اشتغال در بانک ها و حقوق و مزایای دریافتی
[سؤال 11695] 6736
بسمه تعالی 14 / 10 / 1361
با درود فراوان به منجی عالم بشریت، حضرت مهدی (عج) و رهبر کبیر انقلاب اسلامی ایران و با سلام به شهیدان گلگون کفن انقلاب اسلامی و با عرض سلام به برادران زحمتکش دفتر امام و با عرض معذرت از این که وقت برادران را می گیرم.
برای این که برادران عزیز با زندگی این جانب به طور مختصر آشنا شوند تا بتوانند قضاوت عادلانه نمایند، زندگی هفت سالۀ بعد از ازدواج خود را به طور مختصر برای شما می نویسم. در سال 54 با فردی که کارمند بانک بود ازدواج کردم. زندگی ما از طریق حقوق ماهانه ای که از بانک دریافت می کردیم می گذشت. اما لازم است در این جا اضافه کنم که تنها پولی که می گرفتیم، مربوط به حقوق ماهانه می شد و هیچ گونه رشوه یا خلافی در کار ایشان مشاهده نشده. پول بانک هم که بر محور ربا می چرخد و ربا هم که حرام است. ثمرۀ این ازدواج، دو فرزند می باشد و اینک بعد از خواندن این آیۀ کریمه، سؤالاتی برایم پیش آمده که ممکن است سؤال چندین هزار تن از افراد مسلمان ایرانی نیز باشد. خواهشمند است در صورت امکان، جواب سؤالات را از طریق ائمه جمعه و جماعات و یا از طریق رسانه های گروهی بیان کنید.
1. آیا وسایل زندگی مثل خانه که تا کنون خریده ایم حلال است؟
2. آیا لازم است که تمام موجودیت مادی خود را بفروشیم و پولش را به واجدین شرایط بدهیم و کار و کسبی دیگر برای خود دست و پا کنیم و اگر این چنین است، تکلیف دو فرزند ما چیست؟
3. آیا لازم می بینید که من دو فرزندم را رها کنم و از وی طلاق بگیرم؟
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 228
بسمه تعالی، شما اگر یقین ندارید که در مال مورد ابتلای خودتان مال حرامی هست، می توانید در آن تصرف کنید و بر شما چیزی نیست و لازم نیست تحقیق نمایید.
[سؤال 11696] 6737
بسمه تعالی 20 / 4 / 1361
حضور محترم رهبر عظیم الشأن انقلاب اسلامی و بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران و مرجع عالی قدر شیعیان جهان، حضرت امام روح الله موسوی خمینی
پس از سلام و دعای فراوان بر امام امت، خمینی بت شکن، خواهشمند است اعلام نمایند: حقوق دریافتی کارکنان بانک ها مخصوصاً (بانک مسکن) در نظام جمهوری اسلامی ایران، به رهبری زعیم عالی قدر، امام خمینی، از نظر شرعی چگونه می باشد؟
بسمه تعالی، حقوق در قبال انجام کارهای مشروع، حلال است.
[سؤال 11697] 6738
بسمه تعالی 12 / 7 / 1358
محضر مبارک قائد اعظم، رهبر بزرگ اسلام، حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، دامت افاضاته العالی، سلام علیکم تمنا دارم، دست خط مبارک را در ذیل این سؤال شرعی مرقوم فرمایید:
اکنون که دولت ایران اسلامی و بانک ها ملی گردیده، مسائل شماره 2853 و 2855 توضیح المسائل و سایر مسائل مربوط به آن، به قوت خود باقی است یا خیر؟
بسمه تعالی، مسائل مذکوره به قوّت خود باقی است.
[سؤال 11698] 6739
بسمه تعالی 21 / 12 / 1361
حضرت امام خمینی، دام ظله العالی، با سلام و آرزوی توفیق الهی در راه خدمت به اسلام و مسلمین و امید به پیروزی انقلاب اسلامی در سرتاسر جهان
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 229
به اطلاع می رساند که این جانب در سال 1356 پس از 21 سال خدمت، از بانک صادرات ایران استعفا نمودم ولی در آبان ماه سال 1361 از طرف مقامات بانکی تکلیف و دعوت به کار شدم و حدود چهار ماه است در بانک استان اصفهان مشغول هستم؛ با توجه به این که هنوز معاملات عقود اسلامی در بانک ها پیاده نشده است و در آینده به تدریج اجرا خواهد شد، وضعیت حقوق بنده چه صورت دارد؟
بسمه تعالی، حقوقی که در مقابل کارهای حلال بگیرید بر شما حلال است.
[سؤال 11699] 6740
بسمه تعالی 1 / 4 / 1361
حضور محترم رهبر کبیر انقلاب، امام خمینی، دام ظله العالی
با نهایت احترام و عرض ارادت خالصانه؛ به اطلاع می رساند: این جانب کارمند بانک سپه، چندی پیش از دفتر استفتائات آن حضرت در قم راجع به وضعیت شرعی کار کردن در بانک و حقوق گرفتن از آن سؤال نمودم؛ در جواب فرمودند: «آن قسمت از حقوقی که در مقابل کار ربوی گرفته اید حرام است؛ منتها بعد از پیروزی انقلاب مسائل آن مربوط می شود به ولی امر». لذا استدعای عاجزانه دارم در مورد سه سؤال ذیل حکم الهی را روشن فرمایند به نحوی که با انجام آن، رفع گناه شده، به گونه ای که در فزع اکبر از غضب الهی بی پناه نباشم:
1. آیا کار کردن در بانک بعد از پیروزی انقلاب شرعاً اشکال دارد یا خیر؟
بسمه تعالی، تصدی کارهای مشروع اشکال ندارد.
[سؤال 11700]
2. حقوق دریافتی این بنده از زمان حاکمیت یافتن جمهوری اسلامی با توجه به این که نزدیک به کارم در بانک، حسابداری ربوی بوده است شرعاً چه وضعیتی پیدا می کند؟
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 230
بسمه تعالی، به نسبت کارهای ربوی، حقوق دریافتی حلال نیست.
[سؤال 11701]
3. با توجه به تأکید مسئولین بر این که اعضای انجمن های اسلامی بر تجربیات خود در کارهای اداری بیفزایند، آیا می شود با در نظر گرفتن وجود کارهای ربوی در بانک به منظور کسب تجربه در کلیۀ امور بانک دخالت داشت؟
بسمه تعالی، تصدی کارهای ربوی جایز نیست.
[سؤال 11702] 6741
بسمه تعالی
محضر مبارک بزرگ رهبر عالم اسلام و یگانه مرجع عالی قدر دنیای تشیع، حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، ادام الله بطول بقائه الشریف
با کمال ادب و احترام، به عرض می رساند:
1. این جانب مدت بیست و سه سال است که در بانک رهنی ایران مشغول انجام وظیفه می باشم. البته در بدو استخدام از مرحوم آیت الله حاج سید علی بهبهانی (رامهرمزی) اجازه استخدام گرفته ام و بعدها به علت رجوع به مرحوم آیت الله حکیم، ادامه خدمتم را نیز از ایشان اجازه گرفتم که فتوکپی آن به پیوست تقدیم می گردد. اینک چون مدتی است، شغلم عوض شده و رئیس بانک شده ام. همان طور که استحضار دارند کلیۀ امور شعبه بایستی با نظر این جانب انجام شود از طرفی مدت ها است که به آن جناب رجوع کرده ام. لذا میل داشتم نظر مبارک آن مرجع عالی قدر را نسبت به ادامۀ خدمتم در بانک بدانم. مضافاً، مشتریانی که برای دریافت وام مراجعه می کنند، با ایشان دربارۀ بهرۀ پرداختی به بانک مصاحبه می کنم و آن ها اضافۀ پرداختی (بهره) را به بانک می بخشند.
بسمه تعالی، نسبت به اموری که مربوط به ربا است، تصدی جایز نیست و حقوق آن حرام است.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 231
[سؤال 11703]
2. چنانچه مجاز نباشم به خدمت ادامه دهم، آیا می توانم با همان اجازۀ آیت الله حکیم قدس سره باز هم در بانک بمانم؟
بسمه تعالی، حکم همان است که ذکر شد و اجازه نامه و اجازه نه لازم است و نه مفید.
[سؤال 11704]
3. همان طور که اطلاع دارند به کارمندان بانک نیز مثل کارمندان دیگر ادارات دولتی در زمان بازنشستگی حقوقی پرداخت می کنند که در توضیح المسائل به آن اشاره فرموده اید. آیا در صورت بازنشسته شدن مجاز به اخذ و صرف حقوق مربوطه از بانک می باشم یا خیر؟
بسمه تعالی، اگر فقط برای عمل حرام استخدام شده باشد، حقوق بازنشستگی هم حرام است، ولی اگر برای عمل حلال یا مشترک بین حلال و حرام استخدام شده حقوق بازنشستگی حلال است.
[سؤال 11705]
4. بانک در شهرستان هایی که ساختمان از خودش دارد، یک منزل مسکونی هم برای رئیس شعبه درست کرده و در اختیار او می گذارد. در مقابل بیست درصد حقوق را به عنوان کرایه محل، از حقوقش کسر می کند. بنده نیز مشمول این موضوع هستم و به موجب دستور حضرت آیت الله خویی ده درصد کرایۀ پرداختی را نیز به اشخاص مستحق پرداخت می کنم، آیا باز هم به نظر مبارک لازم است به همین کیفیت عمل کنم یا لازم نیست ده درصد کرایه پرداختی را به شخص مستحق بدهم؟
بسمه تعالی، این عمل لازم نیست.
خداوند بر عمر و سلامت و عزت آن رهبر عظیم و مرجع تقلید شیعیان جهان بیفزاید، ان شاء الله.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 232
[سؤال 11706] 6742
بسمه تعالی 25 / 7 / 1358
جناب مستطاب، حضرت آیت الله العظمی آقای سید روح الله الموسوی الخمینی، دامت برکاته و طال عمره
محترماً؛ این جانب حدود ده سال است که در بانک صادرات استخدام شده ام و از این مؤسسه حقوق دریافت نموده ام. ابتدای امر متوجه حرمت عمل و اشکال در حقوق آن نبودم. زمانی تحریم آن به بنده ثابت شد که خانواده ای را تحت تکفل داشتم و این تنها منبع درآمدم بوده و هست. اکنون با توجه به ملی شدن بانک ها بر خود واجب دانسته از محضر مبارک سؤال نمایم:
1. اشتغال در بانک و دریافت حقوق از آن چه صورتی دارد؟
2. آیا این حقوق و اموال و اثاثیه خریداری شده از آن، مال حلال مخلوط به حرام است؟ و با دادن خمس و زکات حلال می شود یا خیر؟
3. در شرایط مذکور انجام فرائض دینی (نماز ـ روزه ـ خمس ـ زکات و غیره) برای این جانب و خانوادۀ تحت تکفلم چگونه است؟
بسمه تعالی، اگر در امور مربوط به ربا کار نمی کنید، حقوق آن حلال است؛ وگرنه نسبت به مقدار کاری که مربوط به ربا است، حقّ اجرت ندارید و اگر گرفته اید، در صورتی که مقدار آن معلوم است و مأیوس از مالکش هستید، باید از طرف صاحبانش با اذن حاکم شرع علی الاحوط صدقه بدهید. و اگر معلوم نیست و در مال مخلوط شده، حکم مال مختلط به حرام را دارد و عبادت در آن، حکم عبادت در غصب را دارد.
[سؤال 11707] 6743
بسمه تعالی
به حضور حضرت امام خمینی رهبر عالی قدر انقلاب اسلامی، دام ظله العالی
پس از عرض سلام، این جانب معروض می دارد که در تاریخ آذر ماه 1353، جهت
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 233
شغل تحویل داری به استخدام بانک ملی درآمدم. آیا حقوقی که در این مدت از بانک گرفته ام، حلال است یا خیر؟ در صورت حلال نبودن، تکلیف این جانب را معین فرمایید. لازم به تذکر است که در این مدت خانه خریده و زن اختیار کرده ام و مقداری جنس و پول موجود دارم. با آرزوی پیروزی رزمندگان اسلام و سلامتی و سعادت امام از خداوند متعال.
بسمه تعالی، کارهای واگذاری به شما، اگر مشروع بوده، حقوق دریافتی در مقابل آن حلال است.
[سؤال 11708] 6744
بسمه تعالی
سلام علیکم ورحمة الله وبرکاته، حضور مبارک امام امت، دام عزه
احتراماً؛ به استحضار می رساند: این جانب حدود 10 سال و سه ماه؛ یعنی از اواخر سال 1345 تا فروردین سال 1356 به عنوان کارمند در یکی از بانک های ایران مشغول انجام وظیفه بوده ام. چون از گرفتن پول بانک ناراحت بودم در مشهد به حضور مرحوم آیت الله میلانی رفتم و گفتم که مقلد حضرت امام خمینی هستم. ایشان نظر دادند که ماهیانه به ازای هزاری، ده تومان به عنوان رد مظلمه بپردازید و حتی نامه برای حضرت آیات عظام گلپایگانی و نجفی مرعشی نوشتم و به آن ها نیز گفتم که مقلد حضرت آیت الله خمینی هستم. آن ها هم نظر آقای میلانی را تأیید کردند؛ ولی به خاطر ناراحتی از پول بانک از فروردین سال 1356 استعفا داده و از بانک خارج شده ام و هنوز فکرم ناراحت است و با خود می گویم: ممکن است نظر حضرت امام خمینی غیر از فتوای حضرات آیات عظام فوق الذکر باشد، لذا تمنا دارد در این مورد نظر امام عزیزمان را بفرمایید؟ با تشکر فراوان
بسمه تعالی، اگر کار شما در بانک مربوط به معاملات ربوی نبوده چیزی بر شما نیست، و الا به مقداری از حقوق که در مقابل کارهای مربوط به ربا گرفته اید ضامنید و باید به بانک برگردانید.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 234
[سؤال 11709] 6745
بسمه تعالی 24 / 4 / 1358
حضور مبارک حضرت حجت الاسلام پسندیده، دامت برکاته
محترماً؛ با عرض ادب به استحضار می رساند: این جانب مقلد حضرت آیت الله العظمی نایب الامام، امام خمینی می باشم و چون نامه ای در تاریخ 16 / 3 / 1358 با پست سفارشی جهت آن جناب به منظور اخذ اجازۀ کار و حقوقم تقدیم داشته ام که تا کنون جواب دریافت نداشته ام. و به قرار اطلاع، نامه به رؤیت خود امام نمی رسد. از طرفی برای پول در مضیقه هستم. با عرض پوزش از گستاخی که می نمایم؛ تمنا دارد این نامۀ حقیر به نظر نایب الامام برسد و جواب آن مرقوم و برایم پست فرمایید. از تاریخ 20 / 7 / 1351 در بانک تعاون کشاورزی کازرون استخدام شده و اکنون با سمت رئیس دایرۀ وصول مطالبات بانک، اشتغال به کار دارم و وظایفم عبارت است از:
1. تنظیم اخطار چاپی یادآوری جهت بدهکاران، حدود یک ماه قبل از سررسید مبنی بر آن که بدهی خود را در سررسید پرداخت نمایید.
2. هرگاه بدهکار در سررسید بدهی خود را نپرداخت، اخطارهای چاپی مجددی جهت او و ضامنش، مبنی بر تسریع در پرداخت بدهی به انضمام دیرکرد مربوطه.
3. در صورت عدم مراجعه و اعلام ناداری و گرفتن مهلت، پس از مدتی اجراییه صادر می گردد.
چون طبق مرقومۀ حضرت آیت الله نایب الامام، امام خمینی ـ که الآن هم در دست نیست ـ در صورت مباح بودن کار، حقوق هم مباح دانسته اند. متمنی است مرقوم فرمایند، با توجه به قسمت های سه گانه فوق، کار و حقوق فدوی حلال است یا حرام و به فرض حرام بودن کار، تکلیف چیست؟ ضمناً اگر نامۀ سفارشی مورخ 16 / 3 / 1358 به دست نایب الامام رسیده، جواب هر دو را مرحمت فرمایند نهایت سپاس دارم.
بسمه تعالی، اگر بدهکار متمکن از پرداخت بدهی خود هست و ادا نمی کند اخطار به او و اصدار اجراییه نسبت به اصل بدهی مانع ندارد. ولی نسبت
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 235
به بهره جایز نیست. و حقوقی که در مقابل تنظیم اخطار و اصدار اجراییه گرفته می شود بالنسبه حساب می شود؛ نسبت به اصل بدهی حلال و نسبت به بهره حرام است.
[سؤال 11710] 6746
بسمه تعالی
در شرایط حاضر که هنوز نظام بانکی اسلامی به اجرا درنیامده است و بانک ها مشغول عملیات ربوی می باشند تکلیف کارکنان بانک ها چیست؟ آیا اگر حقوقشان حرام است می توانند ترک خدمت کنند؟
بسمه تعالی، حقوقی که در مقابل کارهای مربوط به ربا داده می شود حرام است و نسبت به کارهای دیگر مانع ندارد.
[سؤال 11711] 6747
بسمه تعالی 20 / 3 / 1361
دفتر امام خمینی
سؤال شرعی: چون در توضیح المسائل حضرت آیت الله العظمی امام خمینی در قسمت معاملات بانکی، اکثر معاملات بانک حرام می باشد، خواهشمند است در خصوص حقوقی که بانکی ها می گیرند مسأله را روشن بفرمایید؛ آیا استعفا دادن جایز است یا خیر؟ در صورتی که درآمدی غیر از حقوق بانکی نداشته باشند.
بسمه تعالی، کارهای مربوط به ربا و حقوقی که در مقابل آن کارها است حرام است.
[سؤال 11712] 6748
بسمه تعالی 4 / 12 / 1361
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، مرجع عظیم جهان تشیع
احتراماً؛ چند نفر از برادران جدید الاستخدام بانک کشاورزی شعبۀ ابرقو، با توجه
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 236
به تعهدی که به اسلام فقاهتی دارند و به قصد خدمت به اسلام و جمهوری اسلامی، خدمت در این بانک را پذیرفته اند. با توجه به این که در وام داده شده توسط این بانک و تمام بانک های کشور در سررسید، مبلغی مازاد ـ با در نظر گرفتن مبلغ وام و مدت آن ـ از مشتری دریافت می شود و با توجه به تأکید صریح قرآن مجید و روایات متعدده و فتوای حضرت عالی، این شبهه برای ما پیش آمده است که آیا طریقۀ کار بانک ها بر اساس سیستم ربوی می باشد یا خیر؟ و در مورد ادامۀ کار در این شغل و منزّه بودن و یا حرمت حقوق دریافتی انتظار راهنمایی داریم.
بسمه تعالی، اگر اشتغال به کارهای مربوط به ربا نداشته باشید و علم به بودن مال حرام در پولی که به شما داده می شود، ندارید حقوق شما حلال است.
[سؤال 11713] 6749
بسمه تعالی
محضر مبارک امام امت رهبر کبیر انقلاب، امام خمینی دام ظله العالی
این جانب کارمند بازنشسته بانک صادرات در مدت کارم به ترتیب به کارهای زیر اشتغال داشته ام (تحویلداری، معاون شعبه، رئیس شعبه، رئیس (خدمات) کارپردازی. هم اکنون به فکر افتاده ام آنچه که از بابت حقوق به دستم رسیده و آنچه تا کنون مصرف کرده ام و اضافه بر این تعدادی سهام که خود بانک به این جانب داده است و تعداد دیگری را که به من فروخته و پول آن را از سود خود آن سهام کم کرده است. نظرتان راجع به موارد زیر چیست؟
1. حقوق از اول استخدام تا پایان بازنشستگی.
بسمه تعالی، حقوقی که در مقابل کار گرفته می شود حلال است، مگر آنچه در مقابل کارهای مربوط به ربا باشد.
[سؤال 11714]
2. حقوق بازنشستگی فعلی.
بسمه تعالی، مانع ندارد.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 237
3. سهامی که بلاعوض بانک به این جانب داده.
بسمه تعالی، اشکال ندارد.
4. سهامی که پول آن را از سود سالانه خود آن سهام برداشته.
بسمه تعالی، حرام است و جایز نیست گرفتن آن.
با توجه به این که هم اکنون طرف ما در بانک، دولت اسلامی است و این مسأله مربوط به این جانب تنها نیست، بلکه شامل همه کارمندهای متدین بانک می شود لطفاً نظر مبارکتان را مرقوم فرمایید.
[سؤال 11715] 6750
بسمه تعالی 19 / 3 / 1361
دفتر حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، مدّ ظله العالی
احتراماً این جانب مدت هشت سال است که در بانک ملی به سمت تحویلداری مشغول به کار هستم، ولی نسبت به این کار رضایت چندانی نداشتم تا این که تصمیم گرفتم استعفا دهم و چون این مسأله فاصله چندانی تا شروع انقلاب نداشت، لذا تا انقلاب ادامه پیدا کرد و من هم به امید این که بانک، اسلامی خواهد شد و تحت نظر حکومت اسلامی خواهد بود از استعفا منصرف گردیدم، ولی هنوز دچار شبهه هستم. لذا می خواهم بدانم آیا امام اجازه می فرمایند به کارم در بانک ادامه دهم یا این که استعفا نمایم؟
بسمه تعالی، ادامه شغل مذکور مانع ندارد.
[سؤال 11716] 6751
بسمه تعالی
محضر مبارک حضرت امام خمینی، رهبر کبیر انقلاب اسلامی دامت توفیقاته
ضمن تقدیم عرض سلام، چون عده ای از کارمندان بانک در مورد حقوق خود که از طریق دریافت بهره و کارمزد تأمین می شود در شبهه می باشند بنابراین لازم دیدیم از آن مرجع بزرگ سؤال نماییم که:
آیا گرفتن حقوق از بانک حلال است یا حرام؟
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 238
در صورت حرام بودن آیا در این برهه از زمان جایز است کارمندان متعهد از بانک بیرون رفته و شغل آزادی را انتخاب نمایند؟
سوم این که آیا پرداختن خمس و داشتن حساب سالانه باعث حل این مسأله می شود یا خیر؟
بسمه تعالی، اگر در مقابل کارهای مربوط به ربا حقوقی می گیرد مقداری که در مقابل آن ها است حرام است و با داشتن حساب سال حلال نمی شود.
[سؤال 11717] 6752
بسمه تعالی 29 / 10 / 1361
محضر مبارک حضرت آیت الله ـ رهبر انقلاب اسلامی ـ امام خمینی
خواهشمند است نظر خود را در مورد سؤال ذیل اعلام فرمایید. حقیر کارمند یکی از بانک های کشور هستم، بهره گیری سفته های نزولی را انجام می دهم آیا این عمل حرام است؟
بسمه تعالی، جایز نیست.
[سؤال 11718] ----> 6825
2. حقوق کارمندانی که در قسمت ربوی بانک کار می کنند مباح است یا خیر؟ اگر جواب منفی است، تکلیف این چنین کارمندان چه می شود؟
بسمه تعالی، حقوقی که در مقابل کار حرام گرفته می شود حلال نیست.
[سؤال 11719] ----> 6825
3. ضمناً حقوق کارمندانی که در قسمت غیرربوی کار می کنند، بیشتر از همان کارمزدهای بانک تأمین می شود. حقوق آن ها مباح است یا خیر؟
بسمه تعالی، تا علم نداشته باشند که در حقوقی که به آن ها داده می شود حرام موجود است مباح است.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 239