اهمیّت قرائت قرآن
تلاوت قرآن، وصیت رسول اکرم(ص)
یکی از وصایای رسول اکرم ـ صلّی اللّه علیه و آله ـ وصیت به تلاوت قرآن است؛ و فضل تلاوت و حفظ و حمل و تمسک و تعلم و مداومت و مزاولت و تدبر در معانی و اسرار آن بیش از آن است که به فهم قاصر ما درست آید؛ و آنچه از اهل بیت عصمت ـ علیهم السلام ـ در خصوص آن وارد شده است، در این اوراق نگنجد؛ و ما به بعض آن قناعت کنیم.
کافی بِإسناده عَن أَبی عَبْدِاللّه ـ علیه السلام ـ قالَ: اَلْقُرآنُ عَهْدُاللّه إلٰی خَلْقِهِ؛ فَقَدْ یَنْبَغی لِلْمَرْءِ الْمُسْلِمِ أَنْ یَنْظُرَ فی عَهْدِهِ وَ أَنْ یَقْرَاَ مِنْهُ فی کُلِّ یَوْمٍ خَمْسینَ آیَةً فرمود: « قرآن عهد خداوند است به سوی بندگان؛ همانا سزاوار است که هر مرد مسلمانی در هر روز به آن عهد نظر کند و از آن پنجاه آیه قرائت کند».
وَ بِإِسْنادِهِ عَنْ الزُّهریِّ قالَ سَمِعْتُ عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ ـ عَلَیْهِمَاالسَّلام ـ یَقولُ: آیاتُ الْقرآنِ خَزائِنُ؛ فَکُلَّما فُتِحَتْ خَزینَةٌ، یَنْبَغی لَکَ أَنْ تَنْظُرَفیها؛ « فرمود حضرت سجّاد ـ علیه السلام ـ که آیات قرآن
کتابقرآن کتاب هدایت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 89
خزانه هایی است؛ پس هر وقت گشوده شد خزینه ای، سزاوار است که نظر کنی در آن».
تدبّر در قرآن
و ظاهر این دو حدیث آن است که تدبر در آیات آن و تفکر در معانی آن خوب است بکنند؛ و تدبر و تفکر در آیات محکمۀ الهیّه و فهم معارف و حِکَم و توحید و تفرید از آن نمودن غیر از تفسیر به رأی است که منهیٌ عنه است. در مقابل اصحاب رأی و اهوای فاسده، بدون تمسک به اهل بیت وحی که مختص به مخاطبۀ کلام الهی هستند؛ چنانچه در محالّ خود ثابت است و تفصیل در این مقام بی موقع؛ و کفایت می کند قول خدای تعالی: أفَلاٰ یَتَدَبَّرُونَ الْقرءانَ أَمْ عَلیٰ قُلوبٍ أَقْفالُها.
درجات قاریان نسبت به قرائت
و در اخبار امر به رجوع به آن و تدبر در معانی آن بسیار وارد است؛ حتی از جناب امیر المؤمنین ـ علیه السلام ـ نقل است که فرمود: «خیری نیست در قرائتی که از روی تفکر نباشد».
وَ بِإسْنادِهِ عَنْ أَبی جَعْفَرٍ ـ علیه السّلام ـ قالَ: قالَ رَسُولُ اللّه ، صلّی اللّه علیه و آله: مَنْ قَرَأَ عَشْرَ آیاتٍ فی لَیْلَةٍ، لَمْ یُکْتَبْ مِنَ الْغافِلینَ. وَ مَنْ قَرَأَ خَمْسَین آیَةً، کُتِبَ مِنَ الذّاکِرینَ. وَ مَنْ قَرَأَ مِائَةَ آیَةٍ، کُتِبَ مِنَ الْقانِتینَ. وَ مَنْ قَرَأَ مِائَتَی آیةٍ. کُتِبَ مِنَ الْخاشِعینَ. وَ مَنْ قَرَأَ ثَلاثَ مِائَةِ آیةٍ، کُتِبَ مِنْ الْفائِزینَ. وَ مَنْ قَرَأَ خَمْسَ مِائَةِ آیةٍ. کُتِبَ مِنَ الْمُجْتَهِدینَ. وَ مَنْ قَرَأَ أَلْفَ آیةٍ، کُتِبَ لَهُ قِنْطارٌ مِنْ بِرٍّ: الْقِنْطارُ خَمْسَةَ عَشَرَ أَلْفَ(خَمْسونَ أَلْفَ) مِثْقالٍ مِنْ ذَهَبٍ؛ وَالْمِثقالُ أَرْبَعَةٌ وَ عِشْرونَ قیراطاً: أَصْغَرُها مِثْلُ جَبَلِ أُحُدٍ، وَ أَکْبَرُها ما بَیْنَ السَّماءِ و الأَرْضِ.
کتابقرآن کتاب هدایت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 90
ثواب قرائت قرآن
و در اخبار کثیره، قضیۀ تمثل قرآن به صورت نیکویی، و شفاعت نمودن آن از اهل خود و قرائت کنندگان وارد است، که از ذکر آنها صرف نظر کردیم؛ و در حدیث است: «مؤمنی که قرائت قرآن کند در حال جوانی، داخل شود قرآن به گوشت و خون او؛ و او را خداوند با سفرای کرام نیکوکار قرار دهد؛ و قرآن پناه اوست در قیامت و در محضر حق گوید: « خداوندا، هر عاملی اجر عملش را گرفت غیر از عامل به من، پس بهترین عطایای خود را به او برسان». پس خدای تعالی به او بپوشاند دو حلّه از حلّه های بهشتی و بر سر او تاج کرامت نهد. پس خطاب شود: « آیا راضی شدی؟» قرآن عرض کند: « من امید بیشتر داشتم.» پس امن و امان را به دست راست او دهند و خلد را به چپ؛ پس داخل بهشت شود و به او گفته شود: «قرائت کن و بالا بیا درجه ای». پس به قرآن خطاب شود: « آیا او را به مقامات رساندیم و تو راضی شدی؟» عرض کند: آری».
استقرار صورت قرآن در قلب
فرمود حضرت صادق ـ علیه السلام ـ که «کسی که قرآن را بسیار قرائت کند و با او عهد تازه کند به مشقت کشیدن در حفظ آن، دو اجر به او عطا فرماید»؛ و از این حدیث شریف معلوم شود که مطلوب در تلاوت قرآن شریف آن است که در اعماق قلب انسان تأثیر کند و باطن انسان صورت کلام الهی گردد، و از مرتبۀ ملکه به مرتبۀ تحقق رسد؛ و اشاره به این فرموده آنجا که فرماید: «جوان مؤمن اگر قرائت کند، قرآن در گوشت و خون او وارد شود.»
کتابقرآن کتاب هدایت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 91
و این کنایه از آن است که صورت قرآن در قلب مستقر و جایگزین گردد به طوری که خود باطن انسان، کلام اللّه مجید و قرآن حمید گردد به اندازۀ لیاقت و استعدادش؛ و در حَمَلۀ قرآن کسی است که باطن ذاتش تمام حقیقت کلام جامع الهی است و خودْ قرآن جامع و فرقان قاطع است؛ مثل علی بن ابیطالب ـ علیه السلام ـ و معصومین از وُلد طاهرینش (ع) که سراپا تحقق به آیات طیبات الهیه هستند؛ و آنها آیات اللّه عظمی و قرآن تامّ و تمام هستند. بلکه در تمام عبادات این معنا مطلوب، و یکی از اسرار بزرگ و عبادات و تکرار آن همین تحقق به حقایق عبادات است، و متصور شدن باطن ذات و قلب است به صورت عبادت.(121)
* * *
تحقق باطن ذات قاری به ذکر خدا
کسی که خود را عادت داد به قرائت آیات و اسمای الهیّه از کتاب تکوین و تدوین الهی، کم کم قلب او صورت ذکری و آیه ای به خود گیرد، و باطن ذات محقّق به ذکر اللّه و اسم اللّه و آیت اللّه شود؛ چنانچه «ذکر» به رسول اکرم و علی بن ابیطالب ـ صلوات اللّه علیهما و آلهما ـ و «اسماء حسنی» به ائمۀ هدی و «آیت اللّه » نیز به آن بزرگواران تفسیر و تطبیق شده؛ آنها آیات الهیّه و اسماء اللّه حسنی و ذکر اللّه اکبرند؛ و مقام «ذکر» از مقامات عالیۀ بزرگی است که به حوصلۀ بیان و به حیطۀ تقریر و تحریر بر نیاید؛ و کفایت کند برای اهل معرفت و جذبۀ الهیّه و اصحاب محبّت و عشق، آیۀ شریفۀ الهیّه که می فرماید: فَاذْکُرُونی اَذْکُرْکُمْ؛ و می فرماید خدای تعالی به موسی: یا موسی، اَنَا جَلیسُ مَنْ
کتابقرآن کتاب هدایت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 92
ذَکَرَنی و در روایت کافی رسول خدا فرماید: مَن اَکْثَرَ ذِکْرَاللّه اَحَبَّهُ اللّه .(122)
* * *
سفارش به قرائت
در قرآن کریم وقتی که ظاهراً اوّل آیه ای که بر پیغمبر اکرم وارد شده است هم، قرائت را توصیه کرده است. (123)
6 / 10 / 59
* * *
توصیه به قرائت
اول آیه ای که به رسول اکرم، به حسب روایات و تواریخ، وارد شده است، آیۀ إقرَأ بِاسْمِ رَبِّکَ است. این آیه اولین آیه ای است که به حسب نقل، جبرئیل بر رسول اکرم خوانده است و از اول به «قرائت» و به تعلم دعوت شده است. إِقرَأ بِاسمِ رَبِّکَ الذَّی خَلَق.(124)
11 / 3 / 60
* * *
تأثیر قرائت بدون معرفت
فرزندم با قرآن ـ این بزرگ کتاب معرفت ـ آشنا شو، اگرچه با قرائت آن؛ و راهی از آن به سوی محبوب باز کن و تصوّر نکن که قرائت بدون معرفت اثری ندارد که این وسوسه شیطان است، آخر، این کتاب از طرف محبوب است برای تو و برای همه کس و نامۀ محبوب، محبوب است اگرچه عاشق و محبّ مفاد آن را نداند
کتابقرآن کتاب هدایت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 93
و با این انگیزه حبِّ محبوب که کمال مطلوب است به سراغت آید و شاید دستت گیرد.(125)
8 / 2 / 61
* * *
کتابقرآن کتاب هدایت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 94