شرایط فهم قرآن

‏‏شرایط فهم قرآن‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏طهارت روح و کشف سرّ الهی‏‏ ‏

‏‏انت اذاکنت ذا قلب منوّر بالأنوار الالهیة وذا روح مستضیء بالأشعة‏‎ ‎‏الروحانیة، واضاء زیت قلبک ولو لم تمسسه نار التعالیم الخارجیة،‏‎ ‎‏و کنت مستکفیاً بالنور الباطنی الذی یسعی بین یدیک لانکشف‏‎ ‎‏لک سرالکتاب الالهی، بشرط الطهارة اللازمة فی مسّ الکتاب‏‎ ‎‏الالهی، ولعرفت فی مرآة المثل الاعلی والآیة الکبری حقیقة الکلام‏‎ ‎‏الالهی و غایة تکلمه تعالی، وان مراتب الوجود و عوالم الغیب‏
‏‎

‏‏والشهود کلام الهی خارج بالهواء الذی هو المرتبة العمائیة من‏‎ ‎‏مرتبة الهویة الغیبیة، نازل من سماء الالهیة للحب الذاتی لاظهار‏‎ ‎‏کماله والتجلی باسمائه و صفاته لکی یعرف شأنه.‏‎[1]‎‏(148)‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏طهارت از رجس طبیعت برای درک حقایق قرآن ‏

‏‏فإن للقرآن منازل و مراحل و ظواهر و بواطن، ادناها مایکون فی‏‎ ‎‏قشور الألفاظ و قبور التعینات. کما ورد: ‏‏ان للقرآن ظهراً و بطناً و حدّاً و‏‎ ‎‏مطلعاً.‏‎[2]‎

‏‏    ‏‏و هذا المنزل الأدنی  رزق المسجونین فی ظلمات عالم الطبیعة؛‏‎ ‎‏ولا یمسّ سائر مراتبه الاّ المطهّرون من ارجاس عالم الطبیعة‏‎ ‎‏وحدثه، والمتوضّؤون بماء الحیاة من العیون الصافیة، والمتوسّلون‏‎ ‎‏بأذیال اهل بیت العصمة و الطهارة، والمتصلون بالشجرة المبارکة‏‎ ‎‏المیمونة، والمتمسکون بالعروة الوثقی التی لاانفصام لها، والحبل‏‎ ‎‏المتین الذی لا نقض له، حتی لایکون تأویله او تفسیره بالرأی و من‏‎ ‎‏قبل نفسه، فانه لا یعلم تأویله الااللّه والراسخون فی العلم.‏‎[3]‎‏(149)‏

‏
‏‎

‏‏شرح صدر، گشایش باب تأویل‏

‏‏واعلم ان من أجلّ مایرد علی السالک بقدم المعرفة الی اللّه من عالم‏‎ ‎‏الملکوت، واعظم ما یفاض علی المهاجر من القریة الظالم اهلها من‏‎ ‎‏حضرة الجبروت، واکرم خلعة البست علیه بعد خلع نعل الناسوت‏‎ ‎‏من ناحیة الوادی المقدس والبقعة المبارکة، و احلی ما یذوقه‏‎ ‎‏من الشجرة المبارکة فی جنّة الفردوس بعد قلع الشجرة الملعونة من‏‎ ‎‏عالم الطبیعة: انشراح صدره لأرواح المعانی و بطونها و سر الحقائق‏‎ ‎‏و مکنونها، وانفتاح قلبه لتجریدها عن قشور التعینات و بعثها من‏‎ ‎‏قبور الهیئات المظلمات، و رفضها لغبار عالم الطبیعة و ارجاعها من‏‎ ‎‏الدنیا الی الآخرة، و خلاصها من ظلمة التعین الی نورانیة الإِرسال، و‏‎ ‎‏من درکات النقص الی درجات الکمال.‏

‏‏     و من هذه الشجرة المبارکة  والعین الصافیة انفتاح  ابواب‏‎ ‎‏التأویل لقلوب السالکین و الدخول فی مدینة العلماء‏‎ ‎‏الراسخین.‏‎[4]‎‏(150)‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏تجلّی قرآن بر اثر پاکی درون ‏

‏‏«اعلم انه کما ان للکتاب التدوینی الإِلهی بطونا سبعة باعتبار و‏‎ ‎‏سبعین بطنا بوجه، لا یعلمها الا اللّه والراسخون فی العلم، ولا یمسّها‏‎ ‎
‏‎

‏‏الاّ المطهّرون من الاحداث المعنویة و الأخلاق الرذیلة السیئة‏‎ ‎‏والمتحلّون بالفضائل العلمیة و العملیة، و کل من ‏‏[‏‏کان‏‎ ‎‏]‏‏تنزهه و‏‎ ‎‏تقدسه اکثر کان تجلی القرآن له اکثر و حظّه من حقائقه اوفر، کذلک‏‎ ‎‏الکتب التکوینیة الإِلهیة الأنفسیة والآفاقیة حذواً بالحذو و نعلاً‏‎ ‎‏بالنعل. فإِن لها بطونا سبعة أو سبعین لا یعلم تأویلها و تفسیرها إلاّ‏‎ ‎‏المنزّهون عن ارجاس عالم الطبع و احداثها، و لا یمسّها إلاّ‏‎ ‎‏المطهّرون فإنّها أیضاً نازلة من الرب الرحیم.‏

‏‏     ‏‏فجاهد أیّها المسکین فی سبیل ربک و طهّر قلبک و اخرج من‏‎ ‎‏حیطة الشیطان، و ارق و اقرأ کتاب ربک ورتّله ترتیلاً و لا تقف عند‏‎ ‎‏قشره.»‏‎[5]‎‏(151)‏

‏‏*  *  *‏

‏‎ ‎

‏‎

• تو اگر دارای قلبی روشن به انوار خدایی و روحی پرتو گرفته از شعاعهای روحانی باشی و قلبت بدون بهره گیری از تعالیم خارجی روشن شده باشد و از نور باطنی که پیشاپیش تو در حرکت است بهره مند باشی سرّ و حقیقت کتاب الهی به شرط داشتن طهارت لازم در مسّ حقایق قرآن، برای تو کشف گردد و در آینه مَثَل اعلی و آیت کبری، حقیقت کلام الهی و غایت تکلم حق تعالی را می شناسی و خواهی دانست که مراتب وجود و عوالم غیب و شهود کلام الهی هستند که به وسیلۀ هوایی که مرتبۀ «عماء» است از مرتبۀ هویت غیبی خارج شده است؛ و به دلیل حبّ ذاتی که حق برای اظهار کمال و تجلّی به اسما و صفات داشته از آسمان الهی نازل گشته تا شأن و مقام او شناخته شود.
• )) تفسیر صافی؛ ج 1، ص 30؛ تفسیر عیّاشی؛ ج 1، ص 22.
• برای قرآن منازل و مراحل و ظواهر و باطنهایی است که پایین ترین مرحلۀ آن در پوستۀ الفاظ و گورهای تعیّنات قرار دارد، چنانچه در حدیث آمده است: «همانا برای قرآن ظاهری و باطنی و حدّی و مطلعی است».  و این آخرین منزل بهرۀ زندانیان در تاریکیهای عالم طبیعت است و مراتب دیگر آن، برای کسانی است که از پلیدیها و آلودگیهای عالم طبیعت پاک گشته اند و با آب زندگی از چشمه های صاف و زلال وضو گرفته اند، به دامن اهل بیت عصمت و پاکی چنگ زده اند، به درخت مبارک میمون پیوسته اند، به دستاویز محکمی که بریده   نمی شود متمسّک گشته اند و به ریسمان محکمی که پاره نمی شود دست زده اند تا تأویل و تفسیر آنان بر پایه رأی و از پیش خود ساخته نباشد زیرا تأویل قرآن را جز خدا و پایداران در دانش نمی دانند.
• و بدانکه برترین چیزی که بر سالک به سوی حق با قدم معرفت از عالم ملکوت وارد می شود و بزرگترین چیزی که بر مهاجر سرزمین ستمگران از حضرت جبروت افاظه می گردد و نفیس ترین خلعتی که پس از در آوردن لباس خاکی از طرف وادی مقدس و بقعۀ مبارکه بر او پوشانده می شود و شیرین ترین چیزی که پس از کندنِ رختِ ملعون عالم طبیعت از شجرۀ مبارکه در بهشت فردوس می چشد، گشایش سینۀ او برای ارواح معانی و بطون آن و سرّ حقایق و مکنون آن می باشد؛ و قلب او برای تجرید از پوستۀ تعیّنات و برخاستن از گورستان هیأتهای تاریک گشوده می گردد و گرد و غبار عالم طبیعت را از خود به دور می افکند و از دنیا به آخرت رجوع می کند و از تاریکی تعیّن به نورانیّت ارسال می رسد و از درکات نقص به درجات کمال راه پیدا می کند؛ و از این درخت مبارک و چشمۀ زلال دربهای تأویل برای دلهای سالکین گشوده می شود و در شهر دانشمندان راسخ وارد می شود.
• بدان همان طور که کتاب تدوینی الهی از جهتی هفت بطن و از جهت دیگر هفتاد بطن دارد که جز خدا و پایداران در علم آن را نمی دانند و جز پاک شدگان از آلودگیهای معنوی و اخلاق پست و زشت و آراستگان به فضیلتهای علمی و عملی آن را درنمی یابند و هرکس پاکی و بی آلایشی او بیشتر باشد تجلّی قرآن برای او بیشتر و بهرۀ او از حقایق قرآن فراوانتر است، همچنین کتابهای تکوینی الهی انفسی و آفاقی مو به مو مثل آن است و دارای هفت بطن و هفتاد بطن می باشد که تأویل و تفسیر آن را جز پاک شدگان از پلیدیها و آلودگیهای عالم طبیعت نمی دانند و غیر از پاکان به آن دست پیدا نمی کنند چون ایشان نیز از نزد پروردگار رحیم نازل شده اند.  پس ای مسکین! در راه پروردگارت مجاهده کن و دلت را پاک گردان و آن را از تسلط شیطان رها ساز و بالا برو و بخوان کتاب پروردگارت را و آن را با تأمّل بخوان و در حدّ پوستۀ آن توقّف مکن.