بخش چهارم دوران مبارزه و قیام

فاجعه 17 شهریور

فاجعه 17 شهریور[1]

‏ ‏

‏ملت شریف و شجاع ایران‏

‏     ‏‏بار دیگر شاه با دستور حکومت نظامی در تهران و سایر شهرستانهای‏‎ ‎‏بزرگ ایران، ثابت کرد که پایگاهی در میان ملت ندارد. اعلام حکومت‏‎ ‎


کتابتاریخ معاصر ایران از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 609
‏نظامی در محیطی آرام ـ به اقرار رادیو و مطبوعات ایران که راهپیمایی‏‎ ‎‏با کمال آرامش در آن انجام می گرفت ـ نه تنها قانونی نیست بلکه جرم‏‎ ‎‏است و دستور دهندۀ آن مجرم. شاه برای به رگبار بستن مردم بی دفاع‏‎ ‎‏و مظلوم هیچ بهانه ای را بهتر از حکومت نظامی ندید. روزهای اخیر،‏‎ ‎‏تهران و سایر شهرستانهای مهم ایران برای اظهار مظلومیت و‏‎ ‎‏مخالفت با مجرمی که 35 سال بر مقدرات آنان سلطه دارد و جنایات و‏‎ ‎‏خیانتهای او در کشور و مخالفتهای او با قانون اساسی واضح است،‏‎ ‎‏شاهد راهپیماییهای آرام بود. اظهار مخالفت با مجرمی که تمام هستی‏‎ ‎‏ملت را به باد داده است، از طرف کسانی بود که در حد عالی شعور‏‎ ‎‏سیاسی و دینی بودند؛ به طوری که حاضر شدند ارتش را گلباران کنند‏‎ ‎‏ولی «دولت آشتی ملی»، آنان را به عنوان شعار برخلاف قانون اساسی،‏‎ ‎‏محکوم نمود؛ و حال آنکه شعار آنان بر ضد قانون اساسی شکن ـ یعنی‏‎ ‎‏شاه ـ بود. شعار بر ضد رژیم تحمیلی غیر قانونی بود، اظهار مظلومیت‏‎ ‎‏بود ولی واقعیت این است که شاه می خواهد انتقام خود را از ملت‏‎ ‎‏بی دفاع بگیرد، و با صحنه سازیهای مبتذل، ملت بی دفاع را به مسلسل‏‎ ‎‏ببندد و نفسها را به خیال باطل خودش در سینه خفه گرداند ولی دیگر‏‎ ‎‏دیر شده است و ملت مظلوم و بیدار ایران آگاه گردیده اند. من هنوز‏‎ ‎‏اطلاع دقیقی از کشتگان و مجروحان در سراسر ایران ندارم؛ ولی‏‎ ‎‏خبرگزاریها تعداد کشتگان را به صدها نفر گزارش داده اند و خبرهایی‏‎ ‎‏از ایران، این تعداد را بیش از هزار نفر می گویند. اکنون بر ملت شجاع‏‎ ‎‏ایران است که به هر ترتیبی که ممکن است به مجروحین بیشمار خود،‏‎ ‎‏خون، دوا و غذا برساند و از هر گونه کمک مالی دریغ ننماید.‏

‏     چهرۀ ایران امروز گلگون است و دلاوری و نشاط در تمام اماکن‏‎ ‎‏به چشم می خورد. آری این چنین است راه امیر مؤمنان علی و سرور‏‎ ‎‏شهیدان امام حسین. ای کاش «خمینی» در میان شما بود و در کنار شما‏‎ ‎


کتابتاریخ معاصر ایران از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 610
‏در جبهۀ دفاع برای خدای تعالی کشته می شد.(960)‏

18 / 6 / 57

*  *  *

‏ ‏

و بَشّرِ الصابِرینَ *الّذینَ اِذا اَصابَتْهُمْ مُصیَبةٌ قالوا اِنّا لله و اِنّا اِلَیْهِ راجِعُونَ‏*‏‎ ‎اُولئِکَ علَیهِمْ صَلَواتٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَ رَحْمَةٌ وَ اوُلئِکَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ‎[2]‎

‏    ‏‏وقتی شما را ای فرزندان عزیز اسلام، خداوند متعال تسلیت‏‎ ‎‏می دهد، آیا باز هم محتاج به تسلیتید؟ خداوند ـ عزوجل ـ می فرماید:‏‎ ‎‏«بشارت بده صبرکنندگان را؛ کسانی که هر مصیبتی می بینند به حساب‏‎ ‎‏خدا تحمل می کنند و می گویند ما همه برای خدا خلق شده ایم، برای‏‎ ‎‏خدا زندگی می کنیم، و وقتی بمیریم از بین نمی رویم بلکه به سوی‏‎ ‎‏خدای مهربان برمی گردیم. صلوات و رحمت خدا بر ایشان؛ اینها‏‎ ‎‏هستند که به آرزوی انسانی رسیده اند».‏

‏     مع ذلک من به نیابت حضرت ولی عصر امام زمان به همۀ مسلمانان‏‎ ‎‏جهان مصیبت چهارم شوال سال 98 هـ .ق (17 شهریور) را خاصه به‏‎ ‎‏خانواده های داغدار تسلیت می گویم، و در عین حال تبریک. و خدا‏‎ ‎‏شاهد است مصطفای من تنها آن نبود که سالش نزدیک است، بلکه‏‎ ‎‏همۀ به خاک و خون کشیده های حادثۀ شوال، مصطفاهای من بوده اند.‏‎ ‎‏من این استقامت را و این فیض شهادت را که خداوند متعال نصیب‏‎ ‎‏فرزندانم فرمود به پدران و مادران و همۀ بستگانشان تبریک می گویم.‏‎ ‎‏و چنین کشته شدنی که افتخار دارد، بزرگترین آرزوی من است و‏‎ ‎‏شاید نزدیک باشد.(961)‏

21 / 6 / 57

*  *  *


کتابتاریخ معاصر ایران از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 611
‏هموطنان محترم و مظلوم!‏

‏     اکنون که یک هفته از کشتار فجیع گروه اول مقتولین مظلوم ما‏‎ ‎‏می گذرد، اکنون که یک هفتۀ تمام است ملت معظم ایران در زیر‏‎ ‎‏چکمۀ دژخیمان و رگبار مسلسل و توپ و تانک دست و پا می زند،‏‎ ‎‏اکنون که شاه دست از آستین فضای باز سیاسی درآورده و به‏‎ ‎‏دروکردن نهال جوانان رشید و شجاع ما پرداخته است، اکنون که با‏‎ ‎‏نفسهای آخر، حکومت فاشیستی نفسهای ملت را در سینه خفه کرده،‏‎ ‎‏اکنون که گورستانها از قبور شریف فرزندان اسلام و ‏‏قرآن‏‏ پر گردیده،‏‎ ‎‏اکنون که دژخیمان شاه به عربده و پایکوبی در مرگ عزیزان ما به‏‎ ‎‏شادی نشسته اند، اکنون شاه می خواهد ایران را به ویرانه و قبرستان‏‎ ‎‏تبدیل کند.(962)‏

23 / 6 / 57

*  *  *

‏ ‏

‏فردا که روز چهلم جمعۀ سیاه است، من نمی دانم چه مصیبتی بر این‏‎ ‎‏ملت خواهد وارد آمد. اینها ایستاده اند، جان می دهند، بچه های‏‎ ‎‏هفت ساله و هشت ساله شان ایستاده و می گوید: مرگ بر این سلطنت‏‎ ‎‏پهلوی! و تظاهر می کند و کشته می شود؛ فردایش هم همان بچه های‏‎ ‎‏دیگر، باز می گویند. اینطور ایران الآن قیام کرده است و نهضت کرده‏‎ ‎‏است؛ و ما مکلفیم که به اینها کمک بکنیم؛ بی تفاوت نباشیم.(963)‏

23 / 7 / 57

*  *  *

‏ ‏

‏آن 17 شهریور سال گذشته «مِنْ اَیّام الله » آن هم از ایام خدایی بود که یک‏‎ ‎‏ملت، زن و مردش، جوان و غیر جوانش، بایستند و خون بدهند برای‏‎ ‎


کتابتاریخ معاصر ایران از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 612
‏احقاق حق. این روز خداست. 17 شهریور «مِنْ ایام الله » است، باید‏‎ ‎‏متذکر باشید. باید یادآوری کنید این «ایّام الله » را. چنانچه کردید.(964)‏

17 / 6 / 58

*  *  *

‏ ‏

‏یادتان نرود که ما یک 17 شهریور داشتیم. 17 شهریور از «ایّام الله »‏‎ ‎‏است. و باید یادمان نرود این را. آن قدر شهید دادیم و آن قدر خون‏‎ ‎‏دادیم ما آن روز و در مقابل اجانب و در مقابل وابستگان به اجانب.‏‎ ‎‏قیام کردند ملت ما و خونشان ریخته شد، لکن پیروز شدیم.(965)‏

17 / 6 / 58

*  *  *

‏ ‏

‏17 شهریور 57 از ایام الله است که ملت شریف ایران، یاد آن را زنده‏‎ ‎‏نگه می دارد. ملت بزرگ ایران، روزهایی چون 17 شهریور در نهضت‏‎ ‎‏خود داشت و بحمدالله با تمام مشکلات و تقدیم شهدای ارجمند به‏‎ ‎‏اسلام عزیز و کشور و با فداکاریهای طاقت فرسا از میدان جهاد سرافراز‏‎ ‎‏و پیروزمند بیرون آمد و آن کار، جهانیان را به خود جلب نمود. دشمنان‏‎ ‎‏ما گمان می کردند با توطئه های فرسایشی می توانند نهضت اسلامی و‏‎ ‎‏انقلاب شکوهمند این ملت شهید پرور را به سردی و سستی سوق‏‎ ‎‏دهند، غافل از آنکه قیامی که برای خدا است و نهضتی که براساس‏‎ ‎‏معنویت و عقیده است، عقب نشینی نخواهد کرد. ملت ما اکنون به‏‎ ‎‏شهادت و فداکاری خو گرفته است و از هیچ دشمنی و هیچ قدرتی و هیچ‏‎ ‎‏توطئه ای هراس ندارد. هراس آن دارد که شهادت، مکتب او نیست.(966)‏

16 / 6 / 59

*  *  *


کتابتاریخ معاصر ایران از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 613
‏17 شهریور یک قضیه ای بود برای ما ـ و فرداست ظاهراً 17 شهریور ـ‏‎ ‎‏آن یک قضیه ای بود برای ایران و کسانی که مطلع از اسلام نیستند و‏‎ ‎‏روحیۀ مردم مسلم را نمی دانند؛ خیال می کردند شاید آن وقت دیگر‏‎ ‎‏خوب، تمام شد، سرکوب شدند و رفتند سراغ کارشان؛ چندین هزار‏‎ ‎‏نفر را در میدان شهدا به مسلسل بستند و مسأله دیگر تمام شد، و ما‏‎ ‎‏دیدیم که دنبال او زیادتر شد همۀ چیزها.(967)‏

16 / 6 / 60

*  *  *

‏ ‏

‏سالروز هفدهم شهریور که گزارشگر جنایات شاهنشاهی ضد انسانی‏‎ ‎‏و اسلامی است و از ایام الله و نشانگر مقاومت و شجاعت و ایستادگی‏‎ ‎‏ملت در مقابل ستمگران و جنایتکاران است، در خاطرۀ ملت مبارز‏‎ ‎‏ایران زنده است و زنده خواهد بود.‏

‏     ‏‏ملت شجاع و رزمندۀ ایران در آن روز و روزهای اختناق و جنایت به‏‎ ‎‏دست دژخیمان شاه مطرود، نشان داد که تا رسیدن به هدفهای‏‎ ‎‏انسانی ـ اسلامی خود چون سدی آهنین ایستاده و از قتل عامها و‏‎ ‎‏کشتارهای وحشیانۀ دسته جمعی هراس به خود راه نداده و راه خود را‏‎ ‎‏شجاعانه ادامه می دهد. از هفدهم شهریور تا امروز سالروز افتخارآمیز‏‎ ‎‏آن، هرگز سستی و فتوری در ارادۀ آهنین ملت انقلابی ایران حاصل‏‎ ‎‏نشده، بلکه هر واقعه و فاجعه ای او را مصمم تر و منسجم تر می کند.(968)‏

17 / 6 / 60

*  *  *

‏ ‏

‏اگر 17 شهریور آن مسائل واقع نمی شد و آنها گذاشته بودند مردم‏‎ ‎‏صحبتشان را می کردند، چه می کردند، منتهی به این نمی شد که باید‏‎ ‎


کتابتاریخ معاصر ایران از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 614
‏برود. یا آنها یک چیزهایی را که آنها می خواستند آن وقت، شاید آن‏‎ ‎‏وقت خیلی چیزهای مهمی هم نبود. یا شاه معدوم می گفت که من‏‎ ‎‏حاضرم که عمل کنم به قانون اساسی و چه بکنم، خوب این صحبتها‏‎ ‎‏پیش نمی آمد. لکن آن شرارتی که آنها کردند، در مقابلش بهره اش این‏‎ ‎‏بود که منتهی شد به سقوط؛ سقوط شاهنشاهی 2500 ساله. در هر‏‎ ‎‏قصه ای که پیش آمد و به ما صدمه ای وارد شد، در ازای او، یک بهرۀ‏‎ ‎‏خوبی ما برداشتیم.(969)‏

17 / 6 / 60

*  *  *

‏ ‏

‏17 شهریور که اکنون در آستانۀ سالگرد آن هستیم از ایام الهی است که‏‎ ‎‏باید ذکر آن را زنده نگه داریم و به نسلهای آینده تسلیم کنیم.‏‎ ‎‏فداکاریهای ملت سلحشور در راه اسلام و دیوسیرتی دژخیمان رژیم‏‎ ‎‏شاهنشاهی در این روز، و ایامی نظیر آن، درس بسیار ارزنده ای از‏‎ ‎‏فداکاری است که ملت مظلوم سلحشور را و رژیم جنایتکار پهلوی را‏‎ ‎‏در طول تاریخ معرفی نموده است تا نسلهای آینده ببینند این‏‎ ‎‏جمهوری اسلامی با چه جان نثاریها و از خودگذشتگیها به دست آمده‏‎ ‎‏است تا ان شاءالله آنان نیز با شهامت و شجاعت و ایثار و فدای عزیزان‏‎ ‎‏خویش، این هدیۀ بزرگ الهی را حفظ نمایند.‏

‏     17 شهریور57 و نظایر آن که قبل از پیروزی انقلاب و پس از آن‏‎ ‎‏بسیار بوده است و ملت مجاهد ایران بحمدالله تعالی در همۀ آنها‏‎ ‎‏پیروزمندانه و شرافتمندانه و سرافرازانه در سرکوبی ستمکاران، قیام‏‎ ‎‏و اقدام نمودند، جلوۀ الهی و قدرت پایان ناپذیر ایمان به غیب را در‏‎ ‎‏جهان پرتوافکن ساخت.(970)‏

17 / 6 / 61

*  *  *

 

کتابتاریخ معاصر ایران از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 615

  • - صبح روز جمعه 17 شهریور سال 1357، مردم تهران در حالی که زنان محجبه پیشاپیش آنان بودند، به سمت میدان ژاله به حرکت درآمدند، و از طرفی دولت شریف امامی به طور غافلگیرانه از ساعت شش صبح در تهران حکومت نظامی اعلام کرد و این در حالی بود که بسیاری از مردم از برقراری حکومت نظامی اطلاع نداشتند. نیروهای مسلح، میدان را از چهار طرف محاصره کرده و از هر سو مردم را به رگبار بستند و این روز به روز جمعۀ سیاه معروف گردید.
  • - بقره / 155 ـ 157.