مسئله وحدت و چندگانگی از دیدگاه امام خمینی(ره)
دکتر علی لاغا
مقدمه
خداوند متعال می فرماید: اگر منافقان و آنها که در دل، ناپاکی و پلیدی دارند و آنان که در مدینه، تبلیغات می کنند و دلهای مردم را با کارهای خود به هراس می اندازند، از اعمال خود دست برندارند، ما تو را به پیکار با آنان برمی انگیزیم و از آن پس، مدت زیادی در کنار تو به سر نمی برند آنها از جانب خدا، لعنت و نفرین شده اند و هر کجا یافت شوند، باید به سختی به هلاکت رسند. این سنت خداوند در امتهای پیشین است
کتابرویارویی تهدیدات معاصر در اندیشه امام خمینی(س)، (ح. 1): مجموعه مقالات و رویدادهای همایش بزرگداشت یکصدمین سال میلاد امام خمینی(س)صفحه 365
و در سنت خدا، تغییری نخواهی یافت.
خداوند متعال، جهان را بر اساس سنتهایی آفریده است که تغییر و تحول در آن راه ندارد «پس هرگز در سنت خداوند تغییر نمی بینی و هرگز در سنت الهی دگرگونی نخواهی یافت.»
ناموس ازلی و قانون بی تغییر در روند زندگی بشر این است که: … اگر خداوند، شرّ گروهی از مردمان را به وسیلۀ گروه دیگر فرو نمی نشاند، زمین به فساد و تباهی کشیده می شد، اما خداوند، بر جهانیان فضل و رحمت دارد [و این چنین می کند].
این آیه به دنبال بیان خبر پیروزی پیامبر خدا حضرت داود(ع) بر جالوت آمده است، و آیۀ دیگری بعد از خبر بیرون راندن ایمان آورندگان به پیامبری حضرت محمد(ص)، از شهر و دیار خود بیان شده است:
اجازه نبرد به مجاهدان (اسلام) داده شد، زیرا آنان مورد ظلم و ستم واقع شده اند و خداوند بر یاری آنان تواناست، همانها که به ناحق از شهر و دیار خود رانده شدند و جز اینکه گفتند پروردگار ما الله است، جُرمی نداشتند، و اگر خداوند شرّ گروهی ازمردمان را بوسیلۀ گروه دیگر، دفع نمی کرد، یقیناً صومعه ها و دیرها و مساجدی که در آن یاد خدا بسیار می شود، ویران می گردید. بدون شک، خداوند آنکس که او را یاری کند، یاری خواهد نمود. خداوند قدرتمند و باشکوه
کتابرویارویی تهدیدات معاصر در اندیشه امام خمینی(س)، (ح. 1): مجموعه مقالات و رویدادهای همایش بزرگداشت یکصدمین سال میلاد امام خمینی(س)صفحه 366
است.
و یکی دیگر از سنتها و قوانین الهی این است که «خداوند احوال ملتی را تغییر نمی دهد، مگر آنکه خود آن را تغییر دهند.»
شهید مطهری – رحمةالله علیه - می فرماید: این آیه، علت پیشرفت یا عقب ماندگی امتها را بیان می کند. یعنی تا زمانی که ملتی، عوامل انحطاط و عقب ماندگی را از خود دور نکند، نمی تواند از این مرحله عبور کرده و به مرحلۀ تمدن و پیشرفت برسد. همچنین یک ملت، از تمدن، به سوی تحجر و واپس گرایی عقبگرد نمی کند مگر آنکه خود، علل عقب ماندگی را برای خود رقم بزند.
اما ادامۀ درگیری و نزاع میان حق و باطل، و راستی با نفاق هم از سنتهای الهی است که قرطبی - رحمت الله علیه - در تفسیر خود از آیۀ «و لن تجد لسنة الله تبدیلا» (هرگز در سنت الهی تغییر مشاهده نمی کنی) به آن اشاره کرده و گفته است:
... آیۀ فوق دلیل روشنی است بر اینکه خداوند وعدۀ عذاب خود را اجرا نکرده است و عدم اجرای آن جایز است و دلیل آن هم این است که منافقان تا زمان ارتحال پیامبر(ص) با ایشان [زنده] بودند.
از آنچه بیان شد، استمرار این نیاز آشکار می شود و اینکه از مقتضیات سنتهای الهی آن است که کسی برای دفاع از حق قیام کند، همچنین کسانی هم هستند که فساد را گسترش داده و باطل را یاری می کنند. پس درگیری،
کتابرویارویی تهدیدات معاصر در اندیشه امام خمینی(س)، (ح. 1): مجموعه مقالات و رویدادهای همایش بزرگداشت یکصدمین سال میلاد امام خمینی(س)صفحه 367
دائمی و همیشگی است و این را قرآن کریم از زبان شیطان لعین بیان نموده است. [شیطان گفت:] پروردگارا! حال که مرا گمراه کردی، درروی زمین همه چیزرا برای آنها زینت جلوه می دهم و همه آنان را فریب داده و گمراه می کنم، جز بندگان با اخلاص تو.
بحث حاضر را به یکی از کسانی که با اراده و خواست خداوند برای یاری حق در برابر باطل، خالصانه تلاش نمود و برای برتری یافتن سخن حق و حقیقت، مسأله وحدت و اختلاف آرا در جامعه اسلامی را مطرح نمود، یعنی امام خمینی(ره) تقدیم می کنیم. خداوند ایشان را رحمت کند و در بهشت جاودان خود داخل گرداند.
وحدت، فرمان الهی
خداوند متعال می فرماید:
این امت شما امت واحده هستند و من پروردگار شمایم، پس تنها مر بپرستید.
و نیز می فرماید:
به درستی که این ملت(اسلام) امتی واحده هستند و من پروردگار شما هستم. پس تنها از من پروا کنید.
به طور کلی، این مورد نظر خداوند است و در موارد دیگر، خداوند بلندمرتبه می فرماید:
از خدا و رسولش اطاعت کنید و راه تفرقه و اختلاف را در
کتابرویارویی تهدیدات معاصر در اندیشه امام خمینی(س)، (ح. 1): مجموعه مقالات و رویدادهای همایش بزرگداشت یکصدمین سال میلاد امام خمینی(س)صفحه 368
پیش نگیرید که ضعیف می شوید و قدرت و عظمت شما از بین می رود و صبر پیشه کنید که خداوند با صابران است.
همگی به ریسمان محکم الهی چنگ زنید و پراکنده نشوید و نعمت خداوند را به یاد آورید که وقتی با یکدیگر دشمن بودید، دلهای شما را به هم نزدیک کرد و به برکت و فضل خدا، با یکدیگر برادر و یکدل شدید... ،
باید از میان شما گروهی باشند که به نیکی دعوت می کنند، امر به معروف و نهی از منکر می نمایند و آنان رستگار شدگانند.
وحدت؛ لازمۀ ایمان
پیامبر اکرم(ص) می فرماید: ... مؤمنان در محبت و دوستی و عاطفه نسبت به یکدیگر، مانند جسم انسان هستند که وقتی یک عضو، بیمار و ناراحت شود، سایر قسمتهای بدن هم با بیدار ماندن و تب کردن با آن همدردی می کنند.
و در حدیث دیگر می فرمایند: ... [تجاوز] به همه چیز مسلمان بر همۀ مسلمانان حرام است یعنی: جان و مال و آبرویش.
وحدت؛ ارزش جهانی
وحدت یک ارزش و هنجار جهانی مهم است که قوانین و قواعد آن بر
کتابرویارویی تهدیدات معاصر در اندیشه امام خمینی(س)، (ح. 1): مجموعه مقالات و رویدادهای همایش بزرگداشت یکصدمین سال میلاد امام خمینی(س)صفحه 369
همه عرصه های هستی حاکم است و همکاری بزرگ میان جهان، زندگی و انسان بر اساس آن انجام می گیرد و اگر وحدت وجود نداشته باشد، همه زیربناها و پایه های هستی متزلزل می شود.
وحدت، ارزش اسلامی
واضح است که تعلیمات دین اسلام، مطابق با سنتها و قوانینی که خداوند در جهان به ودیعت گذارده، نازل شده است و طبیعتاً، موضوع وحدت بشری، سهم بزرگی در مسائل مورد توجه اسلام دارد و اهمیت زیادی برای آن قائل است. قرآن کریم در آیه ای می فرماید:
ای مردمان، ما شما را از یک زن و مرد آفریدیم و شما را گروه، گروه؛ و قبیله، قبیله قرار دادیم تا یکدیگر را بشناسید. همانا برترین شما نزد خدا پرهیزکارترین شماست خداوند دانا و آگاه است.
آیۀ فوق صریحاً به این واقعیت مهم اشاره دارد.
وحدت، در اندیشه های امام خمینی(ره)
امام در یکی از سخنان خود می فرمایند: ای مسلمانان جهان که به حقیقت اسلام ایمان دارید! به پا خیزید و زیر پرچم توحید و در سایه تعالیم اسلام اجتماع کنید و دست مستکبران خائن
کتابرویارویی تهدیدات معاصر در اندیشه امام خمینی(س)، (ح. 1): مجموعه مقالات و رویدادهای همایش بزرگداشت یکصدمین سال میلاد امام خمینی(س)صفحه 370
را از کشور و منابع سرشار خود کوتاه کنید و عظمت اسلام را به آن بازگردانید و اختلافات و هواهای نفسانی را کنار بگذارید که شما همه چیز دارید.
و می فرماید:
اگر یک میلیارد مسلمان با هم متحد شوند، چه کسی می تواند آنها را شکست دهد.
ایشان عقیده دارند که هر مصیبتی بر مسلمانان وارد می شود، حتماً در اثر تفرقۀ آنهاست:
امروز هم مانند گذشته همۀ بدبختیهایی که بر سر مسلمین می آید ناشی از تفرقه و عدم حضور در سایه پرچم باعظمت اسلام است.
وحدت است که می تواند باعث پیروزی شود:
اسلام از شما اتحاد می خواهد. از شما می خواهد که به ریسمان الهی چنگ زنید. چرا هر کدام از شما به شاخه ای متصل شده و به شرق و غرب روی آورده؟ چرا همه اعتصام به حبل الله نمی کنید؟ بیایید و این کارها را کنار بگذارید و با هم متحد شوید تا همه با یکدیگر برادر شوید.
مطمئن باشید که اگر همه با هم متحد شوید، پیروزید و شرق و غرب هرگز نمی توانند بر شما حکومت کنند.
کتابرویارویی تهدیدات معاصر در اندیشه امام خمینی(س)، (ح. 1): مجموعه مقالات و رویدادهای همایش بزرگداشت یکصدمین سال میلاد امام خمینی(س)صفحه 371
قلمرو وحدت
1- وحدت مسلمانان در ایران
امام خمینی(ره) در سخنان خود، ملت ایران را خطاب قرار داده و آنان را تشویق می کردند که برای ایجاد حکومت اسلامی، علیه شاه قیام کنند:
باید برای استمرار این انقلاب که رضای خداوند و صاحب الزمان(عج) را در پی دارد، تلاش کرده و این چراغ هدایت را روشنتر نگهدارند... (28 رجب 1398 هـ)
و در سخنرانی دیگری فرمود:
انقلاب ایران ادامه خواهد یافت تا پیروزی حتمی نصیب این ملت شجاع شود و شما باید این موضوع را هر چه سریعتر به اطلاع مردم برسانید. (23 / 8 / 1978م.)
و نیز فرمودند: مبارزات کنونی در ایران یک حرکت اسلامی به تمام معنا با هدف تغییر کامل نظام شاهنشاهی و استقرار جمهوری اسلامی است (16 / 11 / 1978)
2- قلمرو بزرگ اسلامی؛ وحدت مسلمانان
در پیامی جهانی به مسلمانان شرکت کننده در حج، امام همۀ موانع تاریخی را نادیده گرفته و خطاب به همۀ حجاج فرمودند:
سلام بر همۀ مسلمانان جهان که به پیامبر اکرم و خاتم پیامبران(ص) ایمان دارند و کتابشان قرآن و قبله شان کعبه است.
کتابرویارویی تهدیدات معاصر در اندیشه امام خمینی(س)، (ح. 1): مجموعه مقالات و رویدادهای همایش بزرگداشت یکصدمین سال میلاد امام خمینی(س)صفحه 372
سلام بر آنان که محتوای دعوت الهی از اقشار و گروههای مختلف حاضر در بیت الله را درک کردند و مفهوم عمیق آن را فهمیدند و به آن لبیک گفتند.
امروز ما در آستانۀ وحدت و نزدیکی همۀ مسلمانان جهان و همفکری همۀ مذاهب اسلامی برای آزادی کشورهایشان از لوث وجود ناپاک قدرتهای بزرگ قرار داریم.
قلمرو وحدت انسانی
امام در چشم اندازی افتخارآمیز، ملت مسلمان و انقلابی ایران؛ و در دعوتی عمومی، همۀ انسانها را به وحدت فرامی خواند:
حقایق قرآن، مسلمانان و بلکه همۀ انسانها را به وحدت دعوت می کند.
امام(ره) در مقدمه وصیتنامه خود چنین می گوید:
«. . لازم است یادآوری کنم که وصیت الهی – سیاسی اینجانب تنها به ملت عظیم الشأن ایران اختصاص ندارد، بلکه وصیتی برای همه ملتهای مسلمان و مظلومین عالم از هر ملت و مذهب است.»
اسلام به مسئولیت مهم بشر در ایجاد اصلاح و رفع فساد و تباهی اهمیت داده و در آن سهیم می شود:
کتابرویارویی تهدیدات معاصر در اندیشه امام خمینی(س)، (ح. 1): مجموعه مقالات و رویدادهای همایش بزرگداشت یکصدمین سال میلاد امام خمینی(س)صفحه 373
اسلام همه نتایج و دست آوردهای تمدن و پیشرفت را می پذیرد، بجز آنهایی که موجب فساد اخلاقی و از بین رفتن عفت و سلامت [جامعه] می شود. اسلام فقط از چیزهایی که با مصلحت مردم تناقض دارد جلوگیری می کند، اما بر آنچه که با منافع و مصلحت مردم متناسب است تأکید دارد.
آفتها و دشمنان وحدت
امام خمینی(ره) مسأله اختلافات موجود در پیکرۀ امت اسلامی را ناشی از توطئه های استعمارگران و همکاری مزدوران آنان در میان مسلمانان می دانند و معتقدند که امکان مقاومت جامعه اسلامی در برابر آن از بین نرفته، بلکه ضعیف شده است و در این باره به لزوم تکیه بر فرهنگ اسلامی و رویارویی با فرهنگ غرب اشاره می نمایند:
... روی پای خود بایستیدروشنفکران شرق و غربگرا را رها کنید. و هویت خود را بازیابید و بدانید روشنفکرانی که خود را به بیگانگان فروختند، ملت و کشور خود را به سرنوشت تلخی دچار کرده اند.
این زخمهایی است که بر پیکرۀ جامعۀ اسلامی وارد شده است و روز به روز بر اثر رویارویی با رژیمهای سلطه گر از یک سو و ضعف در پیگیری مسائل علمی و تجربی، عمیقتر می شود و نیروهای سازنده مسلمین، به سوی کشورهای غیراسلامی سرازیر می شود. آنان هرگز از سوی مسلمانان
کتابرویارویی تهدیدات معاصر در اندیشه امام خمینی(س)، (ح. 1): مجموعه مقالات و رویدادهای همایش بزرگداشت یکصدمین سال میلاد امام خمینی(س)صفحه 374
مورد تهدید جدی واقع نشده اند و علت آن اختلاف و پراکندگی حکومتهای اسلامی از آغاز اسلام تاکنون بوده است.
این نتیجۀ طبیعی ضعفی است که بر مسلمانان و امت اسلامی عارض شده است. به عنوان مثال می توان گفت که نزاع میان صفویان در ایران و دولت عثمانی، جنگی به مدت بیش از دو قرن برپا کرد، در کتاب «مسألۀ فلسطین درکلام امام خمینی(ره)» آمده است:
با ظهور دولت صفویه در ایران که مذهب شیعه را مذهب رسمی کشور اعلام کرد، و در پی توطئه ها و دسیسه های اروپا – و مخصوصاً انگلستان- جنگ بین دولت صفوی و دولت عثمانی آغاز شد و آن جنگها بیش از دو قرن به طول انجامید و در زمانی که اروپا، پس از معاهده صلحی که با عثمانیها منعقد کرد، نهضت علمی – فرهنگی خود را آغاز نمود، جهان اسلام از تفرقه و شکاف عمیقی رنج می بُرد و قوای مسلمانان در اثر آن جنگهای طولانی تضعیف شد و حکمرانان مسلمان، به جای روی آوردن به دفاع از تمدن اسلامی، به جنگهای داخلی و دشمنیهای مذهبی مشغول شدند.
حال بار دیگر به بر رسی آفتهای وحدت اسلامی، آنطور که در پیام امام خمینی در مراسم حج آمده بازمی گردیم:
* 1. شعارها و فریادهای ملی گرایانه
امام خمینی می فرماید:
کتابرویارویی تهدیدات معاصر در اندیشه امام خمینی(س)، (ح. 1): مجموعه مقالات و رویدادهای همایش بزرگداشت یکصدمین سال میلاد امام خمینی(س)صفحه 375
بعضی از گروهها هم این روش (ملی گرایی) را در پیش گرفتند و مسلمانان را در برابر هم قرار دادند و حتی آنها را به دشمنی و کینه توزی سوق دادند. آنان غافل بودند از اینکه موضوع وطن دوستی و وطن پرستی و دوستی هم میهنان و حفظ مرزها و حفاظت از آن، قابل شک و تردید نیست، اما این مسأله با برانگیختن آوای ملی گرایی برای دشمنی با دیگر ملتهای مسلمان، تفاوت دارد. قرآن کریم و پیامبر اکرم با این مسأله مخالفت کرده اند... شعارهای ملی گرایانه که بین مسلمانان دشمنی ایجاد می کند و در صفوف مؤمنان شکاف و تفرقه می اندازد، با اسلام منافات دارد و منافع مسلمین را تهدید می کند و اینها از حیله های دشمنانی است که از اسلام و ترویج آن ناراضی ا ند.
2- اختلافات مذهبی
امام(ره) می فرمایند: آنچه که از شعارهای ملی گرایی بدتر و خطرناکتر است، ایجاد اختلاف بین اهل سنت وشیعیان و نشر اکاذیب فتنه انگیز میان برادران مسلمان است.
ایشان – رحمةالله علیه - می فرماید:
بارها گفته ام که در اسلام، نژاد و زبان و ملیت و سرزمین، اهمیتی ندارد و همه مسلمانان –چه سنّی و چه شیعه – یک نیروی واحد و قدرتمند و در مزایا و حقوق اسلامی با هم برابرند.
کتابرویارویی تهدیدات معاصر در اندیشه امام خمینی(س)، (ح. 1): مجموعه مقالات و رویدادهای همایش بزرگداشت یکصدمین سال میلاد امام خمینی(س)صفحه 376
در اسلام، سنّی و شیعه یا کُرد و فارس وجود ندارد. همه با هم برادر هستند.
* مسأله اختلاف آرا در جامعه اسلامی
وحدت، که امام خمینی(ره)، به عنوان یکی از پایه های جامعۀ اسلامی از آن یاد می کنند، به معنی یگانگیِ مذهب، اندیشه و عقیده نیست، بلکه منظور از آن، وحدتی فراگیر با حفظ آزادی عقیده و اندیشه و حفظ خصوصیات و ویژگیهای هر یک از جناحها در جامعۀ اسلامی است.
مرحوم محمدحسین آل کاشف الغطا در بیان وحدت مسلمانان می فرماید: «اتحاد یعنی اینکه مسلمانان در منافع با هم همکاری داشته و در نتایج سهیم باشند و معیارهای قسط و عدل را رعایت کنند» و مسأله را به رابطۀ دو برادر تشبیه می کند: «مانند دو برادر که خانه یا مِلکی را از پدر به ارث برده اند و آنرا به عدالت تقسیم می کنند...»
و ادامه می دهد: «معنی وحدت آن نیست که درمیان ملت، گروهی، حقوق گروه دیگر را پایمال کند.» و هشدار می دهد که «وجود مارها و افعی های غرب که هدفشان نابودی همه سرزمینهای اسلامی است، دلیلی کافی برای اتحاد مسلمین است، ... چرا که در هنگام سختیها، کینه ها و دشمنیها از یاد می رود...»
* اختلاف نظر میان مسلمانان و غیرمسلمان
امام محمود شلتوت می گوید: نظر اسلام بر آن است که تنها اختلاف در دین، نمی تواند دستاویزی برای دشمنی و کینه توزی قرار گیرد و انسانها را
کتابرویارویی تهدیدات معاصر در اندیشه امام خمینی(س)، (ح. 1): مجموعه مقالات و رویدادهای همایش بزرگداشت یکصدمین سال میلاد امام خمینی(س)صفحه 377
از همزیستی و همکاری در امور جاری زندگی باز دارد، چه رسد به آنکه این اختلاف، بهانه ای برای جنگ و درگیری شود. قرآن کریم می فرماید:
ای پیامبر! به گروه کافران بگو: من آنچه را شما می پرستید، پرستش نمی کنم. و شما هم آنچه را که من می پرستم (خدای یگانه) پرستش نمی کنید. و من آنچه را که شما عبادت کردید، عبادت نمی کنم و نه شما آنچه را من عبادت می کنم، عبادت می کنید، دین (گمراهی) شما برای شما و دین (برحق) من، برای من است.
و نیز می فرماید:
ای پیامبر! مردم را به آن آیین برحق دعوت کن و در این راه، چنانکه به آن فرمان یافته ای، پایدار باش و از هوای نفس مردم پیروی مکن و به آنان بگو: من به آنچه خداوند در کتاب فرو فرستاده ایمان آوردم و فرمان یافتم که در میان شما به عدالت رفتار کنم، پروردگار ما و شما الله است و اعمال (خیر و شر) ما و شما به خودمان تعلق دارد و دیگر گفتگو و بحثی میان ما و شما نیست. خداوند ما را در یک محل (برای حساب) جمع می کند و بازگشت همه به سوی اوست.
همچنین، قرآن کریم، به انسان سفارش کرده که با پدر و مادر خود به نیکی رفتار کند و با بهترین روش با آنان معاشرت کند، حتی اگر آن دو، مشرک باشند و فرزند را مانند خود وادار به شرک ورزیدن نمایند:
اگر پدر و مادر تو را واداشتند که به خدا شرک بورزی در
کتابرویارویی تهدیدات معاصر در اندیشه امام خمینی(س)، (ح. 1): مجموعه مقالات و رویدادهای همایش بزرگداشت یکصدمین سال میلاد امام خمینی(س)صفحه 378
حالی که آنرا درُست نمی دانی، دیگر از آنها اطاعت مکن، اما در دنیا با آنان رفتار نیکو و شایسته داشته باش.
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
اصل سیزدهم:
زرتشتیان، یهودیان و مسیحیان، تنها اقلیتهای دینی و رسمی در ایران هستند و در انجام مراسم دینی خود در چارچوب قانون، آزادی دارند و می توانند در احوال شخصیه و دستورات دینی مطابق با قوانین خود رفتار کنند.
اصل چهاردهم:
به حکم آیۀ شریفه «لاینهٰکم الله عن الذین لم یقاتلوکم فی الدین ولم یخرجوکم من دیارکم أن تبروهم و تقسطوا الیهم اِنَّ الله یحبُّ المقسطین» (خداوند شما را از دوستی کسانی که با شما در دین دشمنی نکردند و شما را از سرزمین خود بیرون نراندند، باز نمی دارد [و لازم نیست که] از آنها بیزاری جویید، بلکه با آنان به عدالت رفتار کنید که خداوند انسانهای عادل را دوست می دارد.)
بر این اساس بر حکومت جمهوری اسلامی و مسلمانان لازم است که با افراد غیرمسلمان، با اخلاق حسنه و قسط و عدل اسلامی رفتار کنند و حقوق انسانی آنان را رعایت کنند. این اصل شامل کسانی می شود که
کتابرویارویی تهدیدات معاصر در اندیشه امام خمینی(س)، (ح. 1): مجموعه مقالات و رویدادهای همایش بزرگداشت یکصدمین سال میلاد امام خمینی(س)صفحه 379
توطئه نکرده و اقدام به هیچ عملی بر ضد اسلام یا جمهوری اسلامی ننمایند.
امام خمینی(ره) و غیرمسلمانان در جامعۀ اسلامی
دیدگاه امام خمینی(ره) درباره غیرمسلمانان در جامعه اسلامی، دیدگاهی وحدت بخش بر پایه تعلیمات قرآن کریم است و ایشان میان صهیونیستهای اسرائیلی و سایر یهودیان (به معنی پیروان یک دین) تفاوت قائل هستند. و چنانکه می دانیم، قانون اسلام هر انسان طغیانگر و فتنه گر را حتی اگر مسلمان باشد مجازات می کند، چرا که طغیانگری و فتنه انگیزی به خودی خود یک جنایت و جرم محسوب می شود [و ربطی به دین ندارد] اما یهودی یا مسیحی بودن یا در پناه حکومت اسلامی قرار داشتن، دلیلی برای تجاوز به حریم و آزادی آنان نیست. آنچه برای مسلمانان است به آنها هم تعلق دارد و هرآنچه مسلمانان از آن محرومند، یهودیان و مسیحیان هم از آن منع می شوند. حتی از این هم فراتر، اسلام برای یهودیان و مسیحیان حقی قائل است که در اصطلاح سیاسی امروزه به آن خودمختاری می گویند و دادن تبعیت یا حق اقامت در کشور دیگر به اهل ذمه که امروزه رایج است.
این روش امام خمینی(ره) است و این بخش از سخنان ایشان، این نوع رابطه را معین و حدود آنرا تعیین می کند:
هیچ کس حق ندارد به یهودیان ایران تعرض کند، زیرا آنان تحت حمایت اسلام و مسلمین هستند. هیچ کس حق ندارد به یهودیان و مسیحیان تعرّض کند. اینها پیروان مذاهب رسمی کشور هستند. گروهی به بهاییها تعرض کردند و
کتابرویارویی تهدیدات معاصر در اندیشه امام خمینی(س)، (ح. 1): مجموعه مقالات و رویدادهای همایش بزرگداشت یکصدمین سال میلاد امام خمینی(س)صفحه 380
دولت با آن مقابله کرد...
کلیه روابط ما با اسرائیل قطع خواهد شد، اما یهودیان می توانند در ایران بمانند و در محیطی با آزادی بیشتر از حکومت شاهنشاهی زندگی کنند. زیرا اسلام همه ادیان را محترم می شمارد.
امام خمینی(ره) میان یهودیت و صهیونیزم تفاوت قائل شدند و در پاسخ به سئوالی در این زمینه فرمودند: «موضوع ما در برابر یهودیان با موضعگیری در برابر صهیونیستها تفاوت دارد. اگر مسلمانان بر صهیونیستها پیروز شوند آنها را به سرنوشت شاه گرفتار خواهند کرد. اما این مسأله ربطی به یهودیان ندارد. یهودیان ملتی هستند که مثل بقیه ملل، زندگی خود را ادامه می دهند و کسی کاری به آنها ندارد»
امام خمینی(ره) درباره علت تفاوت یهودیان با صهیونیستها فرمودند:
ما معتقدیم که باید در برخورد با یهودیان و از سوی دیگر، صهیونیستها و صهیونیزم فرق قائل شد. زیرا صهیونیستها اصلاً ربطی به دیانت یهودیت ندارند و تعالیم حضرت موسی(ع) آسمانی و متعالی است... و این مسأله با آنچه که این گروهک صهیونیست برای آن برنامه ریزی کرده اند اختلاف ریشه ای دارد. صهیونیستها با مستکبران در ارتباط
کتابرویارویی تهدیدات معاصر در اندیشه امام خمینی(س)، (ح. 1): مجموعه مقالات و رویدادهای همایش بزرگداشت یکصدمین سال میلاد امام خمینی(س)صفحه 381
هستند که به عنوان جاسوس و مزدور برای آنان کار می کنند.
خلاصه آنکه اگر از غیر مسلمانان در جامعه اسلامی، کسی مرتکب جرمی شود که مستوجب کیفر باشد، با او مانند یک مسلمان رفتار می شود و به همین سبب، امت اسلامی در طول تاریخ با وجود همه اختلاف نظرها، به صورت امت متحدی زیسته است که قوانین آن، به پیروان ادیان دیگر نیز اجازه می دهد که هویت و ماهیت خود را به دور از هرگونه هراس، تعقیب یا محدودیت، حفظ نمایند.
خاتمه
وحدت، برای همۀ امت، و همۀ گروههای آن لازم است و بدون وجود وحدت، دشمنان و افراد حریص و طمعکار، برای بهرۀ بیشتر بر سر سفرۀ گسترده آن به کشمکش می پردازند. اما این به خاطر کمی تعداد مسلمانان نیست. وقتی گفته می شود جهان اسلام یا تمدن اسلامی، منظور همه کسانی است که در ایجاد آن تلاش کرده اند، خواه مسلمان باشند و خواه غیرمسلمان و فرقی ندارد. چرا که جهان، جایگاه دوستی و همیاری و حفظ ارزشها و کرامتهای وجود انسان است، به عنوان یک انسان، نه بیشتر و نه کمتر.
رحمت و مغفرت خداوند بر امام خمینی(ره) و هرکس که همانند او، احساس محبت و نزدیکی دوباره را در میان امت زنده کرد و باعث شد که
کتابرویارویی تهدیدات معاصر در اندیشه امام خمینی(س)، (ح. 1): مجموعه مقالات و رویدادهای همایش بزرگداشت یکصدمین سال میلاد امام خمینی(س)صفحه 382
بخش بزرگی از جامعۀ جهانی و اسلامی، پس از آنکه مدتهای مدیدی از حق و جایگاه خود دور مانده بود، به جای اصلی خود بازگردند تا بتوانند در بازسازی بنای تمدن آزادانۀ مسلمانان، همیاری کنند. در بخشی از وصیتنامه ایشان می خوانیم:
«... نباید از نماز جمعه و جماعت که مظهر و جلوۀ بُعد سیاسی نماز است غفلت کنید. نماز جمعه از بزرگترین عنایات حق تعالی به جمهوری اسلامی ایران است»
ایشان در وصیتنامه خود، مردم را به حضور فعال در امر تولید برای برطرف کردن نیاز مردم تشویق کرده و از آنان می خواهد موضع روشن اسلام درباره علم و صنعت را پذیرفته و دربارۀ آن، بی سبب به نزاع برنخیزند:
[آیا] «اگر در صدر خلقت، عدالت اجتماعی باید جاری شود و از ستمگری و چپاول و قتل باید جلوگیری شود، امروز چون قرن اتم است، آن روش کهنه شده؟ و ادعای آنکه اسلام با نوآوردها مخالف است؟ همان سان که محمدرضا پهلوی مخلوع می گفت که اینان می خواهند با چهارپایان در این عصر سفر کنند، این یک اتّهام ابلهانه بیش نیست. زیرا اگر مراد از مظاهر تمدّن و نوآوردها اختراعات و ابتکارات و صنعتهای پیشرفته که در پیشرفت و تمدن بشر دخالت دارد، هیچگاه اسلام و هیچ مذهب توحیدی با آن مخالفت نکرده و نخواهد کرد. بلکه علم و صنعت مورد تأکید اسلام و قرآن مجید است.»
نکته پایانی که باید به آن اشاره کنیم آن است که گذشت زمان، علمایی
کتابرویارویی تهدیدات معاصر در اندیشه امام خمینی(س)، (ح. 1): مجموعه مقالات و رویدادهای همایش بزرگداشت یکصدمین سال میلاد امام خمینی(س)صفحه 383
را پدید می آورد که چیزهایی را که گذشتگان درک نکرده بودند، می فهمند و به قول سیدمحمد رشیدرضا(ره) این یک قانون جهانشمول است.
و امروزه پس از گذشت یک دهه از وفات امام خمینی مسایل جدیدی مورد قبول واقع شد و روابط دوستانه ای پس از دشمنیهای تاریخی ایجاد شد. جهان در تغییر است و این یک امر بدیهی است. کما اینکه چیزهایی که امروزه مورد قبول واقع شده اند، در گذشته جزء محرّمات بودند. و اینها تجربیات و آگاهیهایی است که دانش فقها و اندیشۀ عقلا را کامل می کند.
رحمت و برکات خداوند تعالی بر امام خمینی(ره) و بر همۀ امت اسلامی. خداوند بشریت رنجدیده را هدایت نماید که او شنوا و اجابتگر است.
والحمدالله رب العالمین
کتابرویارویی تهدیدات معاصر در اندیشه امام خمینی(س)، (ح. 1): مجموعه مقالات و رویدادهای همایش بزرگداشت یکصدمین سال میلاد امام خمینی(س)صفحه 384