از همین پول باید بپردازد یا خیر؟ اگر خیر، توضیح دهید.
بسمه تعالی، توبه مسقط ضمان نیست و نیازی به فروش منزل و اثاثیه آن نیست در صورتی که حاکم شرع اجازه بدهد و معاملات را تنفیذ کند و آن ها را به وی ببخشد.
[سؤال 9215] 5065
بسمه تعالی دهم محرم الحرام 1400 ق
محضر مبارک مرجع عالی قدر و زعیم گرامی حضرت آیت الله العظمی امام خمینی روحی فداه
شخصی مالک سیصد متر زمین می باشد که شهرداری به علت خارج محدوده بودن به او پروانه نداده که برای خود خانه ای بسازد حالیه بعد از انقلاب چند نفر فرصت طلب متجاوز زمین او را غصب و هر یک در قسمتی برای خود اتاقی ساخته و تصرف عدوانی نموده اند. حکم شرعی در این مورد چیست؟ و آیا قاضی محکمه و یا دیگری می تواند ولو به طور کدخدامنشی به نفع متجاوزین حکم بدهد برای ساختمانی که شخص متجاوز بر خلاف اصول فنی و مهندسی ساخته و برای مالک زمین غیر از مقداری مصالح کهنه ارزشی نمی تواند داشته باشد او را ملزم به پرداخت وجهی نماید؟
بسمه تعالی، تصرف در ملک غیر بدون رضایت مالک غصب و حرام و متصرف ضامن اجرت المثل آن است و مالک ملزم به پرداخت وجهی در مقابل تأسیسات متصرف نیست.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 115
[سؤال 9216] ----> 1391
2. مادرم در سال 1351 در سن 70 سالگی مرحوم شده پدرم در آن سال، 81 سال داشت؛ کوچک ترین اولاد مادرم من می باشم که 37 سال در آن زمان داشتم. بعد از گذشت ایام هفت و صباح، جهت پرداخت بدهی های آن و رسیدگی به اموال داخل صندوقی مادر، به اتفاق اکثریت ورثۀ مادرم و به اتفاق پدر، صندوق آن مرحومه را باز کرده؛ مقداری لباس بود که پدرم بین بچه ها تقسیم کرده بود و مقداری هم طلا و نقره که پس از صورت برداری بعد از چند روز دیگر به این جانب داده که بفروشم و بدهم بابت هزینۀ ایام هفت و صباح؛ چون اکثریت هزینه را حقیر ضامن و عهده دار شده بودم. وقتی زیر ورقۀ صورت اموال داخل صندوقی را پدرم امضا کرده بود، حقیر هم به مبلغ 14000 ریال در بازار به فروش رسانده و وجه آن را بابت بدهی ـ به دستور پدر ـ به اشخاصی دادم. تا سال 1352 که پدرم حیات داشته، ورثه ـ بنا بر احترام ـ چیزی اظهار نکرده بودند؛ تا این که بعد از فوت پدر مرتب نامه نوشته بودند که باید طلاآلات را بیاوری بین ما تقسیم کنی.
سؤال می شود که آیا این فروش که با اجازۀ پدر بوده چگونه می شود؟ صحیح بوده یا خیر؟ و اگر صحیح نبوده، آیا بنده باید همان مبلغ 14000 ریال را عیناً بین آن ها تقسیم کنم، یا به قیمت امروز که 10 سال گذشته است؟ استدعا می شود جواب را مرقوم فرمایید.
بسمه تعالی، اگر ورثه، فروش طلاجات را امضا نکنند، می توانند هریک سهم الارث خود را به قیمت فعلی از فروشنده مطالبه نمایند.
[سؤال 9217] 5066
بسمه تعالی 15 جمادی الاولی 1400 ق
محضر مقدس حضرت آیت الله العظمی آقای حاج سید روح الله خمینی، مدّ ظله العالی، محترماً معروض می دارد:
زمین هایی که در شهرستان ها داخل محدوده و یا خارج محدوده و مسبوق به زرع
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 116
می باشد و در تصرف مالکین می باشد و آثار زراعت از جدول بندی و تسطیح زمین در آن به وضوح پیدا می باشد و فعلاً زراعت آن برای موانعی تعطیل شده و دارای سند مالکیت هم می باشد و در تصرف مالکین هم هست و همچنین زمین هایی که درخت کاری شده و از کسی هم غصب نشده، آیا شرعاً مالک هستند یا نه؟ و آیا تصرف دیگران در آن زمین ها بدون اذن مالکین جایز است یا خیر؟ و آیا دیگری مالک آن زمین ها می شود یا خیر؟
بسمه تعالی، در فرض سؤال، ملکیت مالکین باقی است و تصرف دیگران، بدون رضایت آن ها جایز نیست.
[سؤال 9218] 5067
بسمه تعالی 13 / 9 / 1361
محضر مبارک رهبر عظیم الشأن، حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، مدّ ظله العالی، پس از اهدای عرض سلام و تحیّات وافره، استدعا داریم به چند سؤال ذیل جواب مرحمت فرمایند.
1. آیا حفر چاه عمیق و نیمه عمیق در زمین زراعتی اشخاص، بدون کسب اجازۀ صاحب زمین جایز است یا خیر؟
2. آیا احداث و کندن کانال و جدول در زمین زراعتی اشخاص، بدون رضایت صاحبان آن جایز است یا خیر؟
بسمه تعالی، هرگونه تصرف در ملک مشروع غیر، باید با رضایت مالک باشد و بدون رضایت او غصب و حرام و موجب ضمان است.
[سؤال 9219] 5068
بسمه تعالی
محضر مقدس حضرت آیت الله العظمی، امام خمینی، مدّ ظله العالی
پس از سلام، به عرض عالی می رساند باغی است موروثی، حدود چهل جریب
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 117
مشجر به اشجار سی ساله، که در آن ساختمان مسکونی و پمپ آبی وجود دارد، و متعلق به سه فرزند و زوجۀ متوفی می باشد. چندی قبل، بنیاد مسکن تابلویی دال بر تصرف باغ، بر سر آن نصب کرده است، که پس از تماس با مسئول بنیاد، حدود 15 هزار متر آن را در اختیار مستضعفین قرار داده اند و بنیاد نیز موافقت نموده است. آیا از نظر شرعی کسی می تواند با این شرایط، به باقیماندۀ باغ هجوم بیاورد و تصرف کند یا نه؟ خواهشمندم وظیفه شرعی این جانب را روشن فرمایید.
بسمه تعالی، تصرّف در ملک غیر بدون رضایت او، جایز نیست.
[سؤال 9220] 5069
بسمه تعالی
محضر رهبر کبیر انقلاب اسلامی ایران، حضرت آیت الله العظمی، امام خمینی مدّ ظله سلام عرض می کنم و بعد مسأله شرعی بیان فرمایید.
زیدی، سه دانگ آب از قریه خرواج ـ که یکی از قریه های جنوبی استان خراسان می باشد ـ سه سال هست که از مالک خریده است، ملک مذکور در دست برزگر کشاورز بوده و دو سال است که محصولش را به نامبرده ـ که ملک را خریده ـ تحویل داده است، ولی امسال برزگر، نه ثمر ملک را داده و نه ملک را تحویل می دهد. حکم شرع را بیان فرمایید. مالک فعلی شکوه دارد.
بسمه تعالی، تصرف در ملک شرعی دیگری، بدون رضایت مالک، غصب و حرام است.
[سؤال 9221] 5070
بسمه تعالی 23 / 3 / 1361
محضر معظّم فقیه عالی قدر، امید مستضعفان جهان، رهبر امت مسلمان ایران، حضرت امام خمینی، مدّ ظله العالی
در کمال توقیر و احترام، به عرض می رساند کمینه تحت تأثیر پیشه ضعیف مردی
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 118
که باربری می کرده و بنا به التماس و درخواست او، دکان شوهرم را به امانت و به طور موقّت با اخذ امانت نامه در اختیارش گذارده ام، به این شرط که به محض مطالبۀ شوهرم، مسترد نماید.
باربر که به اتکای همین دکان، صاحب خانۀ شخصی و لوازم کامل زندگی و سرمایۀ کافی و اتومبیل سواری شده است، حالا دیگر از استرداد امانت به شوهر معیل و علیل و نیازمندم، امتناع می ورزد. چون هم زیستی کمینه و شوهرم به همین جهت متزلزل شده است، مستدعی است به این سؤال جواب شرعی اعطا فرمایید: شخصی که دکانی را به رسم امانت و به طور موقت گرفته و امانت نامه داده و در امانت نامه، امانت گرفتن را تصدیق، و با سپاسگزاری از این مساعدت، تعهّد کرده که به محض مطالبۀ صاحب امانت، بدون توسل به هیچ گونه عذر و بهانه ای، امانت را به صاحبش مسترد کند، آیا به حکم شرع، محکوم و موظّف به استرداد امانت می باشد یا خیر؟
بسمه تعالی، تصرف در ملک غیر، بدون رضایت مالک شرعی، حرام و موجب ضمان است.
[سؤال 9222] 5071
بسمه تعالی
محضر مبارک حضرت حجت الاسلام والمسلمین، حضرت آیت الله العظمی، امام خمینی، رهبر کبیر انقلاب اسلامی ایران، چه می فرمایید در این مسأله شرعیه:
فردی هستم زارع، که مقدار شش ساعت آب و اراضی در چند سال قبل خریداری نموده ام که کار زراعی آن در ید یک نفر، به نام محمداسماعیل بوده و در دو سال پیش نامبرده ملک این حقیر را به برادرش ابراهیم واگذار نموده که زراعت کند و در اول میزان سال گذشته، به نامبرده تذکر دادم که ملکم را واگذار نماید تا خودم زراعت نمایم، واگذار نکرد و در اول فروردین سال 1361 ملک را به پدرش واگذار نمود و دنبال کارهای دیگری رفت. پدرش برای این جانب سفارش داده بود که زمین هایت را خودت شخم بزن و زراعت نما، و من هم بر طبق همین سفارش، زمین هایم را با
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 119
تراکتور شخم زدم. حال که اول نسق زراعی شده، ابراهیم نام آمده و دوباره چسبیده به ملک، و ملک این جانب را واگذار نمی کند و هر چند پدرش که مردی مسن و سالخورده است، به ایشان می گوید: پسرم از تو راضی نیستم، ملک را واگذار کن، باز هم واگذار نمی کند. در صورتی که اصلاً این حقیر راضی نیستم که ایشان ملک مرا زراعت نماید. آیا از نظر شرع مقدس اسلام، حق دارد ملک را، در حالی که صاحبش راضی نیست، زراعت کند یا خیر؟ حکم الله را بیان فرمایید.
بسمه تعالی، تصرف ملک غیر، بدون اجازۀ مالک، غصب و حرام و موجب ضمان است، و اگر نزاعی در بین است به محاکم شرعیه مراجعه شود.
[سؤال 9223] 5072
بسمه تعالی 27 / 9 / 1361
دفتر محترم رهبر کبیر انقلاب اسلامی، امام خمینی، دام ظله العالی، سلام علیکم
محترماً به استحضار می رساند کسبۀ پاساژ انقلاب اسلامی مشهد، خیابان شهید دیالمه، که از طرف بنیاد مستضعفان مصادره شده است، با ارسال نامه ای از طرف مالک قبلی پاساژ ـ که فتوکپی آن به ضمیمه تقدیم می گردد ـ در ماندن در محل جهت کسب، دچار تردید شده ایم. مستدعی است در این خصوص، فتوای آن مرجع محترم را اعلام فرمایید.
بسمه تعالی، توقیف و تصرف ملک مشروع غیر، بدون مجوز شرعی، غصب و حرام است و برای پیگیری به مسئولین مربوطه مراجعه نمایید.
[سؤال 9224] 5073
بسمه تعالی
حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، متّع الله المسلمین بطول بقائه، نظر مبارک خودتان را در این مسأله بیان فرمایید:
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 120
شخصی زمین وقفی ای را اجاره نموده و سرقفلی داده و بنایی را دو طبقه ساخته که بنای زیر را به نام حسینیه و طبقۀ فوقانی را به نام مسجد نام گذاری نموده است و خود بانی می گوید: هنوز بنده وقف نکرده ام، بلکه شرعاً و عرفاً به نام خود ثبت داده ام (و حال آن که در تصرف نماز و امام جماعت قرار داده است). از طرفی افرادی معدود در آن محل می خواهند بنا را در اختیار بگیرند و هر روز برای این شخص ایجاد مزاحمت می نمایند و می گویند تو حقی در این مسجد نداری. آیا می توانند بدون رضایت این شخص که می گوید این بنا در اختیار خود من می باشد (و بر فرض وقف، متولی آن خودم هستم) تصرفاتی انجام دهند یا خیر؟
بسمه تعالی، تا شرعاً ثابت نشود که بنا وقف حسینیه یا مسجد شده، محکوم به ملکیت است برای صاحب آن و بدون رضایت او نمی توانند در آن تصرف کنند.
[سؤال 9225] 5074
بسمه تعالی
محضر حضرت آیت الله العظمی امام خمینی
یک کسی مال از مسافر خریده، مسافر رفت ناپدید شد، کسی آن را نمی شناسد، بعد از چند روز کسی پیدا شد گفت این مال از من است گم شده بود، من به دنبال این می گشتم این جا پیدا کردم و کسی که این مال خریده حق دارد پول خود را از صاحب مال بگیرد یا این مال خود را به غیر پول ببرد؟ شما امر بفرمایید.
بسمه تعالی، اگر مدّعی ثابت کند که مال از او است می تواند آن را بگیرد و چیزی در مقابل آن ضامن نیست.
[سؤال 9226] 5075
بسمه تعالی
محضر مبارک امام عزیز، با سلام فراوان، و آرزوی طول عمر آن امام عزیز، با
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 121
عرض ادب به عرض می رسانم، که این جانبان مسأله ای شرعی برایمان پیش آمده که حضور آن مقام معظم عرض می نماییم، تا وظیفۀ الهی این جانبان را بیان فرمایید.
چندین خانواده هستیم که در یک سری خانه های یک اطاقی زندگی می کنیم و از موقعی که در این خانه ها نشستیم، چون به واسطۀ فردی بود که در بنیاد کار می کرد فکر می کردیم که بنیاد مطلع می باشد؛ ولی چند وقت پیش مالک زمین و خانه ها آمد و گفت که خانه های مرا تخلیه نمایید؛ چون من راضی نیستم و فعلاً هم این خانه ها مصادره نشده است و نخواهد شد. حال باتوجه به این وضعیت، و وضع استثنایی ما، که هیچ کدام حتی وسع گرفتن خانۀ اجاره ای هم نداریم، چندین سؤال برای ما مطرح است:
1. آیا ما می توانیم در این خانه ها بنشینیم و نماز خود را در مسجد محله یا در بیرون خانه بخوانیم، یا این که اصلاً نشستن در خانه حرام است؟
2. باتوجه به وضعیت مالی این جانبان و این که فعلاً بنیاد خانه ای به کسی نمی دهد، اگر ما در این خانه ها نباشیم، پس کجا زندگی نماییم و تکلیف ما چیست؟
3. ضمناً، این خانه ها دارای برق نبودند، که باتوجه به این که به این خانه ها، در این شرایط کنتور برق نمی دهند، بدون اطلاع برق منطقه، یک شعله برق برای این خانه ها کشیده ایم. تکلیف ما در این مورد چگونه است؟ با عنایت به این موضوع که برق به ما نمی دهند و ما وسعمان نمی رسد، و به دلایل زیادی، احتیاج مبرم به برق داریم؟
خدایا، خدایا تا انقلاب مهدی (عج) خمینی را نگهدار
بسمه تعالی، اگر یقین دارید که اتاق ها مالک شرعی دارد و به غیر وجه شرعی تصرف شده، باید به هر نحو که ممکن باشد، رضایت مالک شرعی را کسب نمایید؛ و استفاده از برق و آب منوط به اجازۀ دولت اسلامی است.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 122
[سؤال 9227] 5076
بسمه تعالی 10 / 12 / 1361
دفتر محترم حضرت آیت الله العظمی، امام خمینی
محترماً به عرض می رساند، زمین منزل این جانب دارای قنات آبی است که زمین و قنات هر دو، ارث پدری بنده می باشد و سال ها است که این قنات مورد استفادۀ ما است و ورقه مالکیت قانونی هم دارد. این قنات از چند خانه عبور می کند، که بعضی از آن ها، سر چاه را باز کرده اند و صاحبان خانه، به وسیلۀ پمپ از آب قنات استفاده شخصی می کنند و آب، به صاحب اصلی آن نمی رسد و وضعی پیش آمده که تمام درخت های خانۀ ما، در تابستان آینده، در معرض خشک شدن می باشد. لذا خواهشمند است مقرر فرمایید که آیا صاحب قنات حق دارد از تصرف عدوانی آن ها، جلوگیری نماید یا خیر؟ استدعا دارد که به این امر، از لحاظ شرعی رسیدگی، و نتیجه را به این جانب ابلاغ فرمایید. من الله التوفیق
بسمه تعالی، چنانچه صاحبان خانه ها حق استفاده از آب قنات را نداشته اند، مالک شرعی می تواند از تصرف و استفادۀ آن ها جلوگیری نماید.
[سؤال 9228] 5077
بسمه تعالی 12 / 12 / 1361
حضور مبارک حضرت حجت الاسلام والمسلمین آیت الله العظمی فی العالمین، رهبر مسلمانان جهان، فرماندهی کل قوای ایران، آقای حاج سید روح الله خمینی، دام ظله العالی، حضرت حجت الاسلام، اماما! چه می فرمایید دربارۀ این که:
به موجب چک شمارۀ و نامۀ شماره مبلغ بیست هزار ریال بابت ودیعۀ دو شمارۀ تلفن برای دو ساختمان دو نفر به مخابرات کرج تسلیم کرده و مخابرات به اخذ وجه مذکور معترف بوده و آن دو را جزء مشترکین
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 123
خود می داند و دو شمارۀ تلفن را به نام دو نفر متقاضی صادر نموده، ولیکن دو شمارۀ مذکور را عالماً و عامداً و بدون اجازۀ مالکین و خریداران به دو نفر دیگر تسلیم نموده است. آیا با ارتکاب این کار، غصب انجام داده یا خیر؟ مستدعی است، فتوای مبارک را صادر فرمایید.
بسمه تعالی، این عمل جایز نیست و در فرض مرقوم باید به صاحبان آن ها برگردد.
[سؤال 9229] 5078
بسمه تعالی 20 / 10 / 1358
محضر مبارک نایب الامام، امام خمینی مدّ ظله
پس از عرض سلام، عده ای به نام دانش آموزان پیرو خط امام به استناد جمله ای از سخنان، تحت عنوان: منتظر نباشید دیگران برایتان کار کنند؛ مسافرخانه ها و پاساژها را تصرف کرده و می گویند: امام فرموده نباید منتظر اقدام دیگران باشیم. معتقدند مناطق مذکور را به صورت اتاق در آورده و به دانش آموزان فاقد مسکن دهند و سؤال از مراجع و حاکم شرع در این مورد خلاف عقیده انقلابی است. این اعمال منع قانونی شرعی دارد یا خیر؟
بسمه تعالی، تصرف در ملک غیر، بدون رضایت او غصب و حرام است.
[سؤال 9230] 5079
بسمه تعالی
محضر مبارک حضرت امام خمینی مدّ ظله
ضبط صوتی که صاحبش آن را در دکانی گذاشته تا برگردد بگیرد؛ ولی نزدیک یک سال نیامده است. آیا صاحب دکان با حفظ تعهد بر پرداخت عین یا مثل یا قیمت عند المراجعه، می تواند در آن تصرف کند یا نه؟
بسمه تعالی، بدون علم به رضایت مالک آن، حق تصرف ندارد.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 124
[سؤال 9231] 5080
بسمه تعالی 30 / 6 / 1358
محضر مبارک رهبر انقلاب حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، دام ظله العالی
بعد التحیة و ثناء وافر، امید آن که ان شاء الله وجود ذی جود مقدس در ظلّ توجهات و عنایات خاصه حضرت بقیة الله عجل الله مصون و محفوظ باشد. اکنون که جناب عالی در مورد مستضعفین و بالاخص گروه روستاییان و کشاورزان آن همه نظر لطف و مرحمت دارید، در یکی از قراء لنجان اصفهان که سوابق آن جا از نظر اداره، ارباب و رعیتی بوده و مالک آن جا بسیار حق بری نموده و بعد از آن که تقسیم اراضی شد، مردم آن جا احتیاج به حمّام داشتند. خلاصه بدون اجازۀ مالک مقداری از زمین های او را تصرف کرده و حمامی بر روی آن ساخته اند. اکنون استرضا نموده اند، ولی او به هیچ وجه راضی نمی شود. آیا آن مقدار زمین را می شود به عنوان تقاص از حقوق کشاورزان آن قریه که به ظلم و زور گرفته محسوب داشت یا نه؟ و چنانچه نمی شود، بفرمایید ما از نظر حمام چه کنیم؛ زیرا که چارۀ ما منحصر به همین حمام است. خواهشمندیم مردم این قریه را از این ناراحتی نجات دهید. زیاده مزاحمت شد، خداوند وجود شما را از هر گزند حفظ فرماید.
بسمه تعالی، تصرف در زمین غیر بدون رضایت مالک غصب و حرام است، اگر چه در صورت مباح بودن آب، غسل صحیح است.
[سؤال 9232] 5081
بسمه تعالی
محضر مبارک امام؛ سلام علیکم
خانمی هستم از خانوادۀ صاحب کتاب قصص العلماء. پنج سال قبل شوهرم فوت نمود و هم اکنون بی سرپرست، با سه بچۀ صغیر زندگی می کنم. شوهرم در زمان حیات خود 9000 متر از باغ 100000 متری خود را به بنده فروخته بود و خطی که داده بود
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 125
ـ یعنی فروش نامۀ باغ ـ را بنده گم کردم؛ البته بعد از مرگ شوهرم متوجه شدم که مفقود شده یا این که دزدیدند. از آن جا که خدا یار مستضعفان است، شوهرم در وصیت نامۀ خود خوشبختانه توضیح داده بود که «9000 متر از باغ شخصی خود را فروخته ام به زهرا خانم ـ زوجه ام ـ و وجه آن را دریافت نمودم» بچه های شوهرم که همگی وضع زندگی بسیار خوبی هم دارند، وصیت پدرشان را قبول دارند ولی باغ مرا به من نمی دهند و تصرف کردند؛ فقط یک خانۀ قدیمی که در حال ریزش است و من در آن ساکن هستم با 1000 متر محوطۀ آن، در تصرف بنده می باشد، بقیه را به زور از من گرفته اند؛ لذا عین وصیت نامۀ شوهرم را برای شما ارسال نمودم و جملۀ فروش باغ در متن وصیت نامه را با قلم قرمز مشخص نمودم و از شما می خواهم دو کلمه حکم شرعی آن را در متن وصیت نامه یا جداگانه مرقوم بفرمایید که مورد حاجت است تا شاید بتوانم حق خود را به دست بیاورم و محل گذران زندگی بنده قبلاً از فروش محصول این باغ بوده و اکنون هم هیچ گونه درآمدی ندارم و از طریق کمک دیگران زندگی می نمایم.
ضمناً 500 جلد کتاب وقفی قدیمی شوهرم در خانه ای که ساکن هستم موجود است، دستور و یا راهنمایی فرمایید تا کتاب ها را جهت استفادۀ عموم و یا طلاب، به نقطه ای ارسال نمایم.
بسمه تعالی، آنچه از مال شوهر که به طریق شرعی ثابت شود که به شما فروخته، جزو ترکه محسوب نیست و ورثه در آن حقی ندارند.
[سؤال 9233] 5082
بسمه تعالی
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، دامت برکاته
پس از عرض ارادت و دعای سلامتی برای وجود شریف امام بزرگوار، معروض می گردد:
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 126
شخصی مقداری زمین زراعتی نزد دیگری امانت می گذارد و تصریح می کند که مادامی که خودم و یا اولادم نیامده است، خودت در آن ملک حق تصرف زراعت کردن دارید، ولی حق فروش و هبه و غیره ندارید و بعد از این که خودم و یا اولادم آمدم، ملک را تحویل می گیرم. بعد از غیاب صاحب ملک، زمین توسط ارباب قریه بین دیگران تقسیم شده است و پولش را گرفته است و شخصی که زمین نزد او امانت بوده مرده است و صاحب زمین معلوم نیست زنده است یا مرده و وارث او زنده است ولی مسافرت است؛ حال وظیفۀ وارث شخصی که زمین پیش او امانت بوده چیست؟ لطفاً بیان فرمایید.
بسمه تعالی، وارث امانت دار وظیفۀ خاصی در این باره ندارد. بلی، اگر می داند زمین عدواناً فروخته شده و پول آن در ترکۀ امانت دار باقیمانده، یا چیزی در ترکه هست که با آن پول تهیه شده، ورثه حق تصرف ندارند؛ مگر بعد از ادای مال به صاحب آن.
[سؤال 9234] ----> 823
4. زنی که شوهرش از دنیا رفته است، آیا آن زن می تواند در خانۀ شوهر متوفی زندگی کند؟
بسمه تعالی، با رضایت وارثین خانه مانع ندارد.
[سؤال 9235] 5083
بسمه تعالی 13 / 12 / 1358
حضور محترم مرجع عالی قدر زعیم اسلام قائد اعظم حضرت آیت الله العظمی امام خمینی دامت برکاته
پس از عرض سلام به عرض مبارک می رساند شخصی تقریباً شصت ساله دارای دو خواهر و سه عیال و شانزده نفر اولاد و پسر بزرگ او دارای عیال و شش فرزند به غیر از نواده های دختری 29 سر عائله در سنه 1324 خدمت مرحوم حضرت آیت الله
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 127
اصفهانی در نجف اشرف به اتفاق مرحوم جناب آقای حاجی میرزا حسن موسوی حیاتی رسیده حساب اموال خود را کرده و در سنه 1336 خورشیدی از مراجعت مکه معظمه در نجف اشرف خدمت مرحوم حضرت آیت الله شاهرودی رفته و به کلیه مسائل وجوهات وارد است و تا کنون حساب های دفتری خمس سهم امام علیه السلام و زکات همه ساله مرتب بوده، او قدری زمین موروثی پدری دیم و قدری هم از زمین های جلگه دانیال از بجنورد خریداری کرده و این زمین ها به کسی تعلق نداشته به جز امام زمان علیه السلام که خود آن شخص بایر را دایر نموده که سال های اول زراعتی نمی داده و در دوآیش به وسیله میکانیزه کرایه کشت و جمع آوری می نماید، خدا می داند یک وجب ملک غصبی ندارد و همه از راه مشروع خریداری کرده و حاضر است زمین های دیم خریداری شده را هر ده هکتار به یک هکتار زمین های مصادره شده ترکمن صحرا بدهد؛ مثلاً مشاهده می شود جوانان بی تجربه جهاد سازندگی همه روزه در گالیکش و مینودشت زمین های مردم را تقسیم و همچنین زمین های بیرونی را مصادره و هرج و مرج به راه انداخته مردم را به اسلام عزیز بدبین نموده اند و البته شخص نامبرده بعد از مرحوم آیت الله شاهرودی با صلاح جناب آقای آسید اسدالله موسوی از رهبر انقلاب حضرت آیت الله العظمی امام خمینی تقلید می نماید و هر امری که فتوای امام باشد واجب دانسته و هر چند رسالۀ امام هم در دست دارد آیا ملکی که از راه مشروع جمع آوری و حتی پول آن هم مخمس شده باشد، مصادره خواهد شد یا خیر؟ جواب مرحمت و در زیر این نامه مرقوم دارید، محل حاجت است.
بسمه تعالی، املاکی که به طریق شرعی ملک کسی شده دیگران حق تصرف ندارند مگر با اجازۀ او.
[سؤال 9236] ----> 3279
2. دولت بعضی از جاها زمین و ساختمان و دکان را خراب می کند و خیابان
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 128
درست می کند، مالک زمین و ساختمان و دکان راضی نیست؛ زیرا قیمت واقعی و عرفی نمی دهند، در این صورت پیمانکار از دولت پول می گیرد خیابان درست می کند، بنابراین گرفتن پول برای پیمانکار جایز است یا خیر؟
بسمه تعالی، تصرف در ملک مشروع غیر، منوط به اجازۀ مالک یا ولیّ امر است.
[سؤال 9237] 5084
بسمه تعالی
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، دام ظله العالی
1. آیا اگر زیر زمین های مزروعی یک قطعه زمین چمن زار باشد که سال ها حیوانات از چراگاه آن استفاده نموده و سابقۀ زمین زراعتی نداشته حالا اگر شخصی که وارث زمین چمن زار می باشد این زمین چمن زار قسمت خود را برای زراعت آماده کند جویی که برای آب دادن آن استفاده نماید از کدام زمین استفاده نماید، آیا می تواند در زمین های مزروعی کسی دیگر جویی حفر نماید برای آب دادن زمین خود که تازه احداث نموده یا نمی تواند؟ آیا شرعاً زمین های مزروعی بالای چمن زار مربوط به صاحب این زمین جدیدالاحداث نمی باشد؟
2. آیا این زمین جدیدالاحداث به فرض که جوی آب حق داشته باشد از همان زمین زراعتی که بالای آن قرار گرفته یا از زمین های دیگر که قدری فاصله دارد با این زمین جدیدالاحداث یا این زمین جدیدالاحداث بالمناصفه از هر دو طرف حق دارد که زیر زمین های زراعتی بالا قرار گرفته یا از یک طرف دیگر حق دارد.
بسمه تعالی، زمین چمن اگر مالک شرعی دارد اختیار آن با مالک است و اگر از موات اصلی شمرده می شود و حریم ملک دیگری نیست دیگران می توانند آن را احیا کنند و در هر صورت تصرف در ملک دیگری برای حفر جوی آب منوط به اجازۀ مالک است.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 129
[سؤال 9238] 5085
بسمه تعالی 25 / 6 / 1361
محضر مبارک حضرت نایب الامام، امام خمینی، دامت افاضاته
محترماً به شرف عرض می رسانم که مسأله ای برای ما پیش آمده است که در حل آن مانده ایم، لذا بدین وسیله از شما تقاضای پاسخ می نماییم.
ما سه برادر و دو خواهر هستیم که پدر ما در زمان پیروزی انقلاب دار فانی را وداع گفت. پدر ما قبل از وفات خود باغی را از پدر بزرگم (پدر خودش) خریده و بهایش را پرداخته است، لذا پدرم به خاطر قدرشناسی از پدر بزرگم و این که کمکی به او شود، به او گفته بود که تا موقعی که زنده هستی، باغ در اختیار خودت باشد و از آن استفاده کن. لیکن اجل به وی مهلت نداد و خود زودتر از پدر به ابدیت شتافت و حال چهار سال از وفات پدرم می گذرد، ولی پدر بزرگم باغ را که مال پنج نوۀ یتیم و صغیر او می باشد رد نکرده است و محصول آن را که عبارت است از پسته، زردآلو، انگور و چند میوۀ دیگر، یا می فروشند و یا استفاده می کنند. لذا این جانب که فرزند بزرگ پدرم هستم و حالا کبیر شده ام، پس از مذاکراتی که با پدر بزرگم انجام دادم و اثری نیافت، حالا این موضوع را به حضرت عالی عرض می کنم تا شما من را راهنمایی فرمایید که آیا پدر بزرگم شرعاً حق استفاده از باغ و محصول آن را دارند یا نه؟ و اگر حق ندارند، وضع محصول چهار سال پیش آن چگونه است؟
از خداوند متعال، پیروزی اسلام و طول عمر رهبر عزیزمان را خواستارم.
بسمه تعالی، آنچه که ملک پدر شما در حین فوت او بوده، جزو ترکۀ او محسوب می شود و پس از کسر بدهی و وصیت، باقی مانده به ورثه می رسد و پدر میت از ترکۀ فرزندش یک ششم ارث می برد، و باغ اگر ملک پدر شما بوده، جدّ شما مازاد بر سهم الارث خود از باغ را باید به سایر ورثه برگرداند و نسبت به گذشته نیز ضامن است.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 130
[سؤال 9239] 5086
بسمه تعالی
دفتر محترم حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، سلّمه الله تعالی، ضمن آرزوی سلامتی و تندرستی وجود مبارک رهبر عظیم الشأن و محبوب و بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران، متمنی است به مسأله زیر ـ که مورد سؤال عده ای از کارکنان شرکت قرار گرفته ـ پاسخ مرحمت فرمایید.
آیا مدیریت و شورای اسلامی کارخانه یا هر مؤسسه ای می تواند به عناوینی شبیه کمک به جنگ زدگان، بدون کسب رضایت از کارکنان، مبلغی از حقوق آنان را قبل از پرداخت، برداشت نمایند؛ در صورتی که به این نحوه، عده ای معترض و رضایت خاطر ندارند؟
بسمه تعالی، نسبت به حقوق کارکنان باید طبق قرارداد عمل شود.
[سؤال 9240] ----> 6686
3. مالکی مغازه ای را طبق قراردادنامه ای با گواهی چند نفر که زیر قراردادنامه را امضا کرده اند، به کسی در قبال ماهی فلان مبلغ اجاره می دهد و مستأجر از روی این قراردادنامه اجارۀ هر ماه را طی چک به نام خود مالک پرداخته و مالک آن ها را وصول می نماید. حال مالک از موقعیت اسلامی سوء استفاده نموده و شکایت نموده و ادعا می کند که من راضی نیستم و شما به غصب در مغازۀ من نشسته ای؛ آیا شکایت و ادعای مالک با در نظر گرفتن دریافت اجاره بها از نظر شرع مقدس اسلام درست است یا نه؟
بسمه تعالی، اگر شکایت و ادعایی دارد، می تواند در دادگاه های شرعی مطرح کند.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 8صفحه 131