تحزب و گروهگرایی
باید عرض کنم که اصل این احزابی که در ایران از صدر مشروطیت پیدا شده است، آنکه انسان می فهمد این است که این احزاب ندانسته به دست دیگران پیدا شده است؛ و خدمت به دیگرانْ بعضی از آنها کرده اند.(90)
3 / 10 / 57
* * *
در صدر مشروطیت هم با ایجاد گروههای مختلف نگذاشتند که مشروطه به ثمر خودش برسد. آن را برخلاف مسیر خودش راندند.(91)
5 / 2 / 58
* * *
در صدر مشروطیت برای شکستن آن قدرتهایی که آن وقت مجتمع
کتابتاریخ معاصر ایران از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 47
شده بودند، باز حالا دوباره مشغول شدند، و آن وقت هم با حزب بازی و احزاب متعدده و اینها. و مع الأسف احزاب هم که در این ممالک پیدا می شود همه مخالف با هم و همه توی سر هم می زنند! نباید حالا مردم یک همچو کاری را بکنند.(92)
6 / 8 / 58
* * *
اصل حزب بازی را، به نظر من که در صدر مشروطیت حزب را در ایران درست کردند، حزب بازی را برای همین درست کردند که نگذارند این ملت با هم آشتی کنند. برای اینکه، حزب را می دیدند که اینجا بنای اینها این است که وقتی این حزب شد حزب عدالت و آن حزب شد حزب دموکرات که در صدر مشروطه بوده، اینها با هم دشمنند. این برای آن می زند، این برای آن می زند.(93)
14 / 10 / 58
* * *
در صدر مشروطیت که احزاب مختلف پیدا شد دنبال آن پیروزی که ملت پیدا کرده بود، این احزاب مختلف به جان هم افتادند و این کشور را تباه کردند.(94)
15 / 11 / 59
* * *
ما باید از تاریخ عبرت ببریم و این تاریخ در زمان مشروطه این طور بود. در زمان مشروطه آنهایی که می خواستند ایران را نگذارند به یک سامانی برسد و چماق استبداد تا آخر باقی بماند، بین افراد، دستجات،
کتابتاریخ معاصر ایران از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 48
احزاب اختلاف انداختند، حتی آنهایی که آن وقت بودند می گفتند که در یک خانه بین برادر با برادر، پدر و پسر اختلاف بود، یک دسته مستبد، یک دسته مشروطه. این اختلاف موجب شد که نتوانست مشروطه آن طوری که علمای اسلام می خواستند تحقق پیدا بکند. بعد هم این اختلافات موجب شد که یک دسته از آن غربزده ها بریزند و به اسم مشروطه بگیرند مقامات را و استبداد به صورت مشروطه بر این ملت تحمیل کنند و دیدید که چه شد.(95)
9 / 2 / 63
* * *
کتابتاریخ معاصر ایران از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 49