سرقفلی

‏‏سرقفلی‏

‏‏[سؤال 11625]‏‏ ‏ ‏ 6681‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مبارک زعیم عظیم الشأن، حضرت آیت الله‌ العظمی نایب الامام امام‏‎ ‎‏خمینی، دامت برکاته‏

‏‏ملکی است که مدت 24 سال به اجاره داده شده و در اجاره نامه صریحاً قید گردیده‏‎ ‎‏مستأجر بابت سرقفلی هیچ گونه وجهی نپرداخته و از این بابت هم حقی برای او در‏‎ ‎‏آینده ایجاد نخواهد شد. با این که خودش می خواهد تخلیه کند آیا شرعاً حق گرفتن‏‎ ‎‏وجهی به عنوان سرقفلی از مالکین دارد یا نه؟ ادام الله‌ ظلکم علی رؤوس العالمین‏

‏‏بسمه تعالی، در فرض سؤال مستأجر حق گرفتن سرقفلی ندارد.‏

‏‏[سؤال 11626]‏‏ ‏ ‏ 6682‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 8 / 12 / 1361‏

‏‏پیشگاه مبارک حضرت امام خمینی، سلام علیکم‏

‏‏خواهشمند است حکم مسأله زیر را در صورت امکان بفرمایید:‏

‏‏1. مستأجری مغازه ای را بدون سرقفلی اجاره نموده است. آیا هنگام تخلیه حقی‏‎ ‎‏بابت سرقفلی یا غیره به او تعلق می گیرد یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، حق ندارد.‏

‏‏[سؤال 11627]‏

‏‏2. مستأجری مغازه ای را بدون سرقفلی اجاره نموده است و شرط شده است که‏‎ ‎‏مستأجر هنگام تخلیه حق مطالب‏‏ۀ‏‏ حقی یا وجهی بابت سرقفلی را نداشته باشد، لیکن‏‎ ‎‏دادگستری حکم می کند که موجر باید سرقفلی به مستأجر بدهد و این شرط در دادگاه‏
‏‎

‎‏پذیرفته نمی شود، حکمش چیست؟‏

‏‏بسمه تعالی، حکم در مسأله قبل ذکر شد.‏

‏‏[سؤال 11628]‏‏ ‏ ‏ 6683‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 20 / 1 / 1362‏

‏‏محضر محترم نمایندۀ حضرت امام خمینی، دام عمره العالی، محترماً به عرض‏‎ ‎‏عالی می رساند:‏

‏‏آیا شخصی که مغازه ای را اجاره کرده و چیزی به عنوان سرقفلی پرداخت نکرده،‏‎ ‎‏می تواند از صاحب دکان مطالب‏‏ۀ‏‏ سرقفلی بکند؟ و آیا بعد از وفات مستأجر، ورث‏‏ۀ‏‏ او‏‎ ‎‏می توانند از صاحب مغازه مطالب‏‏ۀ‏‏ سرقفلی بکنند؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، اگر مستأجر حق سرقفلی را مالک نشده او و یا ورثۀ او حق‏‎ ‎‏ندارند چیزی بابت سرقفلی از مالک مغازه مطالبه کنند.‏

‏‏[سؤال 11629]‏‏ ‏ ‏ 6684‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏

‏‏محضر مبارک حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، دامت برکاته، سلام علیکم، به‏‎ ‎‏استحضار امام بزرگوار می رساند:‏

‏‏بند‏‏ۀ‏‏ حقیر کارمند ساد‏‏ۀ‏‏ وزارت بهداری، یک باب مغازه در سال 1349 به بانک‏‎ ‎‏صادرات با اجار‏‏ۀ‏‏ اندکی اجاره داده ام و اکنون در حدود 4 سال است مغاز‏‏ۀ‏‏ مذکور‏‎ ‎‏تخلیه و مورد استفاد‏‏ۀ‏‏ بانک نمی باشد. لهذا کلید مغازه را تحویل ننموده و ادعای مبلغ‏‎ ‎‏قابل توجهی به عنوان سرقفلی را از این جانب نموده، در حالی که در ابتدای اجاره‏‎ ‎‏هیچ گونه وجهی این جانب از بانک دریافت ننموده ام. و از طرفی، وزارت دارایی هم‏‎ ‎‏نسبت به مبلغ مذکور ادعای مالیات می نماید. لذا از آن حضرت تقاضا دارد بفرمایید‏‎ ‎‏مبلغ مورد ادعای بانک از این جانب شرعاً جایز بوده یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، در فرض مزبور حق مطالبۀ سرقفلی یا مالیات آن را ندارند.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 11630]‏‏ ‏ ‏ 6685‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 9 / 3 / 1361‏

‏‏دفتر معظّم حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، دامت برکاته‏

‏‏با کمال احترام به عرض می رساند: یک باب مغازه که دارای دو دهنه می باشد در‏‎ ‎‏شهرستان اهواز در سال 1352 به بانک تجارت (بانک پارس سابق) طبق قرارداد ـ که‏‎ ‎‏فتوکپی آن به پیوست تقدیم می گردد ـ به اجاره واگذار نموده ام. از طرف آن بانک مبلغ‏‎ ‎‏شش صد هزار ریال به عنوان ودیعه پرداخت نمودند جهت سپرد‏‏ۀ‏‏ ساختمان.‏

‏‏چون مدتی است که بانک ها در یکدیگر ادغام شده اند و آن بانک احتیاج به محل‏‎ ‎‏مذکور ندارد مسئولان بانک تصمیم گرفته اند که ملک مورد اجاره را با دریافت‏‎ ‎‏سرقفلی، آن هم به مبلغی بیش از پنج برابر اجاره ای که تا کنون پرداخته اند، به مالک‏‎ ‎‏واگذار نمایند. لذا از آن محضر مبارک استفسار می نماید: ساختمانی را که با چنین‏‎ ‎‏شرایطی به عنوان اجاره در اختیار آن بانک قرار داده و اکنون هم مورد احتیاج آن ها‏‎ ‎‏نیست، شرعاً باید سرقفلی دریافت کنند و شرع مقدس اسلام این عمل را تأیید‏‎ ‎‏می نماید یا خیر؟ تقاضامند است راهنمایی فرمایید. اوامر آن دفتر محترم مورد اطاعت‏‎ ‎‏این جانب خواهد بود.‏

‏‏بسمه تعالی، اگر در وقت واگذاری به بانک، شرط سرقفلی برای مستأجر‏‎ ‎‏نشده، حق مطالبۀ سرقفلی ندارند.‏

‏‏[سؤال 11631]‏‏ ‏ ‏ 6686‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 18 / 11 / 1361‏

‏‏محضر مبارک زعیم عالی قدر و رهبر کبیر انقلاب، حضرت امام خمینی، دامت برکاته‏

‏‏با اهدای عرض ارادت و بندگی؛ امید است از کافّۀ آفات و بلیات ارضی و سماوی‏‎ ‎‏مصون و محروس بوده باشید. تلواً غرض از تصدیع آن که فدوی چند مسألۀ شرعی‏‎ ‎‏داشتم که ذیلاً قید شده، جوابش را کتباً اعلام فرمایید تا وظیفۀ قطعی و شرعی خود را‏‎ ‎‏دانسته و عمل نمایم، ان شاء الله‌:‏

‏
‏‎

‎‏1. شخصی در زمانی که قانون سرقفلی نبوده مغازه ای را از مالکش با موجودی‏‎ ‎‏اجناسش با منافع خریداری و اجاره می نماید، آیا به این شخص در حال حاضر‏‎ ‎‏سرقفلی تعلق می گیرد یا نه؟‏

‏‏بسمه تعالی، بعد از تمام شدن مدت اجاره، مالک می تواند از مستأجر‏‎ ‎‏مطالبۀ سرقفلی کند؛ ولی مستأجر در فرض مرقوم، استحقاق سرقفلی‏‎ ‎‏ندارد.‏

‏‏2. شخصی در زمان طاغوت مغازه ای را از مالکش با موجودی اجناسش با منافع خریداری و اجاره‏‎ ‎‏می نماید و شرط می کند که مغازه را به کسی واگذار ننماید. هر موقع خواست مغازه را ترک کند. مغازه را‏‎ ‎‏با همان شرطی که خریداری کرده به صاحبش واگذار نماید و مالک هم قولاً این شرط را قبول‏‎ ‎‏می نماید؛ آیا از نظر شرع مقدس اسلام این شرط درست است یا نه؟‏

‏‏بسمه تعالی، مانع ندارد.‏

‏‏3. مالکی مغازه ای را طبق قراردادنامه ای با گواهی چند نفر که زیر قراردادنامه را امضا کرده اند، به کسی‏‎ ‎‏در قبال ماهی فلان مبلغ اجاره می دهد و مستأجر از روی این قراردادنامه اجارۀ هر ماه را طی چک به‏‎ ‎‏نام خود مالک پرداخته و مالک آن ها را وصول می نماید. حال مالک از موقعیت اسلامی سوء استفاده‏‎ ‎‏نموده و شکایت نموده و ادعا می کند که من راضی نیستم و شما به غصب در مغازۀ من نشسته ای. آیا‏‎ ‎‏شکایت و ادعای مالک با در نظر گرفتن دریافت اجاره بها از نظر شرع مقدس اسلام درست است یا نه؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر شکایت و ادعایی دارد، می تواند در دادگاه های شرعی مطرح کند.‏

‏‏4. مستأجری حدود بیست و پنج سال با داشتن اجاره نامه در مغازه ای نشسته و در آن جا کاسبی‏‎ ‎‏می نماید و اجاره اش را ماه به ماه پرداخت می نماید؛ حال به صرف این که مالک می گوید من راضی‏‎ ‎‏نیستم و باید مغازه را تخلیه نمایی، آیا در اسلام حکمی یا قانونی نسبت به مستأجر بیان شده یا نه؟‏

‏‏بسمه تعالی، بعد از تمام شدن مدت اجاره، مالک می تواند از مستأجر مطالبۀ تخلیه نماید.‏

‏‏[سؤال 11632]‏‏ ‏ ‏ 6687‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 4 / 7 / 1361‏

‏‏محضر محترم حضرت امام خمینی، دامت برکاته، محترماً به استحضار می رساند که:‏

‏‏این جانب در سال 1347 شمسی شش دانگ زمین، شامل چهارباب مغازه و یک‏‎ ‎‏گاراژ، واقع در شهرستان اهواز را در مقابل مبلغ سی هزار ریال در رهن شخصی قرار‏
‏‎

‎‏دادم. در سال 1348 شمسی ملک فوق را با انعقاد اجاره نام‏‏ۀ‏‏ عادی پنج ساله از قرار‏‎ ‎‏ماهیانه پنج هزار ریال به نام برده واگذار نمودم. در سال 1354 از طریق مراجع قضایی‏‎ ‎‏جهت تخلی‏‏ۀ‏‏ ملک اقدام نمودم و در آن زمان متوجه شدم که مستأجر، ملک را بدون‏‎ ‎‏اطلاع و اجازه، به شخص دیگری واگذار کرده است و دادگاه نیز به همین علت رأی به‏‎ ‎‏تخلی‏‏ۀ‏‏ ملک صادر نمود. ولی موجر را مکلف به پرداخت سرقفلی به مستأجر نموده‏‎ ‎‏است. در ضمن، مستأجر از سه سال پیش تا کنون اجاره بها را پرداخت نکرده است.‏‎ ‎‏نظر به این که در ابتدا ملک فوق در اجاره بوده و سرقفلی نیز از مستأجر دریافت نشده‏‎ ‎‏است و در حال حاضر نیز این جانب توانایی پرداخت مبلغی به عنوان سرقفلی ندارم،‏‎ ‎‏خواهشمند است نظر خود را در مورد پرداخت سرقفلی به مستأجر مذکور اعلام‏‎ ‎‏فرمایید.‏

‏‏بسمه تعالی، در فرض سؤال، حق سرقفلی ثابت نیست.‏

‏‏[سؤال 11633]‏‏ ‏ ‏ 6688‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی  ‏ ‏ 3 / 9 / 1361 ‏

‏‏رهبر کبیر انقلاب و مرجع تقلید شیعیان جهان‏

‏‏افرادی که در ملک شخصی کسب می نمایند و دیناری سرقفلی نپرداخته اند آیا‏‎ ‎‏حالا پس از ده سال که مجموع اجار‏‏ۀ‏‏ پرداختی در حدود سی هزار تومان است،‏‎ ‎‏می توانند یک صد و سی هزار تومان به عنوان سرقفلی از شخص دیگری به نفع خود‏‎ ‎‏دریافت نمایند.‏

‏‏بسمه تعالی، در مفروض سؤال حق واگذاری ملک به غیر مالک و نیز حق‏‎ ‎‏گرفتن سرقفلی از کسی ندارد.‏

‏‏[سؤال 11634]‏‏ ‏ ‏ 6689‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 10 / 6 / 1361‏

‏‏«با تمام گرفتاری هایی که داریم، با جهان برخورد مکتبی می کنیم». (امام خمینی)‏

‏
‏‎

‎‏ضمن سلام و درود فراوان بر امام امت و شهدای به خون خفت‏‏ۀ‏‏ اسلام و روحانیت‏‎ ‎‏مبارز و آگاه در خط اصیل اسلام و امام؛ تقاضا داریم جواب شرعی مسأل‏‏ۀ‏‏ زیر را در‏‎ ‎‏پای همین ورقه مرقوم فرمایید.‏

‏‏این نامه، چهارمین نامۀ تقدیمی می باشد؛ چون سه تای اول بی جواب مانده است؛‏‎ ‎‏ما از محضر امام منتظر جواب هستیم و طول عمر امام امت و کلیۀ خدمتگزاران به‏‎ ‎‏اسلام را از درگاه احدیّت خواستاریم.‏

‏‏اگر کسی از کسی یا شخصی از مؤسسه ای یا سازمانی یا این که مؤسسه یا سازمانی‏‎ ‎‏از شخصی، خانه ای یا مغازه ای را بدون پرداخت هیچ وجهی به هیچ عنوانی ـ اعم از‏‎ ‎‏سرقفلی و حق کسب و پیشه و وام و غیره ـ برابر شرع اسلام برای مدت معیّنی با وجه‏‎ ‎‏اجار‏‏ۀ‏‏ ماهیان‏‏ۀ‏‏ معیّنی جهت استفاد‏‏ۀ‏‏ شرعی اجاره نماید پس از اتمام مدت اجاره که در‏‎ ‎‏قرارداد قید و ثبت شده، ملک مذکور برای مستأجر لازم نیست و حاضر است آن را‏‎ ‎‏برای موجر که فاقد خانه و زندگی است جهت استفاد‏‏ۀ‏‏ شرعی و شخصی تحویل دهد،‏‎ ‎‏ولی مستأجر برابر ماد‏‏ۀ‏‏ 19 قانون «مالک و مستأجر» مبلغ هنگفتی به نام حق و کسب و‏‎ ‎‏پیشه بابت ترقّی ملک مذکور از موجر مطالبه می کند؛ ولی موجر که از طبق‏‏ۀ‏‏ مستضعف‏‎ ‎‏واقعی جامعه می باشد قادر و حاضر به پرداخت هیچ وجهی نیست و مستأجر در ملک‏‎ ‎‏مذکور سرمایه گذاری هم نکرده است و برابر قرارداد فی ما بین، مستأجر حق انتقال به‏‎ ‎‏غیره هم ندارد.‏

‏‏با توجه به مراتب بالا، آیا برابر شرع مقدس اسلام و با الهام از فرمایشات تاریخی‏‎ ‎‏امام امت مبتنی بر ملغا بودن کلی‏‏ۀ‏‏ قوانین خلاف شرع سابق و اجرای صحیح و سریع‏‎ ‎‏کلی‏‏ۀ‏‏ قوانین نجات بخش اسلام در تمام امورات مملکتی، اجرای ماد‏‏ۀ‏‏ 19 قانون «مالک‏‎ ‎‏و مستأجر» شرعی و جایز می باشد یا خیر؟ منتظر جواب کتبی.‏

‏‏اگر موجر حاضر به پرداخت وجه درخواستی مستأجر نباشد، مستأجر می تواند‏‎ ‎‏ملک مذکور را به دیگری واگذار کند؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، با پایان یافتن مدت اجاره، تصرف مستأجر در ملک موجر‏
‏‎

‎‏بدون اجازۀ مالک، غصب و حرام و موجب ضمان است و اگر مستأجر‏‎ ‎‏حق سرقفلی به نحو مشروع ندارد و در ضمن عقد اجاره، شرط خاصی به‏‎ ‎‏نفع او نشده، حق ندارد در برابر تخلیۀ ملک و تسلیم آن به مالک، چیزی از‏‎ ‎‏مالک درخواست نماید.‏

‏‏[سؤال 11635]‏‏ ‏ ‏ 6690‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 8 / 7 / 1361‏

‏‏خدمت رهبر و امام امت اسلامی، آیت الله‌ العظمی الخمینی، اطال الله‌ عمره‏‎ ‎‏الشریف، سلام علیکم‏

‏‏این جانب در سال 1350 یک باب خانه دارای مغازه خریداری نموده ام و چون‏‎ ‎‏فروشند‏‏ۀ‏‏ خانه، سرقفلی از مستأجر اخذ نکرده بود این جانب مغازه را از مستأجر مطالبه‏‎ ‎‏نموده ام؛ البته امتناع ورزید و آن وقت به استانداری اطلاع دادم (چون ما از معاودین‏‎ ‎‏عراقی هستیم) و آن ها گفتند ورقه بنویسید و ما او را بیرون می کنیم؛ ولی خوفم از خدا‏‎ ‎‏مانع این کار گشت. و سه سال پیش دوباره حقیر مغازه را از مستأجر مطالبه نموده ام؛‏‎ ‎‏البته ایشان ممانعت کرد و بنده پیشنهاد کردم نزد امام جماعت مسجد محل رفته و رأی‏‎ ‎‏او را بخواهیم. امام جماعت فرموده اند که اقامت ایشان در مغازه بدون رضایت شما‏‎ ‎‏مجاز نیست. حقیر با شکایت به محاکم، پس از پیگیری، حکم آخر صادر کردند مبنی‏‎ ‎‏بر پرداخت یک میلیون و پانصد هزار ریال در وجه مستأجر، مقابل تخلی‏‏ۀ‏‏ مغازه. مبلغ‏‎ ‎‏مذکور را به حساب دادگاه واریز نمودیم؛ ولی با دستور آن حضرت در مورد اسلامی‏‎ ‎‏بودن احکام قضایی، حکم صادره معلّق و به اجرا درنیامد و قاضی پرونده منتظر‏‎ ‎‏دستور فقهی این امر می باشد. آیا پرداخت مبلغ 000 / 500 / 1 ریال بابت سرقفلی این‏‎ ‎‏مغازه جایز است، در حالی که نرخ متعارف در منطقه حدود 000 / 600 ریال می باشد؟‏

‏‏بسمه تعالی، در صورتی که حق سرقفلی به مستأجر واگذار نشده و مدت‏‎ ‎‏اجاره سرآمده، با مطالبۀ مالک شرعی، واجب است مستأجر ملک را‏‎ ‎‏تخلیه و حق مطالبۀ سرقفلی ندارد.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 11636]‏‏ ‏ ‏ 6691‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مبارک بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران، مرجع عالی قدر، حضرت آیت‏‎ ‎‏الله‌ العظمی امام خمینی، دامت برکاته، خواهشمندم پرسش ذیل را پاسخ فرمایید:‏

‏‏در صورتی که مستأجری در موقع اجارۀ محل، پولی به عنوان سرقفلی پرداخت‏‎ ‎‏نکرده باشد آیا حق درخواست سرقفلی دارد یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، در فرض مرقوم، حق سرقفلی ندارد.‏

‏‏[سؤال 11637]‏‏ ‏ ‏ 6692‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏

‏‏محضر مبارک حضرت مستطاب، آیت الله‌ العظمی امام خمینی، ادام الله‌ ظله‏‎ ‎‏الشریف محترماً به عرض می رساند: شخصی نُه سال قبل دکانی را چهار ساله به اجاره‏‎ ‎‏داده، بدون این که یک ریال غیر از مال الاجاره از مستأجر بگیرد. ولی به واسط‏‏ۀ‏‏ قانون‏‎ ‎‏ملیسپوی امریکایی ملعون ـ که قانون کشور در آن وقت بود ـ در اجاره نامه شرطی‏‎ ‎‏بدین عبارت شده: «بعد از انقضای مدت اجاره چنانچه مستأجر، دکان مورد اجاره را‏‎ ‎‏تخلیه و به موجر مسترد نمود، موجر بر حسب دید و نظری‏‏ۀ‏‏ دو نفر کارشناس یا کسب‏‏ۀ‏‎ ‎‏محل آنچه سرقفلی بر حسب عرف تعیین شد، نصف آن را موجر به مستأجر بدهد؛‏‎ ‎‏یعنی ببخشد که از نظر شرع انور مباح و حلال باشد».‏

‏‏پنج سال قبل که مدت اجاره تمام شده موجر پیشنهاد تخلیه به مستأجر نمود.‏‎ ‎‏مستأجر امتناع از تخلیه نمود و گفت: ممکن نیست تخلیه نمایم و اکنون پنج سال غصباً‏‎ ‎‏و عدواناً در دکان مذکور نشسته. آیا با شرط موقت فوق که «بعد از انقضای مدت اجاره‏‎ ‎‏چنانچه تخلیه نمود...» و حالا هم به حکم دادگاه شرع باید تخلیه کند، آیا بر موجر‏‎ ‎‏حقی دارد یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، در فرض مرقوم، بر صاحب ملک حقی ندارد.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 11638]‏‏ ‏ ‏ 6693‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏دفتر استفتای حضرت امام خمینی، استدعا دارم در پاسخ استفتای ذیل حکم شرع‏‎ ‎‏انور اسلام را به بنده ابلاغ فرمایند تا تکلیف شرعی خود را بدانم و به علت عدم آگاهی‏‎ ‎‏برای یک مسلمان یا احیاناً برای خود ایجاد زحمتی نکنم:‏

‏‏قضیه این است که این جانب و خواهرم مغازه ای داریم که آن را به یک نفر اجاره‏‎ ‎‏داده ایم. البته سرقفلی از مستأجر نگرفته ایم و حق انتقال به غیر به او نداده ایم. اکنون‏‎ ‎‏مدت اجاره منقضی شده است. چون مستأجر به این مغازه احتیاج ندارد کسب خود را‏‎ ‎‏از آن برچیده و مدت دو سال و چند ماه است که آن را مقفول و بلااستفاده گذارده و‏‎ ‎‏مکرر به من اعلام می کند که سرقفلی به او بپردازم تا مغازه را در اختیار من قرار دهد.‏‎ ‎‏البته در این مدت که مغازه تعطیل و مقفول است، مال الاجاره به این جانبان می پردازد.‏‎ ‎‏حال آیا ماها که سرقفلی از مستأجر نگرفته ایم و حق انتقال به غیر به او نداده ایم و او‏‎ ‎‏هم کسب خود را از مغاز‏‏ۀ‏‏ ملکی ما برچیده است، باید شرعاً سرقفلی به او بپردازیم یا‏‎ ‎‏خیر؟ استدعای ابلاغ حکم شرعی را در این باره دارم. ‏

‏‏بسمه تعالی، در فرض مرقوم، حق مطالبۀ سرقفلی ندارد.‏

‏‏[سؤال 11639]‏‏ ‏ ‏ 6694‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 28 / 6 / 1361‏

‏‏محضر محترم حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، رهبر عالی قدر اسلامی ایران،‏‎ ‎‏دامت برکاته، با نهایت احترام؛ استدعا می شود مقرر فرمایید جواب مسأله را که ذیلاً‏‎ ‎‏مرقوم گردیده در پایین این پرسش مرقوم فرمایید؛ شرعاً مورد حاجت است:‏

‏‏مغازه ای در سال 1355 بدون این که وجهی از بابت سرقفلی یا حق کسب و پیشه‏‎ ‎‏دریافت شده باشد، به منظور لوله کشی به اجاره واگذار شده و در تیرماه 1358 با توافق‏‎ ‎‏طرفین موجر و مستأجر و با پرداخت مبلغ چهارصدهزار ریال از طرف موجر به‏
‏‎

‎‏مستأجر از بابت امتیاز کسب و سرقفلی و امتیاز برق و امتیاز تلفن، پرداخت شده، سند‏‎ ‎‏اجاره فسخ و مغازه تحویل موجر گردیده است. اینک مستأجر به تحریک اتحادی‏‏ۀ‏‎ ‎‏صنف آهن کاران مطالب‏‏ۀ‏‏ حق کسب و پیشه نموده. سؤال این است:‏

‏‏1. آیا با توجه به این که در موقع تنظیم سند اجاره و تحویل مغازه به مستأجر،‏‎ ‎‏وجهی از هیچ بابت از مستأجر دریافت نشده و سند اجاره پیوست حاکی از این مطلب‏‎ ‎‏است و خدا را ناظر و شاهد می دانم که هیچ گونه وجهی از بابت سرقفلی از مستأجر‏‎ ‎‏دریافت نداشته ام، آیا پرداخت وجهی از بابت سرقفلی یا حق کسب و پیشه شرعاً‏‎ ‎‏جایز است یا خیر؟‏

‏‏2. با توجه به این که به موجب قرارداد منعقده مبلغ چهارصد هزار ریال از بابت‏‎ ‎‏امتیاز و سرقفلی و امتیاز برق و تلفن به مستأجر پرداخت شده و مغازه تخلیه و‏‎ ‎‏تحویل  موجر گردیده، آیا مطالب‏‏ۀ‏‏ وجهی دیگر به عنوان حق کسب و پیشه شرعاً جایز‏‎ ‎‏است یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، پس از پایان مدت اجاره اگر مستأجر به وجه شرعی حق‏‎ ‎‏سرقفلی در آن محل ندارد، باید محل را تخلیه کند و به مالک تسلیم نماید،‏‎ ‎‏و حق مطالبۀ چیزی از این بابت از مالک ندارد.‏

‏‏[سؤال 11640]‏‏ ‏ ‏ 6695‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مبارک حضرت امام خمینی دام ظله العالی، ضمن عرض سلام و آرزوی‏‎ ‎‏توفیق هرچه بیشتر جناب عالی و موفقیت رزمندگان اسلام بر علیه ابر جنایتکاران‏‎ ‎‏غرب و شرق احتراماً از آن حضرت خواستارم نظر خود را در مورد مسأله زیر بیان‏‎ ‎‏فرمایند.‏

‏‏دو باب مغازه مجزا از منزل مسکونی خود را مدت مدیدی پیش (حدود بیست‏‎ ‎‏سال) به عنوان اجاره به شخصی داده ام و از نامبرده حتی یک ریال به عنوان سرقفلی و‏
‏‎

‎‏یا غیر آن، مگر مال الاجاره دریافت نکرده ام و مدت اجاره آن به پایان رسیده و حدود‏‎ ‎‏10 سال است که عدم رضایت خود را مبنی بر باقی ماندن بر روی ملکم به او اعلام‏‎ ‎‏کرده ام ولی نامبرده حاضر به تخلیه آن نیست و با توجه به این که دو فرزندم بیکارند که‏‎ ‎‏یکی از آن ها مدت دو سال است در جبهه های نبرد علیه صدامیان کافر به خدمت‏‎ ‎‏مقدس سربازی مشغول است و عن قریب باز می گردد و جهت کسب و امرار معاش‏‎ ‎‏آن ها، مغازه های فوق را لازم دارم خواهشمندم بفرمایید.‏

‏‏1. آیا نامبرده فوق حق دارد که ملک مزبور را تخلیه نکند؟‏

‏‏2. آیا حق مطالبه سرقفلی با توجه به این که قبلاً چیزی به این عنوان نپرداخته‏‎ ‎‏است  دارد؟‏

‏‏بسمه تعالی، بعد از تمام شدن مدت اجاره و مطالبه مالک، مستأجر باید‏‎ ‎‏عین مورد اجاره را تخلیه کند و اگر از طرف مالک حق سرقفلی به او داده‏‎ ‎‏نشده حق مطالبه سرقفلی ندارد.‏

‏‏[سؤال 11641]‏‏ ‏ ‏ 6696‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏حضور مبارک حضرت آیت الله‌ العظمی آقای خمینی، دامت برکاته، با نهایت‏‎ ‎‏احترام؛ استدعا دارد مقرر فرمایید دفتر آن جناب، در مورد معضل زیر، به این جانب‏‎ ‎‏پاسخ بدهند.‏

‏‏این جانب حدود ده سال قبل محلی را برای افتتاح شعب‏‏ۀ‏‏ یکی از بانک ها که فعلاً‏‎ ‎‏منحل گردیده است، به اجاره واگذار نموده ام و در سند رسمی نیز قید شده است که‏‎ ‎‏سرقفلی اخذ ننموده ام و در هنگام تخلیه و انقضای مدت، مستأجر نیز نبایستی‏‎ ‎‏سرقفلی از این جانب دریافت نماید؛ آیا شرعاً مستأجر حق دریافت سرقفلی دارد‏‎ ‎‏یا  خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، در فرض مرقوم، مستحق سرقفلی نیست.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 11642]‏‏ ‏ ‏ 6697‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مقدس نایب الامام و رهبر عالی قدر آیت الله‌ العظمی خمینی کبیر، مدّ ظله‏‎ ‎‏العالی و ارواحنا فداه‏

‏‏آیا حق اولویت و تقدم، در تمدید و یا تجدید اجاره برای مستأجر موقوفه که خلفاً‏‎ ‎‏عن سلف تا سه نسل و تا کنون که بیش از هشتاد سال است به عنوان اجاره، برطبق‏‎ ‎‏مدارک موجوده، در اختیار و تصرف داشته و دارند ثابت می شود یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، صرف سابقۀ مستأجر بودن، موجب حق اولویت نیست و‏‎ ‎‏تصرف در وقف، موقوف است به اجازۀ متولی شرعی وقف.‏

‏‏[سؤال 11643]‏‏ ‏ ‏ 6698‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏احتراماً؛ مستدعی است نظریۀ آن جناب را در مقابل سؤال ذیل کتباً مرقوم فرمایید؛‏‎ ‎‏زیرا مورد احتیاج است:‏

‏‏این جانب دارای یک باب مغازه هستم که در دست فردی متمکن است و دارای‏‎ ‎‏چندین باب دکان بوده و هیچ گونه اجاره نامه عادی و رسمی هم از حقیر نداشته و‏‎ ‎‏ندارد و حتی مدت اجاره نامه موجر قبلی هم چند سال است به اتمام رسیده. چون‏‎ ‎‏بیکارم و قصد کسب در دکان مزبور را دارم و به جز این دکان جای دیگری را هم‏‎ ‎‏نداشته و ندارم؛ لذا به متصرف دکان مراجعه و تقاضای تخلیه را جهت استفاده‏‎ ‎‏شخصی خود نمودم. اما به عذر این که در بدو تصرف در چندین سال پیش، به‏‎ ‎‏مستأجر قبلی مبلغ دو هزار تومان سرقفلی داده ام، می گوید: حال بایستی شما مبلغ‏‎ ‎‏چهارصد هزار تومان سرقفلی بدهید تا دکان را تخلیه نمایم و رضایت شما شرعاً‏‎ ‎‏جایز  نیست. ‏

‏‏نسبت به این موضوع مذاکره شد و مقرر گردید از آن جناب سؤال شود. باتوجه به‏
‏‎

‎‏این که حقیر فاقد سرمایه و زندگی هستم و با عنایت به مطالب فوق به هر نحو که آن‏‎ ‎‏جناب شرعاً خود را مسئول و موظف می دانید نظریه را اعلام و مرقوم فرمایید که «آیا‏‎ ‎‏پرداخت مبلغ ذکر شده به عنوان سرقفلی به متصرف جنب‏‏ۀ‏‏ شرعی دارد یا خیر و یا‏‎ ‎‏این که ایشان استحقاق دریافت سرقفلی را دارد یا خیر؟»‏

‏‏بسمه تعالی، مستأجر پس از سر آمدن مدت اجاره باید محل را تخلیه و به‏‎ ‎‏مالک تسلیم نماید و تصرف در ملک مشروعِ غیر، بدون اجازۀ مالک،‏‎ ‎‏غصب و حرام و موجب ضمان است و مستأجر اگر مدعی مالکیت‏‎ ‎‏سرقفلی محل به وجه مشروع باشد، تا دعوی خود را به وجه شرعی در‏‎ ‎‏محاکم صالحه ثابت نکند حق مطالبۀ پولی بابت سرقفلی ندارد.‏

‏‏[سؤال 11644]‏‏ ‏ ‏ 6699‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏1. از نظر شرع مقدس، چنانچه محلی را در قبال سرقفلی و اجار‏‏ۀ‏‏ ماهیان‏‏ۀ‏‏ معینی‏‎ ‎‏واگذار نمایند آیا مالک حق دارد پس از مدتی اجاره را اضافه کند؟ چنانچه مالک بتواند‏‎ ‎‏درخواست اضافه اجاره بها کند، آیا از نظر شرعی میزان آن به هر مقدار مجاز است؟‏

‏‏2. در پاسخ به سؤال فوق این نکته را اضافه می نماییم که در بسیاری از موارد،‏‎ ‎‏مالکین معادل تمام پول سرمایه گذاری برای ساختمان و یا حتی بیشتر از آن را از محل‏‎ ‎‏فروش سرقفلی به دست می آورند و در طول مدت، چیزی به ملک اضافه ننمودند و‏‎ ‎‏مستأجر در ملک مذکور خرج می کند و هر ساله نیز این هزینه تکرار می شود. در چنین‏‎ ‎‏مواردی چنانچه مالک، ملک را به شخص دیگری بفروشد آیا مالک جدید حق دارد‏‎ ‎‏اجاره بها را اضافه کند؟‏

‏‏بسمه تعالی، 1 و 2. مالک شرعی می تواند بعد از تمام شدن مدت اجاره،‏‎ ‎‏مطالبۀ مال الاجاره بیشتری نماید و تعیین مقدار، موقوف به رضایت‏‎ ‎‏طرفین است.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 11645]‏

‏‏3. اساساً مسأله سرقفلی که سابقاً قانونی نبود که ملک ها را طبقه یا به صورت‏‎ ‎‏تفکیکی به فروش برسانند و به جای آن سرقفلی می پرداختند با توجه به نکته ای که در‏‎ ‎‏قسمت مقدم بند دوم بالا عنوان شد، از نظر رسال‏‏ۀ‏‏ عملی‏‏ۀ‏‏ امام چیست؟ نظر حضرت‏‎ ‎‏امام نسبت به سرقفلی چه می باشد؟‏

‏‏بسمه تعالی، گرفتن سرقفلی برای مالک شرعی یا کسی که سرقفلی از‏‎ ‎‏جانب مالک به او واگذار شده مانع ندارد.‏

‏‏[سؤال 11646]‏‏ ‏ ‏ 6700‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏حضور محترم حضرت امام خمینی‏

‏‏پس از عرض سلام و ابراز ارادت و التماس دعا و آرزوی همیشگی مبنی بر‏‎ ‎‏سلامتی شما رهبر بزرگوار، قلب همیشه تپند‏‏ۀ‏‏ ملت؛ بدین وسیله کسب تکلیف شرعی‏‎ ‎‏مبنی بر مشکل زیر می نمایم:‏

‏‏زنی هستم که خرج خودم و فرزندانم را می دهم و مدت 8 سال پیش منزلی به‏‎ ‎‏قیمت 217 هزار تومان ـ که اکثر آن قرض بود ـ خریدم که چون چهار دستگاه 70 متری‏‎ ‎‏بود از اجاره بهای آن، قسط خانه را پرداخت می کردم. بعد از مدتی خودم ساکن این‏‎ ‎‏محل شدم که از آن روزی که این خانه را خریدم متوجه شدم گاراژ این خانه به مدت‏‎ ‎‏یک سال از طریق صاحب خان‏‏ۀ‏‏ قبلی به نام انبار الکتریکی، به اجار‏‏ۀ‏‏ آقایی درآمده که‏‎ ‎‏ماهی 45 تومان مبلغ اجار‏‏ۀ‏‏ آن است. با صاحب خان‏‏ۀ‏‏ قبلی مطرح کردم. گفت: این مرد،‏‎ ‎‏مؤمن است و من به او گفته ام این خانم بچه دار است؛ سرپرست ندارد؛ گاراژ را تخلیه‏‎ ‎‏کن و او این کار را می کند. از آن روز به بعد من به این آقا گفتم مدت یک سالت به سر‏‎ ‎‏رسیده؛ در ضمن از صاحب خان‏‏ۀ‏‏ قبلی اجاره کرده ای و من راضی به ماندنت نیستم و‏‎ ‎‏خان‏‏ۀ‏‏ من 70 متر است؛ می خواهم اسباب و اثاثیه ام را در گاراژ بگذارم و در ضمن رفت‏
‏‎

‎‏و آمدهایت آسایش را از ما گرفته و این جا منزل است نه محل کار؛ این انبار 5 / 3×3‏‎ ‎‏متری را تخلیه کن.‏

‏‏و حالا هشت سال است که من به او می گویم و او که می بیند من سرپرستی ندارم،‏‎ ‎‏توجهی نمی کند. 4 سال قبل اجاره را به 1000 تومان رسانید؛ اما من به دلیل عدم‏‎ ‎‏رضایت، اجاره را نگرفتم و او اجاره را به بانک برد. بعد به وسیل‏‏ۀ‏‏ دامادم گفتیم شکایت‏‎ ‎‏کنیم. اما وکیلی گفت که شما تا ابد کاری نمی توانید بکنید و دلیل آن این است که به اسم‏‎ ‎‏انبار اجاره داده شده. بعد از این مسأله تصمیم گرفتم بروم اجاره را بگیرم. اما بانک‏‎ ‎‏گفت اجاره را به دلیل این که اجاره نامه به نام صاحب خان‏‏ۀ‏‏ قبلی است و از شما اجاره‏‎ ‎‏نکرده به شما نمی دهیم.‏

‏‏و حالا سیزده ـ چهارده ماه است اجاره نمی گیرم و می گوید: به شرطی تخلیه می کنم‏‎ ‎‏که 100 هزار تومان به من بدهی؛ در صورتی که من امکان دادن 5 هزار تومان را هم‏‎ ‎‏ندارم. بدین وسیله از حضرت امام کسب تکلیف شرعی می نمایم که:‏

‏‏1. آیا درخواست 100 هزار تومان پول ـ که این آقا از من خواسته است ـ جایز‏‎ ‎‏است یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، با سر آمدن مدت اجاره، مستأجر حق تصرف در ملک، بدون‏‎ ‎‏اجازۀ مالک ندارد و تصرف او غصب و حرام و موجب ضمان است.‏

‏‏[سؤال 11647]‏

‏‏2. آیا عدم تخلیۀ این آقا و اعمال ایشان مطابق فتوای شما شرعی است یا خیر؟ و‏‎ ‎‏ماندن ایشان در ملک من و درآمدی که از این محل دارند حلال است؟ تکلیف شرعی‏‎ ‎‏من چیست و من از نظر شرع چگونه بایستی عمل کنم؟‏

‏‏بسمه تعالی، با تمام شدن مدت اجاره، مستأجر مکلف است محل را تخلیه‏‎ ‎‏کند و به مالک تحویل نماید، بدون این که شرعاً حق داشته باشد چیزی از‏‎ ‎‏بابت تخلیۀ ملک و تسلیم به مالک از مالک مطالبه کند.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 11648]‏‏ ‏ ‏ 6701‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 25 رمضان 1402 ق‏

‏‏محضر مبارک حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، مدّ ظله العالی‏

‏‏محترماً به عرض می رساند: شخصی دکانی را به منظور کسب، اجاره نموده به‏‎ ‎‏ماهی دویست تومان؛ ولی مدت اجاره اصلاً معین و ذکر نشده است و پس از چند سال‏‎ ‎‏صاحب دکان می گوید: خودم می خواهم کاسبی کنم، دکان را تخلیه کن. آیا مستأجر به‏‎ ‎‏اصطلاح می تواند شرعاً پولی از صاحب دکان برای تخلیه بگیرد یا نه؟ و مخفی نماند‏‎ ‎‏که در قرارداد فیمابین قید شده است که مستأجر یک سفت‏‏ۀ‏‏ ده هزارتومانی به موجر‏‎ ‎‏بدهد که اگر خالی نکرد مستأجر آن دکان، موجر حق داشته باشد آن ده هزارتومان را‏‎ ‎‏وصول کند. آیا اسم این عمل و قرارداد سرقفلی است یا نه؟ حکم الله‌ را بیان فرمایید.‏

‏‏بسمه تعالی، با فرض این که مدتی برای اجاره تعیین نشده، هر وقت مالک‏‎ ‎‏مطالبه نمود مستأجر باید محل را تخلیه کند و به مالک برگرداند.‏

‏‏[سؤال 11649]‏‏ ‏ ‏ 6702‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 4 / 6 / 1361‏

‏‏دفتر محترم امام خمینی، امید مستضعفان، دام ظله، محترماً؛ به عرض می رسانم:‏

‏‏1. دو باب مغازه در سال 1341 به مدت یک سال اجاره دادم و بعد از این که مدت‏‎ ‎‏اجاره تمام شد چندین بار مراجعه کردم و تقاضای تخلیه نمودم و گفتم: «راضی نیستم‏‎ ‎‏از این ملک استفاده کنی» و ایشان ترتیب اثری ندادند. اجاره نامه محضری نیز موجود‏‎ ‎‏است.‏

‏‏2. در سال 1356 بدون اطلاع و رضایت این حقیر، با این که در اجاره نامه محضری‏‎ ‎‏قید شده که حق انتقال به غیر نداری به مدت یک سال اجاره داد و من بعداً از این‏‎ ‎‏جریان مطلع شدم.‏

‏‏3. از ایشان خواستم مغازه را تخلیه کند و ایشان گفتند: «باید 2000000 ریال به‏
‏‎

‎‏عنوان سرقفلی به من بدهی». در صورتی که بدون سرقفلی به او اجاره دادم و تمام‏‎ ‎‏مدارک موجود است. خواهشمند است در این سه مورد حکم شرعی را مرقوم‏‎ ‎‏فرمایید.‏

‏‏بسمه تعالی، مستأجر پس از سرآمدن مدت اجاره مکلف است ملک را‏‎ ‎‏تخلیه کند و به مالک برگرداند و حق ندارد از مالک مطالبۀ سرقفلی نماید و‏‎ ‎‏یا آن که ملک را بدون اجازۀ مالک تصرف کند و یا به دیگری اجاره دهد.‏

‏‏[سؤال 11650]‏‏ ‏ ‏ 6703‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 4 / 6 / 1361‏

‏‏محضر مبارک حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، مدّ ظله‏

‏‏احتراماً؛ این جانب که در یک شرکت ساختمانی سهیم بودم، حدود یک سال و نیم‏‎ ‎‏قبل، در مورد دریافت سهم خود با شرکا اختلاف مالی داشته، که با مراجعه به‏‎ ‎‏دادگستری موافقت شد مبلغی طی سه قطعه چک، به این جانب پرداخت گردد و در‏‎ ‎‏حضور بازپرس و با موافقت او، رسیدی در مورد دریافت سه قطعه چک دادم، که‏‎ ‎‏یکی  از چک ها به تاریخ همان روز وصول شده، ولی دو قطع‏‏ۀ‏‏ دیگر که موعد آن یازده‏‎ ‎‏روز بعد بود، پرداخت نگردید. با شکایت مجدد این جانب، در پاسخ کتباً اعلام کردند‏‎ ‎‏به استناد رسید مذکور، پرداخت شده است، در حالی که تاریخ دو قطعه چک، یازده‏‎ ‎‏روز بعد از تاریخ رسید می باشد و رسید مذکور مربوط به دریافت چک بوده نه‏‎ ‎‏مبلغ  آن، و بازپرس هم حاضر و ناظر بوده است. خواهشمند است فتوای مسأله فوق‏‎ ‎‏را صادر فرمایید.‏

‏‏والسلام علیکم ورحمة الله‌ وبرکاته‏

‏‏بسمه تعالی، رسید دریافت چک به تنهایی رسید دریافت طلب نیست و تا‏‎ ‎‏مبلغ طلب وصول نشود، بدهی بدهکار به حال خود باقی است و فیصلۀ‏‎ ‎‏نزاع موکول به محاکم صالحه است. ‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 11651]‏‏ ‏ ‏ 6704‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 27 / 6 / 1361‏

‏‏محضر مبارک امام امت و امید مستضعفان جهان، مدّ ظله العالی، سلام علیکم‏

‏‏احتراماً؛ به استحضار می رساند: بانک ملت در سال 1345 محلی به مساحت‏‎ ‎‏تقریبی 158 متر مربع، بدون پرداخت سرقفلی و با پرداخت مال الاجاره، ماهیانه به‏‎ ‎‏مبلغ 38000 ریال بدون این که حق انتقال به غیر را داشته باشد، اجاره می نماید.‏

‏‏در سال 1351 مال الاجاره طی توافق به مبلغ 8000 ریال تغییر یافته و نیز طی سند‏‎ ‎‏رهنی، مبلغ 4200000 ریال وام بدون بهره از طرف بانک به موجر اعطا می شود که تا‏‎ ‎‏این لحظه در اختیار نامبرده بوده و هنوز پرداخت نشده است.‏

‏‏حالیه موجر تقاضای تخلیه محل مورد اجاره، بدون پرداخت حق کسب و پیشه را‏‎ ‎‏دارد. با عنایت به این که مبلغ قابل توجه 38000 ریال مال الاجاره در سال 1345 با‏‎ ‎‏توجه به عدم پرداخت سرقفلی تعیین گردیده بود، و نیز استفاده از مبلغ 4200000‏‎ ‎‏ریال وام بدون بهره و کارمزد به مدت ده سال از طرف موجر، و این که حق کسب و‏‎ ‎‏پیشه محل مذکور هم اکنون حدود پنج میلیون ریال برآورد شده است، متمنی است‏‎ ‎‏نظر مبارک را اعلام فرمایید. ومن الله‌ التوفیق و علیه التکلان‏

‏‏بسمه تعالی، در فرض مرقوم، با مطالبۀ مالک باید مورد اجاره تخلیه شود و‏‎ ‎‏آنچه را مالک وام گرفته، ضامن است و باید بپردازد، و بیش از آن چیزی‏‎ ‎‏بدهکار نیست.‏

‏‏[سؤال 11652]‏‏ ‏ ‏ 6705‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏حضور محترم بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران، حضرت آیت الله‌ العظمی امام‏‎ ‎‏خمینی، دام ظله العالی‏

‏‏احتراماً؛ این جانب در سال 1347 یک مغازه در خیابان مسجد سید اصفهان اجاره‏
‏‎

‎‏نمودم؛ البته با موافقت مالک مبلغ شش هزار تومان به مستأجر قبلی دادم و از مالک‏‎ ‎‏اجار‏‏ۀ‏‏ رسمی نمودم؛ پس از ده سال که گذشت، مالک اظهار نمود که خودم مغازه را‏‎ ‎‏می خواهم؛ در صورتی که احتیاج به مغاز‏‏ۀ‏‏ شخصی نداشت و در دانشگاه تدریس‏‎ ‎‏می نمود و چند مغاز‏‏ۀ‏‏ دیگر را هم به همین عنوان از مستأجرین گرفته و مبالغ زیادی‏‎ ‎‏سرقفلی گرفته و اجاره داده است، با این که اجاره را اضافه نموده بود؛ پس از شکایات‏‎ ‎‏زیاد بنده در این مدت، دادگاه تعیین نمود که مبلغ یک صد و بیست هزار تومان سابق‏‏ۀ‏‎ ‎‏محل بگیرم، که در حدود بیست هزار تومان آن بابت مالیات و مخارج دیگری که به آن‏‎ ‎‏تعلق می گیرد صرف می شود؛ در صورتی که جنب همین مغازه، هفتصد هزار تومان‏‎ ‎‏سرقفلی معامله نموده اند؛ بنده ناچارم با همین مبلغ، محل دیگری جهت شغل و امرار‏‎ ‎‏معاش تهیه نمایم، اما با این وصف، مالک اظهار می دارد: همین مبلغی را هم که دادگاه‏‎ ‎‏تعیین نموده، راضی نیستم بپردازم. خواهشمندم تکلیف شرعی این حقیر را روشن‏‎ ‎‏فرمایید.‏

‏‏بسمه تعالی، اگر در ضمن قرارداد اجاره، شرطی به نفع مستأجر نشده، پس‏‎ ‎‏از پایان مدت اجاره، تصرف بدون اجازۀ مالک، غصب و حرام است و‏‎ ‎‏حق ندارد در تخلیۀ ملک و برگرداندن آن به مالک، چیزی از وی مطالبه‏‎ ‎‏کند.‏

‏‏[سؤال 11653]‏‏ ‏ ‏ 6706‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏دفتر محترم حضرت امام ارواحنا فداه‏

‏‏محترماً به عرض می رساند دکانی در سه سال پیش به شرکت سیمرغ اجاره داده،‏‎ ‎‏اجاره منقضی شده مطابق تعهد کتبی پیوست خواهشمند است با مشاهده اجاره نامه و‏‎ ‎‏تعهد رسمی پیوست چون دیناری راجع به سرقفلی و غیره دریافت نشده دستور‏‎ ‎‏فرمایید رأس موعد مغازه را تحویل دهد، مدیر عامل وقت ادعای سرقفلی و حق برای‏
‏‎

‎‏شرکت می کند لطفاً نظریه خود را مرقوم فرمایند.‏

‏‏بسمه تعالی، بعد از انقضای مدت اجاره و مطالبه مالک، مستأجر باید عین‏‎ ‎‏مورد اجاره را تخلیه کند و حق مطالبه سرقفلی ندارد مگر این که از مالک‏‎ ‎‏حق سرقفلی به او داده شده باشد.‏

‏‏[سؤال 11654]‏‏ ‏ ‏ 6707‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 1 / 3 / 1361‏

‏‏محضر مبارک رهبر انقلاب حضرت امام خمینی بعد از ابلاغ عرض سلام ‏

‏‏این جانب مغازه ای به یک شخص به مدت دو سال اجاره داده ام که اکنون مدت‏‎ ‎‏هفت ماه هم از مهلت مقرر گذشته. هرچه می گویم، مغازه ام را تخلیه نمی کند. خودم‏‎ ‎‏هم نیاز شدید به مغازه دارم. در عرض این دو سال فقط هفت هزار تومان به بنده‏‎ ‎‏اجاره بها داده است حالا می گوید باید پنجاه هزار تومان بدهید تا مغازه را تخلیه نمایم.‏‎ ‎‏آیا این از نظر شرعی صحیح است؟ بنده مغازه را خریده ام فقط به خاطر مغازه تا این که‏‎ ‎‏رفع احتیاجات مادی خود بنمایم. خواهشمندم هرچه به نظر شرع مقدس اسلام‏‎ ‎‏می باشد مرقوم فرمایید.‏

‏‏والسلام علیکم ورحمة الله‌ وبرکاته‏

‏‏بسمه تعالی، در پایان مدت اجاره با مطالبه مالک، مستأجر باید مورد‏‎ ‎‏اجاره را تخلیه کند و اگر شرط سرقفلی در ضمن عقد برای مستأجر نشده‏‎ ‎‏حق مطالبه سرقفلی ندارد. ‏

‏‏[سؤال 11655]‏‏ ‏ ‏ 6708‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏دفتر حضرت آیت الله‌ العظمی الامام موسوی الخمینی، خواهشمند است فتوای‏‎ ‎‏مبارک امام امت را در مورد مسأله ذیل استفسار فرموده و عین مرقومه را ارسال‏‎ ‎‏فرمایند.‏

‏
‏‎

‎‏اگر مغازه ای به مدت پنج سال از مالک با اجاره نامه رسمی فقط اجاره شود و‏‎ ‎‏هیچ گونه مبلغی به عنوان سرقفلی از طرف مستأجر پرداخت نشود پس از انقضای‏‎ ‎‏مدت پنج سال سرقفلی مغازه مال کیست مالک یا مستأجر؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، مربوط به مالک است و مستأجر در فرض مرقوم حق ندارد.‏

‏‏[سؤال 11656]‏‏ ‏ ‏ 6709‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 7 / 6 / 1361‏

‏‏دفتر محترم امام خمینی‏

‏‏این جانب مالک دو باب مغازه می باشم که حدود دوازده سال قبل به شخصی به‏‎ ‎‏مدت یک سال، بدون سرقفلی اجاره دادم و ایشان تا به حال تخلیه نکرده و می گوید:‏‎ ‎‏حدود صد هزار تومان بدهید تا تخلیه کنم. حدود شش ماه پیش هم از طرف دادگاه‏‎ ‎‏آمده اند و گفته اند: باید یک صد و سی هزار تومان بدهید تا حکم تخلیه صادر شود. آیا‏‎ ‎‏ایشان شرعاً می توانند در صورتی که سرقفلی نداده اند و حتی کرای‏‏ۀ‏‏ ناچیزی می دهند،‏‎ ‎‏سرقفلی بگیرند؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر سرقفلی به وجه شرعی به مستأجر منتقل نشده، باید پس‏‎ ‎‏از تمام شدن مدت اجاره، محل را تخلیه کند و به مالک تحویل دهد و‏‎ ‎‏هیچ گونه حقی در این باره بر مالک ندارد.‏

‏‏[سؤال 11657]‏‏ ‏ ‏ 6710‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏

‏‏محضر مبارک حضرت مستطاب آیت الله‌ العظمی و بنیان گذار انقلاب اسلامی‏‎ ‎‏ایران، جناب آقای خمینی، مدّ ظله العالی، به شرف عرض می رساند:‏

‏‏شخصی از زیدی دکانی را به مدتی اجاره نموده است. اما پس از انقضای مدت‏‎ ‎‏اجاره از تخلیه آن خودداری می کند و مدتی است که بدون اجازه مستأجر در تصرف‏‎ ‎‏دارد و می گوید: «باید سرقفلی بدهی». در غیر این صورت حاضر به تخلیه نیست. آیا‏
‏‎

‎‏جایز است از صاحب دکان سرقفلی بگیرد یا خیر؟ والسلام علیکم‏

‏‏بسمه تعالی، مالک اگر سرقفلی را به مستأجر منتقل نکرده، مستأجر حق‏‎ ‎‏مطالبه سرقفلی ندارد و پس از تمام شدن مدت اجاره مجاز در تصرف در‏‎ ‎‏محل بدون اجازه مالک نیست. ‏

‏‏[سؤال 11658]‏‏ ‏ ‏ 6711‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏در سال 1350 مرحوم پدرمان محلی را بدون اخذ سرقفلی که در سند رسمی قید‏‎ ‎‏گردیده، با اجاره بهای نازل در اختیار بانک رفاه ساری قرار داده است. بعد از انقلاب‏‎ ‎‏اسلامی بانک به علت عدم احتیاج، محل را تخلیه نموده، ولی از تحویل مغازه‏‎ ‎‏خودداری نموده است. لذا از دادگاه تقاضای تحویل محل گردید. بانک مذکور ادعای‏‎ ‎‏دریافت سرقفلی را می نماید. آیا پرداختن سرقفلی در حالی که فقط اجار‏‏ۀ‏‏ ماهیانه‏‎ ‎‏دریافت شده است و از طرفی در سند رسمی کاملاً ذکر گردیده که بانک باید بدون‏‎ ‎‏ادعای سرقفلی محل را به موجر واگذار نماید، از نظر شرع مقدس اسلام چه صورتی‏‎ ‎‏دارد؟ به استحضار می رساند که ورّاث هیچ گونه ممرّ عایدی جهت تأمین زندگی ندارند.‏

‏‏بسمه تعالی، اگر اختیار سرقفلی از مالک به مستأجر داده نشده، مستأجر‏‎ ‎‏حق مطالبۀ سرقفلی ندارد.‏

‏‏[سؤال 11659]‏‏ ‏ ‏ 6712‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مبارک حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، زید عزّه العالی، پس از تقدیم‏‎ ‎‏عرض سلام‏

‏‏شخصی در حدود 25 سال پیش مغازه ای را از شخصی گرفته و در آن زمان،‏‎ ‎‏سرقفلی به طور کلی رواج نبوده و نداده است. فعلاً آن مغازه مبلغی سرقفلی دارد.‏‎ ‎‏مغازه هم خرید و فروش شده و دیگری صاحب آن می باشد. بفرمایید آیا آن آقایی که‏
‏‎

‎‏در مغازه است، شرعاً می تواند ادعای سرقفلی بنماید؟ و اگر مبلغی گرفت در صورت‏‎ ‎‏راضی نبودن صاحب مغازه و تحویل صاحبش داد، در حالی که سرقفلی نداده است،‏‎ ‎‏برای شخص گیرنده این پول چه صورتی دارد؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر از طرف مالک حق سرقفلی به او داده نشده، حق مطالبۀ‏‎ ‎‏سرقفلی ندارد.‏

‏‏[سؤال 11660]‏‏ ‏ ‏ 6713‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 10 / 10 / 1361‏

‏‏محضر مبارک آیت الله‌ العظمی امام خمینی، دامت برکاته‏

‏‏آیا کسی که زمینی را به مدت دو سال اجاره کرده و مدت اجاره سال ها گذشته و‏‎ ‎‏متعهد شده بدون مطالبه سرقفلی محل را تحویل دهد، فعلاً حق مطالبه سرقفلی دارد‏‎ ‎‏یا  خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، به ترتیبی که نوشته اید چنین حقی ندارد.‏

‏‏[سؤال 11661]‏‏ ‏ ‏ 6714‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 30 / 1 / 1361‏

‏‏محضر مبارک حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، مدّ ظله العالی ‏

‏‏پس از تقدیم عرض سلام به شرف عرض عالی می رساند: مالکی مغازه ای را بدون‏‎ ‎‏دریافت دیناری سرقفلی به مستأجری اجاره داده و مستأجر هم در سند قبول نموده که‏‎ ‎‏دیناری بابت سرقفلی نداده و موقع تحویل حق تقاضای سرقفلی ندارد و همچنین‏‎ ‎‏متعهد شده حق واگذاری مورد اجاره را به غیر بدون موافقت کتبی موجر نداشته، اینک‏‎ ‎‏مستأجر به محل دیگری انتقال و می خواهد عین مورد اجاره را بدون رضایت و‏‎ ‎‏موافقت مالک به دیگری واگذار و سرقفلی دریافت دارد آیا حق واگذاری و گرفتن‏‎ ‎‏سرقفلی را به غیر شرعاً دارد یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، در فرض مسأله حق واگذاری به غیر و گرفتن سرقفلی ندارد. ‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 11662]‏‏ ‏ ‏ 6715‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر رهبر کبیر انقلاب اسلامی و امید تمامی مستضعفین جهان، حضرت امام‏‎ ‎‏خمینی‏

‏‏پس از تقدیم عرض سلام و دست بوسی؛ این جانب مغازه ای را از صاحب‏‎ ‎‏سرقفلی آن به ماهی پنج هزار تومان اجاره نمودم و اجار‏‏ۀ‏‏ صاحب ملک را هم از قرار‏‎ ‎‏ماهی یک صد و بیست تومان پرداخت نمایم و تا به حال در حدود دویست هزار‏‎ ‎‏تومان به صاحب سرقفلی پرداخت نموده ام. حال صاحب سرقفلی می خواهد‏‎ ‎‏این جانب را از مغازه بیرون نماید؛ در صورتی که پولی را که این جانب به صاحب‏‎ ‎‏سرقفلی پرداخت نموده ام، طبق فرمود‏‏ۀ‏‏ آن امام بزرگوار در رسال‏‏ۀ‏‏ مبارک خود، پول به‏‎ ‎‏صاحب سرقفلی بابت سرقفلی به حساب می آید و مستأجر اول که پول دریافت‏‎ ‎‏نموده، نمی تواند مستأجر دومی را بیرون نماید.‏

‏‏حال می خواستم نظر مبارک خود را بفرمایید:‏

‏‏1. پولی را که به صاحب سرقفلی پرداخت نموده ام بابت سرقفلی حساب می شود‏‎ ‎‏یا خیر؟‏

‏‏2. آیا مستأجر اولی این جانب را می تواند از مغازه بیرون نماید یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، اجارۀ مزبوره باطل است و متصرف باید رضایت مالک‏‎ ‎‏شرعی را تحصیل کند و مستأجر سابق اگر شرعاً حق سرقفلی داشته، تنها‏‎ ‎‏حق سرقفلی را می تواند مطالبه کند.‏

‏‏[سؤال 11663]‏‏ ‏ ‏ 6716‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 10 / 7 / 1361‏

‏‏ضمن سلام و درود بیکران بر امام امت و شهدای اسلام و روحانیت مبارز و آگاه در‏‎ ‎‏خط اصیل اسلام و امام، تقاضا داریم جواب شرعی مسأله زیر را به طور واضح مرقوم‏
‏‎

‎‏و ارسال فرمایید، تا روح قوانین نجات بخش اسلام برای همه روشن گردد.‏

‏‏آیا اجرای ماد‏‏ۀ‏‏ 19 قانون مالک و مستأجر ـ یعنی گرفتن مبلغی به نام حق کسب و‏‎ ‎‏پیشه هنگام تحویل مغازه یا خان‏‏ۀ‏‏ استیجاری به صاحبش، پس از انقضای مدت‏‎ ‎‏قرارداد، بابت ترقی ملک مذکور، توسط مستأجر از موجر ـ شرعی و جایز می باشد‏‎ ‎‏یا  خیر؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، اگر در ضمن عقد اجاره، شرط گرفتن مبلغی از موجر هنگام‏‎ ‎‏تخلیه شده، عمل به شرط لازم و صحیح است.‏

‏‏[سؤال 11664]‏‏ ‏ ‏ 6717‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏دفتر رهبر کبیر انقلاب حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، زیده عزه العالی‏

‏‏محترماً متمنی است به مسائلی که در زیر نوشته شده جواب مرحمت فرمایید: ‏

‏‏1. شخصی با پرداخت سرقفلی به مالک، دکانی را بدون تعیین مدّت اجاره یا مبلغ‏‎ ‎‏مال الاجاره یا هر دو به عنوان اجاره متصرف است، آیا مالک می تواند بعد از گذشتن‏‎ ‎‏مدّتی از تاریخ تصرّف، محل اجاره را به عنوان عدم صحت اجاره (باطل بودن اجاره)‏‎ ‎‏تخلیه کند یا خیر؟ در صورت محق بودن مالک نسبت به تخلیه محل، سرقفلی‏‎ ‎‏پرداختی متصرف قابل استرداد است یا خیر؟ چنانچه سرقفلی قابل استرداد است به‏‎ ‎‏میزان اولیه باید مسترد شود یا به قیمت روز؟‏

‏‏بسمه تعالی، سرقفلی به قیمت روز قابل استرداد است مگر این که حق‏‎ ‎‏سرقفلی در ضمن عقد اجاره فاسده به مستأجر واگذار شده که در این‏‎ ‎‏صورت سرقفلی هم منتقل به مستأجر نشده.‏

‏‏[سؤال 11665]‏

‏‏2. مستأجر دکانی را با پرداخت سرقفلی و شرط عدم حق واگذاری به غیر، اجاره‏‎ ‎‏کرده، در صورت تخلف از شرط در مدّت و یا بعد از انقضای مدت اجاره، مالک به‏
‏‎

‎‏عنوان تخلف از شرط حقّ تخلیه مورد اجاره را دارد یا خیر؟ در صورت محقّ بودن‏‎ ‎‏مالک، سرقفلی پرداختی مستأجر قابل استرداد است یا خیر؟ و به میزان اولیه قابل‏‎ ‎‏پرداخت است یا به قیمت روز؟‏

‏‏3. مالک، دکانی را با دریافت سرقفلی اجاره داده، پس از انقضای مدت اجاره،‏‎ ‎‏مالک می تواند مستأجر را مجبور به تجدید تنظیم سند اجاره و یا اضافه نمودن اجاره‏‎ ‎‏بنماید یا خیر؟ و در صورت استنکاف مستأجر، مالک حق تخلیه محل را دارد؟ و در‏‎ ‎‏صورت محقّ بودن مالک، سرقفلی پرداختی چه وضعی پیدا می کند؟‏

‏‏بسمه تعالی، 2 و 3، با فرض تخلف شرط، مالک حق فسخ اجاره را دارد و‏‎ ‎‏در صورت انقضای مدت اجاره، مالک حق تخلیه دارد و بدون رضایت‏‎ ‎‏مالک تصرف جایز نیست و حکم سرقفلی در ذیل سؤال اول ذکر شد.‏

‏‏[سؤال 11666]‏

‏‏4. هرگاه مستأجر اجاره خود را با مطالبه مالک نپردازد، مالک می تواند مورد اجاره‏‎ ‎‏را تخلیه نماید؟ در صورتی که سرقفلی پرداخته باشد وضع سرقفلی چه صورتی پیدا‏‎ ‎‏می کند؟‏

‏‏بسمه تعالی، حکم سرقفلی قبلاً معلوم شد و مالک نمی تواند تخلیه نماید و‏‎ ‎‏بر مستأجر واجب است که مال الاجاره را بپردازد.‏

‏‏[سؤال 11667]‏‏ ‏ ‏ 6718‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 8 / 4 / 1361‏

‏‏محضر مقدس حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، رهبر عالی قدر‏

‏‏توقیراً از محضر مقدس عالی جناب موضوع ذیل استفتا می گردد:‏

‏‏قطعه زمینی موقوفه به موجب سند رسمی اجاره گردیده و در اجاره نامه قید شده‏‎ ‎‏که مستأجر حق دارد در زمین مذکور احداث اعیانی و تهیه مسکن نماید. در زمین‏‎ ‎‏مزبور مستأجر شش باب مغازه بنا نموده و اعیانی آن را به ثبت رسانیده و ادار‏‏ۀ‏‏ اوقاف‏
‏‎

‎‏نیز نظارت داشته و از سال 1347 تا کنون مدت 14 سال می باشد از آن اعیانی استفاده‏‎ ‎‏شده و اجاره زمین طبق اجاره نامه به متولی موقوفه پرداخت شده و نیز در اجاره نامه‏‎ ‎‏هم قید گردیده در صورتی که مستأجر نخواهد اعیانی خود را به دیگری واگذار نماید‏‎ ‎‏باید معادل ده درصد از قیمت اعیانی که برابر مقررات متعلق به موقوفه است به اداره‏‎ ‎‏اوقاف بپردازد. بنابر این صدی ده متعلق به ادار‏‏ۀ‏‏ اوقاف و صدی نود متعلق به مستأجر‏‎ ‎‏خواهد بود.‏

‏‏آیا با وجود این که اعیانی به وسیل‏‏ۀ‏‏ مستأجر و با مخارج شخصی مستأجر در زمین‏‎ ‎‏مزبور احداث گردیده و مدت 14 سال هم از اعیانی زمین موقوفه استفاده کرده فعلاً‏‎ ‎‏متولی ادار‏‏ۀ‏‏ اوقاف حق دارد مطالب‏‏ۀ‏‏ سرقفلی مغازه ها را بنماید یا خیر؟‏

‏‏استدعا دارد حکم موضوع را اعلام و ارشاد فرمایند تا مستأجر به تکلیف شرعی‏‎ ‎‏خود عمل نماید. والسلام علی من اتبع الهدی‏

‏‏بسمه تعالی، در فرض سؤال مطالبۀ سرقفلی مورد ندارد، ولی پس از تمام‏‎ ‎‏شدن مدت اجاره، متولی شرعی می تواند هنگام تجدید اجاره، مال الاجاره‏‎ ‎‏را طبق مصلحت وقف بالا ببرد.‏

‏‏[سؤال 11668]‏‏ ‏ ‏ 6719‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 30 / 11 / 1361‏

‏‏بعد از عرض سلام، امیدوارم حال آن جناب خوب بوده و در راه اسلام بتوانید به‏‎ ‎‏خوبی قدم بردارید.‏

‏‏این جانب مدتی است که به دنبال خرید یک باب مغازه هستم و چند روزی هست‏‎ ‎‏که مغازه ای پیدا کردم و صاحب مغازه که چند سال پیش سرقفلی مغازه را به مستأجر‏‎ ‎‏کنونی فروخته و حال، صاحب مغازه می گوید که من به دلیل این که سرقفلی حرام‏‎ ‎‏است مایل نیستم که مستأجر من سرقفلی مغازه را به شما بفروشد. حال به این دلیل‏‎ ‎‏من در هیچ کجای تهران نمی توانم مغازه بخرم، به دلیل این که هم‏‏ۀ‏‏ مغازه های تهران‏
‏‎

‎‏سرقفلی دارد. در ضمن نظر شما بستگی دارد به خرید این مغازه، زیرا صاحب مغازه‏‎ ‎‏می گوید که فتوای امام مهم است و هرچه ایشان بگویند مهم است. حال از محضر‏‎ ‎‏آن جناب خواستارم که ما را راهنمایی کنید. به امید موفقیت لشکریان اسلام‏

‏‏بسمه تعالی، گرفتن سرقفلی از طرف مالک شرعی و یا کسی که مالک به او‏‎ ‎‏حق سرقفلی را واگذار نموده جایز است.‏

‏‏[سؤال 11669]‏‏ ‏ ‏ 6720‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏استفتا از جناب آقای روح الله‌ امام خمینی، سلام علیکم‏

‏‏این جانب مغازه ای را از شخصی در 8 سال قبل سرقفلی کردم و با اجار‏‏ۀ‏‏ ماهی‏‎ ‎‏شصت تومان برای دو سال و هشتاد تومان برای بقی‏‏ۀ‏‏ ایام؛ یعنی برای تمام سال ها بوده.‏‎ ‎‏این شخص پس از مدت حدوداً 4 سال منزل را که ساختمان کرده بود به شخص ثانی‏‎ ‎‏فروخت و به وی گفت که مقدار اجار‏‏ۀ‏‏ دکان 80 تومان است و بایستی به او ـ یعنی‏‎ ‎‏مالک فعلی ـ پرداخت شود و این شخص ثانی قبول کرد. هر ماه اجاره را می گرفت و‏‎ ‎‏رسید می داد.‏

‏‏شخص ثانی ملک را به شخص ثالثی فروخت و با همان شرایط و گفت که مغازه‏‎ ‎‏سرقفلی شده و اجاره اش ماهی 80 تومان است.‏

‏‏شخص ثالث مدتی آن جا بود بعداً ملک را به شخص رابعی فروخت و باز شرایط‏‎ ‎‏را به او گفت که مغازه را بنده سرقفلی کردم و اجاره اش ماهی 80 تومان است. ولی این‏‎ ‎‏شخص بعد از یکی دو ماه شروع به آزار و اذیت ما کرد که شرح آن مفصل است و تا‏‎ ‎‏کنون بنده را به عوامل مختلف به دادگاه و دادسرا و ادار‏‏ۀ‏‏ بهداشت و منزل یکی از‏‎ ‎‏علمای مشهد و شورای محل و پیشنماز محل برده و با آب ریختن، مزاحم کار بنده ـ که‏‎ ‎‏رنگ آمیزی چوب می باشد  ـ می شود. البته چون بنده به شما اعتقاد دارم و تا کنون هم‏‎ ‎‏اعتقادم را ثابت کرده ام و فرزندم را دوبار به جبهه فرستاده ام و هردو بار هم مجروح‏‎ ‎‏برگشته و اکنون با تن مجروح به بنده در کارم کمک می کند تا خرج 6 سر عائله ام را‏
‏‎

‎‏دربیاورم، امیدوارم که هرچه زودتر جواب نام‏‏ۀ‏‏ ما را بدهید و هرچه زودتر ما تکلیف‏‎ ‎‏شرعی خودمان را به طور صحیح انجام بدهیم.‏

‏‏البته بنده در قبل از صدور فرمان شما راجع به دادگستری، در دادگاه محکوم به‏‎ ‎‏خالی کردن محل شدم. ولی سایر مراجع گفتند: چون شما زودتر این محل را خریده اید‏‎ ‎‏حق با شما می باشد و نباید او مزاحم شما شود. والسلام علیکم ‏

‏‏بسمه تعالی، در فرض مرقوم، تصرف مستأجر در مغازه باید با رضایت‏‎ ‎‏مالک جدید باشد ولی برای تخلیه و تحویل مغازه می تواند به قیمت فعلی‏‎ ‎‏مطالبۀ سرقفلی نماید.‏

‏‏[سؤال 11670]‏‏ ‏ ‏ 6721‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 27 / 1 / 1362‏

‏‏دفتر محترم استفتای امام خمینی، ارواحنا فداه، پس از سلام، استفتا و استعلام‏‎ ‎‏می گردد در این باره که:‏

‏‏صاحب مِلکی در موقع اجاره دادن محل کسب به این جانب مبلغی نیز به عنوان‏‎ ‎‏سرقفلی محل به دلخواه خود دریافت نموده؛ آیا حالا منِ مستأجر حق واگذاری‏‎ ‎‏سرقفلی را دارم یا نه؟ و آیا مالک می تواند ادعا کند از سرقفلی که می گیرید، باید مبلغی‏‎ ‎‏را هم به من بدهید؛ درصورتی که ذکر کردیم سرقفلی محل را قبلاً به ما فروخته است؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر اختیار سرقفلی از طرف مالک به شما داده شده، اختیار‏‎ ‎‏واگذاری آن باشما است و نمی تواند ادعایی داشته باشد.‏

‏‏[سؤال 11671]‏‏ ‏ ‏ 6722‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 31 / 3 / 1362‏

‏‏محضر مبارک سماحة الإمام، آیت الله‌ العظمی الخمینی، دام بقاؤه الشریف، لطفاً‏‎ ‎‏بفرمایید:‏

‏‏در مورد مستأجری که مغازه ای با پرداخت سرقفلی اجاره کرده و بعد از گذشت‏
‏‎

‎‏سال ها موجر می خواهد تخلیه کند، آیا مستأجر همان مبلغ پرداختی را باید بگیرد و‏‎ ‎‏بیشتر حق ندارد؛ در حالی که سرقفلی محل، در حال حاضر خیلی بیشتر می ارزد؟‏

‏‏بسمه تعالی، با فرض این که اختیار سرقفلی از طرف مالک به مستأجر داده‏‎ ‎‏شده، مستأجر حق دارد به قیمت فعلی سرقفلی بگیرد.‏

‏‏[سؤال 11672]‏‏ ‏ ‏ 6723‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏حضور محترم رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران، حضرت آیت الله‌ العظمی جناب‏‎ ‎‏آقای خمینی، دامت برکاته، با کمال احترام؛ استدعا دارد به مسأله شرعیۀ ذیل پاسخ‏‎ ‎‏فرمایید.‏

‏‏مالک یک باب دکان، منافع شش دانگ را به مدت سه سال به اجاره داده و مستأجر‏‎ ‎‏بدین منظور که در مدت اجاره، اجاره بهای کمتری بپردازد، مبلغی به عنوان سرقفلی به‏‎ ‎‏مالک پرداخته؛ با این که مدت سه سال از انقضای مدت اجاره گذشته، مستأجر حاضر‏‎ ‎‏به تجدید اجاره نشده؛ در این صورت تکلیف مالک چیست؟ و آیا می تواند از مستأجر‏‎ ‎‏بخواهد که مورد اجاره را تخلیه و تحویل دهد. والسلام علیکم‏

‏‏بسمه تعالی، مالک حق مطالبۀ تخلیه را دارد؛ ولی با فرض این که سرقفلی‏‎ ‎‏دکان را به مستأجر واگذار کرده، مستأجر حق دارد مطالبۀ سرقفلی نماید.‏

‏‏[سؤال 11673]‏‏ ‏ ‏ 6724‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مبارک حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، رهبر انقلاب اسلامی ایران،‏‎ ‎‏زید عزّه العالی، با تقدیم عرض سلام معروض می دارد:‏

‏‏مالک و یا مالکین یک باب مغازه با دریافت مبلغی به عنوان سرقفلی و تنظیم‏‎ ‎‏اجاره نامه، بدون هیچ قید و شرط عدم واگذاری به غیر، آن را در اختیار مستأجری‏‎ ‎‏می گذارند. مستأجر، حق پرداخت سرقفلی و اجاره را با مبلغی بیشتر از پرداختی خود‏
‏‎

‎‏به دیگری واگذار می نماید. آیا از نظر مبارک، وی با رضایت طرفین مجوّز شرعی‏‎ ‎‏نسبت به دریافت مازاد وجه ـ که واگذار کننده می گیرد ـ دارد یا خیر؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، در فرض سؤال، واگذاردن مستأجر حق سرقفلی خود را به‏‎ ‎‏دیگری به مازاد، مانع ندارد. ولی اجاره دادن دکان به اجرتی بیشتر از‏‎ ‎‏اجرت اول، بدون احداث خصوصیتی در آن، جایز نیست.‏

‏‏[سؤال 11674]‏‏ ‏ ‏ 6725‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ نهم جمادی الاولی 1398 ق‏

‏‏حضرت آیت الله‌ العظمی خمینی، دام ظله العالی‏

‏‏دکانی از مالک آن با دادن سرقفلی به او بدون مدت اجاره نموده ام به مبلغ ماهی‏‎ ‎‏هفتصد و پنجاه تومان و اکنون می گوید یا بایستی اجاره را سه هزار و پانصد تومان کنی‏‎ ‎‏و یا سرقفلی اولیه را بگیری و بروی، در صورتی که سرقفلی ترقی نموده است‏‎ ‎‏خواهشمند است تکلیف شرعی این جانب را بیان فرمایید.‏

‏‏بسمه تعالی، تعیین مبلغ اجارۀ سالانه اگر قبلاً در ضمن عقد صحیح لازم‏‎ ‎‏مقرّر نشده منوط به توافق مالک و مستأجر است و سرقفلی را اگر به وجه‏‎ ‎‏صحیح شرعی از مالک نخریده و مالک نشده است بیش از مبلغی را که به‏‎ ‎‏حساب آن پرداخته استحقاق ندارد و حق سرقفلی در این صورت برای او‏‎ ‎‏ثابت نیست و اجاره نسبت به مدتی که مبلغ مال الاجاره و مدت اجاره یا‏‎ ‎‏یکی از آن دو تعیین نشده بود باطل است و مستأجر اجرت المثل دکان را‏‎ ‎‏در مدتی که متصرّف بوده ضامن است.‏

‏‏[سؤال 11675]‏‏ ‏ ‏ 6726‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مبارک زعیم عالی قدر و رهبر کبیر انقلاب، امام خمینی، دامت برکاته‏

‏‏در مورد این مسأله شرعیه چه می فرمایید؟ شخصی محل کسبی را با لوازم و ابزار‏
‏‎

‎‏کار از شخصی ابتیاع نموده و پس از مدتی محل کار مذکور را با مقداری از اثاث مذکور‏‎ ‎‏به بیع صحیح شرعی به دیگری فروخته، و مدارک بیع هم موجود است؛ آیا این معامله‏‎ ‎‏مطابق با رأی مبارک صحیح است یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، اختیار فروش ملک، با مالک است؛ ولی اگر سرقفلی محل را‏‎ ‎‏به دیگری منتقل ساخته، در صورتی انتقال صحیح است که شرعاً حق‏‎ ‎‏سرقفلی را مالک باشد.‏

‏‏[سؤال 11676]‏‏ ‏ ‏ 6727‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏1. مغازه یا محل کسب که اشخاصی از مالک اجاره می کنند مثلاً به مدت دو سال یا‏‎ ‎‏بیشتر و مالک از آن ها علاوه بر مال الاجاره مبلغی به عنوان سرقفلی می گیرد و آن ها‏‎ ‎‏بدون این که با مالک شرط کنند که بعد از تمام شدن مدت حق داشته باشند به دیگری‏‎ ‎‏اجاره دهند به دیگری اجاره می دهند و مبلغی سرقفلی می گیرند این سرقفلی حلال‏‎ ‎‏است یا خیر؟ و در هر صورت این سرقفلی که از شخص ثالث می گیرند شخص ثالث‏‎ ‎‏بعد از دادن سرقفلی به مستأجر اول خمس آن را باید بدهد یا خیر و بر فرض وجوب‏‎ ‎‏خمس آیا فرقی هست بین این که این شخص ثالث جاهل باشد به این که با توافق مالک‏‎ ‎‏به اصل اجاره باید بعد از تمام شدن مدت محل را باید تخلیه کند و بین این که عالم به‏‎ ‎‏مسأله باشد یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، کسی که حق سرقفلی به نحو شرعی به او منتقل شده می تواند‏‎ ‎‏حق خود را به دیگری در مقابل مبلغی پول واگذار نماید و حق مذکور جزء‏‎ ‎‏سرمایه محسوبست که خمس دارد و فرقی بین علم و جهل خریدار نیست.‏

‏‏2. در صورتی که خود مالک محل را با مدت طولانی اجاره دهد و سرقفلی هم بگیرد ولی مستأجر با‏‎ ‎‏مالک شرط نکند که بعد از تمام شدن مدت، اگر مالک خودش خواست ملک را تحویل بگیرد،‏‎ ‎‏مستأجر  حقّ داشته باشد از مالک سرقفلی بگیرد؛ در این صورت سرقفلی ای که اول به مالک داده‏‎ ‎‏خمس دارد یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، خمس دارد.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 11677]‏‏ ‏ ‏ 6728‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 30 / 10 / 1361‏

‏‏دفتر محترم حضرت امام خمینی، دام بقاؤه، لطفاً به چند سؤال زیر پاسخ فرمایید.‏

‏‏1. مغازه ای را حدود سی سال پیش اجاره نمودیم. این مغازه را از بنیان با اجازۀ‏‎ ‎‏مالک (متولّی موقوفه) خراب نموده و تجدید بنا کردم و اخیراً تجدید اجاره نموده،‏‎ ‎‏حدود شش سال به پایان اجاره باقی می باشد. آیا واگذار نمودن این مغازه با دریافت‏‎ ‎‏سرقفلی مجاز می باشد یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، اختیار با متولی شرعی است و اگر در وقت اجاره، اختیار‏‎ ‎‏سرقفلی به مستأجر داده شده، می تواند سرقفلی بگیرد. ‏

‏‏2. قسمتی از شغل این جانب، فروش روزنام‏‏ۀ‏‏ باطله می باشد، با توجه به این که در جمهوری‏‎ ‎‏اسلامی  حتماً کلم‏‏ۀ‏‏ الله‌ و یا نام امامان علیهم السلام در روزنامه ها نوشته می شود، آیا فروش روزنامه مجوّز دارد‏‎ ‎‏یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، مانع ندارد.‏

‏‏3. سرمایه گذاری در شرکت های خصوصی و یا شرکت های تعاونی، با علم به این که یک یا چند نفر از‏‎ ‎‏سهام داران سهم امام و سادات را نمی پردازند، چه صورت دارد؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر وجوه خود را بپردازد، با اجازۀ حاکم شرع مانع ندارد. ‏

‏‏4. کمیته ای به نام فروش اجناس متروکه در تهران می باشد که اجناس بلا صاحب را که از خارج آمده و‏‎ ‎‏صاحبانشان رجوع نکرده و یا فراری می باشند جمع کرده است. خرید اجناس از این کمیته چه صورت‏‎ ‎‏دارد؟‏

‏‏بسمه تعالی، با احتمال این که روی موازین شرعی فروخته می شود اشکال ندارد.‏

‏‏[سؤال 11678]‏‏ ‏ ‏ 6729‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏دفتر امام خمینی، مدّ ظله العالی‏

‏‏چنانچه متولی موقوفه ای در قسمتی از زمین موقوفه با پول خود مبادرت به‏‎ ‎‏احداث دکان نماید؛ به هنگام واگذاری دکان به شخص غیر آیا سرقفلی که گرفته‏
‏‎

‎‏می شود متعلق به متولی است یا به موقوفه؟‏

‏‏بسمه تعالی، متولّی باید مطابق صلاح وقف آن را واگذار کند و چنانچه‏‎ ‎‏وقف، عرفاً سرقفلی دارد؛ باید به حساب وقف هم سرقفلی بگیرد.‏

‏‏[سؤال 11679]‏‏ ‏ ‏ 6730‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏این جانب چندین مغازه به سرقفلی واگذار کرده ام. موقع فروش، حدود یک پنجم‏‎ ‎‏را قبلاً نقدی دریافت کرده ام و بقیه را به اقساط سه سال الی چهار سال چک یا سفته‏‎ ‎‏ماهانه داده اند و قولنامه کرده ایم و مغازه را تحویل داده ایم و آن ها نیز مشغول داد و‏‎ ‎‏ستد شده اند. حالیه پنج نفر از آقایان از دادن اجاره و اقساط ماهانه سرقفلی خودداری‏‎ ‎‏می نمایند. این جانب هم عرض کرده ام که هرچه داده اید برمی گردانم تا از ملک‏‎ ‎‏این جانب خارج شده و بروید و تا امروز هم هرچه داد و ستد کرده اید، حلال شما‏‎ ‎‏باشد. ولی قبول ندارند و این جانب و شریکم ابداً راضی به سکونت و داد و ستد آقایان‏‎ ‎‏مذکور در ملک خود نمی باشیم. تقاضا دارد تکلیف شرعی بنده و آقایان را مرقوم و‏‎ ‎‏روشن فرمایید.‏

‏‏بسمه تعالی، مالک حق دارد مال الاجاره و بدهی بابت سرقفلی را از‏‎ ‎‏مستأجر مطالبه کند و تا مدت اجاره سر نیامده، حق مطالبه تخلیه محل را‏‎ ‎‏ندارد.‏

‏‏[سؤال 11680]‏‏ ‏ ‏ 6731‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مقدس زعیم عالی قدر شیعه، حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، مدّ ظله‏‎ ‎‏العالی، پس از ابلاغ سلام، موردی پیش آمده است که به عرض امام می رساند:‏

‏‏سرقفلی یک باب مغازه در اختیار این جانب است و در موقع خرید در سند قید‏‎ ‎‏شده است که حق فروش، یعنی واگذاری سرقفلی مغازه به شخص دیگری، با دارند‏‏ۀ‏
‏‎

‎‏سرقفلی است. اکنون بنده این مغازه را می خواهم به شخص دیگری واگذار کنم و در‏‎ ‎‏سند مالکیت باید امضای صاحب ملک نیز باشد. اکنون که برای امضای سند به صاحب‏‎ ‎‏ملک مراجعه می کنیم می گوید که بنده 20% قیمت فروش را از شما مطالبه می کنم تا‏‎ ‎‏سند را امضا کنم. از حضور آن امام بزرگوار تقاضا می کنم که وظیف‏‏ۀ‏‏ شرعی بنده را‏‎ ‎‏دستور فرماید که آیا مالک شرعاً حق چنین ادعایی را دارد یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر متعارف این است که صاحب ملک که اختیار واگذاری را‏‎ ‎‏به مستأجر داده، باید سند را مجاناً امضا کند، حق مطالبه چیزی ندارد.‏

‏‏[سؤال 11681]‏‏ ‏ ‏ 6732‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏دفتر محترم حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، استفتا می شود:‏

‏‏اگر شخصی مغازه را با دادن سرقفلی اجاره نمود و مدت مدیدی در اجار‏‏ۀ‏‎ ‎‏همین  مستأجر می باشد، متمنّی است بیان فرمایید آیا موجر می تواند اجاره را اضافه‏‎ ‎‏نماید؟‏

‏‏بسمه تعالی، پس از پایان عقد اجارۀ اول، در تجدید قرارداد اجاره، تعیین‏‎ ‎‏مال الاجاره موکول به توافق طرفین است.‏

‏‏[سؤال 11682]‏‏ ‏ ‏ 6733‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مقدس حضرت آیت الله‌ العظمی الامام الخمینی، مدّ ظله العالی علی‏‎ ‎‏رؤوس الانام‏

‏‏احتراماً معروض می دارد بر این که در اول سال 1358 جمعی از مؤمنین با همکاری‏‎ ‎‏استاندار و شهردار وقت زمین مرا که از خیریه های فرح بوده است برای بهزیستی اراک‏‎ ‎‏و به صورت مزبل‏‏ۀ‏‏ شهر بیرون آمده بود پاکسازی کرده و اقدام به احداث میدان تره بار‏‎ ‎‏نمودند که از جهاتی به نفع شهروندان تمام شده است و در همان حین اعلام کردند که‏
‏‎

‎‏هر کس می خواهد مغازه های ساخته شده داشته باشد فلان مبلغ پول به حساب این‏‎ ‎‏میدان واریز کند مشروط به شرایط ذیل:‏

‏‏1. این که هر سه سال یک مرتبه هیئت امنای میدان با نظر کارشناس در تجدید‏‎ ‎‏اجاره و اجاره بها تجدید نظر کنند.‏

‏‏2. هیچ مغازه داری حق واگذاری مغازه خود را به غیر ندارد مگر با اجازه‏‎ ‎‏هیأت  امنا.‏

‏‏3. هر موقع مغازه دار نخواست یا نتوانست کسب کند و خواست تخلیه کند و برود‏‎ ‎‏همان پولی را که داده است بگیرد و برود و به چیز دیگری اضافه حق ندارد مگر آن که‏‎ ‎‏برابر مقررات میدان، خود احداث عملی کرده باشد که با نظر هیأت امنا پول آن را‏‎ ‎‏بگیرد و برود. با این که معلوم است پول بدون عمل ساختمان نمی سازد هیأت امنا به‏‎ ‎‏طور رایگان و برای خدا با وجود کمبود آهن و مصالح دیگر فعالیت کردند تا این میدان‏‎ ‎‏به صورت مطلوبی ساخته شد و بازاری به وجود آورد و در اساسنام‏‏ۀ‏‏ میدان هم قید‏‎ ‎‏شده است که از درآمد میدان و اضافه پولی که در صندوق مانده است برای همان‏‎ ‎‏بچه های بی سرپرست که تحت پوشش بهزیستی بوده اند خانه ساخته شود که تحت‏‎ ‎‏شرایطی به آن ها واگذار گردد و وام قرض الحسنه یا کمک به پسران و دختران‏‎ ‎‏بی بضاعت که از ازدواج معمولی هم عاجزند بشود. سوم هر کار خیری که به نظر‏‎ ‎‏هیأت امنا و عالم مورد اطمینان اراک اولی بود بعد از آن ها انجام شود و درصدی هم‏‎ ‎‏صرف تبلیغات و... گردد اینک مغازه داران محترم نظر به وضع بازار خود کرده و ترقّی‏‎ ‎‏سرقفلی را مشاهده کرده اند، می گویند این مغازه ها از پول ما ساخته شده و زمین هم که‏‎ ‎‏مال دولت است. این قدر ارزش اجاره ندارد و زحمات هیأت امنا را نادیده گرفته و‏‎ ‎‏می خواهند مثل همه ما اختیار مغازه با خودشان باشد. نظر مبارک را بیان فرمایید حق‏‎ ‎‏دارند یا نه؟‏

‏‏بسمه تعالی، امر زمین و مغازه های ذکر شده با دولت اسلامی است.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 11683]‏‏ ‏ ‏ 6734‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏پس از عرض سلام تقاضا داریم که به سؤالات ذیل پاسخ عنایت فرمایید:‏

‏‏1. اگر مکان هایی را که وقف مدرسه یا مسجد یا جهات دیگر است در زمانی که‏‎ ‎‏اجار‏‏ۀ‏‏ آن ها مثلاً ماهی سی تومان بوده تصرّف نموده، بعداً اجاره بالا رفته (به طوری که‏‎ ‎‏اگر تخلیه کند متولّی یا حاکم شرع می تواند ماهی سیصد تومان اجاره بگیرد) آیا جایز‏‎ ‎‏است که تخلیه نکند و اجاره کمتر بدهد؟‏

‏‏بسمه تعالی، باید بعد از انقضای مدّت اجاره، محلّ را تخلیه و یا تجدید‏‎ ‎‏اجاره از متولّی شرعی نماید.‏

‏‏[سؤال 11684]‏

‏‏2. در صورت عدم جواز، آیا نسبت به آنچه در زمان طاغوت کمتر داده به متولّی یا‏‎ ‎‏حاکم شرع بدهکار است؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر بدون تجدید اجاره کمتر از اجرة المثل داده ضامن بقیّۀ‏‎ ‎‏اجرة المثل است.‏

‏‏[سؤال 11685]‏

‏‏3. آیا متولّی شرعی یا حاکم شرع می تواند به کمتر از اجرة المثل اجاره بدهد؟‏

‏‏بسمه تعالی، جایز نیست مگر در صورتی که مصلحت وقف در آن باشد.‏

‏‏[سؤال 11686]‏

‏‏4. آیا آنچه در زمان طاغوت بابت اجاره به ادار‏‏ۀ‏‏ اوقاف داده (نه به متولّی شرعی یا‏‎ ‎‏حاکم شرع) اجاره محسوب می شود؟‏

‏‏بسمه تعالی، محسوب نمی شود و باید مال الاجاره را به متولّی شرعی داد.‏

‏‏[سؤال 11687]‏

‏‏5. آیا بر کسی که می داند پدرش مدّت ها از این قانون طاغوتی استفاده کرده (کمتر‏
‏‎

‎‏از اجرة المثل به متولّی شرعی یا حاکم شرع رسانده، یا اصلاً نرسانده) واجب است در‏‎ ‎‏صورتی که از پدر مالی به ارث رسیده جبران کند؟‏

‏‏بسمه تعالی، آنچه از اجرة المثل نپرداخته دین است، و باید از ترکه‏‎ ‎‏پرداخت شود.‏

‏‏[سؤال 11688]‏‏ ‏ ‏ 6735‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 17 / 9 / 1361‏

‏‏تهران، دفتر امام خمینی، ضمن عرض سلام حضور امام امت و بوسیدن دست‏‎ ‎‏ایشان؛ لطفاً در مورد زیر این جانب را راهنمایی فرمایید:‏

‏‏حدود 7 الی 8 سال قبل این جانب از مغازه های گاراژ برادرم یک باب مغازه به طور‏‎ ‎‏شش دانگ به سرقفلی گرفتم. بعد از مدتی با رضایت طرفین، ایجاب نمود که سه‏‎ ‎‏دانگ آن را به بنده واگذار نماید و پس از گذشت مدت زمانی دیگر، ایجاب نمود که‏‎ ‎‏دودانگ آن را به بنده واگذار نماید و این جانب به این امر رضایت دادم و با مشارکت‏‎ ‎‏برادرم و خودم و یک نفر دیگر، بر اساس هر نفر دو دانگ به شغل آزاد و حلال ادامه‏‎ ‎‏دادیم. حدود 6 سال شراکت ما ادامه داشت تا از یکدیگر جدا شدیم و با آن ها تسویه‏‎ ‎‏حساب نمودم.‏

‏‏نظر به این که این جانب از روز اول که مغازه را به طور شش دانگ به سرقفلی گرفته‏‎ ‎‏بودم، تا روزی که از همدیگر جدا شدیم، با برادرم دارای حساب کتابی معاملاتی با‏‎ ‎‏همدیگر بودیم، لذا فکر می کردیم که سرقفلی مغازه را من پرداخت نموده ام و ایشان‏‎ ‎‏دریافت داشته است، لیکن پس از جدایی شراکت متوجه شدیم که این وجه رد و بدل‏‎ ‎‏نگردیده. با توجه به مراتب فوق و این که در خلال مدت شراکت مرتباً کرای‏‏ۀ‏‏ مغازه‏‎ ‎‏پرداخت گردیده، تقاضامند است که فتوای امام را در ذیل همین ورقه درج نماید که‏‎ ‎‏محق به دریافت سرقفلی دو دانگ مغازه مذکور که پس از جدایی در اختیار برادرم‏‎ ‎‏می باشد و ایشان هم یک دانگ آن را پس از جدایی با من، در اختیار شریک خود‏
‏‎

‎‏گذاشته و یک دانگ دیگر را برای خود نگه داشته، می باشم یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر اختیار سرقفلی دکان به شما واگذار شده، می توانید به‏‎ ‎‏تفاوت قیمت سرقفلی سابق و سرقفلی فعلی به او رجوع نمایید.‏

‏‏[سؤال 11689]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 6992‏

‏‏3. شخصی مغازه ای را ده ساله به زید نامی اجاره داده است و طرفین موافقت‏‎ ‎‏نموده اند که سرقفلی آن متعلق به مستأجر باشد، در صورتی که مالک در موقع عقد‏‎ ‎‏قرارداد چیزی جز حق الاجاره نگرفته است و مدت ده سال تمام شده است. فعلاً مالک‏‎ ‎‏ادعای تخلیه نموده و مستأجر از تخلیه امتناع می نماید و اظهار می دارد که باید سرقفلی‏‎ ‎‏مغازه را به من بدهی تا آن را تخلیه نمایم؛ آیا حق گرفتن سرقفلی از مالک را دارد‏‎ ‎‏یا  خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر در ضمن عقد لازم، سرقفلی به مستأجر واگذار شده یا عقد‏‎ ‎‏مبنی بر آن بوده، حق سرقفلی دارد.‏

‏‏[سؤال 11690]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 2248‏

‏‏2. مغازه ای اجاره کردم، بعد از مدتی که هنوز مدت اجاره اوّلی باقی بود، صاحب‏‎ ‎‏مغازه فوت کرد؛ بعد از مدت اجاره از یکی از ورث‏‏ۀ‏‏ صاحب مغازه اجاره کردم یک ساله‏‎ ‎‏و قبل از تمام شدن یک سال، این مغازه را دادم به شخص دیگری و مبلغ پانصد هزار‏‎ ‎‏تومان سرقفلی گرفتم؛ این سرقفلی حلال است یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر حق واگذاری به غیر را داشته اید سرقفلی مذکور حلال‏‎ ‎‏است.‏

‏‏[سؤال 11691]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 799‏

‏‏4. گرفتن سرقفلی از مستأجر خانه یا دکان، شرعی است یا نه؟‏

‏‏بسمه تعالی، گرفتن سرقفلی برای مالک یا کسی که از جانب مالک حق‏‎ ‎‏سرقفلی به او داده شده مانع ندارد.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 11692]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 3511‏

‏‏3. در تحریر الوسیله، جلد 2، مسأله 7 از مسائل سرقفلی چنین آمده است: «لو‏‎ ‎‏شرط علی الموجر فی ضمن العقد أن لا یوجر المحلّ من غیره ویوجره منه سنویاً‏‎ ‎‏بالإجارة المتعارفة فی کلّ سنة فله أخذ مقدار بعنوان السرقفلیة لإسقاط حقّه أو لتخلیة‏‎ ‎‏المحلّ» آیا با این شرط می شود مستأجر را بعد از انقضای مدت اجاره بدون جلب‏‎ ‎‏رضایت از محل کسب بیرون کرد یا به هر حال، جلب رضایت لازم است؛ به اعتبار‏‎ ‎‏شرط و قرارداد در ضمن عقد اجاره که خود عقد لازم است؟ به علاوه که ظاهر امر‏‎ ‎‏انتقال حق السلطنة مالک است به مستأجر. مخصوصاً در مواردی که مستأجر مبلغی را‏‎ ‎‏به عنوان سرقفلی به موجر داده باشد.‏

‏‏بسمه تعالی، شرط مذکور الزام آور است و با رفع امر به حاکم شرع، موجر‏‎ ‎‏را الزام می کند به عمل به آن و با امتناع، حاکم ولایت دارد که محل را با‏‎ ‎‏اجاره به نرخ روز به مستأجر واگذار کند.‏

‏‏[سؤال 11693]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 6686‏

‏‏4. مستأجری حدود بیست و پنج سال با داشتن اجاره نامه در مغازه ای نشسته و در‏‎ ‎‏آن جا کاسبی می نماید و اجاره اش را ماه به ماه پرداخت می نماید؛ حال به صرف این که‏‎ ‎‏مالک می گوید من راضی نیستم و باید مغازه را تخلیه نمایی، آیا در اسلام حکمی یا‏‎ ‎‏قانونی نسبت به مستأجر بیان شده یا نه؟‏

‏‏بسمه تعالی، بعد از تمام شدن مدت اجاره، مالک می تواند از مستأجر‏‎ ‎‏مطالبۀ تخلیه نماید.‏

‏‏[سؤال 11694]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 4229‏

‏‏4. چند مغازه خریداری شده است که به زمین مسجد اضافه شود. آیا مستأجرین‏‎ ‎‏برای تخلیه مغازه ها حق مطالبه وجهی (بابت حق پیشه یا سرقفلی) دارند؟ با توجه به‏‎ ‎‏این که با مالک قبلی قراردادی در این خصوص نداشته اند. ‏

‏‏بسمه تعالی، در فرض مسأله حق سرقفلی ندارند.‏