فصل اول حقیقت و مفهوم ولایت

‏‏فصل اول ‏

‏‏ ‏

‏‏حقیقت و مفهوم ولایت ‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏ولایت، فنا کردن‏‏ ‏‏رسوم عبودیت‏

‏‏... انّ الولایة التامّة افناء رسوم العبودیّة، فهی الرّبوبیّة، التی هی‏‎ ‎‏کنه العبودیّة.‏‎[1]‎‎[2]‎‏(82)‏

‏‏***‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏ولایت، جمع شئون الهی‏

‏‏... الولایة المطلقة العلویة التی هی کلّ الشؤون الالهیّة.‏‎[3]‎‏(83)‏

‏‏***‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏ظهور الوهیت‏‏ ‏‏حقیقت ولایت‏

‏‏حقیقت خلافت و ولایت، ظهور الوهیّت است و آن اصل‏‎ ‎‏وجود و کمال آن است و هر موجودی که حظّی از وجود دارد از‏‎ ‎‏حقیقت الوهیّت و ظهور آنکه حقیقت خلافت و ولایت است‏‎ ‎‏حظّی دارد و لطیفۀ الهیّة در سرتاسر کائنات از عوالم غیب تا‏‎ ‎‏منتهای شهادت بر ناصیۀ همه ثبت است و آن لطیفۀ الهیّة حقیقت‏
‏‎

‎

‏‏وجود منبسط و نفس الرحمان و حقّ مَخْلوقٌ بِهِ است که بِعَیْنِِه باطن‏‎ ‎‏خلافت ختمیّه ولایت مطلقۀ علوّیه است.(84)‏

‏‏***‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏فیض منبسط،‏‏ ‏‏حقیقت ولایت‏

‏‏حقیقت ولایت به نزد اهل معرفت عبارت از «فیض منبسط‏‎ ‎‏مطلق» است و آن فیض، خارج از همۀ مراتب حدود و تعیّنات‏‎ ‎‏است و از آن تعبیر به «وجود مطلق» شود و فطرت به آن حقیقت‏‎ ‎‏متعلّق است اما تعلّق تبعی، چنانچه خود آن حقیقت، حقیقت‏‎ ‎‏مستظلّه است و آن را تعبیر به «ظلّ الله » کنند و آن را مشیّت مطلقه‏‎ ‎‏و حقیقت محمّدیه و علویّه دانند، و چون فطرت، فنای در کمال‏‎ ‎‏مطلق را خواهد حصول آن حقیقت، که حقیقت ولایت است،‏‎ ‎‏حصول فنای در کمال مطلق است، پس حقیقت ولایت نیز از‏‎ ‎‏فطریات است؛ و از این جهت است که در روایات شریفه «فَطَرَ الله ُ‏‎ ‎‏الَّتی فَطَرَ النّٰاسَ عَلَیْها»‏‎[4]‎‏ را گاهی تفسیر فرموده، به فطرت معرفت و‏‎ ‎‏گاهی به فطرت توحید و گاهی به فطرت ولایت و گاهی به اسلام؛‏‎ ‎‏از حضرت باقر ـ علیه السّلام ـ روایت شده که فرمود: «فِطْرَةُ الله ِ‏‎ ‎‏الَّتی فَطَرَ النّٰاسَ عَلَیْها لاٰ اِلٰهَ اِلاّ الله ، وَ مُحَمَّدٌ رَسُولُ الله وَ عَلِیٌّ‏‎ ‎‏أمیرُالْمُؤمنینَ ولی الله است و تا اینجا توحید است.»‏‎[5]‎

‏‏و این حدیث شریف شاهد مقاله ماست که ولایت از شعبۀ‏‎ ‎‏توحید است؛ زیرا که حقیقت ولایت «فیض مطلق» است و فیض‏‎ ‎‏مطلق ظلّ وحدت مطلقه است و فطرت بالذّات متوجه کمال اصلی‏‎ ‎‏و به تبع متوجه کمال ظلّی است. پس، معلوم شد که معرفت توحید‏
‏‎

‎

‏‏و ولایت از امور فطریّه است.(85)‏

‏‏***‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏ولایت، تعین اوّل اسم اعظم‏

‏‏یک روایتی هم در ‏‏[‏‏مورد‏‏]‏‏ آن هست؛ قضیۀ نقطۀ «تحت الباء»‏‎ ‎‏است؛ اما حالا این روایت چطور ‏‏[‏‏باشد‏‏]‏‏، آیا وارد شده باشد یا نه،‏‎ ‎‏شاید شواهد هم بر این باشد که چنین چیزی وارد نشده؛ لکن‏‎ ‎‏روایتی هست از حضرت امیر ـ سلام الله علیه ـ که «أَنَا نُقْطَةُ تَحْتَ‏‎ ‎‏الْباءِ» اگر این وارد شده باشد، تعبیرش این است که «باء» به معنی‏‎ ‎‏ظهور مطلق است، و تعیّن اول عبارت از مقام ولایت است. ممکن‏‎ ‎‏است مقصود امیر ـ علیه السلام ـ این معنا باشد که مقام ولایت، به‏‎ ‎‏معنای واقعی ولایت، ولایت کلّی این تعیّن اوّل است. اسم، تجلّی‏‎ ‎‏مطلق است اوّلین تعیّن، ولایت احمدی علوی است؛ و اگر هم وارد‏‎ ‎‏نشده باشد، مسأله اینطور هست که تجلّی مطلق، تعیّن اوّلش‏‎ ‎‏عبارت از مرتبه اعلای وجود است که مرتبۀ ولایت مطلقه‏‎ ‎‏باشد.(86)‏

‏‏***‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏ولایت، سرّ سببیّت‏

‏‏تمام دایرۀ وجود و تجلیّات غیب و شهود... تا اینجای از این‏‎ ‎‏سوره‏‎[6]‎‏ مذکور است؛ و همین معنا جمعاً در «بسم الله » که اسم‏‎ ‎‏اعظم است موجود است؛ و در «باء» که مقام سببیّت می باشد و‏‎ ‎‏«نقطه» که سرّ سببیّت است موجود است؛ و علی ـ علیه السّلام سرّ‏‎ ‎‏ولایت و سببیّت است، پس اوست نقطۀ تحت الباء؛ یعنی نقطۀ‏‎ ‎‏تحت الباء ترجمان سرّ ولایت است تأَمُّلْ ـ وجه تأمّل اشکالی است‏
‏‎

‎

‏‏که در حدیث است؛ والله العالم.(87)‏

‏‏***‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏حقیقت ولایت و اتحاد آن با خلافت‏

‏‏هذه الخلافة‏‎[7]‎‏ التی سمعت مقامها و قدرها و منزلها، هی حقیقة‏‎ ‎‏«الولایة». فانّ الولایة هی القرب، أو المحبوبیّة، أو التّصرف، أو‏‎ ‎‏الربوبّیة، أو النیابة؛ و کلها حق هذه الحقیقة، و سائر المراتب ظلّ و‏‎ ‎‏فی ء لها، و هی ربّ الولایة العلویّة (ع) التّی هی متّحدة مع حقیقة‏‎ ‎‏الخلافة المحمّدیّة (ص) فی النشأة الأمر و الخلق.‏‎[8]‎‏(88)‏

‏‏***‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏هیأت روحانیت‏‏ ‏‏ولایت‏

‏‏حقیقة الخلافة والولایة بمقامهما الغیبیّة التّی لا یتعیّن بتعیّن ولا‏‎ ‎‏یتّصف بصفة ولا یظهر فی مرآة لا یکون لهما هیئة روحانیّة أصلاً.‏‎ ‎‏و أمّا بمقام ظهور هما فی صور الاسماء و الصفات و انعکاس‏‎ ‎‏نورهما فی مرائی التعیّنات، هما علی هیئة کرات محیطة بعضها‏‎ ‎‏علی بعض.‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏تفاوت احاطۀ کرات روحانی با کرات حسی‏

‏‏و لکنّ الأمر فی الکرات الإلهیّة و الروحانیّة علی عکس الکرات‏‎ ‎‏الحسّیّة: فإنّ الکرات الحسّیّة قد احاط محیطها علی مرکزها، و فی‏‎ ‎‏الکرات الإلهیّة و الروحانیّة أحاط مرکزها علی محیطها؛ بل المحیط‏‎ ‎‏فیها عین المرکز باعتبار، و الفرق بین الکرات الإلهیّة و الروحانیّة أنّ‏‎ ‎‏الأولی کانت مُصمَتة؛ والثانیة مجوّفة بالتجویف الامکانی؛ و مع‏
‏‎

‎

‏‏کون الکرات الإلهیّة مصمتة، کانت إحاطتها بالکرات المحاطة‏‎ ‎‏الإلهیّة و النازلة الروحانیّة أتمّ.‏

‏‏لا تتوهّمن أنّ إلاحاطة فی تلک الکرات کالإحاطة فی الکرات‏‎ ‎‏الحسّیّة من کون بعضها فی جوف بعض و تماسّ سطوح بعضها‏‎ ‎‏بسطوح بعض. فإنّ ذلک توهّم فاسد و ظنّ باطل فاخرج عن هذا‏‎ ‎‏السجن واترک دارالحس والوهم؛ وارق إلی عالم الروحانیّات؛‏‎ ‎‏وابعث نفسک عن هذه القبور الهالک سکانها، الظالم أهلها:‏‎[9]‎

‏‏ ‏

‏‏تو را زکنگره عرش می زنند صفیر‏

‏‏ندانمت که در این دامگه چه افتادست.‏‎[10]‎‏(89)‏

‏ ‏

‏‏***‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏ولایت، باطن خلافت‏

‏‏و بما علّمناک من البیان و اتیناک من التبیان یمکن لک فهم قول‏‎ ‎‏مولی الموحدین و قدوة العارفین، أمیرالمؤمنین ـ صلوات الله علیه‏
‏‎

‎‏و علی آله اجمعین: «کُنتُ مَعَ الأنبیاءِ باطناً، وَ مَعَ رَسُولِ الله ‏‎ ‎‏ظاهراً.»‏‎[11]‎‏ فإنَّه ـ صلوات الله علیه ـ صاحب الولایة المطلقة الکلّیّة؛ و‏‎ ‎‏الولایة باطن الخلافة؛ و الولایة المطلقة الکلّیّة باطن الخلافة‏‎ ‎‏الکذائیّة؛ فهو (ع) بمقام ولایته الکلّیّة قائم علی کلّ نفس بما‏‎ ‎‏کسبت، و مع کلّ الأشیاء، معیّة قیّومیّة ظلّیة إلهیّة، ظلّ المعیّة‏‎ ‎‏القیّومیّة الحقّة الإلهیّة؛ إلاّ أنّ الولایة لمّا کانت فی الأنبیاء (ع) أکثر،‏‎ ‎‏خصّهم بالذکر.‏‎[12]‎‏(90)‏

‏‏***‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏سرّ شمول حیطۀ‏‏ ‏‏ولایت بر جمیع ذرات عالم‏

‏‏قوله ـ قدّس سرّه ـ : «بل بصنعه تصورّت...» إلی آخره.‏

‏‏إنّ لهم ـ علیهم السلام ـ مقام إطلاق المشیئة‏‎[13]‎‏ و لسائر الخلق‏‎ ‎
‏‎

‎

‏‏مقام تعیّناتها، و المُقیّدات تنزّلات المشیئة المطلقة و مظاهرها، کما‏‎ ‎‏ورد من طریقهم ـ علیهم السلام: خَلَقَ اللّٰهُ مِن نُورِنا الْعَرْشَ وَ‏‎ ‎‏الکُرْسِیَّ وَ الْجَنَّةَ وَ النّارَ وَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ.»‏‎[14]‎‏ وورد: «بِکُمْ فَتَحَ اللّٰهُ وَ‏‎ ‎‏بِکُمْ یَخْتم.»‏

‏‏فمقام الولایة المطلقة داخل فیه کلُّ من شرب من کأس الوجود‏‎ ‎‏من عوالم الغیب و الشهود شقیاً و سعیداً. کما ورد عن النبی ـ صلی‏‎ ‎‏الله علیه و آله: «آدَمُ وَ مَنْ دُونَهُ تَحْتَ لَوائی.»‏‎[15]‎‏ و من دخل فیه سلوکاً‏‎ ‎‏أیضاً فهو من اهل السعادة؛ فانّها الحصن الحصین الآمن من‏‎ ‎‏العذاب، و إن کان سلوک کلّ سالک ـ شقیّاً و سعیداً حقاً و باطلاً ـ‏‎ ‎‏إلی الولایة المُطلقة، و من باب الولایة إلی الله تعالی: إمّا إلی الرحمن‏‎ ‎‏الرحیم إن کان من المؤمنین و أصحاب السعادة، أو إلی المُضلّ و‏‎ ‎‏المُنتقم إن کان من الظالمین و اهل الشقاوة، و الکل إلی اسم اللّٰه‏‎ ‎‏الجامع «کَمَا بَدَاکُمْ تَعُودُونَ»‏‎[16]‎‏ و «إِنَّا لله وَ إِنَّا إلَیْهِ رَاجِعُونَ.»‏‎[17]‎

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏سبب قیومیت‏‏ ‏‏معصومین ـ علیهم السلام ـ بر خلق‏

‏‏فمقام ولایة اللّٰه المُطلقة مظهر اسم اللّٰه الأعظم مفتح سلسلة‏‎ ‎‏الوجود و مختمها و أوّلها و آخرها، فهی کنقطة سیّالة فی مراحل‏‎ ‎‏الوجود منها البدو و الیها الرجوع، و قوله ـ علیه السلام: «نَحْنُ‏‎ ‎
‏‎

‎‏صَنائِعُ اللّٰه وَ الْخَلْقُ صَنائِعٌ لَنا»‏‎[18]‎‏ و إن کان یفید الغایة لمکان اللام، الاّ‏‎ ‎‏أنَّ الغایة و الفاعل مُتّحدان، خصوصاً فی الفواعل المُقدّسة عن‏‎ ‎‏کدورة المادّة و لواحقها، کما هو المُبیّن فی محلّه و المُتحقّق عند‏‎ ‎‏أصحاب الحکمة المُتعالیة.‏‎[19]‎‏ فإذا کان لهم ـ علیهم السلام ـ مقام‏‎ ‎‏المشیئة المطلقة و سائر الناس تعیّناتها، کانت لهم القیمومیّة‏‎ ‎‏علی النّاس.‏‎[20]‎‏(91)‏

‏‏***‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏پیوند اقرار به توحید با اقرار به ولایت‏

‏‏«... و فاء بالعهد الازلی.» ‏

‏
‏‎

‎

‏‏فی الحضّرة العلمیّة بحسب الاعیان الثّابتة و فی الحضرة‏‎ ‎‏المشیئة المطلقة الکلیّة ثانیاً، وَ فی التّعیّن الأوّلی العقلی ثالثاً،‏‎ ‎‏ثمّ التعیّن الثّانوی الی التعیّنات الملکوتیّة من العُلیا وَ السّفلی ـ‏‎ ‎‏ای النّفوس الکلیّة الالهیّة و حضرة المثال المطلق ـ ایْ عالم‏‎ ‎‏الذّرْو هذا العهد؛ ای الإقرار بالتّوحیْد الحَقیقی وَ مقام‏‎ ‎‏الولایة الْکبری المطْلقَة اللاّزمَة لَه لم یَکنْ مختصّاً بالأولیاء و‏‎ ‎‏العرفاءِ، بَل یتساوی فیه السَّعیدُ وَالشّقیّ لعَدَم الاحتجاب فی تلک‏‎ ‎‏العوالم اصلاً، بل الاحتجاب یحْصُل بورود هذا العالم الدنیوی. فاذا‏‎ ‎‏وَفی بالعَهْد السّابق بحُصوُل الفناءِ التامّ، یحْصُل له الارباح بالبقاءِ‏‎ ‎‏باللّٰه تَعالیٰ، و إلاّٰ فَلُه الخسران وَ الإحتجاب بالظّلمات اَلتّی بعضها‏‎ ‎‏فُوق بعض، «وَ العَصْرِ إِنَّ الأِنْسٰانَ لَفی خسْرٍ»،‏‎[21]‎‏ احتجٰابٰات عٰالم‏‎ ‎‏المٰادّة، إلاّ الّذینَ اٰمَنوا بمقٰام الولاٰیة المطَلقة الکلّیَّة وَ التوحید‏‎ ‎‏الحقیقی.‏‎[22]‎‏(92)‏

‏‏***‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏ولایت کمال دین و اتمام نعمت‏

‏‏کمال الشی ء ما به تمامه و انجبر به نقصانه؛ فالصورة کمال‏‎ ‎‏الهیولی، و الفصل کمال الجنس، و لهذا عرفت النفس بأنها کمال اول‏
‏‎

‎‏لجسم طبیعی آلی‏‎[23]‎‏، إذ هی کمال الهیولی باعتبار و کمال الجنس‏‎ ‎‏باعتبار.‏

‏‏و لهذا کانت الولایة العلویة ـ ادامنا الله علیها ـ کمال الدین و تمام‏‎ ‎‏النعمة لقوله: «الیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُم دینَکُمْ و أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتی.»‏‎[24]‎

‏‏و قال ابو جعفر ـ علیه السلام ـ فی ضمن الروایة المفصلة‏‎ ‎‏فی الکافی: «ثُمّ نُزِلَتِ الْوِلایَةُ؛ وَ إنَّما أتاهُ ذلک فی یَوْمِ الْجُمُعَةِ‏‎ ‎‏بِعَرَفَة، فَأنزل الله تعالی: «الیَوْم أَکْمَلْتُ لَکُمْ دینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ‏‎ ‎‏عَلَیْکُمْ نْعمَتی»؛ و کانَ کَمالُ الدّین بِوِلایَةِ عَلیِّ بْن أبی طالب‏‎ ‎‏ـ علیه السلام » انتهی.‏‎[25]‎

‏‏فسائر العبادات بل العقائد و الملکات بمنزلة الهیولی و الولایة‏‎ ‎‏صورتها و بمنزلة الظاهر و هی باطنها؛ و لهذا من مات و لم یکن له‏‎ ‎‏امام فمیتته میتة الجاهلیة، ومیتة کفر و نفاق و ضلال کما فی روایة‏‎ ‎‏الکافی؛‏‎[26]‎‏ فإنّ المادة و الهیولی لا وجود لهما الا بالصورة و الفعلیة،‏‎ ‎‏بل لاوجود لهما فی النشأة الآخرة اصلاً؛ فإن الدار الآخرة لهی‏
‏‎

‎

‏‏الحیوان‏‎[27]‎‏ و هی «دار الحصاد،‏‎[28]‎‏ و«الدنیا مزرعة الآخرة.»‏‎[29]‎‎[30]‎‏(93)‏

‏‏***‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏تفاوت وِلایت و وَلایت‏

‏‏و توهم بعض ان الولایة فریضة کسائر الفرائض و فی عرضها أو‏‎ ‎‏اشرف منها، للروایة الواردة: «بُنی الاسلام علی خمس و منها‏‎ ‎‏الولایة.»‏‎[31]‎‏ و قال شیخنا العارف الکامل الشاه آبادی ـ ادام الله ظله‏‎ ‎‏علی رؤوس مریدیه: «ان الولایة فی الحدیث الشریف بفتح الواو‏‎ ‎‏[‏‏و‏‎ ‎‏]‏‏بمعنی المحبة؛ والولایة التی هی احد ارکان الدین بل اصله و‏
‏‎

‎

‏‏کماله هی بالکسر.» تدبر. منه عفی عنه.‏‎[32]‎‏(94)‏

‏‏***‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏ولایت، باطن و روح قرآن‏

‏‏انّ الصورة و المعنی و الظاهر و الباطن و القشر و اللّب قرینان لن‏‎ ‎‏یفترقا، کما قال رسول الله ـ صلی الله علیه و آله: «إنّی تارک فیکم‏‎ ‎‏الثّقلین کتاب اللّٰه و عترتی لن یفترقا حتّی یردا علیّ الحوض.»‏‎ ‎‏فالولایة باطن الکتاب و روحه و الکتاب ظهورها، و الظهور لم یکن‏‎ ‎‏ظاهراً إلاّ أن یکون له البطون.‏‎[33]‎‏(95)‏

‏‏***‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏کیفیت تخلع به خلعت ولایت‏

‏‏اعلم انّ العبْد السّالک الی اللّٰه بقدم العبُودیّة إذا خرجَ مِن بیت‏‎ ‎‏الطّبیَعة مُهاجراً الی اللّٰه، وَ جذبه الجذبات الحبّیّة السّریّة الأزلیّة و‏‎ ‎‏احرق تعیّنات نفسیّته بقبسات نار الله من ناحیة شجرة الأسماءِ‏‎ ‎‏الإِلهیّة، فقدْ یتجلّیٰ علیْه الحقّ بالتّجلّی الفعْلی النّوری اَو النّاری اَو‏‎ ‎‏ِالبَرزخی الجَمْعیّ حَسَب مقامهِ فی الحضرة الفْیضِ الأقدَسِ. ففی‏‎ ‎‏هذا التّجَلّی یری بعیْن المشاهدة مِنْ منتهی نهایَة عَرش الشّهُود إلی‏‎ ‎‏غایَةِ قُصْویٰ غیْب الوُجُود تحْت استار تجلّیاتهِ الفعْلیَّة. فیفنی عین‏‎ ‎‏العالم فی التّجلّی الظّهوری عِنْدَهُ. فاذا تمکّن فِی المقام وَ اسْتقام وَ‏
‏‎

‎

‏‏ذَهب عَنه التّلوین یصیر الشّهُود تحقّقاً فی حقّه فیَصیر اللّٰه سمعه و‏‎ ‎‏بَصرهُ وَ یدَهُ کما فِی الحَدیثِ‏‎[34]‎‏، وَ هذا حَقیقَة قْرب النّوافل فیصیرُ‏‎ ‎‏العَبد مخلعاًبخلعة «الولایة». فیکون حقّاً فی صورة الخَلق فیظهر فیه‏‎ ‎‏باطن الرّبوبّیة الّتی هی کنه العبودیّة و یصیر العبودیّة باطنه، و هذا‏‎ ‎‏اوّل منازل الولایة و اختلاف الأولیاء فی هذا المقام و المقامات‏‎ ‎‏الأخرحسب اختلاف الأسماء المتجلیِّة علیهم.‏

‏‏سرّ اختلاف مرتبۀ اولیا‏

‏‏فالولیّ المطْلق من ظهر عن حضرة الذات بحسب‏‎ ‎‏المقامِ الجمعی وَ الاسم الجامع الاعظم رب الاسماء و الاعیان.‏‎ ‎‏فالولایة الاحمدیّة الاحدیّة الجمعیّة مظهر الاسم الاحدیّ الجمعی‏‎ ‎‏و سائر الأولیاء مَظاهر ولایته و محال تجلیّاته....‏

‏‏پیامبر (ص) ولیّ مطلق‏

‏‏فکما ان لا تَجلّی ازلا وَ ابداً إلاّ التجلّی بالاسم الاعظم، و هو‏‎ ‎‏المحیط المطلق الازلی الابدی، کذلک لانبوّة ولا ولایة و لا امامَة الاّٰ‏‎ ‎‏نبوّته وَ ولایته و امامته، و سائر الأسماءِ و رَشحات الاسم الأَعظم و‏‎ ‎‏تجلّیاته الجمالیَّة و الجلالیّة، و سائر الأعیان رَشحات العین‏‎ ‎‏الأحمدی وَ تجلیّات نُوره الجَمالی وَ الجلالی وَ اللّطفی و القهری.‏‎ ‎‏فَاللّٰه تَعالی هُوَ الهو المطلق وَ هُوَ ـ صَلَّی اللّٰه علیه و آله ـ‏‎ ‎‏الولیّ المطلق.‏‎[35]‎‏(96)‏‏***‏

‏
‏‎

‎

‏‏گشوده شدن باب اسما و صفات (فتح باب ولایت)‏

‏‏پس از آنکه به تجلیات اسمایی و صفاتی رسوم عالم قلب فانی‏‎ ‎‏شد و آن تجلیات صفات قلب و کمالات آن را افنا نمود «فتح مبین»‏‎ ‎‏روی دهد، و باب اسما و صفات به روی او مفتوح گردد و رسوم‏‎ ‎‏متقدمه نفسیه و متأخره قلبیه زایل و فانی شود و در تحت غفاریت‏‎ ‎‏و ستاریت اسما مغفور گردد؛ و گویند اشاره به این فتح است قول‏‎ ‎‏خدای تعالی: «إنّا فَتَحْنا لَکَ فَتْحاً مُبیناً. لِیَغْفِرَلَکَ اللّٰه ماتَقَدَّمَ مِنْ‏‎ ‎‏ذَنْبِکَ وَ ما تَأخَّرَ.»‏‎[36]‎‏ ما فتح آشکارای عالم اسما و صفات را بر تو‏‎ ‎‏نمودیم تا در تحت غفاریت اسمای الهیه ذنوب نفسیۀ متقدمه و‏‎ ‎‏قلبیۀ متأخره مغفور شود؛ و این فتح باب «ولایت» است.(97)‏

‏‏***‏

‏
‏‎

‎

‏‏ولایت، امانت الهی‏

‏‏قال تعالی شأنه: «انا عرضنا الامانة علی السماوات و الارض»‏‎[37]‎‎ ‎‏الخ.‏

‏‏و امانت در مشرب اهل عرفان «ولایت مطلقه» است که غیر از‏‎ ‎‏انسان هیچ موجودی لایق آن نیست، و این ولایت مطلقه همان مقام‏‎ ‎‏فیض مقدّس است که در کتاب شریف اشاره به آن فرموده، بقوله‏‎ ‎‏[‏‏تعالی‏‏]‏‏: «کُلُّ شْی ءٍ هالِکٌ إلاّٰ وَجْهَهُ.»‏‎[38]‎‏، و در حدیث شریف‏‏کافی‏‎ ‎‏حضرت باقر العلوم ـ علیه السلام ـ فرماید: «نَحْنُ وَجْهُ اللّٰهِ» و در‏‎ ‎‏دعای ندبه است «أیْنَ وَجْهُ اللّٰهِ الَّذی یَتَوَجَّهُ إلَیْهِ اْلأوْلِیاءُ؟ أیْنَ‏‎ ‎‏السَّبَبُ الْمُتَّصِلُ بَیْنَ أهْلِ ألأرْضِ وَ السَّماءِ؟»(98)‏

‏‏***‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏ولایت، امانت الهی‏

‏‏امانت به حسبِ باطن، «حقیقت ولایت» و به حسبِ ظاهر،‏‎ ‎‏شریعت یا دین اسلام یا قرآن یا نماز است.(99)‏

‏‏***‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏ولایت، امانت الهی‏

‏‏«إِنَّ اللّٰهَ یَأْمُرُکُمْ أَنْ تُؤَدُّوُا اْلأَماناتِ إِلی اَهْلِها؛ خداوند امر فرموده‏‎ ‎‏که امانتها را به اهلش (صاحبش) بدهید.»‏‎[39]‎

‏‏خداوند امر فرموده که «امانات را به اهلش رد کنید.» عده ای بر‏‎ ‎‏این عقیده اند که منظور از «امانت» مطلق امانت خلقی، یعنی مال‏‎ ‎‏مردم و خالقی، یعنی احکام شرعیه می باشد؛ و مقصود از «رد‏‎ ‎‏امانت الهی» این است که احکام اسلام را آنطور که هست اجرا‏
‏‎

‎‏کنند.‏‎[40]‎‏ گروه دیگری معتقدند که مراد از «امانت» امامت است.‏‎[41]‎‏ در‏‎ ‎‏روایت هم آمده که مقصود از این آیه ما، یعنی ائمه ـ علیهم السلام ـ‏‎ ‎‏هستیم، که خداوند تعالی به ولات امر رسول اکرم (ص) و ائمه (ع)‏‎ ‎‏امر کرده، ولایت و امامت را به اهلش رد کنند.‏‎[42]‎‏ یعنی رسول‏‎ ‎‏اکرم(ص) ولایت را به امیرالمؤمنین ـ علیه السلام ـ و آن حضرت‏‎ ‎‏هم به ولی بعد از خود واگذار کند و همینطور ادامه یابد.(100)‏

‏‏***‏

‏‎ ‎

‏‎

‎

• )) اشاره به این حدیث: قال الصادق ـ علیه السّلام ـ: «اَلْعُبُودِیَّةُ جَوْهَرَةٌ کُنْهُهَا الرُبُوبِیَّة، فَما فَقَدَ مِنَ الْعُبُودِیَّةِ وُجِدَ فِی الرُّبُوبِیَّةِ وَ مٰا خُفِیَ مِنَ الرُبُوبِیَة أصیبَ فِی الْعُبُودِیّةِ؛ بندگی گوهری است که باطن آن ربوبیّت است، پس هرچه از بندگی به دست نیامده باشد در ربوبیت یافته می شود و هرچه از ربوبیت پوشیده و پنهان باشد، در بندگی حاصل می گردد.» مصباح الشریعة؛ فی حقیقة العبودیة؛ باب 100.
• )) ولایت تامّه، عبارت است از فانی کردن رسوم عبودیت، پس این ولایت همان ربوبیتی است که کنه عبودیت می باشد.
• )) ولایت مطلقۀ علویّه، جمیع شئون الهی است.
• )) «فطرت خدایی، همانکه خداوند خلق را بر آن آفریده است»؛ (روم / 30).
• )) تفسیر برهان؛ ج 3، ص 262، ح 19.
• )) تا آیه «مالک یوم الدین».
• )) مراد از «هذه الخلافة» خلافت انسان کامل در ظهور به مرتبه جامعیّت، و اظهار صور اسمایی در نشئۀ علمیّه است که در صفحۀ 35 مصباح الهدایه به آن اشاره شده است.
• )) این خلافتی که پیرامون مقام و قدر و منزلتش (مطالبی) شنیدی، همان حقیقت «ولایت» است؛ زیرا که ولایت عبارت از قرب، یا محبوبیت، یا تصرف، یا ربوبیت و یا نیابت است، و اینها همۀ حق (و واقعیت) این حقیقت، و دیگر مراتب ظلّ و سایه آنند، و این خلافت رب ولایت علویه (ع) است که با حقیقت خلافت محمدیه ـ صلوات الله علیه و آله ـ در نشئۀ امر و خلق، متحد است.
• )) حقیقت خلافت و ولایت از حیث مقام غیبی، که (با آن) متعین به تعینی نمی شوند و متصف به وصفی نمی گردند و در هیچ آینه ای آشکار نمی شوند، اصلاً هیأت و شکل روحانی ندارند؛ اما در مقام ظهور آن دو در صور اسما و صفات و انعکاس نور آنها در آینۀ تعینات، به هیأت (و شکل) کره هایی هستند که بعضی بر بعض دیگر محیط می باشند.و اما قضیه در کره های الهی و روحانی برعکس کره های حسی است (به این ترتیب که): در کره های حسی، محیط بر مرکز احاطه دارد؛ ولی در کره های الهی و روحانی مرکز بر محیط کره احاطه دارد، و به عبارت دقیقتر، در این کره ها به یک اعتبار، محیط عین مرکز است.و (اما) تفاوت میان کرۀ الهی با کرۀ روحانی این است که کرۀ الهی توپر است و (درون) کرۀ روحانی به خلو امکانی، توخالی است؛ و با وجود توپر بودن کرات الهی، احاطۀ آنها به کره های محاط الهی و کره های نازل روحانی، کاملترین احاطه است.نباید توهّم کنی که احاطه در آن کره ها، مانند احاطه در کره های حسی است که بعضی در درون بعض دیگرند و سطح برخی کره ها با سطح کره های دیگر تماس دارد، چرا که این توهّمی فاسد و ظنی باطل است.پس، از این زندان خارج شو و سرای حس و توهم را ترک کن و به سوی عالم روحانیات اوج گیر و نفست را از این گوری که ساکنش نابود شونده و اهلش ظالمند، برانگیزان.
• )) دیوان حافظ؛ غزل 94.
• )) در کلمات مکنونة؛ ص 167 چنین وارد شده است: «وَ بَعَثَ عَلِیاً مَعَ کُلّ نَبِیٍّ سِرّاً وَ مَعِیَ جَهْراً؛ علی ـ علیه السلام ـ با همۀ انبیا در نهان و با من آشکارا، برانگیخت.»
• )) از بیانات سابق و توضیحاتی که دادیم می توانی معنی کلام حضرت علی ـ علیه السلام ـ سرور یگانه پرستان و پیشوای عارفان را بفهمی که فرمودند: «من با پیامبران در باطن و با رسول الله در ظاهر همراه بودم.» زیرا آن حضرت ـ صلوات الله علیه ـ صاحب ولایت مطلقۀ کلیه بود و ولایت باطن خلافت است، و ولایت مطلقۀ کلیه باطن چنان خلافتی است. بنابراین، حضرت علی ـ علیه السلام ـ به دلیل مقام ولایت کلیه، قائم بر همه نفوس و آنچه کسب می کنند بوده، و با همه موجودات به نحو معیّت قیّومی ظلّی الهی که ظلّ و سایۀ معیّت قیّومیه حقّه الهیّه است، معیّت دارد، منتها چون ولایت در انبیا بیشتر (موجود) است، آنان را به طور خاص (در حدیث) نام برده است.
• )) عن الصادق ـ علیه السلام: «... و تلا(ع) أیضاً: "وَلَوْ أنّ ما فِی الأرْضِ مِنْ شَجَرَةٍ أقْلامٌ وَ الْبَحْرُیَمُدُّهُ مِنْ بَعْدِهِ سَبْعَةُ أبْحُرٍ مانَفِدَتْ کَلِماتُ اللّٰهِ إنّ اللّٰهَ عَزیزٌ حَکیمٌ. (لقمان / 27)" یا جابر إثباتُ التوحید وَ مَعرِفَةُ الْمَعانی... و أمّا الْمَعانی فَنَحْنُ مَعانیة وَ مَظاهِرَهُ فیکُمْ. إخْتَرَعْنا مِنْ نُورِ ذٰاتِهِ وَ فَوَّضَ إلَیْنا أمُورَ عِبٰادِهِ، فَنَحْنُ نَفْعَلُ بإذنِهِ ما نَشاءُ وَ نَحْنُ إذا شِئْنا شاءَ اللّٰهُ، وَ إذا أرَدْنا أرادَ اللّٰه... الخ»از حضرت صادق ـ علیه السلام: «.. نیز حضرتش این آیه را تلاوت فرمود: "و اگر تمام درختان روی زمین قلم می شدند و آبهای هفت دریا (به جای جوهر) به یاری می شتافتند، کلمات الهی تمام نمی شد. خداوند، عزیز و حکیم است." ای جابر [تفسیر اینکه خواندم پیرامون] اثبات توحید و معرفت و شناخت معانی (آن) است... و اما در باب معانی، پس بدان که ما معانی توحید و مظاهر خداوند در بین شماییم. او ما را از نور ذات خود ایجاد فرمود امور بندگانش را به ما تفویض نمود، پس ما به اذن او، هرچه بخواهیم را انجام می دهیم و هرگاه ما بخواهیم و خدا نیز می خواهد و هرگاه اراده کنیم او نیز اراده می فرماید... تا پایان حدیث.» بحار الانوار؛ ج 26، ص 14؛ «کتاب الامامة»، باب 14، ح 2.
• )) تفسیر برهان؛ ج 1، ص 392، ح 5، ذیل آیه 69 سورۀ نساء؛بحارالانوار؛ ج 40، ص 43 ـ 44؛ «تاریخ امیرالمؤمنین»، باب 91، ح 81.
• )) مناقب ابن شهر آشوب؛ ج 1، ص 214؛ عوالی اللئالی؛ ج 4، ص 121، 198؛ مسند احمدبن حنبل؛ ج 1، ص 281؛ کشف الخفاء؛ ج 1، ص 16، ح 11.
• )) اعراف / 29.
• )) بقره / 156.
• )) بحارالانوار؛ ج 53، ص 178؛ «تاریخ الامام الثانی عشر»، «باب ماخرج من توقیعاته، توقیع نهم».
• )) اسفار اربعه؛ ج 2، ص 270؛ «سفر اول، مرحله پنجم، فصل 23 فی الفرق بین الخیروالجود».
• )) (درباره) سخن او ـ قدس سره ـ (که گفته): «بلکه به ساخته شدن او، صورت یافت...» تا آخر.معصومین ـ علیهم السلام ـ مقام «اطلاق مشیّت» و سایر خلق مقام «تعینات مشیت» را دارا می باشند و مقیدها (هم به منزلۀ) تنزلات و مظاهر مشیت مطلقه هستند، چنانچه از ناحیۀ آن بزرگواران ـ علیهم السلام ـ وارد شده: «خداوند، عرش و کرسی و بهشت و جهنم و خورشید و ماه را از نور ما آفرید.» و نیز در فرازی از زیارت جامعه آمده که: «خداوند خلقت را با شما آغاز کرده، و به شما ختم خواهد نمود.»بنابراین، هرکس که از جام وجود نوشیده باشد از عالم غیب باشد یا شهود، شقی باشد یا سعید داخل در مقام ولایت مطلقه است، چنانچه از پیامبر ـ صلوات الله علیه و آله ـ رسیده که: «آدم و غیر او، تحت لوای من هستند.» و هرکس از راه سیر و سلوک داخل در ولایت مطلقه گردد از اهل سعادت است؛ زیرا که (ولایت) دژ محکم و ایمنی بخش از عذاب است. هر چند که سلوک هر سالکی ـ اعم از شقی و سعید و حق و باطل ـ (به ناچار) به سوی ولایت مطلقه است؛ و از باب ولایت به سوی خدای تعالی است: حال یا به سوی رحمن الرحیم اگر از مؤمنین و سعادتمندان است یا به سوی مضل و منتقم اگر از ستمگران و شقاوتمندان است و همه به سوی اسم الله جامع است. «همان گونه که بیافریدتان، باز می گردید.» و «همگی از خدا بیم و به سوی او باز می گردیم.» پس، مقام ولایت مطلقه الهی، مظهر اسم اعظم «الله » و سر سلسلۀ وجود و پایان آن و اول وجود و آخر آن است. ولایت مطلقه چون نقطه ای است متحرک در مراتب و مراحل (مختلف) وجود، که آغاز از او و بازگشت به سوی اوست و سخن معصوم ـ علیه السلام ـ که فرمود: «ما ساخته های خداییم و مخلوقات ساخته های ما.» اگر چه به خاطر محل (قرار گرفتن) «لام»، افادۀ معنای غایت هم می کند؛ ولی [باید توجه داشت که] غایت و فاعل متحدند، مخصوصاً در فاعلهای منزه و عاری از کدورت ماده و لواحق آن، چنانکه در محل خود روشن است و نزد پیروان حکمت متعالیه محقق گشته است.پس، وقتی که ایشان ـ علیهم السلام ـ صاحب مقام مشیت مطلقه باشند و سایر مردم، تعینات آن مشیت مطلقه در نتیجه آنان بر مردم قیّومیت دارند.
• )) عصر / 1 - 3.
• )) «... وفا کردن به عهد ازلی است.»[وفا به عهد ازلی است] در حضرت علمی بر حسب اعیان ثابته و پس از آن در حضرت مشیت مطلقه کلیه و سپس در تعین اولی عقلی و دنبال آن، تعین ثانوی تا [برسد به] تعینات ملکوتیه اعم از ملکوت علیا و سفلی؛ یعنی نفوس کلیه الهی و حضرت مثال مطلق، یعنی عالم ذرّ؛ و این عهد، یعنی اقرار به توحید حقیقی و مقام ولایت کبرای مطلقه، که لازمۀ اقرار به توحید است، مختصّ اولیا و عرفا نیست؛ بلکه سعید و شقی [در این اقرار ]یکسانند، چرا که در آن عوالم هیچ گونه حجابی نیست و احتجاب، با ورود به عالم دنیا حاصل می شود. پس، هرگاه فرد، با رسیدن به فنای تام به عهد پیشین وفا نماید سود بقای بالله را خواهد برد، وگرنه زیان کرده، و در حجابهای ظلمتی که بر روی هم قرار گرفته اند، گرفتار خواهد آمد؛ و سوگند به عصر که انسان در زیان گرفتاری در حجابهای عالم ماده است. جز آنان که به مقام ولایت مطلقه کلیه و توحید حقیقی ایمان آورده باشند.
• )) شرح الاشارات و التنبیهات؛ ج 2، ص 290؛ «النمط الثالث، فی النفس الارضیة و السماویة»؛ الاسفار الاربعة؛ ج 8، ص 3 ـ 18؛ «السفر الرابع، الباب الاوّل، الفصل الاوّل فی تحدید النفس».
• )) مائده / 3.
• )) اصول کافی؛ ج 1، ص 290؛ «کتاب الحجة»، «باب ما نص الله ـ عزّوجل ـ و رسوله علی الائمة ـ علیهم السلام واحداً فواحداً»، ح 6.
• )) عن الحارث بن المغیرة، قال: «قلت لابی عبدالله ـ علیه السلام: «قال رسول الله ـ صلی الله علیه و آله: مَنْ ماتَ وَ لاٰیَعْرِفُ إمامَهُ ماتَ میتَةَ الْجٰاهِلیّة؟ «قالَ: "نَعَم" قُلْتُ: "جاهِلیّةُ جَهْلاء أَو جاهِلیّةُ مَنْ لایَعْرِفُ إمامَه؟» قال: "جَاهِلیَّةُ کُفْرٍ وَ نِفاقٍ وَ ضَلال.» حارث بن مغیره می گوید: «به ابی عبدالله ـ علیه السلام ـ گفتم: آیا رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ فرمود: هرکس بمیرد و امام خود را نشناسد، مرگش همانند مرگ زمان جاهلیت است؟ فرمود: «بلی، چنین فرموده گفتم: جاهلیت او، همانند جاهلیت نادانان است. یا جاهلیت کسی که امام خود را نشناخته است؟ فرمود: جاهلیتش، جاهلیت کفر و نفاق و گمراهی است.» اصول کافی؛ ج 1، ص 377؛ «کتاب الحجة»، «باب من مات و لیس له امام من ائمة الهدی»، حدیث 3، 1، 2 همین باب.
• )) برگرفته از آیۀ 64، سوره عنکبوت.
• )) «... قد علم ارباب القلوب ان الدنیا مزرعة الآخرة... و القلب المستغرق بالدنیا کالارض السبخة التی لاینمو فیها البذر، و یوم القیامة الحصاد،...» «... صاحبان قلوب (آگاه) می دانند که دنیا مزرعه آخرت است... و قلب فرورفته در دنیا مانند زمین شوره زار است که بذر در آن رشد نمی کند و روز قیامت روز درو و برداشت است....» بحارالانوار؛ ج 70، ص 353، باب 59، ح 1.
• )) علم الیقین؛ ج 1، ص 347؛ بحارالانوار؛ ج 73، ص 27، باب 122، ح 16، ج 73، ص 148، باب 124، ح 1.
• )) «کمال شی ء» عبارت است از چیزی که تمامیت شی ء به آن است و نواقصش بدان وسیله رفع می شود. پس، صورت کمال هیولاست و فصل کمال جنس، و به همین دلیل «نفس» به عنوان نخستین کمال جسم طبیعی آلی شناخته شده؛ زیرا نفس، به یک اعتبار کمال هیولا و به اعتبار دیگر، کمال جنس است؛ و (نیز) به همین دلیل است که «ولایت علوی» ـ که خداوند ما را بر آن مستدام بدارد ـ کمال دین و اتمام نعمت است، همان طور که خداوند نیز فرموده: «امروز دین شما را کامل کردم و نعمتم را بر شما تمام نمودم.»و حضرت ابوجعفر ـ علیه السلام ـ در ضمن روایتی طولانی در کافی، فرمودند: «سپس ولایت نازل شد؛ و این امر در روز جمعه در صحرای «عرفات، واقع شد؛ و خداوند این آیه را نازل فرمود: «امروز دینتان را کامل کردم و نعمتم را بر شما تمام نمودم.» و کمال دین به ولایت حضرت علی ـ علیه السلام ـ بود.» پایان حدیث.پس، همۀ عبادات، بلکه عقاید و ملکات، به منزلۀ هیولاست و ولایت صورت آن، و یا آنها به منزله ظاهر، و ولایت باطن آنهاست و به همین دلیل هر که بمیرد و امام نداشته باشد به مرگ جاهلیت و مرگ کفر و نفاق و ضلالت مرده است ـ چنانچه در روایت کافی آمده ـ زیرا ماده و هیولا جز با داشتن صورت و فعلیت وجود نمی یابند؛ بلکه اصولاً در نشئۀ آخرت وجودی ندارند چون «آخرت، زنده است» و «جای برداشت است» و «دنیا، کشتگاه آخرت است.»
• )) عن ابی جعفر ـ علیه السلام ـ قال: «بُنِیَ الإسْلامُ عَلیٰ خَمْس: عَلَی الصَّلاةِ وَ الزَّکاةِ وَ الصَّومِ وَ الْحَجِّ وَ الوَلاٰیَة وَ لَمْ یُنادِ بِشَیْ ءٍ کَما نُودِیَ بَالْوَلایة.» حضرت ابوجعفر ـ علیه السلام ـ فرمود: «اسلام بر پنج (پایه) بنا شده است: نماز، زکات، روزه، حج و ولایت و (در میان آنها) به هیچ چیز، آنگونه که به ولایت دعوت شده، دعوت نشده است.» اصول کافی؛ ج 2، ص 18 ـ 21؛ «کتاب الایمان و الکفر»، «باب دعائم الاسلام»، حدیث: 1، 3، 5، 7، 8.
• )) بعضی گمان کرده اند که ولایت، واجبی مانند سایر واجبات و در عرض آنها، و یا برتر از آنهاست با استناد به این روایت که گفته: «اسلام بر پنج پایه بنا شده و یکی از آنها ولایت است.» شیخ ما، عارف کامل جناب شاه آبادی - که خداوند سایه اش را بر سر مریدان مستدام بدارد - فرمود: «ولایت در این حدیث شریف، به فتح واو، یعنی وَلایت است، به معنی «محبت»؛ و ولایتی «که یکی از ارکان دین، بلکه اصل و کمال آن است، به کسر واو، یعنی وِلایت است.» نیک در این گفته بیندیش. از حضرت امام ـ رضوان الله علیه.
• )) صورت و معنا، و ظاهر و باطن، پوست و مغز، قرینه یکدیگرند و هرگز از هم جدا نمی شوند، چنانچه رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمود: «من در میان شما «ثقلین»؛ یعنی کتاب خدا و خاندانم را باقی می گذارم. این دو هرگز از هم جدا نمی شوند تا در کنار حوض [کوثر] به سوی من باز گردند.» پس، ولایت باطن و روح کتاب است و کتاب ظهور ولایت، و ظهور، ظاهر نخواهد بود مگر اینکه بطونی داشته باشد.
• )) اشاره است به روایت: «وَ إنَّهُ لَیتَقَرَّبُ اِلیَّ بِالنافِلَة، حَتّی أُحِبُّهُ. فَإذا أحْبَبَتُهُ کُنْتُ سَمْعَهُ الّذی یَسْمَعُ بِهِ وَ بَصَرَهُ الّذی یَبْصُرُ بِهِ و لِسانَهُ الَّذی یَنْطِقُ بِه وَ یَدَهُ الّتی یَبْطشُ بِها. إنْ دَعانی أجَبْتُهُ وَإنْ سَأَلَنی أعْطَیْتُه.... الخ»: «[بندۀ من ]با نوافل به من نزدیک می شود تا آنجا که او را دوست بدارم، و چون او را دوست داشتم، من گوش او می شوم که بدان می شنود، و چشم او که بدان می بیند و زبانش که با آن تکلم می کند و دستش که با آن حرکت می کند؛ و اگر مرا بخواند اجابتش می کنم و اگر از من چیزی بخواهد عطایش می کنم....» اصول کافی؛ ج 2، ص 352؛ «کتاب الایمان و الکفر»، «باب من اذی المسلمین و احتقرهم»، حدیث 7، 8.
• )) بدان، بنده ای که با قدم عبودیت، سلوک الی الله می کند آنگاه که از بیت طبیعت، به حال هجرت به سوی خداخارج شد و جذبات اسمای الهی سری و حبی ازلی جذبش نمود و تعینات نفس خود را با پرتوی از آتش الهی [که] از جانب شجرۀ اسمای الهی [می وزد] سوزاند، حق بر حسب مقام او در حضرت فیض اقدس، به تجلی نوری یا ناری و یا برزخی جمعی، بر وی تجلی می کند، و در این تجلی [سالک] از انتهایی ترین حد عرش شهود، تا بالاترین و دورترین حد غیب وجود را در پس پرده تجلیات فعلی حق به طور عینی مشاهده می کند، و عین عالم در تجلّی ظهوری در نظرش فانی می گردد. پس، هرگاه تمکن در مقام یافت و پایدار شد، و حالت تلوین از او دور گشت، هر چیز که [قبلاً] برایش شهودی بود، به حال تحقق در می آید، و لذا خداوند گوش و چشم و دست او می شود چنانچه در حدیث شریف آمده؛ و این مقام، حقیقت قرب نوافل است. پس، بنده مخلع و مفتخر به خلعت ولایت، و حق در صورت خلق می شود، و باطن ربوبیت که همان «کنه عبودیت» است در او ظهور می یابد و عبودیت باطنش می شود؛ و این اولین منزل از منازل ولایت است و اختلاف اولیا در این مقام و دیگر مقامات به حسب اختلاف اسمایی است که بر آن تجلّی می کند.بنابراین «ولیّ مطلق» کسی است که از حضرت ذات به حسب مقام جمعی و اسم اعظم ـ که رب اسما و اعیان است ـ ظهور یافته؛ و «ولایت احمدیۀ احدیۀ جمعیه» مظهر اسم احدی جمعی است و دیگر اولیا مظاهر ولایت و محلهای تجلّی اویند. پس، همان طور که در ازل و ابد هیچ تجلی جز تجلی به اسم اعظم ـ که اسم محیط مطلق ازلی و ابدی است ـ وجود نداشته، هیچ نبوّت و ولایت و امامتی نیز جز نبوّت و ولایت و امامت نبوده است.و اسمای دیگر تراوشات [دریای] اسم اعظم و تجلیات جمال و جلال اویند، و دیگر اعیان، قطران چشمۀ [جوشان] احمدی ـ صلوات الله علیه و آله ـ و تجلیات نور جمال و جلال و لطف و قهر او هستند. پس، خداوند متعال «هو»ی مطلق آن حضرت ـ صلی الله علیه و آله ـ «ولیّ مطلق» است.
• )) «ما برای تو پیروزی آشکاری را مقدر کرده ایم، تا خداوند گناه تو را، آنچه پیش از این بوده و آنچه پس از این باشد، بیامرزد»؛ (فتح 1 ـ 2).
• )) احزاب / 72.
• )) قصص / 88.
• )) نساء / 58.
• )) مجمع البیان، سوره «نساء» ذیل آیه 58.
• )) مجمع البیان، سوره «نساء» ذیل آیه 58؛ تفسیر برهان؛ تفسیر در المنثور ذیل همین آیه.
• )) اصول کافی؛ ج 1، ص 276 ـ 277؛ «کتاب الحجة»، «باب ان الامام ـ علیه السلام ـ یعرف الامام الذی یکون من بعده...»، حدیث 1، 2، 3، 4 و نیز تفسیر مجمع البیان؛ تفسیر برهان؛ تفسیر نورالثقلین ذیل آیه یاد شده.به عنوان نمونه به حدیث 3 از اصول کافی اشاره می شود: عن ابی الحسن الرضا ـ علیه السلام: فی قَوْل الله ـ عزّ و جلّ: «إنّ الله َ یَأمُرُکُمْ أنْ تُؤَدُوّا الأماناتِ اِلیٰ اهلها.» قالَ: هُمُ الأْئمّةُ یُؤَدّی الإمامُ اِلَی الإمامِ مِنْ بَعْدِهِ، وَ لاٰیَخَصّ بِها غَیرهُ وَ لایَزْویها عَنه.»