اهمیت و لزوم اخلاص
روح اعمال در گرو اخلاص
آن چیزی که حجم عمل را زیاد می کند، ولو حجم مادیش کم است، آن «لله » بودن و اخلاص است. یک عمل ممکن است به حسب حجم مادیش بسیار کم باشد، لکن به حسب معنا از همۀ اعمال، یا از اکثر اعمال، حجم معنویش زیادتر باشد. «لااله إلاالله » یک عبارت چند کلمه ای است؛ لکن عظمتش از تمام اذکار، یا اکثر اذکار، زیادتر و حجم معنویش از همه بیشتر است. افعال وقتی که «اخلاص» همراهش باشد [حجم معنوی پیدا می کند ]«اخلاص» به منزلۀ روح عمل است.(569)
17 / 7 / 58
* * *
سفارش به کار برای خدا
کوشش کنید که راه برای خدا باشد، کوشش کنید که چشمتان را از مخلوق، از ما سوای خدا ببندید. توجه تان به این نباشد که اگر خدمتی برای خدا می کنید، دیگران پیش شما بیایند تواضع کنند. شما جوانهایی هستید که در طول این مدت زحمت کشیدید؛ برای خدا رنج بردید؛ برای خدا عمل کردید. حالا یک راه طولانی را برای خدا طی کردید و آمدید اینجا با ما صحبت کنید، درد دل
کتابتهذیب نفس وسیروسلوک ازدیدگاه امام خمینی(س)صفحه 557
کنید. کاری که برای خداست خدا توجه می کند و اگر برای خدا نباشد، همۀ عالم هم توجه کنند، چیزی نیست.(570)
18 / 4 / 58
* * *
دعوت همگانی کار برای خدا
شما برای خدا کار کنید. برای خدا پیش بروید، برای خدا زحمت بکشید، برای خدا همۀ کارها را انجام بدهید. آن که در جبهه هست برای خدا باید جبهه باشد. آن که پشت جبهه است برای نصرت خدا باشد. این کسی که متصدی امور لشکر است برای خدا متصدی باشد. آن که متصدی امور کشور است برای نصرت خدا باشد. آن که در مجلس است برای خدا در مجلس باشد، برای نصرت خدا باشد. و بالاخره اگر همه در نصرت خدا باشیم، خدا به وعدۀ خودش بی اشکال عمل می کند. اگر نقصی باشد در ماست. اگر ما به خیال خودمان پیروزی داریم پیدا می کنیم، لکن نصرت خدا نباشد، یعنی برای او نباشد برای پیشرفت مقاصد الهی نباشد، مقاصد الهی مقصود این است که برای مظلومان، برای مستمندان، برای پیشرفت احکام اسلام، برای دفع ظلم از مظلومان، برای قطع ید ستمگران، همۀ اینها برای خدا، خدا فرموده است، ما عمل می کنیم. اگر فرموده بود که بروید در منزلتان بنشینید، آن وقت ما برای خدا می رفتیم منزل می نشستیم. وقتی می فرماید که قتال کنید. قاتِلوُهُمْ برای خدا، برای اطاعت اوست. وقتی برای اطاعت اوست، نصرت و شکستش هیچ فرقی با هم ندارد، برای این که، این وجهۀ الهی اش همه اش نصرت است. آن چیزی که مربوط به معنویات است و مربوط به یک جهان دیگر است و برای ما، مایۀ دست است، برای ما سرمایه است، وقتی در
کتابتهذیب نفس وسیروسلوک ازدیدگاه امام خمینی(س)صفحه 558
دست ما باشد، چه شکست بخوریم و چه پیروز بشویم، هیچ فرقی با هم ندارد، و اگر این معنا نباشد باز هم فرقی ندارد، بلکه پیروزی ها شکستش بیشتر است.(571)
1 / 1 / 64
* * *
کار برای خدا، حکم عقل و وجدان
ما باید پا روی غرضهای شخصی خودمان بگذاریم برای خدا و برای مقصد. ما همه باید برای خدا باشیم، چون از او هستیم و هرچه داریم از اوست، قدرت هرچه هست از اوست، نعمت هرچه هست از اوست و او نورِ سماوات و ارض است. و ما موظف هستیم از طرف او و از طرف عقل خودمان و وجدان خودمان که به آن کسی که ولیّ همه چیز ما هست خدمت بکنیم، و آمال و آرزوی ما این باشد که دین او را تقویت بکنیم و اسلام را در بین بشر پیاده کنیم؛ و این نمی شود الاّ به وحدت کلمۀ شما دست برداشتن از اختلافات، اگر خدای نخواسته باشد و ان شاءالله نباشد.(572)
21 / 2 / 62
* * *
حسن نیت در کارها
بهترین وظیفه از برای همۀ مردم این است که هر کس مشغول هر کاری هست آن را با صفای نیت، با حسن نیت برای خدا خوب انجام بدهد. اگر همۀ ملت یک همچو روحیه ای پیدا بکنند زود کشور ما نجات پیدا می کند.(573)
20 / 10 / 58
* * *
کتابتهذیب نفس وسیروسلوک ازدیدگاه امام خمینی(س)صفحه 559
درخواست پاداش از خدا
توجه کنید که کارهایتان برای خدا باشد. شما از خدا پاداش بخواهید نه از دولت و ملت. باید کاری کنیم که او راضی باشد.(574)
28 / 9 / 62
* * *
نتیجه ابدی در کار الهی
شما باید به این فکر باشید که برای خدا کار کنید تا نتیجۀ کارتان تا ابد باقی بماند.(575)
27 / 6 / 61
* * *
اخلاص در نظام توحیدی
همه توجه به خدا داشته باشند. هر کس هر کاری می کند برای خدا بکند. این نظام توحیدی است.(576)
15 / 10 / 58
* * *
اخلاص بالاترین وظیفه
وظیفه ای که از همۀ وظایف بالاتر است این است که اخلاص داشته باشیم.(577)
28 / 4 / 65
* * *
خالص کردن قصد برای خدا
شما قصدهای خودتان را برای خدا خالص کنید. برای خدای تبارک و تعالی عمل کنید، این عبادت است، خالص باشید در این عبادت. این نهضت تمامش عبادت بود، این انقلاب تمامش عبادت است و شما خالص باشید در این عبادت. خداوند همراه
کتابتهذیب نفس وسیروسلوک ازدیدگاه امام خمینی(س)صفحه 560
شماست.(578)
29 / 2 / 59
* * *
هنر اخلاص
هنر آن است که بی هیاهوهای سیاسی و خودنماییهای شیطانی برای خدا به جهاد برخیزد و خود را فدای هدف کند نه هوی، و این هنر مردان خداست.(579)
1 / 4 / 60
* * *
تلاش در دوری از اغراض نفسی
شما کوشش کنید که اغراضتان را کم کنید حتی الامکان، تا ان شاءالله موفق بشوید که اغراض در شما بمیرد. شما خدمت برای اسلام می خواهید بکنید. از اول هم همین طور، وقتی که این نهضت و این انقلاب اسلامی بپا شد، همۀ گروههایی که در ایران بودند، الاّ آن منحرفهایی که همیشه منحرفند، اینها همین طور به طور خودکار، هیچ کس نیامد به شما بیخ گوشتان بگوید بیا برویم چه، خودتان اصل فهمیدید که باید این راه را رفت؛ این راه، راه خداست. شما یک مرتبه اش را طی کردید، و او اینکه موانع را که برای پیشرفت اسلام بود و برای پیشرفت احکام اسلام بود، از بین برداشتید. البته بعض موانع هست، اما مهمش را از پیش برداشتید، و همه تان با هم، همۀ اهالی این مملکت با هم یکصدا شدند، و در آن حالی که همه با هم یکصدا مشغول به فداکاری بودند، هیچ طاغوت در کار نبود، الله بود. یک تحول عجیب معجزه آسایی در شما و در سایر قشرهای ملت پیدا شده بود که اصلاً فکر اینکه ما یک مقامی داشته باشیم، یا این کار را می کنیم برای مقامی، این کار
کتابتهذیب نفس وسیروسلوک ازدیدگاه امام خمینی(س)صفحه 561
نبوده اصلاً. آن کسی که با مشت گره کرده جلوی تانک می رود و زیر تانک می رود، این برای مقام، دیگر نیست، این برای خداست. آن کسی که بدون اسلحه حمله می کند به اسلحه دارهایی که آنها بدون ملاحظه می زنند، این دیگر برای این نیست که برسد به یک نوای دنیایی، دارد جانش را می دهد. کسی که از دنیا می خواهد بگذرد، دیگر نمی شود برای دنیا باشد. در آن تحول همه تان، تقریباً همۀ آنهایی که در میدان وارد بودند؛ زنها، مردها، بچه ها، بزرگها، زنها با بچه های کوچکی که در آغوششان بود، در آن حال هیچ ابداً شبهۀ شیطانی نبود، هیچ آمال شیطانی تو آن نبود. آن حالتان را یاد بیاورید؛ آن حالی که بالای پشت بامها می رفتید و الله اکبر می گفتید، و شیاطین در اطراف بودند که شما را نشانه بگیرند. در خیابانها می ریختید و مقابله می کردید با آنهایی که از خدا نمی ترسیدند و شما را زیر تانک می خواستند بگیرند. آن حالتان را یاد بیاورید. آن حال، حالی است که ولیّ شما خدا بود؛ یعنی همه چیزتان الهی بود، همۀ حرکت، حرکت الهی بود، شماها یدالله بودید در آن وقت، و این جماعت، این جماعتهایی که با هم یکصدا فعالیت می کردند، اینها یدالله بودند؛ یَدُالله مَعَ الجَماعَة آن حال را یادتان باشد، همان حال را حفظش کنید. نگویید حالا تمام شد قضیه و حالا بیاییم سر تقسیم؛ تقسیمی توکار نیست، تقسیمی که نیست؛ تقسیم مال آنهایی است که برای آمال دنیایی کار کردند. شما رفتید جانتان را در طبق اخلاص گذاشتید و هدیه کردید. برای شکم رفتید این کارها را کردید که حالا می خواهید تقسیم کنید؟! تقسیمی تو کار نیست.
از خدا بخواهید، از خدا اجر بخواهید. این چیزهایی که در دنیاست اجر این نیست که شما جانتان را فدا کردید و در طَبَق
کتابتهذیب نفس وسیروسلوک ازدیدگاه امام خمینی(س)صفحه 562
اخلاص گذاشتید. حالا عوض اینکه جانتان را فدا کردید یک خانه می خواهید. یک دکان می خواهید، یک پست می خواهید، اصلاً می شود این عوض او باشد؟! کسی که همه چیزش را، خودش را، جوانش را همه چیزش را فدا کرده است، این حالا بیاید بگوید که یک خانه ای بدهید عوض این، این عوض دارد اصلش؟! این فداکاری [را] جز خدا کسی نمی تواند عوض بدهد. اگر همۀ این دنیا را به شما بدهند، عوض او نیست، آن حال را حفظ کنید، برگردید به آن حال، دوباره شما تحت رهبری شیطان نباشید، ولیّ شما طاغوت نباشد. آن حال اگر حفظ بشود، الآن هم شما، همان ولایت خدا در شما حکومت می کند، و هیچ چیز هم عوض این نمی شود.(580)
6 / 3 / 59
* * *
تلاش در تحصیل غرض خدایی
از پزشکان من باید تشکر کنم و عرض کنم بهشان که خدای تبارک و تعالی مجاهدین در راه خودش را برایشان مقام بزرگ قائل است و مجاهد در راه خدا مراتب دارد؛ یکی از مراتبش هم این است که برای خدا انسان مداوا کند کسانی [را] که مبتلا هستند، خصوصاً در این زمان و در این وقتی که ما واقع هستیم که انصافاً کارهای شما یک مجاهده در راه خداست. منتها باید توجه کنید و مجاهده لله باشد، برای او باشد. وقتی برای او باشد، همیشگی می شود. چیزهایی که برای خداست، اینها دائم است؛ همیشگی است. چیزهایی که برای طبیعت و ماده است، خود ماده و طبیعت از بین می رود. آنهایی که برای اوست، آنها هم از بین می روند. شما پزشکان که الآن باید گفت یکی از مجاهدین در راه خدا هستید،
کتابتهذیب نفس وسیروسلوک ازدیدگاه امام خمینی(س)صفحه 563
توجه بکنید که اغراضتان یک اغراض مادی نباشد؛ اغراض الهی باشد. اغراض الهی داشتید، مادی هم دنبالش هست، اما این مادی دیگر الهی شده است که دنبالش هست. [اگر دارای ]اغراض مادی شُدید، هرچه هم بگویید برای خدا، درست نخواهد شد. عمده این است که اغراض را همۀ قشرهای ملت، دولت، مجلس همه غرضهاشان را غرض الهی کنند تا همۀ مسائل، مسائل الهی بشود. آن وقت ما راه یافتیم به یک گوشه ای از آن چیزی که انبیا می خواستند.(581)
8 / 1 / 66
* * *
بطلان عمل در خودنمایی
از مهمات در همۀ عبادات اخلاص در عمل است. که اگر خدای نخواسته کسی عملی را برای خود نمایی و عرضه به دیگران انجام دهد و خوبی عملش را به رخ دیگری بکشد، عمل او باطل است.(582)
25 / 5 / 64
* * *
تأثیر اخلاص در تحصیل معارف
انسان باید در همین عالم، این چند صباح را مغتنم شمارد و ایمان را با هر قیمتی هست، تحصیل کند و دل را با آن آشنا کند. و این در اوّلِ سلوک انسانی صورت نگیرد، مگر آن که أوّلاً، نیّت را در تحصیل معارف و حقایق ایمانیه خالص کند و قلب را با تکرار و تذکّر، به اخلاص و ارادت آشنا کند تا اخلاص در قلب جایگزین شود؛ چه که اگر اخلاص در کار نباشد ناچار دست تصرف ابلیس به کار خواهد بود و با تصرف ابلیس و نفس ـ که قدم خودخواهی و
کتابتهذیب نفس وسیروسلوک ازدیدگاه امام خمینی(س)صفحه 564
خودبینی است ـ هیچ معرفتی حاصل نشود؛ بلکه خود علم التوحید بی اخلاص، انسان را از حقیقت توحید و معرفت دور می کند و از ساحت قرب الهی تبعید می نماید.
ملاحظۀ حال ابلیس کن که چون خودخواهی و خودبینی و خودپسندی در او بود، علمش به هیچ وجه عملی نشد و راه سعادت را به او نشان نداد.
میزان در ریاضات حقه و باطله به یک معنی دقیق عرفانی، قدم نفس و خودخواهی و قدم حق و حق طلبی است. نمازی که برای شهوات دنیا یا آخرت باشد، نمازی نیست که معراج مؤمن و مقرّب متّقین باشد. آن نماز، انسان را به حورالعین نزدیک کند و از ساحت قرب الهی دور نماید.
علم توحیدی که برای نمایش در محضر عوام یا علماء باشد از نورانیّت عاری و بری است و غذائی است که با دست شیطان برای نفس أمّاره تهیه شود؛ خود آن، انسان را از توحید بیرون برد و به تشریک نزدیک کند، و ما پس از این ـ ان شاءالله ـ در باب اخلاص، مراتب و حقایق آن را بیان می کنیم.
بالجمله: پس از تحصیل اخلاص، ممکن است راه به حقیقت پیدا کرد چنانچه در قرآن شریف در سورۀ مبارکه والصّافات در آیۀ 159 و 160 می فرماید: سُبْحَانَ الله عَمَّا یَصِفُونَ * إلاَّ عِبادَ الله الْمُخْلَصِیْنَ جز بندگان مخلَص که خلوص از مراتب شرک و دوبینی دارند و خالص از کثافات طبیعت شدند، خداوند منزَّه است از توصیف دیگران، گر چه مخلَصین (با فتح لام) مقام بالاتر از مخلِصین (با کسر لام) است، و ما ـ ان شاء الله ـ در محل خود بیان آن را خواهیم
کتابتهذیب نفس وسیروسلوک ازدیدگاه امام خمینی(س)صفحه 565
کرد. در هر صورت، اخلاص در تحصیل توحید و تجرید، از مهمّات سلوک است و کیفیّت تحصیل آن را در باب خود، مذکور می داریم. و پس از آن، از گناهان و مخالفات، توبۀ خالصی کند با شرایط خود، که در باب «توبه» بیاید.
و چون قلب را از کثافات خالی کرد، مهیای برای ذکر خدا و قرائت کتاب خدا شود و تا قِذارات و کثافات عالم طبیعت در آن است، استفادت از ذکر و قرآن شریف میسور نشود؛ چنانچه در کتاب الهی اشاره به آن فرماید در سورۀ مبارکۀ واقعه (آیۀ 77 الی 79):
إنَّهُ لَقُرْآنٌ کَرِیْمٌ * فِی کِتَابٍ مَکْنُونٍ * لاَ یَمَسُّهُ إلاَّ الْمُطَهَّرُونَ.
و در سورۀ مؤمن [ آیۀ] 13 فرماید:
هُوَ الَّذِی یُرِیْکُمْ آیَاتِهِ وَ یُنَزِّلُ لَکُمْ مِنَ السَّمَاءِ رِزْقاً وَ مَا یَتَذَکَّرُ إلاَّ مَنْ یُنِیْبُ.(583)
* * *
تحصیل اخلاص در کسب علوم
ای عزیز، علاج، کل العلاج، در این است که انسان که می خواهد علمش الهی باشد، وارد هر علمی که شد مجاهده کند و با هر ریاضت و جدیتی شده قصد خود را تخلیص کند. سرمایۀ نجات و سرچشمۀ فیوضات تخلیص نیّت و نیّت خالص است: مَنْ أَخْلَصَ لله أَرْبَعینَ صَباحاً جَرَتْ یَنابیعُ الْحِکْمَةِ مِنْ قَلْبِهِ عَلی لِسانِهِ. اخلاص چهل روزه
کتابتهذیب نفس وسیروسلوک ازدیدگاه امام خمینی(س)صفحه 566
این است آثار و فوایدش؛ پس شما که چهل سال یا بیشتر در جمع اصطلاحات و مفاهیم در هر علمی کوشیدید و خود را علامۀ در علوم می دانید و از جندالله محسوب می کنید، و در قلب خود اثری از حکمت و در لسان خود قطره ای از آن نمی بینید، بدانید تحصیل و زحمتتان با قدم اخلاص نبوده، بلکه برای شیطان و هوای نفس کوشش کردید. پس، اکنون که دیدید از این علوم کیفیت و حالی حاصل نشد، چندی برای تجربه هم باشد به اخلاص نیّت و تصفیۀ قلب از کدورات و رذایل بپردازید؛ اگر از آن اثری دیدید، آن وقت بیشتر تعقیب کنید. گرچه باب تجربه که پیش آمد در اخلاص بسته می شود؛ ولی باز شاید روزنه ای به آن باز شود و نور آن تو را هدایت کند.
در هر صورت، ای عزیز، تو در تمام عوالم برزخ و قبر و قیامت و درجات آن محتاجی به معارف حقۀ الهیه و علوم حقیقیه و اخلاق حسنه و اعمال صالحه. در هر درجه که هستی بکوش و اخلاص خود را زیادت کن و اوهام نفس و وساوس شیطان را از دل بیرون نما.(584)
* * *
خطر حضور شیطان در کارها
باید به خدای تعالی از شرّ مکاید نفس پناه ببریم که مکاید آن خیلی دقیق است ولی اجمالاً می دانیم که اعمال ما خالص نیست. اگر ما بندۀ مخلص خداییم، چرا شیطان در ما این قدر تصرف دارد؟ با آنکه او با خدای خود عهد کرده است که به «عِبادالله المُخلَصین» کار نداشته باشد و دست به ساحت قدس آنها دراز
کتابتهذیب نفس وسیروسلوک ازدیدگاه امام خمینی(س)صفحه 567
نکند. به قول شیخ بزرگوار ما، دام ظلُّه، شیطان، سگ درگاه خداست: اگر کسی با خدا آشنا باشد، به او عوعو نکند و او را اذیت نکند. سگ درِ خانه آشنایان صاحبخانه را دنبال نکند. شیطان نمی گذارد کسی که آشنایی با صاحبخانه ندارد وارد خانه شود. پس، اگر دیدی شیطان با تو سر و کار دارد، بدان کارهایت از روی اخلاص نیست و برای حق تعالی نیست. اگر شما مخلصید، چرا چشمه های حکمت از قلب شما به زبان جاری نشده، با اینکه چهل «سال» است به خیال خود قربة الی الله عمل می کنید؛ با اینکه در حدیث وارد است که «کسی که اخلاص ورزد از برای خدا چهل «صباح»، جاری گردد چشمه های حکمت از قلبش به زبانش.» پس بدان اعمال ما برای خدا نیست و خودمان هم ملتفت نیستیم و درد بیدرمان همین جاست.(585)
* * *
شکست در قیام نفسانی
این پشتوانه داشتن اجتماع شما به ارادۀ الله تعالی موجب پیروزی شما تا اینجاست.و اگر این دو جهت محفوظ بماند تا قیامتان بحق باشد ـ اَعِظُکُمْ بِواحِدَةٍ اَن تَقُومُوا لله ِ ـ برای خدا قیام کنید نه برای شهوات نفسانیه؛ اگر انسان برای شهوات نفسانیه قیام بکند و برای خدا نباشد، این به جایی نمی رسد کارش؛ این بالاخره فَشَلْ می شود؛ چیزی که برای خدا نیست دوام نمی تواند داشته
کتابتهذیب نفس وسیروسلوک ازدیدگاه امام خمینی(س)صفحه 568
باشد.(586)
1 / 11 / 57
* * *
تمجید اخلاص بسیجیان
در حوادث گوناگون پس از پیروزی انقلاب خصوصاً جنگ، بودند نهادها و گروههای فراوانی که با ایثار و خلوص و فداکاری و شهادت طلبی، کشور و انقلاب اسلامی را بیمه کردند. ولی حقیقتاً اگر بخواهیم مصداق کاملی از ایثار و خلوص و فداکاری و عشق به ذات مقدس حق و اسلام را ارائه دهیم، چه کسی سزاوارتر از بسیج و بسیجیان خواهند بود! بسیج شجرۀ طیبه و درخت تناور و پرثمری است که شکوفه های آن بوی بهار وصل و طراوت یقین و حدیث عشق می دهد. بسیج مدرسۀ عشق و مکتب شاهدان و شهیدان گمنامی است که پیروانش بر گلدسته های رفیع آن، اذان شهادت و رشادت سر داده اند. بسیج میقات پابرهنگان و معراج اندیشۀ پاک اسلامی است که تربیت یافتگان آن، نام و نشان در گمنامی و بی نشانی گرفته اند. بسیج لشکر مخلص خداست که دفتر تشکل آن را همۀ مجاهدان از اولین تا آخرین امضا نموده اند.(587)
2 / 9 / 67
* * *
کتابتهذیب نفس وسیروسلوک ازدیدگاه امام خمینی(س)صفحه 569