اهمیت و نتایج صبر

‏‏اهمیت و نتایج صبر‏

‏‏ ‏

‏‏صبر کلید سعادت‏‎ ‎‏و منشأ نجات‏

‏‏بِإسْنادِنا المُتَّصِلَةِ إلی ثِقَةِ الإسْلامِ وَ الْمُسْلِمینَ، فَخْرِ الطائِفةِ الْحَقَّهِ وَ‏‎ ‎‏مُقَدَّمِهِمْ، مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ الکُلَیْنیّ، رَضی الله عنه، عَنْ عِدَّةٍ مِنْ‏‎ ‎‏أَصْحَابِنَا، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ، عَنْ أَبِیهِ، عَنْ عَلِیِّ بْنِ النُّعْمَانِ،‏‎ ‎‏عَنْ عَبْدِ الله بْنِ مُسْکَانَ، عَنْ أَبِی بَصِیرٍ، قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ الله،‏‎ ‎‏علیه السَّلام یَقُولُ: ‏‏إِنَّ الْحُرَّ حُرٌّ عَلَی جَمِیعِ أَحْوَالِهِ؛ إِنْ نَابَتْهُ نَائِبَةٌ، صَبَرَ لَهَا؛ وَ إِنْ‏‎ ‎‏تَدَاکَّتْ عَلَیْهِ الْمَصَائِبُ، لَمْ تَکْسِرْهُ وَ إِنْ أُسِرَ وَ قُهِرَ وَ اسْتَبْدَلَ بِالْیُسْرِ عُسْراً؛ کَمَا کَانَ‏‎ ‎‏یُوسُفُ الصِّدِّیقُ الْأَمِینُ لَمْ یَضْرُرْ حُرِّیَّتَهُ أَنْ اسْتُعْبِدَ وَ قُهِرَ وَ أُسِرَ؛ وَ لَمْ تَضْرُرْهُ ظُلْمَةُ‏‎ ‎‏الْجُبِّ وَ وَحْشَتُهُ وَ مَا نَالَهُ، أَنْ مَنَّ الله عَلَیْهِ فَجَعَلَ الْجَبَّارَ الْعَاتِیَ لَهُ عَبْداً بَعْدَ إِذْ کَانَ‏‎ ‎‏[‏‏لَهُ‏‏] ‏‏مَالِکاً؛ فَأَرْسَلَهُ وَ رَحِمَ بِهِ أُمَّةً. وَ کَذَلِکَ الصَّبْرُ یُعَقِّبُ خَیْراً. فَاصْبِرُوا وَ وَطِّنُوا‏‎ ‎‏أَنْفُسَکُمْ عَلَی الصَّبْرِ تُوجَرُوا.‏‎[1]‎

‏‏    ‏‏ترجمه «ابوبصیر گفت شنیدم حضرت صادق، علیه السلام، را‏‎ ‎‏که می گفت: آزاد آزاد است بر همۀ احوال خود. اگر بیاید او را‏‎ ‎‏مصیبتی، صبر کند مر آن را؛ و اگر فرو کوبیده شود بر او مصیبتها،‏‎ ‎‏نمی شکند او را گر چه اسیر شود و مقهور گردد و سختی را به‏‎ ‎‏آسانی بدل گیرد. چنانچه بود یوسف، علیه السلام، بسیار‏‎ ‎‏راستگوی امین که ضرر نرساند آزادی او را اینکه به بندگی گرفته‏‎ ‎‏شد و اسیر شد و مقهور گردید. و زیان نرساند او را تاریکی چاه و‏‎ ‎

‏
‏‎

‎‏ ترس آن و آنچه رسید او را؛ تا آنکه منت گذاشت خدا بر او، پس‏‎ ‎‏قرار داد جبار متکبر را بندۀ او، بعد از آنکه مالک بود؛ پس، فرستاد‏‎ ‎‏خدا او را (یعنی به پیغمبری) و ترحم فرمود به واسطۀ او امتی را. و‏‎ ‎‏همین طور صبر دنبال آورد خیر را. پس صبر کنید و مهیا کنید خود‏‎ ‎‏را بر صبر تا مزد داده شود.»‏

‏‏     ... بدان که از برای صبر نتایج بسیار است، که از جملۀ آنها‏‎ ‎‏ارتیاض و تربیت نفس است. اگر انسان مدتی در پیش آمدهای‏‎ ‎‏ناگوار و بلیّات روزگار و در مشقت عبادات و مناسک و تلخی ترک‏‎ ‎‏لذات نفسانیه، به واسطۀ فرمان حضرت ولیّ النعم، صبر کند و‏‎ ‎‏تحمل مشاق را گر چه سخت و ناگوار باشد بنماید، کم کم نفس‏‎ ‎‏عادت می کند و مرتاض می شود و از چموشی بیرون می آید و‏‎ ‎‏سختی تحمل مشاق بر آن آسان می شود، و از برای نفس ملکۀ‏‎ ‎‏راسخۀ نوریه پیدا می شود که به واسطۀ آن از مقام صبر ترقی‏‎ ‎‏می کند و به مقامات عالیۀ دیگر نایل می شود. بلکه صبر در‏‎ ‎‏معاصی منشأ تقوای نفس شود، و صبر در طاعات منشأ انس به حق‏‎ ‎‏گردد، و صبر در بلیّات منشأ رضا به قضای الهی شود. و اینها از‏‎ ‎‏مقامات بزرگ اهل ایمان، بلکه اهل عرفان است. و در احادیث‏‎ ‎‏شریفۀ اهل بیت عصمت‏‏[ ‏‏ستایش‏‏]‏‏ بلیغ از صبر گردیده؛ چنانچه‏‎ ‎‏در ‏‏کافی‏‏ شریف سند به حضرت صادق سلام الله علیه، رساند:‏

‏‏     ‏‏قَالَ: الصَّبْرُ مِنَ الْاءِیمَانِ بِمَنْزِلَةِ الرَّأْسِ مِنَ الْجَسَدِ؛ فَإِذَا ذَهَبَ الرَّأْسُ، ذَهَبَ‏‎ ‎‏الْجَسَدُ؛ و کَذَلِکَ إِذَا ذَهَبَ الصَّبْرُ، ذَهَبَ الْاءِیمَانُ.‏‎[2]‎

‏‏    ‏‏فرمود: «صبر نسبت به ایمان به مثابه سر است نسبت به بدن.‏‎ ‎‏پس وقتی رفت سر، جسد برود؛ و همین طور وقتی که صبر رفت،‏‎ ‎‏ایمان برود.»‏

‏
‏‎

‎‏     و در حدیث دیگر سند به حضرت سجاد، علی بن الحسین،‏‎ ‎‏علیهما السلام، رساند: قَالَ: الصَّبْرُ مِنَ الْاءِیمَانِ بِمَنْزِلَةِ الرَّأْسِ مِنَ‏‎ ‎‏الْجَسَدِ؛ وَ لاَ إِیمَانَ لِمَنْ لاَ صَبْرَ لَهُ.‏‎[3]‎

‏‏    ‏‏و احادیث بسیار در این باب است که ما پس از این به مناسبت‏‎ ‎‏به ذکر بعضی از آن می پردازیم.‏

‏‏     صبر کلید ابواب سعادات و سرمنشأ نجات از مهالک است.‏‎ ‎‏بلکه صبرْ بلیّات را بر انسان آسان می کند و مشکلات را سهل‏‎ ‎‏می نماید و عزم و اراده را قوت می دهد و مملکت روح را مستقل‏‎ ‎‏می نماید. و جزع و بیتابی علاوه بر عاری که خود دارد و کاشف از‏‎ ‎‏ضعف نفس است، انسان را بی ثبات و اراده را ضعیف و عقل را‏‎ ‎‏سست می کند. جناب محقق خبیر خواجه نصیر، قدّس الله سرّه،‏‎ ‎‏فرماید: ‏‏وَ هو (أَیِ الصَّبْرُ) یَمْنَعُ الباطِنَ عَنِ الإِضْطِرابِ، وَ اللِّسانَ عَنِ الشِّکایَةِ، وَ‏‎ ‎‏الاءَعْضاءَ عَنِ الحَرَکاتِ الْغَیْرِ الْمُعْتادَةِ.‏‎[4]‎‏ یعنی «صبر جلوگیری کند باطن را‏‎ ‎‏از بیتابی، و زبان را از شکایت، و اعضا را از کارهای خلاف‏‎ ‎‏عادت.» و بعکس انسان غیر صابر باطن و قلبش مضطرب و‏‎ ‎‏وحشتناک است و دلش لرزان و متزلزل است و این خود بلیّه ای‏‎ ‎‏است فوق بلیّات و مصیبتی است بالاترین مصیبتها که سر بار انسان‏‎ ‎‏می شود و راحتی را از انسان سلب می کند. اما صبر تخفیف‏‎ ‎‏می دهد مصیبت را، و قلب غالب می شود بر بلیّات و اراده قاهر‏‎ ‎‏می شود بر مصیبات وارده. و همین طور انسان غیر صابر و‏‎ ‎‏بی شکیب زبانش به شکایت پیش هر کس و ناکس باز شود؛ و این‏‎ ‎‏علاوه بر رسوایی پیش مردم و معروفیت به سست عنصری و‏‎ ‎‏کم ثباتی و افتادن از نظر خلق، پیش ملائکة الله و در درگاه قدس‏‎ ‎

‏
‏‎

‎

‏‏ربوبیت از ارزش می افتد. بنده ای که نتواند یک مصیبت که از حق و‏‎ ‎‏محبوب مطلق به او می رسد تحمل کند، و انسانی که از ولی نعمت‏‎ ‎‏خود، که هزاران هزار نعمت دیده و همیشه مستغرق نعمتهای‏‎ ‎‏اوست یک بلیّه دید زبان به شکایت پیش خلق گشود، چه ایمانی‏‎ ‎‏دارد و چه تسلیمی در مقام مقدس حق دارد؟ پس درست است که‏‎ ‎‏گفته شود کسی که صبر ندارد ایمان ندارد. اگر تو به جناب ربوبی‏‎ ‎‏ایمان داشته باشی و مجاری امور را به ید قدرت کاملۀ او بدانی و‏‎ ‎‏کسی را متصرف در امور ندانی، البته از پیش آمدهای روزگار و از‏‎ ‎‏بلیّات وارده شکایت پیش غیر حقّ تعالی نکنی؛ بلکه آنها را به جان‏‎ ‎‏و دل بخری و شکر نعم حق کنی.‏

‏‏صبر و بردباری در پیشامدهای دنیا‏

‏‏     ‏‏پس، آن اضطراب های باطنی و آن شکایتهای زبانی و آن‏‎ ‎‏حرکات زشت غیر معتادِ اعضا همه شهادت دهند که ما از اهل‏‎ ‎‏ایمان نیستیم. تا نعمت در کار است، صورتاً شکری می کنیم. و آن‏‎ ‎‏نیز مغزی ندارد، بلکه برای طمع ازدیاد است. وقتی که یک‏‎ ‎‏مصیبت پیشامد کرد، یا یک درد و مرضی رو آورد، شکایتها از حق‏‎ ‎‏تبارک و تعالی پیش خلق می بریم و زبان اعتراض و کنایه گویی را‏‎ ‎‏باز کرده پیش کس و ناکس شکوه ها می کنیم. کم کم این شکایتها و‏‎ ‎‏جزع و فزع ها در نفسْ تخم بغض به حق و قضای الهی می کارد؛ و‏‎ ‎‏آن به تدریج سبز می شود و قوّت می گیرد تا آنکه ملکه می شود؛‏‎ ‎‏بلکه خدای نخواسته صورتِ باطنِ ذاتْ صورتِ‏‏[ ‏‏بغض‏‏]‏‏ به قضای‏‎ ‎‏حق و دشمنی ذات مقدس شود. آن وقت عنان از کف گسیخته‏‎ ‎‏شود و مهار اختیار از چنگ رها شود و انسان به هیچ وجه نتواند‏‎ ‎‏ضبط حال و خیال نماید و ظاهر و باطن رنگ دشمنی حق تعالی‏‎ ‎‏گیرد، و با یک پارچه بغض و عداوت مالک النّعم از این عالم منتقل‏‎ ‎‏گردد و به شقاوت ابدی و ظلمت همیشگی دچار شود. پناه می برم‏‎ ‎

‏
‏‎

‎‏ به خدا از بدی عاقبت و ایمان مستودع. پس، صحیح است که‏‎ ‎‏می فرماید وقتی که صبر برود ایمان می رود.‏

‏‏     پس ای عزیز، مطلب بس مهم و راه خیلی خطرناک است. از‏‎ ‎‏جان و دل بکوش و در پیشامدهای دنیا صبر و بردباری را پیشۀ‏‎ ‎‏خود کن، و در مقابل بلیات و مصیبات مردانه قیام‏‏[ ‏‏کن‏‏]‏‏، و به نفس‏‎ ‎‏بفهمان که جزع و بیتابی علاوه بر آن که خود ننگی بزرگ است،‏‎ ‎‏برای رفع بلیّات و مصیبات فایده ای ندارد؛ و شکایت از قضای‏‎ ‎‏الهی و ارادۀ نافذۀ حق پیش مخلوق ضعیف بی قدرت و قوّه مفید‏‎ ‎‏فایده نخواهد بود. چنانچه اشاره به آن در حدیث شریف ‏‏کافی‏‎ ‎‏فرماید:‏

‏‏     مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ بِإسْنادِهِ عَنْ سَماعَةَ بْنِ مِهْرانَ، عَنْ أبی‏‎ ‎‏الحَسَنِ، علیه السّلام، قَالَ: قَالَ لِی: ‏‏مَا حَبَسَکَ عَنِ الْحَجِّ؟ قَالَ قُلْتُ: جُعِلْتُ‏‎ ‎‏فِدَاکَ، وَقَعَ عَلَیَّ دَیْنٌ کَثِیرٌ وَ ذَهَبَ مَالِی؛ وَ دَیْنِیَ الَّذِی قَدْ لَزِمَنِی هُوَ أَعْظَمُ مِنْ‏‎ ‎‏ذَهَابِ مَالِی؛ فَلَوْ لاَ أَنَّ رَجُلاً مِنْ أَصْحَابِنَا أَخْرَجَنِی مَا قَدَرْتُ أَنْ أَخْرُجَ. فَقَالَ لِی: إِنْ‏‎ ‎‏تَصْبِرْ تُغْتَبَطْ؛ وَ إِلاَّ تَصْبِرْ یُنْفِذِ الله مَقَادِیرَهُ، رَاضِیاً کُنْتَ أَمْ کَارِهاً.‏‎[5]‎

‏‏    ‏‏«سماعه گفت: فرمود ابوالحسن کاظم، علیه السلام، به من:‏‎ ‎‏"چه چیز مانع شد تو را از حج؟" گفت گفتم: "فدایت شوم، واقع‏‎ ‎‏شد بر من قرض بسیاری، و مالم رفته است؛ و قرضی که لازم شده‏‎ ‎‏بزرگتر است از رفتن مالم. اگر نبود مردی از رفقای ما که خارج کرد‏‎ ‎‏مرا، قدرت نداشتم که خارج شوم." پس فرمود به من: "اگر صبر‏‎ ‎‏کنی، مورد غبطه شوی؛ و اگر صبر نکنی، اجرا می کند خدا‏‎ ‎‏تقدیراتِ خود را، خوشنود باشی یا کراهت داشته باشی."»‏

‏‏     پس معلوم شد که جَزع و بیتابی مفید فایده نیست، بلکه‏‎ ‎‏ضررهای بس هولناک دارد و هلاکت های بس ایمانسوز در دنبال‏‎ ‎

‏
‏‎

‎

‏‏آن است؛ و صبر و بردباری خود دارای ثواب جزیل و اجر جمیل و‏‎ ‎‏صور بهیه و تمثال شریف برزخی است؛ چنانچه در ذیل حدیث‏‎ ‎‏شریف که ما به شرح آن پرداختیم فرماید: ‏‏وَ کَذَلِکَ الصَّبْرُ یُعَقِّبُ خَیْراً؛‏‎ ‎‏فَاصْبِرُوا وَ وَطِّنُوا أَنْفُسَکُمْ عَلَی الصَّبْرِ تُوجَرُوا‏‏. پس صبر را عاقبت خیر است‏‎ ‎‏در این عالم، چنانچه از تمثیل به حضرت یوسف، علیه السلام،‏‎ ‎‏معلوم می شود، و موجب اجر است در آخرت.‏

‏‏اجر و پاداش صبر‏

‏‏     ‏‏و در حدیث شریف ‏‏کافی‏‏ سند به ابوحمزۀ ثُمالی، رحمه الله ،‏‎ ‎‏رساند. قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ الله، علیه السَّلام: ‏‏مَنِ ابْتُلِیَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ بِبَلاَءٍ‏‎ ‎‏فَصَبَرَ عَلَیْهِ، کَانَ لَهُ مِثْلُ أَجْرِ أَلْفِ شَهِیدٍ.‏‎[6]‎‏ «فرمود حضرت صادق، علیه‏‎ ‎‏السلام،: "کسی که مبتلا به بلیه ای شود و صبر کند، برای او اجر‏‎ ‎‏هزارشهید است."»‏

‏‏     و احادیث کثیره در این باب وارد است که ما بعضی آنها را در‏‎ ‎‏فصل بعد ذکر می کنیم. اما اینکه از برای صبر صورت بهیۀ برزخیه‏‎ ‎‏است، علاوه بر اینکه مطابق قسمی از برهان است، در احادیث‏‎ ‎‏شریفه نیز از آن ذکر شده است؛ چنانچه در ‏‏کافی ‏‏شریف سند به‏‎ ‎‏حضرت صادق، علیه السلام، رساند، قَالَ: ‏‏إِذَا دَخَلَ الْمُؤْمِنُ ‏‏[‏‏فِی‏‏] ‏‏قَبْرِهِ،‏‎ ‎‏کَانَتِ الصَّلاَةُ عَنْ یَمِینِهِ وَ الزَّکَاةُ عَنْ یَسَارِهِ وَ الْبِرُّ مُطِلٌّ عَلَیْهِ وَ یَتَنَحَّی الصَّبْرُ نَاحِیَةً؛‏‎ ‎‏فَإِذَا دَخَلَ عَلَیْهِ الْمَلَکَانِ اللَّذَانِ یَلِیَانِ مُسَاءَلَتَهُ، قَالَ الصَّبْرُ لِلصَّلاةِ وَ الزَّکاةِ وَ الْبِرِّ:‏‎ ‎‏دُونَکُمْ صَاحِبَکُمْ؛ فَإِنْ عَجَزْتُمْ عَنْهُ فَأَنَا دُونَهُ.‏‎[7]‎

‏‏    ‏‏فرمود: «وقتی داخل شود مؤمن به قبرش، می باشد نماز از‏‎ ‎‏راست او و زکات از چپ او و نیکی و احسان مشرف بر او؛ و دور‏‎ ‎‏شود‏‏[ ‏‏صبر‏‏]‏‏ بر طرفی. پس وقتی که داخل شوند بر او دو ملکی که‏‎ ‎‏کارگزار مسئلت از او هستند، گوید صبر به نماز و زکات و نیکویی:‏‎ ‎

‏
‏‎

‎

‏‏"بگیرید رفیق خود را. (یعنی همراهی کنید او را.) پس اگر شما از‏‎ ‎‏او عاجز‏‏[‏‏ید‏‏]‏‏، من او را می گیرم."».(610)‏

‏‏ ‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏ثواب صبر بر سختیها و حفظ ثبات قدم‏

‏‏و در ‏‏کافی‏‏ شریف سند به حضرت صادق، علیه السلام، رساند:‏‎ ‎‏قَالَ: ‏‏قَالَ رَسُولُ الله، صلّی الله علیه و آله، سَیَأْتِی عَلَی النَّاسِ زَمَانٌ لاَ یُنَالُ فِیهِ‏‎ ‎‏الْمُلْکُ إِلاَّ بِالْقَتْلِ وَ التَّجَبُّرِ؛ وَ لاَ الْغِنَی إِلاَّ بِالْغَصْبِ وَ الْبُخْلِ؛ وَ لاَلْمَحَبَّةُ إِلاَّ بِاسْتِخْرَاجِ‏‎ ‎‏الدِّینِ وَ اتِّبَاعِ الْهَوَی. فَمَنْ أَدْرَکَ ذَلِکَ الزَّمَانَ فَصَبَرَ عَلَی الْفَقْرِ وَ هُوَ یَقْدِرُ عَلَی‏‎ ‎‏الْغِنَی وَ صَبَرَ عَلَی الْبِغْضَةِ وَ هُوَ یَقْدِرُ عَلَی الْمَحَبَّةِ وَ صَبَرَ عَلَی الذُّلِّ وَ هُوَ یَقْدِرُ عَلَی‏‎ ‎‏الْعِزِّ، آتَاهُ الله ثَوَابَ خَمْسِینَ صِدِّیقاً مِمَّنْ صَدَّقَ بِی.‏‎[8]‎

‏‏    ‏‏«فرمود جناب صادق، علیه السلام، که فرمود رسول خدا،‏‎ ‎‏صلّی الله علیه و آله و سلم: "زود است که می آید بر مردم زمانی که‏‎ ‎‏رسیده نشود در آن سلطنت، مگر به کشتن و جور کردن؛ و نه‏‎ ‎‏بی نیازی، مگر به غصب نمودن و بخل ورزیدن؛ و نه محبت و‏‎ ‎‏جلب قلوب، مگر‏‏[ ‏‏به‏‏]‏‏ خروج از دین و متابعت هوای نفس. پس‏‎ ‎‏کسی که ادراک کند آن زمان را، پس صبر کند بر بیچیزی و حال‏‎ ‎‏آنکه توانا باشد بر توانگری، و صبر کند بر بغضای مردم و حال‏‎ ‎‏آنکه او قادر باشد بر محبت و جلب آنها، و صبر کند بر ذلّت و حال‏‎ ‎‏آنکه توانا باشد بر عزت، بدهد او را خداوند ثواب پنجاه صدّیق از‏‎ ‎‏کسانی که تصدیق مرا کردند."»‏

‏‏     و قریب به این مضمون نیز حدیثی از جناب امیرالمؤمنین، علیه‏‎ ‎‏السلام، وارد شده است.‏‎[9]‎‏ بالجمله، احادیث در این باب بسیار‏‎ ‎

‏
‏‎

‎

‏‏است؛ ما اکتفا نمودیم به همین چند حدیث شریف.(611)‏

‏‏ ‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏احادیثی در فضیلت و اجر صبر‏

‏‏در ‏‏کافی ‏‏شریف، سند به حضرت صادق ـ سلام الله علیه ـ رساند که‏‎ ‎‏فرمود: «چون روز قیامت شود، یک دسته‏‏[‏‏ ای‏‏]‏‏ از مردم برخیزند و‏‎ ‎‏بیایند به درِ بهشت. به آنها گفته شود که: شما چه اشخاصی‏‎ ‎‏هستید؟ می گویند: ما اهل صبر هستیم. گفته شود: شماها بر چه‏‎ ‎‏چیز صبر کردید؟ می گویند: ما بر طاعت خدا صبر کردیم، و از‏‎ ‎‏معصیت خدا صبر کردیم. پس خدای عزّ و جلّ فرماید: راست‏‎ ‎‏گفتند، داخل بهشت شوید. و این است مفاد قول خدای تعالی: ‏‏إنَّمَا‏‎ ‎‏یُوَفَّی الصَّابِروُنَ أجْرَهُمْ بِغَیْرِ حِسَابٍ‏‎[10]‎‏.‏‎[11]‎

‏‏    ‏‏و هم از حضرت امیرالمؤمنین ـ علیه الصلاة و السلام ـ حدیث‏‎ ‎‏کند که فرمود: «صبر، دو صبر است: یکی صبر به مصیبت است، و‏‎ ‎‏آن خوب و جمیل است. و بهتر از آن صبر نزد آن چیزی است که‏‎ ‎‏خدای تعالی حرام فرموده بر تو».‏‎[12]‎

‏‏    ‏‏و از حضرت باقر ـ علیه السلام ـ منقول است که: «چون پدرم علیّ‏‎ ‎‏بن الحسین ـ علیه السلام ـ را وفات رسید، مرا به سینۀ خود چسبانید‏‎ ‎‏و فرمود: ای پسرک من! وصیت می کنم ترا به چیزی که پدرم مرا‏‎ ‎‏وصیت کرد در وقتی که وفات او رسید، و به آن چیزی که گفت پدرش‏‎ ‎

‏
‏‎

‎‏ او را وصیت کرده: ای پسرک من! صبر کن بر حقّ گرچه تلخ باشد».‏‎[13]‎

‏‏    ‏‏و از حضرت صادق روایت است که فرمود: «صبر کنید بر دنیا؛‏‎ ‎‏که همانا آن ساعتی است. پس آنچه از آن گذشته، اَلم و سروری‏‎ ‎‏ندارد، و آنچه نیامده نمی دانی چه چیز است. همانا آنچه هست‏‎ ‎‏همان ساعتی است که تو در آن هستی، پس صبر کن در آن بر‏‎ ‎‏طاعت خدا و صبر کن در آن از معصیت خدا».‏‎[14]‎

‏‏    ‏‏و از ‏‏ثواب الاعمال‏‏، از حضرت باقر ـ علیه السلام ـ منقول است‏‎ ‎‏که فرمود: «من صبر می کنم از این غلامم و از اهلم بر آن چیزی که‏‎ ‎‏از حنظل تلختر است. همانا کسی که صبر کند نائل شود به واسطه‏‎ ‎‏صبرش درجۀ صائم قائم را، و درجۀ شهیدی را که در جلو محمّد‏‎ ‎‏ـ صلَّی الله علیه و آله ـ ضربت زده باشد».‏‎[15]‎

‏‏    ‏‏وَ عَنْ ‏‏نَهْجِ البَلاغَةِ ‏‏أنَّهُ قالَ: ‏‏لا یَعْدَمُ الصَّبُورُ الظَّفَرَ، وَ إنْ طالَ بِهِ الزَّمانُ‏‎[16]‎‏ وَ‏‎ ‎‏قالَ: ‏‏مَنْ لَمْ یُنَجِّهِ الصَّبْرُ أهْلَکَهُ الجَزَعُ.‏‎[17]‎

‏‏    ‏‏و اخبار و آثار در این باب، بیش از آن است‏‎[18]‎‏ که در این مختصر‏‎ ‎‏بگنجد.(612)‏

‏
‏‎

‎

‏‏سفارش به حق و صبر‏

‏‏آن چیزی که لازم است بر همۀ ما، آن چیزی است که خدای تبارک‏‎ ‎‏و تعالی برای مؤمنین ذکر فرموده است که همۀ انسانها در خسارت‏‎ ‎‏هستند مگر مؤمنینی که عمل صالح داشته باشند. و در تمام اعمال‏‎ ‎‏صالحه دو چیز را فرموده اند: یکی سفارش به صبر و یکی سفارش‏‎ ‎‏به حق. می فرماید: ‏‏وَالْعصْرِ، اِنَّ الْاِنْسانَ لَفی خُسْرٍ اِلاَّ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا‏‎ ‎‏الصّالِحاتِ وَ تَواصَوْا بِالْحَقِّ وَ تَواصَوا بِالصَّبْرِ‏‎[19]‎‏ همۀ انسانها در خسارتند مگر‏‎ ‎‏مؤمنین. آنهایی که عمل صالح می کنند و سفارش به صبر و حق‏‎ ‎‏می کنند. امروز ما هم محتاجیم به اینکه هر کدام، دوستان خودمان‏‎ ‎‏را دعوت به حق بکنیم. دعوت به اسلام که در رأس حقوق است و‏‎ ‎‏حق مطلق است بکنیم. و دعوت به آرامش در یک همچو موقعی‏‎ ‎‏که گرفتاری هست بکنیم. و دعوت به جمهوری اسلامی بکنیم. و‏‎ ‎‏دعوت به صبر. اگر انسان بخواهد حق را به دست بیاورد، اگر‏‎ ‎‏انسان بخواهد یک حکومت حقی در کشورش باشد، و اگر‏‎ ‎‏بخواهد اسلام ـ که حقِّ مطلق است ـ در کشور پیاده بشود باید صبر‏‎ ‎‏کند. آن طوری که اولیای خدا ـ سلام الله علیهم ـ در همۀ مراحل،‏‎ ‎‏در همۀ مصیبتها، در همۀ مشکلات صبر می کردند.(613)‏

‏‏11 / 10 / 59‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏سفارش یکدیگر به حق و صبر‏

‏‏باید جوانهای تحصیلکرده از این هیاهوی اجانب خود را نبازند، و‏‎ ‎‏سرگرم بساط عیش و نوشی که به دستور استعمار برای آنها و‏‎ ‎‏عقب نگه داشتن آنها فراهم شده است نگردند. باید اشخاص‏‎ ‎‏بیدار، تولید مثل کنند و هرچه بیشتر همفکر و هم قدم پیدا کنند و‏‎ ‎‏صفوف خود را فشرده کنند، و در ناملایماتْ پایدار و جدی و‏‎ ‎

‏
‏‎

‎

‏‏قوی الاراده باشند، و از تواصی به حق و تواصی به صبر، که‏‎ ‎‏دستوری است الهی، غفلت نکنند.(614)‏

‏‏28 / 8 / 48‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏ادامه نهضت بر اثر استقامت‏

‏‏استقامت کند ملت ما. استقامت کند دانشگاه ما. استقامت کند‏‎ ‎‏حوزه های علمی قدیمۀ ما. استقامت کنند ارتش و همه چیز ما؛‏‎ ‎‏ملت ما. که استقامت اسباب این می شود که ادامه پیدا کند این‏‎ ‎‏نهضت و انقلاب، و به همه جا سرایت کند. جملۀ ‏‏فَاسْتَقِمْ کَما اُمِرْتْ‏‏ در‏‎ ‎‏دو جای قرآن هست. یک جا در سورۀ شوری‏‎[20]‎‏ یک جا هم در‏‎ ‎‏سورۀ «هود».‏‎[21]‎‏ لکن پیغمبر اکرم می فرماید ـ که نقل می کنند که ـ‏‎ ‎‏فرموده است: ‏‏شَیَّبَتْنی سوُرَة هُود لِمَکان.‏‎[22]‎‏ این آیه، چرا سورۀ هود را‏‎ ‎‏گفت؟ برای اینکه، سورۀ هود یک ذیلی دارد و آن این است که:‏‎ ‎‏فَاسْتَقِمْ کَما اُمِرتَ وَ مَنْ تابَ مَعَکَ‏‎[23]‎‏ استقامت، خواسته است که ملتها‏‎ ‎‏مستقیم باشند. کسانی که به پیغمبر گرایش پیدا کردند و رسیدند به‏‎ ‎‏اینکه پیغمبر، پیغمبر اسلام است و ایمان به او آوردند، اینها هم‏‎ ‎‏باید مستقیم باشند. پیغمبر برای این ذیل می فرماید که: ‏‏شَیَّبَتْنی سوُرَة‏‎ ‎‏هُود ‏‏و الاّ استقامت خودش را، خوف نداشت از اینکه خودش‏‎ ‎‏استقامت داشته باشد. داشت، خودش می دانست دارد، اما‏‎ ‎‏می ترسید که ما استقامت نداشته باشیم. اگر ببینید که در بین‏‎ ‎

‏
‏‎

‎

‏‏توده های مردم، در بین اشخاص، دلسردی برای این نهضت پیدا‏‎ ‎‏می شود، بدانید استقامت توی کار نیست یا دارد می رود از‏‎ ‎‏دست.کاری بکنید که این توده های مردم استقامت داشته باشند در‏‎ ‎‏این نهضتی که کرده اند. این نهضت یک امر الهی است. و خدا‏‎ ‎‏فرموده است ‏‏فَاسْتَقِمْ کَما اُمِرْتَ وَ مَنْ تابَ مَعَکَ ‏‏همان طوری که پیغمبر‏‎ ‎‏اکرم از هیچ آمد و فتح کرد و نورش همه جا را گرفت، شما ملت‏‎ ‎‏هم بعد از آن رژیم فاسد، از هیچ شروع کردید. یعنی، هر چه بود‏‎ ‎‏خرابی بود و شما شروع کردید برای درست کردن آن. اما رفیق‏‎ ‎‏نیمه راه نباشید. این طور نباشد که ما تا اینجا رفته ایم حالا از اینجا‏‎ ‎‏دیگر برویم سراغ کارهای دیگرمان. در رأس امور این است که ما‏‎ ‎‏این امر الهی را که ‏‏فَاسْتَقِمْ کَما اُمِرْتَ وَ مَنْ تابَ مَعَکَ‏‏ این امر الهی را ما‏‎ ‎‏اجرا کنیم. ما در این انقلابی که، یعنی ملت ما در این انقلابی که‏‎ ‎‏کرده است، تا حالا استقامت کرده است، و بحمدالله تا حالا پیروز‏‎ ‎‏شده است. شما پیروزید در دنیا. شما مطرح شده اید در دنیا. در‏‎ ‎‏همۀ گوشه های دنیا، دولتهای دنیا از شما یک نحو هراسی دارند‏‎ ‎‏که مبادا یک وقت ملتهایشان مثل شما بشود. شما تا حالا پیروزید.‏‎ ‎‏استقامت کنید تا پیروزی نهایی به دستتان بیاید.(615)‏

‏‏28 / 6 / 61‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏استقامت پیغمبر(ص) و امّت‏

‏‏در یک سوره وارد شده است ‏‏وَاسْتَقِمْ کَما اُمِرْتَ‏‏ امر به رسول خدا‏‎ ‎‏ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ می فرماید که استقامت داشته باش در‏‎ ‎‏آن اموری که مأموری. در یک سورۀ دیگری که سورۀ «هود» است‏‎ ‎‏وارد شده است که ‏‏فَاسْتَقِمْ کَما اُمِرْتَ وَ مَنْ تابَ مَعَکَ‏‏ که هم به خود‏‎ ‎‏رسول اکرم امر می فرماید که استقامت ‏‏[‏‏داشته باش‏‎ ‎‏]‏‏و پایدار باش‏‎ ‎

‏
‏‎

‎‏ در آن مأموریتی که داری، و کسانی هم که ایمان به تو آوردند و‏‎ ‎‏برگشتند به خدا با تو، آنها هم استقامت کنند. در این دنیا کسانی که‏‎ ‎‏برای شرافت خودشان، برای شرافت اهل ملتشان، برای شرافت‏‎ ‎‏اسلام، اموری را انجام می دهند، کارهایی را انجام می دهند، اگر در‏‎ ‎‏دنبالش استقامت داشته باشند، پابرجا باشند، آنها را حوادث‏‎ ‎‏نلرزاند، اینها به مقاصد می رسند، برای اینکه استقامت، یک امر‏‎ ‎‏مهمی است و مشکلی. در سورۀ دومی که سورۀ «هود» است که‏‎ ‎‏دارای آن ذیل است که همۀ ما مأموریم به استقامت و در رأس،‏‎ ‎‏رسول اکرم است، ایشان در این سوره و در این آیه از ایشان وارد‏‎ ‎‏شده است که فرموده اند: ‏‏شَیَّبَتْنی سُورَةُ هُودٍ لِمَکانِ هذِهِ الآیَة‏‏ به حسب‏‎ ‎‏این روایت از ایشان نقل شده است که فرموده اند: سورۀ هود من را‏‎ ‎‏پیر کرد، برای این آیه. برای اینکه همۀ مأمورین را، همۀ ملتهای‏‎ ‎‏اسلامی را، همۀ افراد مسلم را امر فرموده است به اینکه در‏‎ ‎‏مأموریتی که دارید استقامت کنید. پابرجا باشید. متزلزل نشوید.‏‎ ‎‏چه بسا افرادی که ابتدائاً در یک امری وارد می شوند، لکن بعضی‏‎ ‎‏مشکلات وقتی پیش آمد نمی توانند خوددار باشند، نمی توانند‏‎ ‎‏استقامت کنند. و چه بسا اشخاصی که مستقیم اند، استقامت‏‎ ‎‏می کنند، پایداری می کنند تا آخر. تعلیمی که خدای تبارک و تعالی‏‎ ‎‏به مسلمین داده است این است که باید در مأموریتهای خودتان‏‎ ‎‏استقامت داشته باشید، پایداری داشته باشید. بحمدالله امروز‏‎ ‎‏ملت ما عموماً و ارتش و قوای مسلّح ما خصوصاً و نیروی هوایی‏‎ ‎‏بالاخص این امتحان را و این مأموریت الهی را عمل کردند؛ هم‏‎ ‎‏فداکاری کردند و هم استقامت. شما بانوان محترم که بازماندگان‏‎ ‎‏آنها هستید، و برای شما آنها شرافت و عزت به یادگار گذاشتند،‏‎ ‎‏خودتان ‏‏[‏‏را‏‎ ‎‏]‏‏هم می بینم در گفتارتان استقامت از آن ظاهر می شود.‏

‏
‏‎

‎

‏‏لزوم استقامت در جهاد‏

‏‏ملتی که بخواهد شرافت خودش را حفظ کند، اسلام را که مبدأ همه‏‎ ‎‏شرافتهاست بخواهد حفظ کند، این ملت باید علاوه بر جهاد،‏‎ ‎‏استقامت در جهاد داشته باشد. استقامت معنایش این است که اگر‏‎ ‎‏گرفتاریهایی پیدا شد در جهاد، اگر در جنگهایی که پیش می آید برای‏‎ ‎‏یک ملتی که می خواهد شرافتمند باشد، می خواهد اسلام را و‏‎ ‎‏نهضت اسلامی را به ثمر برساند، از مشکلات هراس نداشته باشد.‏‎ ‎‏در مشکلات سستی نکند. این امر خداست. خدای تبارک و تعالی،‏‎ ‎‏که دفاع را بر همۀ ملت و بر همۀ مسلمین واجب کرده است، و ما هم‏‎ ‎‏الآن در آن امر واقع شده ایم که دفاع می کنیم از شرافت خودمان، دفاع‏‎ ‎‏می کنیم از اسلام عزیز. همان که امر فرموده است که دفاع کنید، به‏‎ ‎‏همۀ ملتها امر فرموده است که پایدار باشید، استقامت کنید. رسول‏‎ ‎‏اکرم در عین حالی که بالاترین موجود بود در استقامت، و حضرت‏‎ ‎‏امیر ـ سلام الله علیه ـ در روایتی وارد شده است که ما در جنگها هر‏‎ ‎‏وقت که فشار برایمان می آمد به رسول خدا پناه می بردیم، در عین‏‎ ‎‏حال خدای تبارک و تعالی می فرماید که: ‏‏فَاسْتَقِمْ کَما اُمِرْتَ‏‏، امر می کند‏‎ ‎‏که پایدار باش! نلغزاند تو را چیزی. آنجایی که می رسد به اینکه تو‏‎ ‎‏و امّت، پایدار باشید، پیغمبر می فرماید که: «من به واسطۀ این آیه‏‎ ‎‏پیر شدم» برای اینکه استقامت، مشکل است و من گرچه توانم‏‎ ‎‏استقامت کنم و افرادی هم می توانند، ولی همۀ ملت اطمینان‏‎ ‎‏نیست که بتواند مستقل باشد، مستقیم باشد، استقامت در امر از‏‎ ‎‏خود امر مشکلتر است. چه بسا پیروزیهایی که برای یک ملتی پیش‏‎ ‎‏می آید برای اینکه استقامت در آن امر که موجود شده است‏‎ ‎‏ندارند، سستی می کنند، آن پیروزی از دست شان می رود.(616)‏

‏‏8 / 10 / 59‏

‏‏*  *  *‏

‏
‏‎

‎

‏‏تحمل سختی ها به پیروی از پیغمبر اکرم(ص)‏

‏‏امروز کشور ایران روی پای خودش ایستاده است، لذا زحمت ها و‏‎ ‎‏توطئه ها را هم باید تحمل کند. مردم ما باید دائماً پیغمبر اکرم را به‏‎ ‎‏یاد بیاورند، پیغمبر اکرم قیام کردند، پایداری کردند، زحمت ها را‏‎ ‎‏متحمل شدند، در مکه با آن همه زحمت مواجه شده و در‏‎ ‎‏محاصرۀ «شعب» آن همه رنج کشیدند، و بعد در مدینه تمام ایام‏‎ ‎‏زندگی شان را با رنج و زحمت تمام کردند، و حضرت حتی در‏‎ ‎‏بستر بیماری به جیش اُسامه دستور حرکت دادند. ما هم تا آخر،‏‎ ‎‏زحمت ها و رنج های توطئه ابرقدرت ها را باید تحمل کنیم، ما‏‎ ‎‏موظف هستیم تا امر الهی را انجام دهیم. پس، از سختی ها نباید‏‎ ‎‏هراس داشته باشیم. آیا پیغمبر اکرم در مقابل سختی ها‏‎ ‎‏عقب نشینی کردند؟ آیا حاضر به تسلیم و سازش شدند؟ ما هم که‏‎ ‎‏کار انبیا و پیغمبر اکرم را انجام می دهیم باید بایستیم، باید مقاومت‏‎ ‎‏کنیم تا اسلام استقرار پیدا کند و عدالت برقرار شود و دست‏‎ ‎‏ظالم ها کوتاه گردد. این را باید دنبال کرد. مردم زمان حضرت‏‎ ‎‏رسول و اصحاب او مقاومت کردند و از سختی ها نهراسیدند تا‏‎ ‎‏پیروز شدند. ما هم وقتی وارد این کار شدیم و تصمیم گرفتیم که‏‎ ‎‏دست بدین عمل بزرگ بزنیم، پیامدهایش را هم باید پذیرا‏‎ ‎‏باشیم.(617)‏

‏‏18 / 6 / 63‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏پیروی از پیغمبران الهی‏

‏‏مردم باید محکم بایستند و از اسلام و کشور دفاع کنند و از‏‎ ‎‏توطئه ها به خود هراس راه ندهند که اگر کمی عقب بنشینند، باید‏‎ ‎‏دست از اسلام بکشیم و تکلیف ما برخلاف این است.‏

‏‏     مردم انقلاب کردند، باید پای زحماتش هم بنشینند. مردم،‏‎ ‎

‏
‏‎

‎

‏‏پیغمبران و پیغمبر اسلام را و ابراهیم را در نظر بگیرند، ببینند که با‏‎ ‎‏آنها چه مخالفت ها شد، ولی دست از هدفشان نکشیدند. اگر ما‏‎ ‎‏مسلمانیم، باید دنباله روی آنها باشیم. دنباله روی از آنان که فقط‏‎ ‎‏روزه و نماز و مسجد نیست. دنباله روی از آنان مبارزه برای حفظ‏‎ ‎‏اساس اسلام است. باید برای حفظ اساس اسلام تا آخر ایستاد و‏‎ ‎‏پیشروی کرد.(618)‏

‏‏18 / 6 / 63‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏صبر عامل غلبه بر قدرتهای شیطانی‏

‏‏شما می دانید که تاریخ اسلام مشحون بوده است از این‏‎ ‎‏مجاهدات، از این شهادتها، از این خون دادنها و از این خرابکاریها‏‎ ‎‏به دست فُجّار. ائمۀ ما ـ علیهم السلام ـ مبتلا بودند به همین امور‏‎ ‎‏لکن بر همه بوده است و بر ما هم هست استقامت و خودداری و‏‎ ‎‏خدا با صابران است.‏‎[24]‎

‏‏    ‏‏و ما با دست خالی بر این قدرت فوق العاده، قدرت شیطانی که‏‎ ‎‏همۀ قدرتها دنبال او بودند، غلبه کردیم و این نبود جز اینکه ملت‏‎ ‎‏ما همراه با هم بودند و صبور بودند و بر مشکلات صبر می کردند‏‎ ‎‏و مشکلات را با صبر و با اتکال به خدای تبارک و تعالی این‏‎ ‎‏مشکلات را حل کردند.(619)‏

‏‏21 / 7 / 59‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏پیروی از اهل بیت(ع) تسهیل کننده سختیها‏

‏‏من از دیدن این عکس و باز عکسهای دیگری که از جوانهای ما در‏‎ ‎‏این راه شهید شدند باز احساس یک سنگینی می کنم. بر دوش من‏‎ ‎
‏‎

‎

‏‏سنگین است این عواطف و آن چیزی که همۀ سنگینیها را سبک‏‎ ‎‏می کند، این است که ما از خدا هستیم و به سوی او می رویم. راه،‏‎ ‎‏راه خداست. شما از بختیاری که حرکت کردید تا اینجا برای خدا‏‎ ‎‏بوده است. من مطرح نبودم، خدا مطرح بوده. و آن آقایان که از‏‎ ‎‏شمال آمده اند، آنها هم راه را که طی کرده اند، راه خدا بوده است،‏‎ ‎‏برای خدا بوده است. آن چیزی که سهل می کند مشکلات را، این‏‎ ‎‏است که ما برای اسلام تحمل زحمت می کنیم. ما از موالی‏‎ ‎‏خودمان، از آقایان خودمان، از اولیای خودمان، از معصومین‏‎ ‎‏خودمان تبعیت می کنیم. ما از رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و‏‎ ‎‏سلم ـ تبعیت می کنیم. آنها هم تحمل مشاق زیاد کردند. مشقتهایی‏‎ ‎‏که برای ما شاید ممکن نیست که تحمل کنیم. آن قدری که پیغمبر‏‎ ‎‏خدا تحمل مشقت برای خدا کرد، ماها نمی توانیم. لکن ما هم‏‎ ‎‏قطره ای هستیم از این دریای بی پایان، به اندازه ای که یک قطره،‏‎ ‎‏یک ذره می تواند فداکاری کند، باید فداکاری کنیم.(620)‏

‏‏10 / 10 / 58‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏ابتلای اولیا به مشکلات‏

‏‏شما هیچ، از هیچ قدرتی نترسید. وقتی خدا با شماست، همه چیز‏‎ ‎‏با شماست. شما خدا را دارید ولو اینکه پشتوانه از شرق و غرب‏‎ ‎‏ندارید. و این افتخار شماست، افتخار اسلام است که نه به شرق‏‎ ‎‏متوجه باشد و نه به غرب متوجه باشد، صراط مستقیم باشد. راه،‏‎ ‎‏راه خداست. در راه خدا نه شهادت و نه نقص عضو و نه گرفتاری‏‎ ‎‏هیچ یک از اینها اشکال ندارد. این چیزی بوده است که اولیای خدا‏‎ ‎‏از اولی که خلقت تحقق پیدا کرده است، انبیای عظام در طول‏‎ ‎‏تاریخ مبتلا به آن بودند و نترسیدند و جلو رفتند و شما امروز‏‎ ‎

‏
‏‎

‎

‏‏قدرتمندانی هستید که در دنیا آواز شما پیچیده است. الآن همه از‏‎ ‎‏شما باک دارند و شما از هیچ کس باک ندارید.(621)‏

‏‏30 / 2 / 63‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏تناسب بین پیروزی و سختیها‏

‏‏هر مقدار که عظمت داشته باشد مقصود و ایدۀ انسان، به همان‏‎ ‎‏مقدار باید تحمل زحمت بکند. ما باز درست نمی توانیم ادراک‏‎ ‎‏کنیم که حجم این پیروزی چقدر است. دنیا بعد ادراک خواهد کرد‏‎ ‎‏که این پیروزی ملت ایران چه حجمی دارد. به همان حجمی که این‏‎ ‎‏پیروزی دارد و این مجاهدت، همان حجمی را که دارد، در ازایش‏‎ ‎‏مصیبتها هم باید حجمشان زیاد باشد. ما نباید متوقع باشیم که همۀ‏‎ ‎‏قدرتها را ‏‏[‏‏که‏‏]‏‏ دستشان را از منافعشان در اینجا و ان شاءالله ، در‏‎ ‎‏منطقه کوتاه کردیم و متوقع این باشیم که که هیچ صدمه ای به ما‏‎ ‎‏وارد نمی شود. ما نباید متوقع باشیم که با اینهمه پیروزی، ما‏‎ ‎‏همینطور سالم خواهیم ماند. ما همینطور روزمره، همانطوری که‏‎ ‎‏سابق بوده، حالا هم باید باشیم. تکلیف همۀ روحانیون، چه‏‎ ‎‏خطبایی که منبر تشریف می برند، یا ائمۀ جمعه و جماعت و‏‎ ‎‏هرکس که با مردم سروکار دارد و با آنها صحبت می کند، این است‏‎ ‎‏که وضعیت قیام حضرت سیدالشهدا را به مردم درست بفهمانند‏‎ ‎‏که قیام برای چی بود، چه بود و با چه عده ای قیام شد و با تحمل‏‎ ‎‏چه مصایبی آن قیام به آخر رسید ـ که به آخر نخواهد رسید.(622)‏

‏‏ ‏

‏‏25 / 7 / 61‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏شکست ناپذیری مؤمن‏

‏‏شما که استناد دارید به ذات مقدس حق تعالی، شما که روحانی‏‎ ‎

‏
‏‎

‎

‏‏هستید، شما که قلبتان با ماوراءالطبیعه است، این عالم شکست‏‎ ‎‏ندارد؛ عالِم چیزی نیست؛ کسی که رابطه با خدا دارد شکست‏‎ ‎‏ندارد؛ شکست مال کسی است که آمالش دنیا باشد.اگر آمالْ دنیا‏‎ ‎‏باشد، شکست است؛ اگر آماْل غیب و ماورای غیب باشد،‏‎ ‎‏شکست ندارد. شکستْ مال بیچاره هاست؛ شکست مال کسانی‏‎ ‎‏است که معتِمد به شیطانند و ذخایر دنیا قلبشان را فرا گرفته است.‏‎ ‎‏اگر یک جایی به ضرر شما تمام شد، قلبتان محکم باشد؛ تا آخرین‏‎ ‎‏فردتان بایستید. گمان نکنید این آدم شکست خورد، تمام شد؛ تو‏‎ ‎‏هم یک موحدی، تو هم یک مسلمی، تو متصل به خداوندی؛ خدا‏‎ ‎‏شکست نمی خورد: ‏‏وَلا تَهِنُوا وَلا تَحْزَنُوا وَ أنْتُمُ الأعْلَوْنَ إنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنینَ.‏‎[25]‎

‏‏    ‏‏اگر به نفع تمام شد، دست و پای خود را گم نکنید؛ محکم‏‎ ‎‏باشید. نه در آن طرف فَزَع داشته باشید، و نه در این طرف‏‎ ‎‏زیاده روی داشته باشید.(623)‏

‏‏11 / 9 / 41‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏پیروزی و نجات در سایۀ مقاومت‏

‏‏خمینی که آخرین روزهای عمرش را می گذراند، تمام امیدش به‏‎ ‎‏شما مردم سلحشور ایران است؛ به شما مردمی که به هیچ وجه‏‎ ‎‏تحت تأثیر اختلافات جزئی و کلی واقع نشده و ان شاءالله ‏‎ ‎‏نمی شوید؛ شما مردمی که با تمام وجود بر سر غرب و شرق‏‎ ‎‏جهانخوار شوریدید، شما عزیزانم، به امید خدا پیروزید. شما‏‎ ‎‏مردم دلیر و آگاه سرمشقی هستید برای ملل زیر سلطه. و باید‏‎ ‎‏بدانید در میدانی که قدم گذاشته اید مواجه هستید با مشکلات‏‎ ‎‏بسیاری که تنها مقاومتتان نجاتتان خواهد داد. به هیچ وجه ترس و‏‎ ‎

‏
‏‎

‎

‏‏بیم در خود راه ندهید، که مبارزات کوبنده تان نشان داده است که‏‎ ‎‏نمی دهید.(624)‏

‏‏1 / 11 / 59‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏شکستن طوفانها در سایۀ صبر و ایمان‏

‏‏باید برای شکستن امواج طوفانها و فتنه ها و جلوگیری از سیل آفتها‏‎ ‎‏به سلاح پولادین صبر و ایمان مسلح شویم.(625)‏

‏‏2 / 9 / 67‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏تأییدات الهی در سایۀ استقامت‏

‏‏قوی باشید، برومند باشید و از هیاهوی دنیا هیچ وقت به خودتان‏‎ ‎‏هراس راه ندهید. این مسائل در صدر اسلام هم بوده است. این‏‎ ‎‏هیاهوها و بساطی که مخالفین اسلام در صدر اسلام راه‏‎ ‎‏می انداختند در زمان خود پیغمبر اکرم و بعدها همیشه بوده است،‏‎ ‎‏لکن خداوند امر فرموده است که ما مستقیم باشیم، استقامت‏‎ ‎‏کنیم. و اگر چنانچه استقامت کنیم مؤید به تأییدات الهی هستیم، و‏‎ ‎‏شما چون پشتوانه تان خدای تبارک و تعالی است از هیچ چیز باک‏‎ ‎‏ندارید. دیگران اند که پشتوانه شان شیطان است و با دست شیطان‏‎ ‎‏حرکت می کنند. شما که با قدرت الهی دارید حرکت می کنید‏‎ ‎‏قدرتمندید.(626)‏

‏‏30 / 2 / 63‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏عدم ترس و هراس از غیر خدا‏

‏‏هرگز شما هراسی از هیچ دشمن نکنید. کسی که خدا با اوست از‏‎ ‎‏هیچ قدرتی جز قدرت او هراس ندارد. و ما همه چیزمان از اوست‏‎ ‎

‏
‏‎

‎

‏‏و همه چیزمان برای او باید باشد و در راه او باشد، و خودمان،‏‎ ‎‏جانمان، مالمان، اولادمان، فرزندانمان هرچه داریم از اوست و در‏‎ ‎‏راه اوست، و بنابراین هیچ هراسی ما نداریم. هرچه بشود پیروزی‏‎ ‎‏با ماست. مادامی که شما این ایده را دارید که برای خدا خدمت‏‎ ‎‏بکنید در عبادت هستید و پیروزید، و دشمن شما شکست خورده‏‎ ‎‏است و نابود خواهد شد.(627)‏

‏‏16 / 10 / 61‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏پایداری در راه حق‏

‏‏و ما باید توجه داشته باشیم و با کمال قدرت، اتکال به یک قدرت‏‎ ‎‏غیر متناهی ـ و آن قدرت الهی است ـ ‏‏[‏‏داشته باشیم.‏‎ ‎‏]‏‏وقتی که ما‏‎ ‎‏پشتوانه مان قدرت الهی است و پشتوانه مان اسلام است و‏‎ ‎‏مقصدمان حق است، برای چی در این مصائب سست بشویم؛‏‎ ‎‏وقتی که ما راه خودمان را یافته ایم ملت راه خودش را یافته است و‏‎ ‎‏آن راه را دارد با کمال جدیت و قدرت تعقیب می کند. البته راه حق‏‎ ‎‏دشواریها دارد، راه حق ناگواری ها دارد، لکن آن که اهل حق است‏‎ ‎‏و راه حق را می خواهد برود، آن نباید هیچ تصور این را بکند که‏‎ ‎‏کوچکترین سستی را به خودش راه بدهد و باید با کمال قدرت به‏‎ ‎‏پیش برود.(628)‏

‏‏10 / 4 / 60‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏دوری از نومیدی و دلسردی‏

‏‏همه باید کمک بکنند و ان شاءالله ، می کنند، الآن هم همه دارند‏‎ ‎‏کمک می کنند، دلسرد نشوید. کاری که برای خداست دلسردی‏‎ ‎‏ندارد. اگر برای دنیا یک کاری بکنید، البته وقتی دیدید دنیا خیلی‏‎ ‎

‏
‏‎

‎

‏‏تأمین نشد دلسرد می شوید، اما کسی که برای خدا کار می کند‏‎ ‎‏دلسرد نباید بشود، معنا ندارد دلسردی. هر چه زحمت زیادتر،‏‎ ‎‏ارج زیادتر. هر چه گرفتاری زیادتر، پیش خدا ارجمندتر خواهد‏‎ ‎‏بود.(629)‏

‏‏19 / 5 / 60‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏استقامت در پناه قدرت حق تعالی‏

‏‏هیچ وقت از این های و هویها و از این تبلیغات خارجیها خوف به‏‎ ‎‏خودتان راه ندهید، آن خوفی که باید باشد از خدای تبارک و تعالی‏‎ ‎‏باید باشد. از دیگر قدرتها خوف نداشته باشید، برای اینکه،‏‎ ‎‏قدرتی در کار نیست غیر قدرت حق تعالی. قدرت حق تعالی است‏‎ ‎‏که جلوه اش، جلوۀ ضعیفش در سرتاسر عالم طبیعت پیدا شده‏‎ ‎‏است. و شما هیچ وقت نترسید. و مستقیم و پای برجا بایستید و در‏‎ ‎‏مقابل همۀ قدرتها استقامت کنید. و خداوند با شماست و شماها را‏‎ ‎‏ان شاءالله حفظ می کند.(630)‏

‏‏9 / 9 / 64‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏ثواب مجاهدین صدر اسلام‏

‏‏قیام شما برای خدا و رهایی امت اسلامی می باشد، و تحمل و رنج‏‎ ‎‏در راه آن از بزرگترین عبادات است و به فضل الهی، برای شما‏‎ ‎‏ثواب مجاهدین صدر اسلام را دارد. طولانی بودن راه خدا شما را‏‎ ‎‏استوارتر گرداند؛ چنانچه رنجهای بیست و چند ساله، رسول اکرم‏‎ ‎‏ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ را استوار و استوارتر می کرد.(631)‏

‏‏4 / 8 / 57‏

‏‏*  *  *‏

‏
‏‎

‎

‏‏تسلیت خداوند به صابران‏

‏‏و بَشّرِ الصابِرینَ *الّذینَ اِذا اَصابَتْهُمْ مُصیَبةٌ قالوا اِنّا لله و اِنّا اِلَیْهِ راجِعُونَ* اُولئِکَ‏‎ ‎‏علَیهِمْ صَلَواتٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَ رَحْمَةٌ وَ اوُلئِکَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ‏‎[26]‎

‏‏    ‏‏وقتی شما را ای فرزندان عزیز اسلام، خداوند متعال تسلیت‏‎ ‎‏می دهد، آیا باز هم محتاج به تسلیتید؟ خداوند ـ عزوجل ـ می فرماید:‏‎ ‎‏«بشارت بده صبرکنندگان را؛ کسانی که هر مصیبتی می بینند به‏‎ ‎‏حساب خدا تحمل می کنند و می گویند ما همه برای خدا خلق‏‎ ‎‏شده ایم، برای خدا زندگی می کنیم، و وقتی بمیریم از بین نمی رویم‏‎ ‎‏بلکه به سوی خدای مهربان برمی گردیم. صلوات و رحمت خدا بر‏‎ ‎‏ایشان؛ اینها هستند که به آرزوی انسانی رسیده اند».(632)‏

‏‏21 / 6 / 57‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏بشارت صابران‏

‏‏خدای تبارک و تعالی می فرماید: ‏‏بَشِّرِ الصّابِرینَ‏‎[27]‎‏ آنهایی که صبر‏‎ ‎‏می کنند، به آنها بشارت بده. آنهایی که در مصیبتها، در نقص‏‎ ‎‏ثمرات، در نقص انفس، در نقص اولاد، صابر هستند و می گویند‏‎ ‎‏که: ‏‏اِنّا لله وَ اِنّا اِلَیْهِ راجِعُونَ‏‎[28]‎‏ ما از خدا هستیم و به او برمی گردیم، از او‏‎ ‎‏هستیم و به او رجوع می کنیم. جوانهای ما از خدا هستند و در راه‏‎ ‎‏خدا فداکاری کردند و به خدا مراجعت می کنند.(633)‏

‏‏7 / 10 / 59‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏صبر در سختی و رفاه‏

‏‏در قرآن کریم پس از آن که می فرماید: «آنچه مصیبت در زمین و در‏‎ ‎

‏
‏‎

‎

‏‏نفوس شما وارد می شود قبلاً ثبت است در کتاب»‏‎[29]‎‏ گوید: ‏‏لِکَیْلا تَأْسَوْا‏‎ ‎

‏‏عَلی مافاتَکُمْ وَ لا تَفْرَحُوا بِما آتاکُم وَ الله لا یُحِبُّ کُلَّ مُخْتالٍ فَخُورً‏‎[30]‎‏ انسان در این‏‎ ‎‏عالم در معرض تحولاّت است، گاهی مصیبت هایی بر او وارد می شود‏‎ ‎‏و گاهی دنیا به او رو می آورد و به مقام و جاه و مال ‏‏[‏‏و‏‎ ‎‏]‏‏منال و قدرت و‏‎ ‎‏نعمت می رسد و این هر دو پایدار نیست، نه آن کم و کاستی ها و‏‎ ‎‏مصیبت ها تو را محزون کند که عنان صبر از دستت برود، که گاه شود‏‎ ‎‏آنچه مصیبت و کمبود است برای تو خیر و صلاح باشد: ‏‏عَسی أنْ‏‎ ‎‏تَکْرَهُوا شَیْئاً وَ هُوَ خَیْرٌ لَکُم‏‎[31]‎‏ و در اقبال دنیا و رسیدن به آنچه شهوات‏‎ ‎‏اقتضا می کند خود را مباز و تکبّر و فخر بر بندگان خدا مکن که بسا‏‎ ‎‏باشد که آنچه را خیر می دانی شرّ باشد برای تو.(634)‏

‏‏8 / 2 / 61‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏همراهی خدا با صابران‏

‏‏عزیزان من! صبور باشید که پیروزی نهایی نزدیک و خدا با صابران‏‎ ‎‏است.(635)‏

‏‏14 / 8 / 57‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏خداوند حافظ قیام کنندگان‏

‏‏ای ملت عزیز! قوی باش که پشتیبان تو خداست، با ارادۀ مصمَّم به‏‎ ‎‏پیش برو که نگهدار تو خداست. تو برای خدا و برای جمهوری‏‎ ‎‏اسلامی قیام کردی. قویدل باش که پیروز خواهی شد.(636)‏

‏‏13 / 8 / 58‏

‏
‏‎

‎

‏‏کمک حق برای عدالتخواهان‏

‏‏صبور باشید و گول تبلیغات انگلهای سودطلب را نخورید، و به‏‎ ‎‏خدای بزرگ و قرآن کریم اتکال کنید و به پیش روید. خداوند با‏‎ ‎‏صابران است و دست حق با عدالتخواهان می باشد.(637)‏

‏‏14 / 8 / 57‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏حفظ تحول روحی و انسانی‏

‏‏قیام برای خدا، و استقامت دنبال آن قیام. در وصیت خدا به وسیلۀ‏‎ ‎‏پیغمبر برای امت؛ این است که قیام کنید برای خدا، یکی یکی قیام‏‎ ‎‏کنید، جمع جمع قیام کنید؛ لکن قیام برای خدا. در این آیه است که‏‎ ‎‏استقامت کنید.‏

‏‏     شما ملت قیام کردید، و بحمدالله قیام شما برای خدا بود، همه‏‎ ‎‏فریاد می زدید که ما «جمهوری اسلامی» می خواهیم. برای احکام‏‎ ‎‏اسلام قیام کردید. امر اول را که فرموده اند قیام کنید برای خدا‏‎ ‎‏اطاعت کردید؛ باقی مانده است امر دوم: ‏‏فَاستَقِم کَمَا أُمِرتَ و من تَابَ‏‎ ‎‏مَعَکَ‏‎[32]‎‏؛ استقامت کنید، این قیام را حفظ کنید. این تحول روحی که‏‎ ‎‏برای شما ملت حاصل شده است حفظ کنید. استقامت کنید،‏‎ ‎‏نگه دارید این تحول انسانی که بالاتر از تحولهای فعال خارجی‏‎ ‎‏است. این تحولی که شما را برای رسیدن به آمال مشتاق کرد که‏‎ ‎‏خون بدهید، این تحول انسانی که شما برای برادرانتان حاضرید‏‎ ‎‏جان بدهید و حاضرید مال بدهید و حاضرید وقت صرف کنید،‏‎ ‎‏این تحول مهم بود؛ این تحول بالاتر از اصل مبارزه بود.(638)‏

‏‏4 / 3 / 58‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏
‏‎

‎

‏‏فتح و پیروزی در سایه بردباری و استقامت‏

‏‏دولتهایی که اکنون با اسرائیل در حال جنگ می باشند لازم است که‏‎ ‎‏در این پیکار مقدس اسلامی جدی و قوی الاراده باشند، استقامت‏‎ ‎‏و پایداری کنند، از تواصی به حق و تواصی به صبر که دستور الهی‏‎ ‎‏می باشد غفلت نورزند، به توصیه یا امر سازمانهای وابسته به‏‎ ‎‏قدرتهای استعماری برای آتش بس اعتنا نکنند، و مطمئن باشند که‏‎ ‎‏در سایۀ بردباری و استقامت ـ با به کار بستن دستورات اسلامی ـ‏‎ ‎‏فتح و ظفر از آنِ ملت اسلام می باشد:‏‏ اِنْ تَنْصُرُوا الله َ یَنْصُرْکُمْ وَ یُثَبِّتْ‏‎ ‎‏اَقْدامَکُمْ‏‎[33]‎‏ ـ وَ لا تَهِنُوا وَ لا تَحْزَنُوا وَ اَنْتُمُ اَلْاَعْلَوْنَ اِنْ کنْتُمْ مُؤمِنینَ‏‎[34]‎‏.(639)‏

‏‏16 / 7 / 52‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏دفاع از اسلام در سختی و دشواری‏

‏‏شما گمان نکنید که این مشکلات برای من و شماست. هر چه‏‎ ‎‏مشکلات زیادتر باشد، اجرش زیادتر است؛ الهیتش زیادتر است.‏‎ ‎‏اگر آدم در حال خیلی وسعت، و در حال خیلی تفریح و تفرح،‏‎ ‎‏گرایش به اسلام بکند اینکه چیزی نیست. خوب، همه وقتی که‏‎ ‎‏وقت نتیجه بردن ‏‏[‏‏است‏‎ ‎‏]‏‏حاضرند. آن روزی که برای اسلام‏‎ ‎‏زحمت پیش می آید، آن روزی که زحمت و مرارت دارد، آن روزی‏‎ ‎‏که خون دارد، آن روزی که رنج دارد، آن روزی که با سرنیزه آدم‏‎ ‎‏مقابل است، آن روزی که با توپ و تانک مقابله می کند، آن روز،‏‎ ‎‏روزی است که مرد از غیرمرد تمیز داده می شود، مسلمان از‏‎ ‎‏غیرمسلمان. آن روز، روزی است که روز اجر است.(640)‏

‏‏18 / 4 / 58‏

‏‏*  *  *‏

‏
‏‎

‎

‏‏وجود مشکلات در کارها‏

‏‏هر انسانی که مشغول کاری می شود البته مشکلات دارد و کسی که‏‎ ‎‏بخواهد مشکلی در کاری نباشد باید مثل مرده ها در قبرستان برود‏‎ ‎‏و یا منزوی باشد. اگر قرار باشد افراد متعهد کنار بروند. مسئول‏‎ ‎‏هستند. آنان که کمر برای حفظ اسلام بسته اند باید اگر همه هم‏‎ ‎‏رفتند، آنها بمانند.(641)‏

‏‏23 / 11 / 62‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏استقلال در پرتو سختی‏

‏‏سفارش می کنم که به خدا متکی باشید و برای همیشه زیر بار‏‎ ‎‏شرق و غرب نروید. مردم باید تصمیم خود را بگیرند: یا رفاه و‏‎ ‎‏مصرفگرایی و یا تحمل سختی و استقلال. و این مسئله ممکن‏‎ ‎‏است چند سالی طول بکشد، ولی مردم ما یقیناً دومین راه را، که‏‎ ‎‏استقلال و شرافت و کرامت است، انتخاب خواهند کرد.(642)‏

‏‏20 / 10 / 67‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏تقویت روحیه در تحمل سختی ها‏

‏‏ملت دلیر و با استقامت ایران در طول مبارزات قهرمانانۀ خود در‏‎ ‎‏این سالها بخصوص در یک سال اخیر نشان داده است که هرچه‏‎ ‎‏سختیها و مشکلات در این راه بیشتر می شود روحیۀ او قویتر و‏‎ ‎‏ارادۀ او استوارتر می شود. زیرا که روز به روز بر درستی و حقانیت‏‎ ‎‏راه خود که راه خداست بیشتر مؤمن می شود.(643)‏

‏‏13 / 10 / 57‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏پیروزی حق بر باطل در پرتو صبر و استقامت‏

‏‏خواهران و برادران من! مشکلات زیاد شما را در آن محیط‏‎ ‎

‏
‏‎

‎

‏‏احساس می کنم، چنانچه شما هم مشکلات ما را حس می کنید؛‏‎ ‎‏لکن هر دو می دانیم که راه ما حق است و همه در مقابل باطل‏‎ ‎‏ایستاده ایم و با صبر و استقامت، حق بر باطل پیروز است، و‏‎ ‎‏خداوند وعدۀ پیروزی را داده است.(644)‏

‏‏29 / 12 / 60‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏استقامت مانع شکست‏

‏‏جوانهای ما را بعضشان را شهید کردند؛ لکن استقامت اسباب این‏‎ ‎‏شد که شکست نخوردند؛ شکست روحی نخوردند. این استقامت‏‎ ‎‏موجب شد که اقشار، بعضی به بعض پیوستند، دعوتهای اسلامی‏‎ ‎‏را به جان خریدند و شنیدند، و این قطره ها به هم پیوستند و سیل‏‎ ‎‏عظیمی ایجاد کردند.(645)‏

‏‏21 / 2 / 58‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏تأثیر پایداری ملت ایران بر دیگر ملتها‏

‏‏افتخارات ملت ما در پیشگاه با عظمت خداوند تعالی به ثبت رسید.‏‎ ‎‏پایداری شما عزیزان من در راه حق و ابطال باطل، ملتهای جهان را‏‎ ‎‏تکان داد و ملتهای مظلوم، از جنبش شما راه خود را یافتند و رضای‏‎ ‎‏خداوند بزرگ را که از همه چیز بالاتر است، تحصیل کردید.(646)‏

‏‏11 / 9 / 57‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏تحقق اسلام در پرتو تحمل سختی و مصائب‏

‏‏ما در عین حالی که جوانهای بسیار لایق خودمان را، مردان کاردان‏‎ ‎‏خودمان را از دست دادیم، لکن آن چیزی که به دست آوردیم‏‎ ‎‏ارزش اش بیشتر از این معانی است. آنی است که سیدالشهدا‏‎ ‎

‏
‏‎

‎

‏‏ـ سلام الله علیه ـ زن و فرزند خودش را فدای او کرده، آنی است که‏‎ ‎‏رسول الله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ زندگانی خودش را در راه او‏‎ ‎‏صرف کرد، و ائمه معصومین ما در راه او آن همه رنج دیدند. ما هم‏‎ ‎‏که مدعی هستیم، و امیدوارم که این ادعا صحیح باشد ـ مدعی این‏‎ ‎‏هستیم که شیعیان آنها و پیروان آنها هستیم ـ باید همان طور که آنها‏‎ ‎‏تحمل داشتند مصایب را، در مقابل ارزش انسانی، در مقابل‏‎ ‎‏ارزشهای اسلامی، ما هم مصیبت ها را تحمل کنیم، و در مقابل‏‎ ‎‏همۀ مصیبت ها بایستیم، برای اینکه آن ارزش انسانی را به دست‏‎ ‎‏بیاوریم. اسلام را که رأس همۀ ارزش هاست در کشور خودمان و‏‎ ‎‏سایر کشورها پیاده کنیم.(647)‏

‏‏1 / 8 / 62‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏پیروزی انقلاب در سایه قیام ومقاومت‏

‏‏من امیدوارم که شهدای ما به شهدای کربلا ملحق بشوند. و‏‎ ‎‏بازماندگان آنها خداوند به آنها صبر عنایت کند؛ و به شما برادرها و‏‎ ‎‏همۀ ما قدرتِ مقاومت. در مقابل مشکلات باید مقاومت به خرج‏‎ ‎‏داد. اگر بنا باشد که ما در مشکلات عقب نشینی و سستی کنیم،‏‎ ‎‏نهضت ما نمی تواند پیش برود لکن در مقابل مشکلات باید مردانه‏‎ ‎‏قیام و مردانه مقاومت ‏‏[‏‏کرد‏‏]‏‏. شماها، زن و مردتان، شجاعانه قیام‏‎ ‎‏کردید و دست اجانب را کوتاه کردید و دست چپاولگرها را از‏‎ ‎‏خزائن مملکتتان کوتاه کردید؛ و شجاعانه باید به پیش بروید و‏‎ ‎‏مقاومت کنید.(648)‏

‏‏21 / 6 / 58‏

‏‏*  *  *‏

‏‎ ‎

‏‎

‎

• . اصول کافی؛ ج 2، ص 89، «کتاب ایمان و کفر»، «باب صبر»، ح 6.
• . همان؛ ص 87، ح 2.
• . امام سجاد(ع) فرمود: «نسبت صبر به ایمان همچون نسبت سر است به تن؛ و هر که صبر ندارد ایمان ندارد»؛ همان؛ ص 89، ح 4.
• . اوصاف الاشراف؛ ص 107، فصل 5 ، باب 3.
• . اصول کافی؛ ج 2، ص 90، «کتاب ایمان و کفر»، «باب الصبر»، ح 1.
• . همان؛ ص 92، ح 17.
• . همان؛ ص 90، ح 8.
• . همان؛ ص 91، ح 12.
• . بحارالانوار؛ ج 68، ص 76، ح 6.
• . «همانا اجر صابران، بدون حساب و به طور کامل داده می شود»؛ (زُمَر / 10).
• . «إذا کانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ یَقُومُ عُنُقٌ مِنَ النَّاسِ فَیَأتُونَ بابَ الْجَنَّةِ فَیَضْرِبُونَهُ. فَیُقالُ لَهُمْ: مَنْ أنْتُمْ؟ فَیَقُولُونَ: نَحْنُ أهْلُ الصَّبْرِ. فَیُقالُ لَهُمْ: عَلی ما صَبَرْتُمْ؟ فَیَقُولُونَ: کُنّا نَصْبِرُ عَلی طاعَةِ الله ِ، وَ نَصْبِرُ عَنْ مَعاصِی الله ِ. فَیَقُولُ الله ُ ـ عَزَّ وَ جَلَّ ـ صَدَقُوا؛ أدْخِلُوهُمُ الْجَنَّةَ ـ وَ هُوَ قَوْلُ الله ِ ـ عَزَّ وَ جَلَّ ـ : إنَّمَا یُوَفَّی الصَّابِرُونَ أجْرَهُمْ بِغَیْرِ حِسَابٍ»؛ اصول کافی؛ ج 2، ص 75، «کتاب الایمان و الکفر»، «باب الطاعة و التقوی»، ح 4.
• . «الصَّبْرُ صَبْرانِ: صَبْرٌ عِنْدَ المُصِیْبَةِ حَسَنٌ جَمِیلٌ، وَ أحْسَنُ مِنْ ذلِکَ الصَّبْرُ عِنْدَ ما حَرَّمَ الله ُ ـ عَزَّ وَ جَلَّ ـ عَلَیْکَ»؛ همان؛ ص 90، «باب الصبر»، ح 11.
• . «لَمّا حَضَرَتْ أبِی عَلیَّ بْنَ الحَسَیْنِ ـ عَلَیْهِما السَّلامُ ـ ألْوَفاةُ ضَمَّنِی إلی صَدْرِهِ، وَ قالَ: یا بُنَیَّ اُوصِیکَ بِما أوْصانِی بِهِ أبِی حِینَ حَضَرَتْهُ الْوَفاةُ، وَ بِما ذَکَرَ أنَّ أباهُ أوْصاهُ بِهِ؛ یا بُنَیَّ: اصْبِرْ عَلی الحَقِّ وَ إنْ کانَ مُرّاً»؛ همان؛ ص 91، ح 1.
• . «إصْبِرُوا عَلَی الدُّنیا، فَإنَّما هِیَ ساعَةٌ فَما مَضی مِنْهُ فَلا تَجِدْ لَهُ ألَماً وَ لا سُرُوراً، وَ ما لَمْ یَجِیٔ فَلا تَدْرِی ما هُوَ، وَ إنَّما هِیَ ساعَتُکَ الَّتِی أنْتَ فِیها، فَاصْبِرْ فِیها عَلی طاعَةِ الله ِ، وَاصْبِرْ فِیها عَنْ مَعْصِیَةِ الله »؛ همان؛ ج 2، ص 454، «باب محاسبة العمل»، ح 4.
• . «إنِّی لَأَصْبِرُ مِنْ غُلامِی هذا وَ مِنْ أهْلِی عَلی ما هُوَ أمَرُّ مِنَ الْحَنْظَلِ، إنَّهُ مَنْ صَبَرَ نالَ بِصَبْرِهِ دَرَجَةَ الصّائمِ القائم وَ دَرَجَةَ الشَّهِیدِ الَّذِی قَدْ ضَرَبَ بِسَیْفِهِ قُدّامَ مُحَمَّدٍ صَلَّی الله ُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ»؛ وسائل الشیعه؛ ج 11، ص 209، «باب 25 از ابواب جهاد النَّفس»، ح 5 ؛ صدوق، ثواب الأعمال؛ ج 1، ص 235، «باب ثواب الصبر»، ح 1.
• . «صبور پیروزی را از دست نمی دهد، اگرچه زمان در این کار بطول انجامد»؛ نهج البلاغه؛ ص 499، حِکَم، رقم 153.
• . «کسی که صبر پیروزش نکند، بی تابی و جَزَع هلاکش سازد»؛ نهج البلاغه؛ ص 502، حِکَم، رقم 189.
• . نگاه کنید به: وسائل الشیعه؛ ج 11، ص 207، «باب إستحباب الصَّبر فی جمیع الأمور».
• . عصر / 1 ـ 3.
• . شوری / 15.
• . هود / 112.
• . «سورۀ هود به خاطر این آیۀ "فَاسْتَقِمْ کَما اُمِرْتَ" مرا پیر کرد»؛ علم الیقین؛ ج 2، ص 971؛ مجمع البیان؛ ذیل آیه شریفه؛ الدرالمنثور؛ ج 3، ص 320ـ321.
• . «همان گونه که فرمان داده شده، پایداری کن و آنان که با تو رو به سوی خدا آورده اند[چنین کنند]»؛ (هود / 112).
• . بقره / 153 ، 249.
• . «سستی نکنید و اندوهگین نباشید [که] شما سربلند و پیروزید، اگر مؤمن باشید»؛ (آل عمران / 139).
• . بقره / 154 ـ 157.
• . بقره / 155.
• . بقره / 156.
• . حدید / 22.
• . «تا هرگز بر آنچه از دست شما رود دلتنگ نشوید، و به آنچه به شما رسد دلشاد نگردید و خداوند دوستدار هیچ متکبّر و خودستایی نیست»؛ (حدید / 23).
• . «چه بسا چیزی را ناگوار شمارید در حالی که برای شما خیر است»؛ (بقره / 216).
• . هود / 112.
• . «ای اهل ایمان! شما اگر خدا را یاری کنید خدا هم شما را یاری کند و ثابت قدم گرداند»؛ (محمد / 7).
• . «و سستی نکنید و اندوهناک مباشید؛ حال آنکه شما بلندمرتبه ترین مردم هستید، اگر ایمان داشته باشید»؛ (آل عمران / 139).