نظریۀ سیاست و حکومت امام خمینی(س)

‏‏ ‏

‏‏ نظریۀ سیاست و حکومت امام خمینی(س)‏

‏‏ خورشید احمد گیلانی‏‎[1]‎

‏‏ ‏

‏‏با وجود اینکه 21 سال از انقلاب اسلامی ایران در فوریه 1979 می گذرد،‏‎ ‎‏هنوز هم توجه، جذابیت و تجزیه و تحلیل منطقه ای و بین المللی و‏‎ ‎‏خبرهای جدید و جالب توجه خبرگزاریها، انقلاب ایران است، و مفهوم‏‎ ‎‏این مطلب این است که این انقلاب، یک انقلاب موقت و پدید آورندۀ‏‎ ‎‏پاره ای از مقررات و قوانین در کشور نیست، بلکه این انقلاب اندیشه ای‏‎ ‎‏بود که اثرات آن متوجه ملتهای اقصیٰ نقاط جهان شد؛ و امروز ما شاهد‏‎ ‎‏این تأثیرات انقلاب در جهان می باشیم. انقلاب ایران یک تجربۀ‏‎ ‎‏اجتماعی ـ سیاسی و اصولی نوین است که جنبه ها و دیدگاههای جدیدی‏‎ ‎‏را مورد بررسی قرار داده است.‏

‏‏     سرنگون ساختن نظام سلطنتی قدرتمند و با حاکمیتی طولانی، و از‏‎ ‎‏بین بردن پایگاه مؤثر امریکا در منطقه کار ساده ای نیست. برقراری نظام‏‎ ‎‏جمهوری اسلامی در یک کشور با نظام سلطنتی، قطعاً یک واقعه و‏‎ ‎‏شاهکار بسیار بزرگ است و تغییر کلی نظام سیاسی ـ اجتماعی ایران به‏‎ ‎
‏

‎

جمهوری اسلامی یک پیشرفت بسیار مهمی به حساب می آید. این‏‎ ‎‏انقلاب بی شک نتیجۀ بصیرت عملی و پختگی فکری و سیاسی و‏‎ ‎‏استقلال اندیشه ای و فکری امام خمینی(س) است.‏

‏‏     دو مفهوم شخصیت و اندیشه، لازم و ملزوم یکدیگرند که اگر نظریه و‏‎ ‎‏اندیشه، توانا و مؤثر باشد، اما شخصیت، غیرعلمی و ضعیف باشد در‏‎ ‎‏کالبد عمل نمی گنجد؛ و عکس آن اگر شخصیت بسیار مؤثر و با نفوذ باشد‏‎ ‎‏اما فاقد ایده، استقلال فکری و نیز فاقد تدبّر لازم باشد، نمی تواند به‏‎ ‎‏اهداف خود جامۀ عمل بپوشاند و با گذشت زمان اعتبار خود را از دست‏‎ ‎‏داده و در یک شخصیت طوفانی جدید گم می شود. اما اگر در جایی یک‏‎ ‎‏شخصیت توانا و افکار و اندیشه های نوین به هم بپیوندند، همان مرکز به‏‎ ‎‏یک انقلاب تبدیل می شود. نظریۀ سیاست و حکومت امام خمینی(س)‏‎ ‎‏بر اساس سه رکن به وجود آمد؛ و انقلاب نیز بر این سه رکن استوار گردید.‏‎ ‎‏این سه رکن عبارتند از: اسلام، نظام شورایی و مبارزه با استعمار. سایر‏‎ ‎‏ویژگیهای این انقلاب ایجاد تغییرات و اصلاحات در قوانین و مقررات و‏‎ ‎‏روشهاست. جوهرۀ اصلی انقلاب ایران را همین سه اصل فوق تشکیل‏‎ ‎‏می دهند. ایران پیش از انقلاب صاحب اندیشۀ جاهلیت بود، یعنی‏‎ ‎‏حکومت فردی، شخصی، امتیاز نسلی و قومی و غیره...‏

‏‏     نظام حکومتی ایران قبل از انقلاب بر اساس قدرت و زور بود، و مردم‏‎ ‎‏در آن فاقد قدرت و جایگاه بودند؛ و شاه فاقد استقلال فکری، اخلاقی‏‎ ‎‏بود، چرا که با تأیید و حمایت استعمار جهانی به حکومت رسیده بود و‏‎ ‎‏حکومت عملاً تحت سلطۀ استکبار جهانی بود و شخص شاه باجگذار‏‎ ‎‏امریکا و عامل استعمار و حافظ منافع استکبار و استعمار منطقه ای و‏‎ ‎‏جهانی بود. امام خمینی(س) بر اساس سه اصل مذکور، حکومت‏‎ ‎

‏‎

سلطنتی را ریشه کن نمود؛ و نظام جمهوری اسلامی را جایگزین آن‏‎ ‎‏ساخت. امام خمینی(س) اسلام را به جای مذهب ثواب، به عنوان‏‎ ‎‏ایدئولوژی انقلاب در ذهن مردم روشن ساخت و در جامعه به جای‏‎ ‎‏جاهلیت و تعصب گرایی، عزت و شرافت اسلامی را حاکم ساخت.‏

‏‏     دینی که امام خمینی(س) آن را در ایران احیا کرد، دینی است که همراه‏‎ ‎‏با عبادات، به سیاست نیز اهتمام کامل می ورزد که برای تشکیل حکومت،‏‎ ‎‏قدرت اصولی و قانونی به آن می بخشد. این جهاد فکری امام خمینی(س)‏‎ ‎‏یک جهاد معمولی نیست. در تمام اروپا و امریکا، مذهب جدای از زندگی‏‎ ‎‏و مسائل اجتماعی است و به آن اهمیتی نمی دهند. در این کشورها،‏‎ ‎‏مذهب فقط به پاره ای از رسوم شخصی و عبادی منتهی می گردد، و در‏‎ ‎‏کشورهای اسلامی نیز این اندیشۀ غربی رخنه یافته است. چرا که‏‎ ‎‏استعمارگران با ایجاد حکومتهای دیکتاتوری در کشورهای اسلامی و‏‎ ‎‏نفوذ اندیشه های خود قصد جداسازی اسلام از سیاست را دارند. امام‏‎ ‎‏خمینی(س) اسلام را از محدودیت، یعنی از منحصر بودن به مسجد و‏‎ ‎‏مکتب و عبادتگاهها و از حالت انزوا، خارج ساختند و به آن سیاست و‏‎ ‎‏حکومت بخشیدند؛ و به فعالیتهای سیاسی و فرهنگی رونق تازه ای‏‎ ‎‏بخشیدند. این شاهکار بزرگ امام خمینی(س) همانند گذشتن از روی پل‏‎ ‎‏صراط است. اگر ما صاحب رهبری با اندیشۀ صحیح، خردمند و با هدف‏‎ ‎‏روشن باشیم، صلاحیت و لیاقت کامل جهت طی نمودن این مسیر را با‏‎ ‎‏احتیاط و سلامتی داریم؛ و اگر راهنما دلسوز و صاحب اندیشۀ متعالی‏‎ ‎‏باشد، هیچ گاه دچار تزلزل نخواهد شد. بلکه با پیمودن راههای سخت و‏‎ ‎‏دشوار با متانت و وقار، مردم را به سر منزل مقصود هدایت می نماید. امام‏‎ ‎‏خمینی(س) به واسطۀ تعالیم اسلام، در برابر شرق و غرب هیچ گونه‏‎ ‎

‏‎

احساس نیاز، ضعف و واهمه ای را از خود نشان ندادند. بلکه با یقین و‏‎ ‎‏اعتماد کامل اقتدار حکومت سیاسی اسلام را بر جهانیان آشکار ساختند.‏‎ ‎‏زمانی که بعضی از گروههای مذهبی گفتند که: حضرت ولی عصر«عج» با‏‎ ‎‏ظهور خود حکومت اسلامی را تشکیل خواهند داد، امام خمینی(س) در‏‎ ‎‏پاسخ آنها فرمودند: اگر برای دو رکعت نماز، وجود امام ضروری است تا‏‎ ‎‏جماعت اسلامی برقرار شود، پس چگونه تأسیس حکومت اسلامی را به‏‎ ‎‏تعویق می اندازید؟ بیشتر از امامت دو رکعت نماز، امامت و رهبری‏‎ ‎‏حکومت اسلامی ضروری و لازم است. وقتی که از طرف شاه، ژنرال‏‎ ‎‏پاکروان (رئیس ساواک) به خدمت امام خمینی(س) آمد و اظهار داشت که‏‎ ‎‏محمدرضا شاه نیز شیعه است، شما چرا خلاف ایشان عمل می کنید، شما‏‎ ‎‏با ایشان همکاری کنید. امام خمینی(س) در پاسخ ایشان فرمودند: «شیعه‏‎ ‎‏باشد یا سنی، حق حاکمیت و پادشاهی ندارد. نظام سلطنتی و پادشاهی‏‎ ‎‏منافی روح اسلامی است. شیعه بودن شخص شاه را رها کن، من مرجع‏‎ ‎‏تقلید هستم و من شاه نیستم، بلکه شاه باید از من تقلید کند». ژنرال‏‎ ‎‏پاکروان گفت: سیاست امری نجس است و شما شخصیتی مقدس‏‎ ‎‏می باشید، و شما چه ضرورتی دارد که خود را در این لجن آلوده سازید؟‏‎ ‎‏امام در پاسخ فرمودند: اگر کسی لجن و نجاست را در خانه ای بیندازد،‏‎ ‎‏صاحب آن خانه، نباید خانه را رها کند بلکه باید آن نجاست را از بین‏‎ ‎‏ببرد، من هم همین عمل را دارم انجام می دهم. زمانی که از طرف امریکا‏‎ ‎‏پیغام فرستاده شد که «شما شیعه می باشید در حالی که مردم سایر‏‎ ‎‏کشورهای اسلامی سنی هستند و آنها حکومت و رهبری شما را نخواهند‏‎ ‎‏پذیرفت»، ایشان در جواب فرمودند: «این اختلاف شیعه و سنی از‏‎ ‎‏توطئه های قدرتهای طاغوتی و استعماری است. اگر یک حکومت‏‎ ‎

‏‎

اسلامی تشکیل شود، فرقه گرایی وجود نخواهد داشت، بلکه وحدت و‏‎ ‎‏همبستگی به وجود خواهد آمد و مسائل جهان اسلام با حاکمیت دین‏‎ ‎‏اسلام حل خواهد شد». هنگامی که در ایران انقلاب پیروز شد، امام‏‎ ‎‏خمینی(س) جهت تشکیل حکومت اسلامی بی درنگ به نظر مردم رجوع‏‎ ‎‏کردند، چرا که ایشان نه تنها معتقد به نظام شورایی و سیاست شورایی‏‎ ‎‏بودند، بلکه خود این اندیشه را به وجود آوردند. ایشان پیش از انجام هر‏‎ ‎‏گونه اقدامی برگزاری رفراندوم عمومی را اعلام کردند؛ و در کشور، نظام‏‎ ‎‏جمهوری سکولار یا جمهوری اسلامی را به رأی گذاشتند که 98 درصد‏‎ ‎‏مردم به جمهوری اسلامی رأی مثبت دادند، و بدین ترتیب در ایران نظام‏‎ ‎‏سلطنتی سرنگون شد و نظام جمهوری اسلامی تأسیس گردید. در ایران‏‎ ‎‏بعد از انقلاب به هنگام جنگ و بعد از اتمام جنگ نیز پیوسته انتخابات‏‎ ‎‏برگزار شده است، در حالی که جنگ بین ایران و عراق به طول انجامید، در‏‎ ‎‏کشور، ترور و انفجارهای متعددی به وقوع پیوست و اعضای مجلس به‏‎ ‎‏همراه رئیس جمهور و نخست وزیر (محمدعلی رجائی، جواد باهنر) در‏‎ ‎‏جریان بمبگذاری به شهادت رسیدند، اما انتخابات یعنی نظرخواهی از‏‎ ‎‏مردم، هیچ گاه به تعویق نیفتاد. در آن وضعیت بحرانی وقوع انقلاب، بهانۀ‏‎ ‎‏بسیار محکمی جهت به تعویق انداختن امر انتخابات وجود داشت، اما‏‎ ‎‏امام خمینی(س) هیچ در امر انتخابات از مشورت و رأی مردم دریغ‏‎ ‎‏نورزیدند، و با اجرای امر انتخابات اعتماد مستحکم خود در میان مردم را‏‎ ‎‏به دست آورد. ایشان فقط در حد شعار معتقد به منشأ قدرت مردم‏‎ ‎‏نبودند، بلکه عملاً معتقد بودند که نظرخواهی اجتماعی و عمومی از‏‎ ‎‏مردم، هیچ گاه اشتباه نخواهد بود و انتخابات در هر دوره به طور واضح و‏‎ ‎‏آزادانه و بدون هیچ گونه تبعیضی برگزار شده است؛ و رئیس جمهور، و یا‏‎ ‎

‏‎

نمایندگان مجلس به روشی دیگر (خارج از رأی مردم) انتخاب نمی شوند.‏‎ ‎‏همین امر روح شورائیت و اهمیت شورا و حرمت رأی عامۀ مردم است که‏‎ ‎‏در هر دوره از انتخابات رعایت شده است. مسألۀ بسیار مهم این بود که‏‎ ‎‏امام خمینی(س) بر اساس ایدۀ صحیحی، نظام جمهوری اسلامی را‏‎ ‎‏برقرار ساختند، چرا که ایشان در میان مردم از احترام، تقدیس و اعتماد‏‎ ‎‏برخوردار بودند و اگر می خواستند می توانستند برای نزدیکان و فرزندان‏‎ ‎‏خود مقام و منصبی را اختصاص دهند؛ ولی ایشان با وقار و متانت هر‏‎ ‎‏درخواست و پیشنهاد منصب برای فرزند خود را نپذیرفتند تا مردم به‏‎ ‎‏انقلاب بدبین نشوند و به حرمت رأی مردم لطمه ای وارد نشود. در زمان‏‎ ‎‏رهبری امام خمینی(س) پیشنهاد نخست وزیری سید احمد خمینی مطرح‏‎ ‎‏شد که مجلس و رئیس جمهور نیز آن را پذیرفتند، اما امام به عنوان‏‎ ‎‏ولی فقیه این درخواست را به طور یکجانبه رد کردند. رکن سوم و مهم‏‎ ‎‏نظریۀ سیاست و حکومت امام خمینی(س)، استعمارستیزی و انزجار از‏‎ ‎‏استعمارگری بود. در آن هنگام که انقلاب ایران به وقوع پیوست جهان دو‏‎ ‎‏قطبی بود، یعنی دو ابرقدرت، یکی امریکا و دیگری روسیه بود. در آن‏‎ ‎‏زمان هر گونه تغییر و تحول در جهان مطابق میل این دو ابرقدرت صورت‏‎ ‎‏می گرفت؛ و جنبشهای انقلابی و مردم انقلابی همین را درک می کردند که‏‎ ‎‏بیشتر از شعار مرگ بر امریکا اقدامی عملی انجام ندهند، و جیره خوار‏‎ ‎‏استعمار دیگر یعنی روسیه می شدند، و این مفهوم کلی انقلاب و‏‎ ‎‏انقلاب خواهی بود. اما امام خمینی(س) در هر دو مرحلۀ شروع انقلاب،‏‎ ‎‏و بعد از آن در عین حالی که امریکا را شیطان بزرگ می نامیدند، روس را‏‎ ‎‏شیطان کبیر لقب می دادند؛ و شعار مرگ بر امریکا و مرگ بر شوروی در‏‎ ‎‏ایران در یک وقت به گوش می رسید. وقتی که روسیه با مداخلۀ آشکار‏‎ ‎

‏‎

خود کشور افغانستان را مورد تجاوز قرار داد؛ و امام خمینی(س) با این‏‎ ‎‏تجاوز روسیه مخالفت آشکار ورزیدند، و صدها هزار آوارۀ افغانی را در‏‎ ‎‏ایران پناه دادند، مصلحت منطقه ای، اقتضا می کرد که با امریکا قطع رابطه‏‎ ‎‏کرده و با روسیه همکاری کنند؛ ولی نظریۀ سیاست و حکومت امام‏‎ ‎‏خمینی(س) منافی این عمل بود؛ چرا که نظریۀ سیاست و حکومت‏‎ ‎‏اسلامی هیچ گاه به خاطر مصلحت و یا سازشی دچار آلودگی نمی شود و‏‎ ‎‏اصول مقدس آن واضح و روشن می باشد، و این اندیشه بر شیوۀ حکومت‏‎ ‎‏ایران در حال حاضر نیز به طور کامل جاری است. در جهان اسلام، ایران‏‎ ‎‏تنها کشوری است که می تواند ادعا کند که در تصمیم گیریهای سیاسی‏‎ ‎‏خود و نیز در ادارۀ امور کشور خود مستقل و خودمختار است. حکومت‏‎ ‎‏جمهوری اسلامی و استقلال مطابق شأن این کشور است و همراه با این‏‎ ‎‏منزلت و جایگاه، سرافراز و با جد و جهد به سوی سرمنزل مقصود در‏‎ ‎‏حال حرکت است.‏

‏
‏‎

‏‎ ‎

‏‎

• )) نویسندۀ مشهور و انقلابی پاکستان، مؤلف چندین جلد کتاب و صدها مقالۀ ارزشمند، بنیانگذار روزنامۀ در تسخیر، و جنبش «احیای ملت».