صندوق داری و حکم کسورات و اضافات در آن
[سؤال 12000] 6938
بسمه تعالی
محضر مبارک حضرت امام خمینی، السلام علیکم ورحمة الله
شغل ما صندوق داری جهاد سازندگی است؛ کلاً وضع کار بدین ترتیب است که به علت کثرت رد و بدل، بعضی روزها مبالغی پول اضافی می آوریم و گاهی هم کم
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 376
می آوریم که کسری را خود جبران می کنیم و زیادی را نمی دانیم چه کنیم؛ البته بعضی از این زیادی ها را به علت نداشتن پول خُرد، از مشتری ها تقاضا می کنیم که حلال کنند و آن ها هم معمولاً می گویند حلال باشد؛ و علاوه بر این بعضی اوقات پس از بررسی و جمع بندی حساب های روزانه، مبلغی اضافی زیاد است که معلوم نیست که این اضافۀ پول از کجا است. تقاضامندم وظیفۀ شرعی ما را در هر دو مورد ـ چه آن مبالغی که حلال می کنند و چه مبالغی که معلوم نیست از کجا و از کیست ـ روشن بفرمایید؛ مبادا آن که خدای ناکرده مدیون حق الناس شویم.
ضمناً متذکر می شوم که در بانک ها و حتی در مؤسسات قرض الحسنه رسم بدین منوال است که به صندوق داران مبلغی جهت تأمین کسورات می دهند؛ آن ها هم کسورات را از این مبلغ جبران نموده و اضافات را هم موظفند به حساب بانک یا مؤسسه بریزند؛ آیا این کار صحیح است یا نه؟ و در هر حال تقاضا دارم که مسأله را طوری جواب بفرمایید که هم ما که حقی به عنوان صندوق داری نمی گیریم و اختیار اضافات و کسورات با خودمان است، تکلیفمان را بدانیم و هم تکلیف آنان که حق صندوق داری می گیرند و اختیار اضافات و کسورات به عهدۀ بانک یا مؤسسه است روشن شود. و بفرمایید: آیا روشی که در بانک ها و مؤسسات معمول است و ما هم در بالا متذکر شدیم، از نظر شرع اسلام صحیح است یا نه؟ و ضمناً اگر بنا شد مانند مال مجهول المالک از طرف صاحب اصلی آن صدقه بدهیم، می توانیم خودمان در صورت احتیاج از آن استفاده کنیم یا نه؟
بسمه تعالی، صندوق دار اگر تعدّی و تفریط نکرده و تعهدی نسبت به جبران کسری نسپرده، ضامن کسری نیست و تأمین کسری از طرف بانک یا غیر آن اشکال ندارد؛ و زیادی اگر معلوم نباشد از کجا پیدا شده، در حکم ملک صندوق است و در صورتی که معلوم باشد از صندوق نیست، اگر صاحب آن حلال کرده، تصرف برای کسی که برایش حلال شده اشکال
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 377
ندارد، و اگر صاحب آن حلال نکرده، اگر صاحب آن معلوم است، باید به او برگردد و در صورتی که معلوم نباشد، باید از طرف او به فقرا صدقه بدهند.
[سؤال 12001] 6939
بسمه تعالی 21 / 7 / 1362
محضر مبارک رهبر کبیر انقلاب و بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران، حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، مدّ ظله العالی
صندوق قرض الحسنه غیر از حقوق ماهیانه، مبلغی هم هر ماه به کارمندی که متصدی دریافت و یا پرداخت است، به عنوان حق باجه می پردازد و در مقابل، کارمند اگر از پول های دریافتی و یا پرداختی کسر آورد، باید خودش بپردازد؛ اگر هم زیاد آورد، به صندوق می دهد که در حساب جداگانه ای منظور می شود و این کار هم طبق معمول بانک ها است؛ از نظر شرعی چه صورت دارد؟
بسمه تعالی، شرط کردن قرار مزبور در اجیر نمودن کارمند مانع ندارد؛ ولی چنانچه مبلغی در دست او زیاد آمد، اگر معلوم باشد که از غیر بانک است و مالکش معلوم نیست، حکم مجهول المالک را دارد که باید از طرف صاحبش به فقیر صدقه داده شود.
[سؤال 12002] 6940
بسمه تعالی
رهبر کبیر انقلاب اسلامی، حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، مدّ ظله
سلام علیکم ورحمة الله وبرکاته
این جانب تا سال 1343 در شهربانی بودم و چون در آن تاریخ تکلیف شرعی خود را نمی دانستم خود را بازنشسته نمودم. در همان تاریخ، به عنوان مددکار اجتماعی حمایت از زندانیان، رابط ما بین زندانی و خانواده اش بوده و از این رهگذر حقوقی
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 378
دریافت ننموده ام. لیکن چون به عنوان حسابدار حمایت از زندانیان ـ که بایستی امورات خانواده آن ها تأمین شود ـ پولی در اختیار من بوده، به وسیلۀ اشخاص خیّر که به خانواده ها می داده ام. در آن زمان ماهی یک صد تومان برای کسری صندوق به من داده می شد، تا پس از انقلاب و تا کنون از یک صد تومان تدریجاً به دو هزار تومان رسیده است و وجوهات خود را هم پرداخته ام. اظهار نظر فرمایید: این شغل حلال است یا حرام؟ کمک به خانواده اشخاص بی سرپرست زندانیان کمک به طاغوت است یا خیر؟
بسمه تعالی، شغل مزبور مانعی ندارد.
[سؤال 12003] 6941
بسمه تعالی
1. صندوق های قرض الحسنه به کارمندی که متصدی دریافت و پرداخت است، به جز حقوق ماهانه، مبلغی نیز به عنوان حق باجه پرداخت می کنند و در ازای آن، این کارمند موظف است که اگر از دریافت ها و پرداخت ها مبلغی کسر آورد آن را جبران نماید و اگر زیاد آورد، باید به صندوق تحویل دهد؛ حکم شرعی این کار چیست؟
بسمه تعالی، شرط کردن قرار مزبور در اجیر نمودن کارمند مانع ندارد؛ ولی چنانچه مبلغی در نزد او زیاد آمد اگر معلوم باشد که از غیر بانک است و مالک آن معلوم نیست، حکم مجهول المالک را دارد که باید از طرف صاحبش به فقیر صدقه داده شود.
2. کسانی که هیچ گاه وجوه شرعیۀ خود را پرداخت نکرده اند و در حالی که با اموال خود کسب نموده و در آن تصرف کرده اند. محاسبۀ دقیق بدهی برای آن ها بسیار مشکل یا غیر ممکن است، تکلیف شرعی چنین افرادی چیست؟
بسمه تعالی، باید برای تصحیح معاملات به مرجع یا وکیل او مراجعه کنند و پس از تحصیل اجازه، خمس مقدار متیقن را بدهند و در موارد مشکوک مصالحه نمایند.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 379