بخش اول: هویّت قرآن

جهان شمولی قوانین قرآن

 

 

جهان شمولی قوانین قرآن 

‏ما گواه از خرد داریم بر اینکه قانون اسلام امروز هم برای تمام‏‎ ‎‏بشر قانون است و باید همه بر آن به ناچار گردن بنهند، پس از آنکه‏‎ ‎‏به حکم روشن عقل برای بشر قانون لازم است و جهان وجهانیان‏‎ ‎‏نیازمند به دستور و قانونند و کشورهای جهان را بدون قانون‏‎ ‎‏اداره نتوان کرد. می گوییم: خدای جهان آیا حق قانونگذاری برای‏‎ ‎‏بشر دارد یا ندارد؟ اگر بگویید ندارد، علاوه بر آنکه بر خلاف‏‎ ‎‏حکم خرد سخن راندید و خدا را بی ارج شمردید، می گوییم: پس‏‎ ‎‏چرا در قرآن و دیگر کتابهای آسمانی برای بشر قانون فرستاد‏‎ ‎‏و برخلاف وظیفۀ خود رفتار کرد. ناچار باید بگوییم: خدا‏‎ ‎‏حق قانونگذاری دارد. در این صورت آیا او بهتر می تواند‏‎ ‎‏قانونگذاری کند یا بشر؟ ناچار باید گفت: او. در این صورت‏‎ ‎‏آیا قانونی که در اسلام گذاشته برای همه بشر و در این زمان‏‎ ‎‏عملی است یا نه؟ اگر عملی نیست چرا تکلیف بشر را در زمانهای‏‎ ‎‏پیش معین کرده و در این زمان آنها را سرخود نموده؟ چه دوستی‏‎ ‎‏با مردمان سابق داشته و چه دشمنی با ماها دارد که برای آنها‏‎ ‎‏قرآن با آنهمه قوانین بزرگ فرستاده و تکلیف آنها را در تمام‏

کتابقرآن کتاب هدایت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 23

‏جزئیات زندگی معین کرده؛ ولی ما را به خود وا گذاشته تا هر‏‎ ‎‏کاری خواهیم بکنیم و از هر راهی خواهیم برویم، آیا دانش خدا‏‎ ‎‏این زمان کمتر است و اروپاییان و اعضای مجلس و پارلمانها از‏‎ ‎‏خدا بهتر قانون سازی می کنند که آنها را به خودشان واگذاشته، یا‏‎ ‎‏آنکه با بشر لج کرده و خود را وظیفه دار قانون و دادگستری‏‎ ‎‏نمی داند؟(30)‏

*  *  *

‏ ‏

‏ ‏

قرآن، در بردارندۀ قوانین کلّی 

‏قانونهای کلّی اساسی مانند قانون مالیات و قانون قضا و قانون نظام‏‎ ‎‏و قانون ازدواج و طلاق و قانون میراث و قانون معاملات از قبیل:‏‎ ‎‏تجارت و اجاره و صلح و هبه و مزارعه و شرکت و مانند آنها و‏‎ ‎‏قانون ثبت و قانون مجازات عمومی مانند: حدود و قصاص و قانون‏‎ ‎‏تبلیغات و قانون جلوگیری از منکرات مانند: شرب مسکرات و‏‎ ‎‏قماربازی و ساز و نواز و زنا و لواط و سرقت و خیانت و قتل و‏‎ ‎‏غارت و قانون تطهیر و تنظیف و قانون کلی عبادات مانند: نماز و‏‎ ‎‏روزه و حج و وضو و غسل و امثال آنها، همه در قرآن وارد‏‎ ‎‏است.(31)‏

*  *  *

‏ ‏

‏ ‏

اجتماعیات و عبادیات در قرآن 

‏قرآن و کتابهای حدیث، که منابع احکام و دستورات اسلام است،‏‎ ‎‏با رساله های عملیه، که توسط مجتهدین عصر و مراجع نوشته‏‎ ‎‏می شود، از لحاظ جامعیت و اثری که در زندگانی اجتماعی‏‎ ‎‏می تواند داشته باشد بکلی تفاوت دارد. نسبت اجتماعیات قرآن با‏‎ ‎‏آیات عبادی آن، از نسبت صد به یک هم بیشتر است.(32)‏

‏ ‏

‏ ‏

‏ ‏

‏ ‏


کتابقرآن کتاب هدایت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 24

قرآن تبیان همه چیز

‏قرآن مجید و سنّت، شامل همۀ دستورات و احکامی است که بشر‏‎ ‎‏برای سعادت و کمال خود احتیاج دارد. در ‏‏کافی‏‏ فصلی است به‏‎ ‎‏عنوان «تمام احتیاجات مردم در کتاب و سنت بیان شده است»‏‎[1]‎‎ ‎‏و «کتاب» یعنی قرآن، تبِیانُ کُلِّ شی ءٍ‏‎[2]‎‏ است. روشنگر همه چیز و‏‎ ‎‏همۀ امور است. امام سوگند یاد می کند (طبق روایات) که تمام‏‎ ‎‏آنچه ملت احتیاج دارد در کتاب و سنت است و در این شکی‏‎ ‎‏نیست.(33)‏

‏ ‏

‏ ‏

‏ ‏

*  *  *

‏ ‏

‏ ‏

قرآن و سنّت حاوی همۀ نیازها

‏انبیا هم همان چیزهایی که مربوط به روح و مربوط به‏‎ ‎‏مقامات عقلیه و مربوط به مراکز غیبیه است برای ما بیان کرده اند؛‏‎ ‎‏و قرآن هم بیان کرده است و اهلش می دانند؛ و هم آن چیزهایی‏‎ ‎‏که وظایف شخصیه است و دخیل در ترقیات انسان و تکامل انسان‏‎ ‎‏است، در سنت و در کتاب بیان شده است؛ و هم آن چیزهایی‏‎ ‎‏که مربوط به اجتماع است و امور سیاسی است و امور اجتماعی‏‎ ‎‏است و راجع به تنظیم و تربیت اجتماع است، بیان فرموده‏‎ ‎‏است.(34)‏

10 / 8 / 56 

*  *  *

‏ ‏

‏ ‏

قرآن، مربّی انسانها

‏کتابی است که آدمی باید از اینجا تا آخر دنیا و تا آخر مراتب‏‎ ‎‏حرکت بکند، یک همچو کتابی است که هم معنویات انسان را‏

کتابقرآن کتاب هدایت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 25

‏درست می کند و هم حکومت را درست می کند. همه چیز توی‏‎ ‎‏قرآن هست.(35)‏

29 / 11 / 56 

*  *  *

‏ ‏

‏ ‏

فرق قوانین الهی با قوانین بشری 

‏فرق مابین اسلام و سایر قوانینی که در دنیا هست ـ قوانین الهی را‏‎ ‎‏نمی گویم، آنها الآن منسوخ است، آنها هم همان طور بوده که اسلام‏‎ ‎‏بوده ـ فرق مابین اسلام و آن چیزهایی که از جانب خدا برای تربیت‏‎ ‎‏بشر آمده است با آن چیزهایی که به دست بشر درست شده است،‏‎ ‎‏یک فرق اساسی این است که آنچه بشر درست کرده است یک‏‎ ‎‏جنبۀ ضعیف را ملاحظه کرده است؛ مثلاً قوانینی وضع کرده اند از‏‎ ‎‏برای اینکه حفظ نظم بکنند، حفظ انتظامات بکنند. قوانینی وضع‏‎ ‎‏کرده اند که مال همین معاشرت دنیاست و کیفیت سیاست دنیوی.‏‎ ‎‏ابعاد دیگری که بشر دارد هیچ مورد توجه قواعدی یا قوانینی که‏‎ ‎‏بشر درست کرده است، هیچ متوجه او نیست.‏‏(36)‏

14 / 11 / 57 

*  *  *

‏ ‏

‏ ‏

قرآن و سعادت دنیا و آخرت 

‏«قرآن کریم»ی که سعادت همۀ بشر را بیمه کرده است. «قرآن‏‎ ‎‏کریم»ی که هر کس در زیر بیرق او واقع بشود در دنیا و آخرت‏‎ ‎‏سعید است.(37)‏

19 / 11 / 57 

*  *  *

‏ ‏

‏ ‏

قرآن، معلّم انسانها 

‏انسان همه چیز است و باید همۀ احتیاجاتش را قرآن تأمین بکند.‏

کتابقرآن کتاب هدایت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 26

‏انسان یک اعجوبه ای است که همۀ عالم است؛ و قرآن یک‏‎ ‎‏اعجوبه ای است که ادارۀ انسان را به همۀ اقشار می کند. در عین‏‎ ‎‏حالی که فقیه درست می کند، حکیم درست می کند، فیلسوف‏‎ ‎‏درست می کند، شمشیرزن درست می کند، جنگجو درست‏‎ ‎‏می کند.(38)‏

‏ ‏

‏ ‏

‏ ‏

11 / 12 / 57 

*  *  *

‏ ‏

‏ ‏

مادیات و معنویات در قرآن 

‏ [‏‏قرآن‏‏]‏‏ کتاب تعمیر مادیت نیست؛ همه چیز است. انسان را به تمام‏‎ ‎‏ابعاد تربیت می کند. مادیات را قبول دارد در پناه معنویات؛ و‏‎ ‎‏مادیات را تَبَع معنویات قرار می دهد.(39)‏

8 / 3 / 58 

*  *  *

‏ ‏

‏ ‏

تأمین رفاه مردم در قرآن 

‏خداوند تمام ابعاد انسان را آفریده است و توجه به آن دارد، انسان را‏‎ ‎‏با همۀ ابعادش می خواهد تربیت بکند. دیگر در این جهت مابین‏‎ ‎‏ادیان فرقی نیست، همۀ ادیان برای تربیت بشر آمده اند. اسلام همین‏‎ ‎‏معنا که گفته شد، در احکامش، در قرآن، در حدیث، همۀ این مسائل‏‎ ‎‏که من تذکر بعضی اش را دادم مطرح است. اسلام آنقدر به رفاه مردم،‏‎ ‎‏آسایش مردم، و اینطور ‏‏[‏‏امور‏‏]‏‏ توجه دارد و هیچ در این جهت فرقی‏‎ ‎‏مابین قشر با قشر دیگر نمی گذارد و نگذاشته است.‏‏(40)‏

24 / 2 / 58 

*  *  *

‏ ‏

قرآن، کتاب همه اعصار 

‏آنکه قانون اسلام را آورده است، خداست. خداست که محیط بر‏

کتابقرآن کتاب هدایت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 27
‎ ‎‏همه چیزهاست؛ بر همۀ اعصار است. قرآن است که کتاب همۀ‏‎ ‎‏اعصار است. دستورات رسول الله است که برای همۀ اعصار‏‎ ‎‏است.(41)‏

‏ ‏

‏ ‏

‏ ‏

25 / 3 / 58 

*  *  *

‏ ‏

‏ ‏

قرآن، نسخۀ تربیت بشر 

‏انسان غیرمحدود است و مربی انسان غیرمحدود است و نسخۀ‏‎ ‎‏تربیت انسان که قرآن است، غیرمحدود است؛ نه محدود به عالَم‏‎ ‎‏طبیعت و ماده است، نه محدود به عالَم غیب است، نه محدود به‏‎ ‎‏عالَم تجرد است، همه چیز است.(42)‏

21 / 3 / 59 

*  *  *

‏ ‏

‏ ‏

قرآن، اتصال دهندۀ معنویت به مادیت

‏اتصال معنویت به مادیت و انعکاس معنویت در همۀ جهات‏‎ ‎‏مادیت از خصوصیات قرآن است که افاضه فرموده است. قرآن‏‎ ‎‏در عین حالی که یک کتاب معنوی ـ عرفانی به آنطوری است که‏‎ ‎‏به دست ماها، به خیال ماها، به خیال جبرئیل امین هم‏‎ ‎‏نمی رسد، در عین حال یک کتابی است که تهذیب اخلاق را‏‎ ‎‏می کند، استدلال هم می کند، حکومت هم می کند و وحدت را هم‏‎ ‎‏سفارش می کند و قتال را هم سفارش می کند و این از خصوصیات‏‎ ‎‏کتاب آسمانی ماست که هم باب معرفت را باز کرده است تا‏‎ ‎‏حدودی که در حد انسان است و هم باب مادیات را و اتصال‏‎ ‎‏مادیات به معنویات را و هم باب حکومت را و هم باب خلافت را‏‎ ‎‏و همه چیز را.(43)‏

21 / 2 / 62 


کتابقرآن کتاب هدایت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 28

قرآن، جامع تمام مصالح انسانی 

‏ما یک همچو کتابی داریم که مصالح شخصی، مصالح اجتماعی،‏‎ ‎‏مصالح سیاسی، کشورداری و همۀ چیزها در آن هست. البته با آن‏‎ ‎‏تفسیرهایی که از اهل تفسیر وارد شده است و ما به رأی خودمان‏‎ ‎‏نمی توانیم قرآن را تأویل کنیم. ما باید ‏اِنَّمٰا یَعْرِفُ الْقُرٰآنُ مَنْ خُوطِبَ بِه.‎[3]‎‎ ‎‏ما از طریق وحی و از طریق وابستگان به وحی قرآن را اخذ می کنیم‏‎ ‎‏و بحمدالله از آن راه هم غنی هستیم.(44)‏

23 / 2 / 63

*  *  *

‏ ‏

‏ ‏

قرآن، راهنمای همیشگی 

‏باید بدانیم حکمت آنکه این کتاب جاوید ابدی که برای راهنمایی‏‎ ‎‏بشر به هر رنگ و ملیت و در هر قطب و قطر تا قیام ساعت نازل‏‎ ‎‏گردیده است، آن است که مسائل مهم حیاتی را چه در معنویات و‏‎ ‎‏چه در نظام ملکی زنده نگه دارد و بفهماند که مسائل این کتاب‏‎ ‎‏برای یک عصر و یک ناحیه نیست؛ و گمان نشود قصد ابراهیم و‏‎ ‎‏موسی و محمد ـ علیهم و علی آلهم السلام ـ مخصوص به زمان‏‎ ‎‏خاصی است.(45)‏

16 / 5 / 65 

*  *  *

‏ ‏

‏ ‏

قرآن، شامل همۀ معارف 

‏قرآن مشتمل بر تمام معارف است و تمام مایحتاج بشر است.(46)‏

25 / 1 / 66 


کتابقرآن کتاب هدایت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 29

کتابقرآن کتاب هدایت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 30

  • )) اصول کافی؛ ج 1، ص 59 ـ 62، کتاب «فضل العلم»، «بابُ الردّ الی الکتاب و السُنَّةِ ... و جمیع ما یحتاج الناسُ الیهِ، الاّ و قَدْ جاءَ فیه کتابٌ اَوْ سُنَّةٌ».
  • )) اشاره است به آیه 89 از سورۀ نحل: «وَ نَزَّلنا عَلَیْکَ الْکِتابَ تِبیاناً لِکُلِّ شَی ءٍ...؛ و ما بر تو قرآن را فرو فرستادیم، در حالی که روشنگر هر چیز است».
  • )) بحارالانوار؛ ج 46، ص 349.