درآمد
امام خمینی نامی ماندگار در تاریخ معاصر است. آثار وجودی دوران زندگانی نود ساله امام، به ویژه در دهه های اخیر، به گونه ای است که او را به حقیقتی زنده و پویا برای عصرها و نسل های پس از خود تبدیل کرده است. عشق و علاقۀ وافر امت اسلامی و حتی غیر مسلمانان به تجدید خاطرۀ نو به نو با آن امام راحل، حکایت از استمرار حیات پویا و تأثیر علمی درازپای ایشان دارد. نام گذاری سال 1378 به نام «امام خمینی» توسط رهبر فرزانه انقلاب اسلامی و رئیس جمهور محبوب و همراهی و همدلی مردم در برگزاری با شکوه و شایستۀ برنامه های مختلفِ یک صدمین سال گرد تولد امام، در همین راستا موجه و قابل تفسیر است.
بزرگداشت امام، به ویژه در سال امام ابعاد گوناگونی را می طلبد اما مهم ترین آن ها بازخوانی اندیشه های نورانی و استوار امام و معرفی آن هابه نسل جوان و طالب حقیقت است. در میان اندیشه ها و دیدگاه های امام، بازشناسی اندیشه های حکومتی ایشان اهمیتی خاص و جایگاهی ویژه دارد که خود برخاسته از دو دلیل است: اول آن که بزرگ ترین دست آورد علمی امام، بنیان نهادن جمهوری اسلامی ایران بر ویرانه های رژیم سلطنتی است که از رهیافت ایشان به تعامل دین و حکومت و نگرش ایشان به حکومت اسلامی در عصر غیبت سر چشمه گرفته است. در استمرار این راه نیز، مبانی نظری جمهوری اسلامی ایران بیش از هر چیز از نظریه پردازی ایشان در باب حکومت تأثیر پذیرفته است. روشن است که اندیشه هایی که علت محدثه و مبقیۀ انقلاب بوده، شایسته تأمل، بازشناسی و ترویج است. دوم آن که اندیشه های امام در این عرصه، در حجمی وسیع و در دوران های مختلفِ قبل از شروع مبارزات، دوران مبارزه و پس از پیروزی انقلاب و به گونه های مختلفِ کتاب، مصاحبه، سخنرانی و اعلامیه ارائه شده است. بی تردید تدوین، تبیین و ارائه به روزِ این مجموعۀ ارزشمند، کاری بایسته و شایسته است؛ به ویژه آن که نظام جمهوری اسلامی ایران برای پویایی و پایایی خود سخت بدان نیازمند است.
کنگره «امام خمینی و اندیشۀ حکومت اسلامی» برای پاسخ گویی به این نیاز پی ریزی شد و در مدت یک سال از آغاز برنامه ریزی تا زمان برگزاری، فعالیت های علمی گوناگونی را در قالب، مقالات، مصاحبه های علمی، مناظره های تلویزیونی، مأخذشناسی، تهیۀ متون علمی و انتشار هشت شماره نشریۀ «اندیشه حکومت» سامان بخشید. در تولید و سامان دهی این فعالیت ها، قبل از هر چیز از بذل محبت و مشارکت علمی آیات عظام، استادان و فضلای بزرگوار حوزه و
کتابامام خمینی و حکومت اسلامی: نهادهای سیاسی و اصول مدنیصفحه 7
استادان و دانشجویان فرهیختۀ دانشگاه بهره بردیم.
برنامه ریزی این کنگره با اشراف و مساعدت تولیت محترم آستان مقدس امام خمینی، حضرت حجة الاسلام والمسلمین حاج سیدحسن خمینی و با حسن تدبیر مسئولان محترم مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی به ویژه قائم مقام محترم مؤسسه، جناب آقای حاج حمید انصاری آغاز گردید. در ادامه نیز مساعدت های ستاد یک صدمین سال گرد میلاد امام خمینی، به ویژه مسئول محترم ستاد، حجة الاسلام والمسلمین حاج محمدعلی انصاری رفیق راه شد. بی تردید اشراف علمی حضرت آیة الله معرفت، دبیر محترم کنگره و ارشادات ایشان بر اتقان و اعتبار علمی مکتوبات کنگره افزود.
اینک آن چه پیش رو دارید یکی از جلدهای مجموعه مقاله های کنگره است. با توجه به تنوع موضوعات دربارۀ بُعد حکومتی اندیشۀ امام، عنوان مجلدات به این شرح تدوین گردید:
ـ مبانی کلامی.
ـ فلسفۀ سیاسی (2 جلد).
ـ پیشینه و دلایل ولایت فقیه.
ـ شرایط، وظایف و اختیارات ولایت فقیه.
ـ نهادهای سیاسی و اصول مدنی.
ـ احکام حکومتی و مصلحت.
ـ روحانیت، اجتهاد و دولت.
مقالات این مجموعه بر اساس ضوابط مصوب و توسط هئیت علمی کنگره از میان 332 مقاله رسیده به کنگره گزینش شده است. معیارهای مهم در انتخاب مقاله ها، اتقان علمی، نقد و بررسی نظریات دیگر در محدودۀ موضوع مقاله، نظریه پردازی و نوآوری بوده است.
در این جا از هیئت بررسی مقالات که متشکل از چهارده نفر از عالمان و فضلای حوزه و مدرسان دانشگاه بوده اند و از واحد جذب مقالات، ویراستاران و نیز دست اندرکاران نشر و آماده سازی این مجموعه تقدیر و تشکر می کنیم. امیدواریم این مجموعه زمینه ساز تعمیق هر چه بیش تر مبانی نظری جمهوری اسلامی ایران باشد و موجب خشنودی روح امام راحل(ره) گردد.
کاظم قاضی زاده
قائم مقام دبیر و مسئول کمیتۀ علمی کنگره
کتابامام خمینی و حکومت اسلامی: نهادهای سیاسی و اصول مدنیصفحه 8