معرفی کتاب شفاء الصدور
کتاب «شفاء الصدور فی شرح زیاره العاشور» تألیف علامه میرزا ابوالفضل تهرانی، جد همسر امام از نفیس ترین کتب در شرح زیارت مشهور عاشورا می باشد که همسر حضرت امام از امام خمینی(س) نقل می کرده اند: « این کتاب نشان دهنده نبوغ آقا میرزا ابوالفضل است». مؤلف در این کتاب به مباحث گوناگونی پیرامون مسائل اعتقادی شیعه پرداخته و از علوم مختلفی مثل عرفان، فلسفه، کلام، فقه و تاریخ بهره برده است. مرحوم آیت... آقای حسن ثقفی در مقدمه طولانی بر ترجمه و شرح این کتاب، به ارزش و ویژگی‌های این اثر اشاره کرده است که این مقاله بر گرفته از مقدمه ایشان است.
زیارت عاشورای مبارک، از زیارت‌های بسیار مشهور و معتبر، با عباراتی خوش‌آهنگ و پرطنین، و مضامینی شیوا و بدیع که باید گفت شاهکاری در ادبیات عرب، بلکه جهان فضیلت و دانش است.
در طول قرن‌ها، همه اهل تقوا و صلاح، و شیعیان مخلص، و مؤمن، و ارادتمند به ساحت قدس حضرت ابا عبدالله الحسین سیدالشهداء ـ صلوات الله و سلامه علیه ـ به خواندن این زیارت، با سوز و گداز، موفق و سرافراز، و از برکات و آثار نیک آن، خرسند و بهره‌مند بوده‌اند و می‌دانیم که دعاها و زیارت‌های معروف، مبانی‌ِ اعتقادیِ شیعه‌‌ی محترم است.
کتابقدس ایران، بانوی بزرگ انقلابصفحه 346
ما می‌گوییم: دین را باید از اهل بیت عصمت یعنی حضرت علی و آل علی(ع) گرفت. و علی(ع) و ائمه‌ی معصوم سلام الله علیهم اجمعین را آینه‌ی تمام‌نمای وجود اقدس رسول گرامی(ص) می‌دانیم و موظفیم که از ایشان ـ و نه از دیگران ـ پیروی نماییم. و این را بارها و بارها به جهانیان اعلام نموده‌ایم.
صحبت از دین، و خاندان وحی، و امام حسین، و حضرت حجت بن الحسن مهدی آل محمد(ص) و دفاع از حق، باید اصل در زندگی، و هدف اول در جامعه‌ی اسلامی باشد.
مسلمان و شیعه، نه تنها باید با استدلال صحیح و حجت کامل، در برابر مخالفان و دشمنان بایستد، بلکه باید با اسلحه‌ی روز هم، مجهز و آراسته گردد، و هر دو نیروی ظاهر و باطن را تقویت و تکمیل نماید.
زیارت مبارک عاشورا یکی از صفحات روشن و تابناک در موضوع «تولّی» و «تبرّی» است.
بهترین شرحی که بر زیارت مقدس عاشورا نوشته شده، بی‌مبالغه و بدون تردید، «شفاء الصدور» به قلم توانای دانشمند و محقق کم‌نظیر، و نابغه‌ی زمان، مرحوم مبرور، آیت الله معظم، آقای حاج میرزا ابوالفضل مجتهد تهرانی ـ 1273 ـ 1316 هجری قمری ـ والد عالی مقام مرحوم پدرم آیت الله آقای حج میرزا محمد ثقفی تهرانی ـ 1313 ـ 1405 هـ .ق ـ رضوان الله تعالی علیهما است.
اسم این کتاب و نام شریف مؤلف گرامی‌اش، نقطه‌ای روشن و تابناک در صفحات تاریخ علم و ادب و دین، و سطور طلایی در زندگی رجال فضیلت و تحقیق می‌باشد.
این کتاب نفیس، چون در بیش از یک قرن پیش، نوشته شده، و قلم و انشاء مؤلف بزرگوار آن، قدری برای مردم عادی و مخصوصاً کم‌حوصله‌ی زمان ما سنگین است و بیشتر، مناسب با حال و هوای حوزه‌های علمی، و بحث‌های متعالی اجتهادی است، چند تن از دانشمندان و مجتهدان صاحب قلم، و استاد منبر و سخن و تألیف، به خود این بنده فرمودند که:
«حتی اهل علم، از این کتاب، غافل‌اند».
کتابقدس ایران، بانوی بزرگ انقلابصفحه 347
و این غفلت، شاید به خاطر همین سنگینی عبارات، و بحث‌های تحقیقی و فوق‌العاده دقیقی است که مؤلف محترم، در اثنای شرح فرازهای زیارت، و به هنگام استدلال‌های متین و گران‌سنگ خود ـ به خصوص با اهل سنت ـ دارند. که اگر عبارت‌ها ساده‌تر، و بحث‌ها به ذهن عموم مردم، نزدیک‌تر می‌شد، خدمتی تازه، انجام گرفته و هدف آن دانشمند فرزانه که عرض ادب به ساحت قدس امام سیدالشهداء(ع) است، شاید بهتر، به اجرا گذارده شود.
از این رو، به این کار همت گماشتم، و کتاب را با حذف بخشی از قسمت‌های عربی، و اکتفا به ترجمه‌ی آن، و خلاصه‌گیری قسمتی از استدلالات مفصل و مشکل، و تسهیل آن‌ها، و تغییر پاره‌ای از عبارات و عنوان‌ها، و اضافه نمودن برخی از تکه‌های تاریخی و آیات و حدیث و شعر و استدلال که به نظرم لازم می‌آمد ـ و جابه‌جایی‌هایی البته کم ـ به محضر محترم خردمندان و صاحبان انصاف و ذوق، و خداجویان و حق‌طلبان اندیشمند و آزاده، برای تدبر و قضاوت، اهدا می‌نمایم.
کتاب «شفاء الصدور فی شرح زیاره العاشور» بارها در هند و ایران ـ تهران و قم ـ به صورت‌های متفاوت ـ سنگی و حروفی ـ در یک جلد و دو جلد به چاپ رسیده و همواره مورد تحسین و توجه خاص دانشمندان دین بوده، این کتاب و یادگار ارزشمند را در مدت چهار ماه و چند روز نوشته‌اند.
و بد نیست بدانید که تمام کتاب ـ به تعبیر خودشان ـ مشتمل بر دو باب است و یک خاتمه:
باب اول، در شرح سند و متن روایت زیارت عاشورا.
باب دوم، در شرح و ترجمه‌ی الفاظ زیارت شریفه.
خاتمه، در ترجمه و بیان مشکلات دعای معروف به دعای علقمه.
باب دوم را که تقریباً اصل کتاب است ابتدا ـ و قبل از باب اول ـ از اواخر ماه رمضان سال «1308 هجری قمری» شروع فرموده و در عصر عاشورای «1309» به پایان رسانده‌اند.
و باب اول (یعنی مقدمه را) حدوداً در ده روز نوشته و در ابتدای کتاب، قرار
کتابقدس ایران، بانوی بزرگ انقلابصفحه 348
داده‌اند.
و گفتنی است که در این مدت چهار ماه، کارهای دیگری از درس و بحث و اقامه‌ی جماعت و رسیدگی به امور اجتماعی داشته، و برای نوشتن کتاب، از فرصت‌هایی کوتاه، استفاده فرموده‌اند.
در این کتاب، چند بحث تحقیقی و بسیار با دقت و جامع آمده که به این تفصیل و استدلال متقن، مطمئناً در هیچ کتابی نخواهید خواند. و این ـ بحمد الله تعالی ـ از مختصات این کتاب است که باید غنیمت شمرد، مانند:
1. بحث در این که اولاد امام علی و زهرای اطهر، و نوهها و نتیجه‌های ایشان، چه پسری و چه دختری ـ و هرچه پایین‌تر بروند ـ آیا فرزندان حضرت رسول(ص) هستند؟! یا نه؟! و گفته‌ایم: البته فرزندان آن حضرت می‌باشند.
2. چرا نوهها و نتیجه‌های دختری حضرت علی و زهرا(ع) نباید خمس بگیرند، با این‌که فرزندان پیغمبر ـ و اولاد حضرت هاشم ـ علیهم‌السلامند.
3. بحث در موضوع تربت امام حسین(ع) و این‌که خوردن تقریباً به مقدار یک نخود از خاک قبر، از کجا تا کجا است؟! و این حکم ـ یعنی خوردن خاک، مختصّ و انحصاری خاک قبر مطهر اباعبدالله(ع) است.
4. حکم روزه‌ی عاشورا، که گفته‌ایم: استحبابی ندارد، بلکه ـ بر حسب موارد، و نیت ـ یا مکروه است یا حرام و یا کفر.
5. بحث در این که ناصبی، کیست؟! و نواصب، کدامند که محکوم به کفر و نجس‌اند.
6. این‌که معاویه و کسانی نظیر او ـ در نفاق و فساد و افساد ـ جزء اصحاب رسول الله(ص) نیستند.
7. حکم لباس سیاه که گفته‌ایم: برای عزای حضرت سیدالشهدا و سایر معصومین معظم(ع) مستحب است، نه مکروه.
8. شهدای عزیر طَفّ، چند نفرند؟!
9. چرا در این زیارت می‌گوییم: اللهمّ العن بنی امیّه قاطبه، با این‌که می‌دانیم در بنی
کتابقدس ایران، بانوی بزرگ انقلابصفحه 349
امیه نیز افراد شایسته ـ اگرچه بسیار کم ـ حتی از اصحاب ائمه علیهم السلام و شیعیان بااخلاص بوده و هستند؟!
10. ملاحظه و مقایسه‌ی دو فتوا از دو عالم بزرگ اهل تسنن ـ عبدالقادر جیلانی، و ابن حجر ـ که هر دو تن، جدّاً و بی‌تردید، دشمن شیعیانند. و فتوا و سخن هر یک ـ در مورد عزاداری، و مسائل مربوط به عاشورا ـ کاملاً در تضاد و مخالف و رودرروی هم‌اند. البته، یکی ـ یعنی فتوا و سخنان عبدالقادر جیلانی ـ بر خلاف رأی و عمل شیعیان است و دیگری ـ یعنی فتوا و نظر ابن حجر ـ صد درصد به نفع ما. و ما با استدلال قطعی گفته‌ایم که این‌جا، سخن «ابن حجر»، و نه عبدالقادر، صحیح و پذیرفته می‌باشد.
کتابقدس ایران، بانوی بزرگ انقلابصفحه 350