جنبش تنباکو
آنها دیدند برای یک پیمان دخانیات با آن محذورات بزرگ زمان ریاست مرحوم میرزای شیرازی مواجه شدند و عاقبت نتوانستند مقصد خود را عملی کنند.(35)
* * *
همیشه علما و زعمای اسلام ملت را نصیحت به حفظ آرامش می کردند. خیلی از زمان «میرزای بزرگ»، مرحوم «حاج میرزا محمد حسن شیرازی» نگذشته است؛ ایشان با اینکه یک عقل بزرگ متفکر بود و در سامره اقامت داشت، در عین حالی که نظرشان آرامش و اصلاح بود، لکن وقتی ملاحظه کردند برای کیان اسلام خطر پیش آمده است و شاه جائر آن روز می خواهد [به] وسیلۀ کمپانی خارجی، اسلام را از بین ببرد، این پیرمرد که در یک شهر کوچک نشسته و
کتابتاریخ معاصر ایران از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 23
سیصد نفر طلبه بیشتر دورش نبود، ناچار شد سلطان مستبد را نصیحت کند. مکتوبات او هم محفوظ است. آن سلطان گوش نمی داد و با تعبیرات سوء و بی ادبی به مقام شامخ عالم بزرگ رو به رو شد تا آنجایی که آن عالم بزرگ مجبور شد یک کلمه بگوید که استقلال برگردد.(36)
11 / 9 / 41
* * *
یکی از خصلتهای ذاتی تشیع، از آغاز تاکنون، مقاومت و قیام در برابر دیکتاتوری و ظلم است که در تمامی تاریخ شیعه به چشم می خورد؛ هر چند که اوج این مبارزات در بعضی از مقطعهای زمانی بوده است. در صد سال [اخیر] حوادثی اتفاق افتاده است که هر کدام در جنبش امروز ملت ایران تأثیری داشته است: انقلاب مشروطیت، جنبش تنباکو و... قابل اهمیت فراوان است.(37)
19 / 10 / 57
* * *
این صد سال اخیر را وقتی ما ملاحظه کنیم ـ جلویش هم همین طور بوده؛ ما این صد سال اخیر را که ما ملاحظه کنیم ـ هر جنبشی که واقع شده است از طرف روحانیون بوده است بر ضد سلاطین. جنبش تنباکو به ضد سلطان آن وقت بود.(38)
5 / 4 / 58
* * *
قضیۀ تنباکو، در زمان مرحوم میرزا، به اینها فهماند که با یک فتوای یک آقایی، که در یک ده در عراق سکونت دارد، یک امپراتوری را
کتابتاریخ معاصر ایران از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 24
شکست داد و سلطان وقت هم با همه کوششی که کرد برای اینکه حفظ کند آن قرارداد را نتوانست حفظ بکند؛ و مردم ایران قیام کردند و شکستند آن پیمانی که آنها داشتند. این یک تجربه ای شد برای آنها که ببینند یک آقایی در یک ده وقتی یک کلمه می نویسد که «امروز استعمال تنباکو در حکم محاربه با امام زمان است» و این موجش می آید همۀ ایران را فرامی گیرد، به طوری که شاه مستبدّ با آن قدرت را می کوبد، قلم این آقا می کوبد آن سرنیزه های آن روز را، اینها فهمیدند باید این قدرت را بگیرند. تا این قدرت زنده است نمی گذارد که اینها هر کاری دلشان می خواهد بکنند.(39)
14 / 4 / 58
* * *
در این صد سالۀ اخیر آنی که معارضه کرده با سلاطین وقت، ابتدایش از روحانی شروع شده. قضیۀ تنباکو ابتدایش از روحانیون ایران و عراق و از مرحوم میرزا فتوا بود؛ و از علمای تهران قیام و عمل. البته مردم هم به اینها علاقه داشتند و دنبال اینها را می گرفتند و کارها را انجام می دادند.(40)
30 / 4 / 58
* * *
آن نصف سطر میرزای شیرازی ـ رضوان الله علیه ـ مملکت ما را از تو حلقوم خارجیها بیرون کشید: «الیوم استعمال دخانیات حرام است، معارضه با امام زمان است». این یک کلمه، یک ملت را وادار کرد که مخالفت کند.(41)
23 / 6 / 58
* * *
کتابتاریخ معاصر ایران از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 25
در قریب صد سال سابق دیدند که یک پیرمردی در یکی از دهات عراق «سامرّه» وقتی که دید ایران در معرض فشار خارجی ها هست و آن قرارداد ننگین را در آن زمان بسته بودند، این پیرمرد که در کنج یک ده بود یک سطر نوشت و همۀ قوای خارج و داخل نتوانستند در مقابل این یک سطر استقامت کنند. آن، مرحوم میرزای بزرگ بود ـ رحمه الله ـ که در سامرّه تحریم کرد تنباکو را. برای اینکه تقریباً ایران را در اسارت گرفته بودند به واسطۀ قرارداد تنباکو. و ایشان یک سطر نوشت که تنباکو حرام است. و حتی بستگان خود آن جائر هم و حرمسرای خود آن جائر هم ترتیب اثر دادند به آن فتوا و قلیانها را شکستند. و در بعضی جاها تنباکوهایی که قیمت زیاد داشت در میدان آوردند و آتش زدند و شکست دادند بر آن قرارداد، و لغو شد قرارداد. و یک همچو چیزی را اینها دیدند که یک روحانی پیرمرد در کُنج یک دهی از دهات عراق یک کلمه می نویسد و یک ملت قیام می کند و قراردادی که ما بین شاه جائر و انگلیسها بوده است، به هم می زند، و یک قدرت این طوری دارد روحانیت.(42)
26 / 8 / 59
* * *
آنها از روحانیون در طول تاریخ صدماتی دیده بودند. و خصوصاً انگلستان در باب قضیۀ قرارداد تنباکو صدمه دیده بود.(43)
22 / 10 / 59
* * *
مسأله تحریم تنباکو یک مسأله سیاسی بود و میرزای شیرازی ـ رَحِمَه الله ـ این معنا را انجام داد.(44)
2 / 6 / 65
* * *
کتابتاریخ معاصر ایران از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 26