14 - 4 - مقامات و مدارج انسان

‏‎ ‎

‏‏14 - 4 -  مقامات و مدارج انسان‏

‏‏بدان که چنان چه از برای انسان مقامات و مدارجی است که به اعتباری او را دارای دو مقام دانند: یکی مقام دنیا و شهادت؛ و دیگر مقام آخرت و غیب؛ که یکی ظلّ رحمن و دیگر ظلّ رحیم است. و به حسب این اعتبار در ‏‏ظلّ‏‏ و ‏‏مربوبْ‏‏ ‏‏جمیع اسماء ذی ظلّ‏‏، و ربّ در حیطه دو اسم «‏‏رحمن‏‏» و «‏‏رحیم‏‏» واقع است؛ چنان چه جمع فرموده در آیه شریفه: ‏‏بِسْمِ الله الرَّحْمنِ الرَّحیم‏‏. و عرفا گویند: «‏‏ظَهَرَ الوُجُودُ بسم الله الرَّحمن الرَّحیم‏‏».‏‎[1]‎‏ و این دو مقام در انسان کامل از ظهور مشیت مطلقه از مکامن غیب احدی تا مُقبض هیولی یا مقبض ارض سابع، که حجاب انسانیت است، به طریقه عرفای شامخین  -  و این یکی از دو قوس وجود است  -  و از مقبض تراکم فیض تا منتهی النهایه غیب مشیت و اطلاق وجود  -  و این قوس دوم است  -  می باشد. پس انسان کامل ‏

‎

‏‏به حسب این دو مقام، یعنی مقام شهادت و ظهور به رحمانیت و مقام غیب و ظهور به رحیمیت، تمام دائره وجود است: ‏‎)‎‏ثمّ دنی فتدلّی فکان قاب قوسین أو أدنی‏‎(‎‏.‏‎[2]‎‏ و یکی از این دو حقیقت لیله القدر و سرّ آن است؛ چه که شمس حقیقت در حجاب تعینات است. و دیگر حقیقت یوم القیمه است؛ چه که بروز و طلوع آن است از حجاب آنها. و این، شبانه روز الوهی است.‏

‏‏و به اعتباری دارای سه مقام است: یکی مقام ملک و دنیا، دوم مقام برزخ، سوم مقام عقل و آخرت. ودر انسان کامل این سه مقام یکی مقام تعینات مظاهر است، و یکی مقام مشیت مطلقه، که برزخ البرازخ است و به اعتباری مقام عما است، و یکی مقام احدیت جمع اسماء است. و در آیه شریفه بسم الله اشاره به این سه مقام تواند بود: الله، که مقام احدیت جمع است و اسم که مقام برزخیت کبری است، و تعینات رحمانی و رحیمی مشیت.‏

‏‏و به اعتباری دارای چهار مقام است: ملک و ملکوت و جبروت و لاهوت.‏

‏‏و به اعتباری دارای پنج مقام است: شهادت مطلقه، و غیب مطلق، و شهادت مضافه، و غیب مضاف، و مقام کون جامع، مطابق حضرات خمس متداول در لسان عرفا.‏

‏‏و به اعتباری دارای هفت مقام، معروف به هفت شهر عشق و هفت اقلیم وجود، در السنه عرفا است.‏

‏‏و به اعتباری تفصیلی دارای صد منزل یا هزار منزل است، که تفصیل آن از حوصله این مختصر خارج است.‏‎[3]‎

‏‎ ‎

‏‎

• . «هستی با اسم خداوند رحمان رحیم پدیدار گشت». این کلام از محیی الدّین عربی در کتاب فتوحات می باشد. الفتوحات المکّیّه، ج 1، ص 102.
• . «سپس (پیامبر) نزدیک شد و نزدیک تر شد. پس (فاصله او با خدا به مقدار فاصله) دو کمان یا نزدیک تر بود»؛ نجم (53)، آیه 8 .
• . سرّ الصلوه، ص 4 ـ 3.