تنها کسی که مخالف ادامه جنگ بود، امام بودند
28 / 8 / 92- حجت الاسلام و المسلمین علی اکبر محتشمی پور از نزدیک ترین یاران امام خمینی(س) و وزیر کشور دولت دفاع مقدس است. قطعا در بازخوانی بخش بزرگی از تاریخ انقلاب اسلامی، خاطرات او بسیار خواندنی و قابل تامل خواهد بود. تاریخ شفاهی اما زمانی عمیق تر و نزدیک به حقیقت می شود که با متن ماندگار تاریخ انقلاب اسلامی یعنی صحیفه امام، پیوند داشته باشد. پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران، با توجه به ضرورت این امر مهم، در نظر دارد با حضور مبارزان و یاران انقلاب و امام، ضمن صحیفه خوانی، به بررسی رویدادهای مختلف تاریخ انقلاب بپردازد. آنچه در پی می آید، نخستین برگ از این تلاش جدید جماران است که به تبیین خاطرات حجت الاسلام و المسلمین علی اکبر محتشمی پور اختصاص دارد. گفتگو با این مبارز جسور دوره های مختلف نهضت امام خمینی، در محل سایت جماران و در فضایی دوستانه صورت گرفت. او در این گفتگو از مقدس مآب ها تا نهضت آزادی سخن گفت. در جایی از گفتگو، به کتاب خاطرات محمدجواد ظریف اشاره کرد و به نقد آن بخش از خاطرات ظریف که در ارتباط با وی است، پرداخت.
حضورج. 86صفحه 245
جماران: همان طور که می دانید، حضرت امام در چند سال پایانی عمرشان چندین نامه و پیام مهم دارند که منشور برادری، منشور روحانیت و نامه نگاری با برخی از شخصیت های سیاسی و مذهبی آن دوره زمانی از جمله آن ها است. در تمامی این نامه ها چند موضوع متفاوت ولی با یک نگاه مشترک و واحد به چشم می خورد از جمله آن هشدار نسبت به وجود مقدس مآبان، تأکید بر وجود سلایق مختلف فقهی-سیاسی به عنوان یک امر لازم و پسندیده در صحنه های اجتماعی کشور و... است. به نظر جنابعالی، هدف و مقصود حضرت امام در آن برهه از طرح این مسائل چه بود و چه زمینه های تاریخی و اجتماعی و فرهنگی در این ارتباط متصور است؟
حجت الاسلام و المسلمین محتشمی پور: داستان این مباحث که مطرح کردید و امام در اواخر عمر شریف شان مطرح کردند، ریشه در یک زمانی طولانی بعد از انقلاب دارد. البته بعضی از موضع گیری های امام مربوط به سال های پایانی عمرشان نمی شود و در نجف هم بحث متحجرین و مقدس نماها را در اعلامیه ها و بیانات متعدد مطرح کرده بودند و لذا مربوط به اواخر عمر امام نمی شود. البته ایشان در اواخر عمر با سلسله مسائلی با حساسیت برخورد کردند.
اما در خصوص مواردی که شما اشاره کردید در ارتباط با نامه نگاری با شخصیت های سیاسی و مذهبی به عنوان مثال به سوابقی که در ارتباط با دو مورد از این نامه ها است مطرح می کنم مثلا نامه به آقایان محمدعلی انصاری و ناطق نوری که در ماه های پایانی عمر پربرکت امام نگارش یافته، باید سابقه ای را ذکر کنم. قبل از انتخابات دوره سوم مجلس شورای اسلامی، امام مسئله اسلام آمریکایی و اسلام ناب محمدی را در یک سلسله سخنرانی ها و بیانیه ها مطرح کردند و توضیح دادند که اسلام ناب محمدی(ص) که مورد نظر ایشان و انقلاب است چه شاخصه هایی دارد؛ اسلام محرومین، اسلام پابرهنگان، اسلام مظلومین و... . ایشان شاخصه های اسلام آمریکایی را هم مطرح کردند که از جمله آن «اسلام مرفهین بی درد» و کسانی بود که فراری از جبهه و جهاد هستند. این سخنان باعث شد که در جامعه و میان گروه های مختلف بحث شود که منظور امام چه کسانی هستند و چه جریاناتی در داخل کشور وجود دارند که این شاخصه ها به آن ها انطباق پیدا می کند که اوج آن در دوران تبلیغات انتخابات مجلس سوم بود؛ بعضی جریانات
حضورج. 86صفحه 246
یکدیگر را متهم می کردند که گروه دیگر با شاخصه های اسلام آمریکایی شاخص هستند و طرفدار ثروتمندان، زالوصفتان و مرفهان بی درد هستند یا حتی خودشان طرفدار مرفهمین بی درد هستند یا فراری از جبهه ها هستند. بر این اساس برخی شخصیتهای برجسته این جناح که مورد اتهام قرار گرفته بود خدمت امام رسیدند و گفتند شما که این بحث ها را مطرح کرده اید، در خارج این گونه تلقی شده که ما مدنظر شما هستیم. امام فرمودند نه! نظر من شما نبودید و این گونه نبود که منظور من شخص خاصی باشد.
آن انتخابات گذشت و جریان مذکور رأی نیاورد و اکثریت نمایندگان مجلس سوم نیروهایی بودند که موسوم به «خط امام» بودند. حتی مسئله تا آنجا پیش رفت که شخصیت های برجسته ای چون آیت الله یزدی عضو جامعه مدرسین و از چهره های سرشناس کشور در تهران رأی نیاورد و انتخاب نشد. این در شرایطی بود که آقای یزدی قبل از آن، در خراسان هم به عنوان کاندیدای خبرگان رهبری ثبت نام کرده بود و در آنجا هم رأی نیاورد که این خیلی معنادار بود و یک ضربه سخت به یک جریان درون نظام بود. بعد از ناکامی آن جناح و یک چهره کلیدی آن، امام آیت الله یزدی را به عنوان عضو فقهای شورای نگهبان منصوب کردند و این امر درون جریانات سیاسی انقلاب، به معنای بازسازی و احیای جریانی بود که عملا درون جامعه وجهه، پرستیژ و حیثیت خود را از دست داده بود؛ امام اینها را احیا کرد و با این اقدام می خواست بگوید که منظور من از اسلام آمریکایی این جریان فکری نیست و هر دو جریان درون نظام بوده، اختلافات آن ها درون خانوادگی است و هر دو علاقمند به نظام، انقلاب و اسلام هستند، اما هرکدام با روش خاص خودشان و هدف هر دو هم بقاء و ثبات انقلاب و جمهوری اسلامی است.
من می خواهم بگویم این مسائل در چارچوب گفتمان و بیانیه، در پایان عمر امام بوده، اما امام از ابتدا به گونه ای اقدام کردند و این بازسازی را انجام دادند و با روش «کونوا دعاه الناس بغیر ألسنتکم» عملا این کار را انجام دادند. پس تاریخ این مسئله به قبل از انتخابات مجلس سوم برمی گردد. اما در مورد نامه امام به آقای مجید انصاری و پاسخی که امام به آن دادند؛ آقای مجید انصاری در آن نامه گفته است که:
حضورج. 86صفحه 247
بسمه تعالی. محضر مبارک رهبر کبیر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران حضرت آیت الله العظمی امام خمینی- مد ظله العالی
با ابلاغ سلام و ابراز ارادت، از آنجا که یکی از نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی- ایّده الله تعالی- در مخالفت با حجت الاسلام و المسلمین آقای محتشمی وزیر محترم کشور مطالبی ایراد فرموده اند، از آن جمله «نقل معنا» اینکه مقصود حضرت عالی در نامه خود به هیأت وزیران که هر وزیری باید در محدوده اختیارات خود اقدام نماید، جناب آقای محتشمی بوده است، برای جمعی از نمایندگان محترم و حقیر این سؤال پیش آمده است که اگر امر بدین گونه بوده است ما تکلیف خود را بدانیم. و الامر إلیکم- نماینده زرند کرمان.
20 / 6 / 1367- مجید انصاری کرمانی
بسمه تعالی . جناب حجت الاسلام آقای محتشمی- ایّده الله تعالی- از دوستان قدیمی من و فردی متدین، متعهد و مبارز است که با هوش سیاسی ای که دارد همیشه خدمت گزاری خوب برای اسلام و ایران بوده است. مقصود من از نامه به هیأت وزیران آقای محتشمی نیست. ان شاء الله آقایان در مسائلی که می خواهند به کسی نسبت دهند، دقت کافی نمایند و جهات شرعی را نیز مراعات نمایند. 20شهریور67
روح الله الموسوی الخمینی ( صحیفه امام، ج 21، ص: 130)
نقطه آغاز آن نامه ها این بود که در تاریخ 22 خرداد ماه امام به آقای نخست وزیر و وزرا نامه ای نوشتند و این چنین فرمودند:
«بسم الله الرحمن الرحیم. جناب آقای نخست وزیر، آقایان وزرا ـ ایّدهم الله تعالی.
مسئله ای را که لازم دیدم تذکر دهم این است که قوام نظام اسلامی ایران بر اتحاد در روش و حرکت در کُلیّتِ سیاستِ مورد قبولِ اسلام است. همگی باید سعی کنیم هر حرکتی، اعم از سیاسی، نظامی، اقتصادی و اجتماعی، که انجام می دهیم به آن کلیت صدمه نزند. ترسیم کلیت متّخذ از اصول اساسی قوانین اسلامی است که هدایت فرد و جامعه را بر عهده دارد. هر مسئولی و هر متعهدِ به نظامی باید سعی کند برای پیشبرد نظام در چارچوب محدودۀ وظایفش عمل کند؛
حضورج. 86صفحه 248
که در غیر این صورت، احتمال پاشیدگی نظام جدی است. لذا اگر هر وزیری دخالت در کار وزیر دیگر نماید، که حتی دخالت او باعث رشد کار گردد، مورد قبول نیست؛ چرا که خروج از چارچوب اختیارات ضررش بسیار بیشتر از رشد کار در نقطه ای دیگر است. روشن است که مشورت، هماهنگی و همکاری مورد بحث نیست.
اینجانب گاهی به موضع گیری های وزرا و نمایندگان در خارج از محدودۀ وظایف شان برخورد می کنم که متعجب می شوم. از باب مثال سیاست خارجی کشور بر عهدۀ وزیر امور خارجه است. اگر آقایان اعتراضی دارند، باید برادرانه در هیأت دولت مطرح کنند. اگر به اعتراض جواب قانع کننده ای داده شد، که چه بهتر؛ والاّ وزیر امور خارجه است که در چارچوب سیاستِ ترسیمی از رهبری نظام و یا مجلس، تصمیم گیرنده است. این شیوۀ پسندیده ای نیست که هر وزیر و یا نماینده ای هر چه دلش خواست در مجامع عمومی بگوید.
آقایان وزرا، من به شما و به نمایندگان محترم نصیحت می کنم که سیاست های یکدیگر را تضعیف و یا تخریب نکنید؛ که اگر وحدت روش و حرکت در نظام نوپای اسلامی صدمه ببیند، نتایجی که دنیای استکبار از این برخوردها می گیرد بسیار شکننده است. کاری نکنیم که دنیا فکر کند نظام اسلامی ایران با این اختلاف سلیقه ها و با این ابراز اختلاف ها هیچ گاه راه ثبات را نخواهد پیمود. خداوند به تمامی شما توفیق خدمت به بندگان خوب خدا را ارزانی دهد.
والسلام.
22 / خرداد / 67
روح الله الموسوی الخمینی»
پیش زمینه این نامه این گونه است که در آن موقع حرکت هایی صورت می گرفت؛ از جمله یکی از معاونین وقت وزیر امور خارجه مسافرت هایی به کشورهای خارجی انجام می داد. گزارش هایی به هیأت دولت می رسید که وی در آن سفرها مترجم به همراه خود نمی برد و برخلاف عرف دیپلماتیک به زبان انگلیسی صحبت می کرد و این اتفاق در هیأت دولت بررسی شد. من احساسم این است که خود دکتر ولایتی هم از این مسئله ناراحت بود، اما زورش نمی رسید یا بنا به هر دلیل دیگری نمی توانست جلوی او را بگیرد؛ لذا بدش نمی آمد که موضوع در هیأت دولت مطرح شود. این قدر آن موضوع بالا گرفت که نخست وزیر و هیأت وزیران
حضورج. 86صفحه 249
نسبت به آن واکنش نشان داده و حتی احتمال اجازه ندادن به او برای سفر به کشورهای خارجی هم بود. در کنار این موضوع، مسائل جنگ و.. دست به دست هم داده بود و در نهایت آقای مهندس موسوی نخست وزیر تصمیمی گرفت که در نخست وزیری، معاونت سیاسی در کنار سایر معاونت ها تشکیل شود. شرخ وظایف این معاونت به گونه ای بود که شائبه دخالت در کارهای وزارت خارجه و در واقع شکل گیری یک وزارت خارجه در سایه پدید آمد.
علاوه بر این، آقای نخست وزیر یک شورای سیاسی هم در هیأت دولت تشکیل داد که مسائل مختلف مربوط به انقلاب و سیاست خارجی در آن بررسی می شد؛ آن جلسه هر هفته پنجشنبه ها به مدت دو ساعت تشکیل می شد و وزرای سیاسی در آن شرکت می کردند؛ اعم از وزرای کشور، خارجه، اطلاعات، دفاع و معاونت های مربوطه. عمده آن بحث ها به سیاست داخلی و خارجی مربوط می شد. ما نسبت به مسائل سیاست داخلی حساسیت نداشتیم، زیرا در این حوزه نظر دولت به عنوان سیاست های کلی نظام باید پیاده می شد. اما وزیر و وزارتخانه خارجه نسبت به تصمیمات این شورا حساسیت داشتند و علاوه بر آن نسبت به برخی رفتارها و سفرها، در شورا اظهارنظراتی می شد و این مسئله باعث شد تا وزیر خارجه مکررا خدمت امام برسد و بگوید دست ما بسته است و از سوی نمایندگان و وزرا مورد دخالت و پرسش قرار می گیریم؛ لذا محدودیت های زیادی داریم و وقتی به سفر خارجی می روم، حنای ما رنگی ندارد و آنها فکر نمی کنند که با یک وزیر خارجه قدرتمند طرف هستند؛ بلکه فکر می کنند که در ایران همه تصمیم گیر هستند. امام هم با آن که قانون مند بودند و معتقد بودند قانون باید اجرا شود، این نامه را خطاب به نخست وزیر و وزرا نوشتند تا هر وزیر در حیطه وظایف خود مسئول است، نبـاید در امـــور یکدیـــگر دخـالت می کردند و اگر نظری هم داشتند در جلسه هیأت دولت مطرح کنند.
جماران: چرا برخی نمایندگان وقت مجلس اینگونه در افکار عمومی القاء کردند که منظور آن نامه امام شما هستید؟
محتشمی پور: نمایندگان جناح راست در داخل و خارج مجلس لابی های زیادی کرده بودند که من برای ادامه مسئولیت در وزارت کشور رأی نیاورم و تلاش زیادی در این راستا کرده بودند.
حضورج. 86صفحه 250
لذا می خواستند وانمود کنند که منظور امام از نامه، شخص من بوده است. زیرا من بعد از انقلاب عضو وزارت خارجه بودم و سفیر ایران در سوریه و در بحث هایی چون تشکیل حزب الله و... فعالیت داشتم. آن قدر بنده در سیاست خارجی موثر واقع شده بودم که آقای ولایتی برای آن که در سوریه بمانم قانونی را در مجلس تصویب کرد که وزارت خارجه حق داشته باشد در جایی که لازم باشد مسئولیت سفیر را تمدید کند، زیرا در آن زمان سفیر حداکثر 4 سال می توانست باقی بماند. من کسی بودم که هم در مسائل داخلی و هم خارجی صاحب نظر بودم و در هیأت دولت و شورای سیاسی بحث می کردم که احیانا خبر آن در مجلس هم پخش می شد. لذا سعی کردند بگویند که فقط من مورد نظر امام بوده ام تا با این ترفند من در مجلس رأی نیاورم، زیرا متوجه شده بودند که رأی من خوب بود.
جماران: در واقع می خواستند شما را استیضاح کنند...
محتشمی پور: نه؛ در آن زمان کابینه دو مرحله ای بود. یک بار وقتی رئیس جمهور انتخاب می شد کابینه را به مجلس معرفی می کرد و یک بار هم وقتی که دوره جدید مجلس شروع به کار می کرد دوباره برای اعضای دولت رأی گیری می شد؛ یعنی در طول چهار سال هیأت دولت دو بار رأی می گرفت و این اتفاق هنگام رایِ گیری مرحله دوم بود. بر این اساس این مطالب را با شدت و حدت از تریبون مجلس بیان کردند. امام مباحث مجلس را از طریق پخش مستقیم رادیو دنبال می کردند. وقتی دیدند چنین وضعیتی است، احمد آقا را صدا می زنند و می گویند این نماینده های مجلس با چوب من می خواهند محتشمی را بزنند؛ می گویند منظور من از نامه، آقای محتشمی بوده، در حالی که این جور نبوده است. لذا به نماینده ها بگویید از من سوال کنند تا من جواب بدهم. حاج احمد آقا هم با مجلس تماس می گیرند و چون آقای مجید انصاری با دفتر امام ارتباط داشتند، احمد آقا از او می خواهد که چنین نامه ای بنویسد.
جماران: یعنی امام شخصا این کار را می کنند...
محتشمی پور: بله. در قالب سوالی که خودشان خواستند، پاسخ دادند. آن پاسخ در مجلس تکثیر شد و آقای سرحدی زاده –که خدا سلامتش بدارد- و آن موقع وزیر کار بود، نامه را در صحن
حضورج. 86صفحه 251
قرائت کرد و نمایندگان به او اعتراض شدید کردند که چرا در وقت مربوط به خودت در مورد موضوعی دیگر حرف زدی؟ ایشان هم گفت من حق دارم در وقت قانونی خودم در دفاع از خودم یا هر وزیر دیگر حرف بزنم.
جماران: آقای محتشمی! در همین زمینه، اخیرا آقای دکتر ظریف در کتاب خاطراتشان از شما به خاطر مخالفت با فرستادن ایشان به آمریکا به عنوان نماینده ایــران در ســازمان ملــل گلایه کرده اند. می توانید در خصوص دلیل اتخاذ آن مواضع توضیح دهید؟
محتشمی پور: من هم این مطالب را از بعضی رسانه ها شنیدم اما کتاب ایشان را نخوانده ام. ولی واقعیت این است که من الان چیزهایی که آقای ظریف در خاطرات شان نوشته اند و نسبت داده اند را دقیقا به یاد ندارم. اما آنچه به یاد دارم و آن زمان ما در داخل کشور شنیدیم این است که وقتی ایشان در نمایندگی سازمان ملل بودند، آقای دکتر ولایتی و هیأت ایرانی ایشان را می بینند می پسندند که یک جوان خوش بیان و مسلط بر زبان انگلیسی بوده و دبیرکل سازمان ملل هم از ایشان تعریف می کند. اطلاعات دیگری که ما آن زمان از ایشان داشتیم این بود که آقای ظریف از دوران دبیرستان به آمریکا رفته و تحصیلات مدرسه ای و دانشگاهی را در آنجا گذرانده است؛ البته گویا وی در خاطراتش گفته که تحصیلات دانشگاهی را آمریکا گذرانده است. وقتی دکتر ولایتی به امریکا می رود دکتر ظریف را جذب نمایندگی ایران می کند و وقتی وی همراه دکتر ولایتی به ایران می آید، چون در سن سربازی بوده و خدمت نرفته بود، پلیس فرودگاه مانع خروج وی می شود. از فرودگاه با من که آن موقع وزیر کشور بودم، تماس گرفتند و گفتند فلانی می خواهد از کشور خارج شود و اگر شما اجازه بدهید از کشور خارج شود. من گفتم نمی توانم برخلاف قانون به کسی که سرباز است اجازه دهم به خارج از کشور برود. آقای ولایتی هم با من تماس گرفت و ایشان را راهنمایی کردم؛ گفتم من نمی توانم برخلاف قانون اجازه دهم وی خارج از کشور برود، مگر اینکه دوره سربازی برود. اما شما می توانید یک کار کنید و آن این که برخی ارگان ها برای انجام وظایف و ماموریت های قانونی خود، اختیار داشتند که درخواست نیروی سرباز وظیفه نمایند فلذا به ایشان عرض کردم که درخواستی به شورای
حضورج. 86صفحه 252
عالی دفاع بنویسند و برای نیروهای مورد نیاز، مصوبه می گیرند که آن ها دوران سربازی را در فلان ارگان خدمت کنند. شما هم می توانید با رئیس جمهور که رئیس شورای عالی دفاع است صحبت کنید تا ایشان این مصوبه را بگیرند که دوره خدمت را در نیویورک بگذارند و رفت و آمد داشته باشد. دکتر ولایتی از این راه تشکر کرد و از همین طریق موضوع را حل کرد.
اما دکتر ظریف چیز دیگری را نسبت داده و آن اینکه وقتی موضوع نمایندگی ایشان در نیویورک ، مطرح شده من مخالفت کرده و گفته ام وی آمریکایی است! این مطلب خیلی عجیبی است. زیرا اصولا سفرا در هیأت دولت مطرح نمی شدند. سفیر را وزیر خارجه پیشنهاد می کند و رئیس جمهور استوارنامه وی را امضا می کند. قبل از آن هم اگر او را به کشور مقابل می فرستند تا اگر آن ها تأیید کردند، استوارنامه امضا می شود. من تعجب می کنم که دکتر ظریف می گوید وقتی بحث نمایندگی دکتر ظریف مطرح شد، بنده مخالفت کرده ام؛ من چنین مخالفتی را به خاطر ندارم و اساسا چنین اتفاقی نمی افتاد. نکته دیگر اینکه گفته اند من در نماز جمعه گفته ام که آقای محلاتی در مورد قطعنامه 598 نامه نوشته است. من یادم نمی آید چنین حرفی را زده باشم. خوب بود که خودش می آمد با من حرف می زد. زیرا در اتاق من همیشه باز بود و حتی استانداری ها را موظف کرده بودیم که هفته ای یکبار درب دفتر باز باشد تا همه حرف خود را بزنند؛ چه رسد برای دیپلمات ها و ایشان می توانست توضیح دهد و نیازی نبود که به روز قیامت حواله دهند؛ اما اگر ما حرفی زده ایم و اشتباهی کرده ایم عذرخواهی می کنیم!
جماران: آقای محتشمی! بعد از نامه امام، آقای ناطق نوری نامه ای به امام می دهند که در آن می گویند:
«بسمه تعالی. محضر مقدس رهبر عظیم الشأن انقلاب، حضرت امام ـ مدظله العالی
با تقدیم سلام و آرزوی طول عمر برای آن وجود مبارک، احتراماً معروض می دارد، همان طوری که مستحضر هستید در رابطه با رأی اعتماد به اعضای محترم دولت از حضرتعالی راجع به حجت الاسلام جناب آقای محتشمی، وزیر محترم کشور سؤالی شد که پاسخ آن، روز رأی گیری بین نمایندگان پخش و از تریبون مجلس خوانده شد و ایشان مجدداً به عنوان وزیر کشور انتخاب
حضورج. 86صفحه 253
شدند لکن بعضی در سطح مجلس حتی از تریبون مجلس چنین منعکس نمودند: کسانی که به آقای محتشمی رأی مثبت ندادند مخالفت با فرمان شما کردند. چنانچه مصلحت بدانید بیان فرمایید آیا نظر مبارک رأی مثبت دادن به ایشان بود؟ و کسانی که رأی ندادند خدای ناکرده خلاف فرمان حضرتعالی که قهراً خلاف شرع هم هست عمل نمودند یا خیر؟
24 / 6 / 67 ـ مقلد کوچک شما: علی اکبر ناطق نوری»
امام هم در پاسخ می گویند: «بسمه تعالی. جناب حجت الاسلام آقای ناطق نوری ـ دامت افاضاته
با سلام، در جمهوری اسلامی جز در مواردی نادر که اسلام و حیثیت نظام در خطر باشد، آن هم با تشخیص موضوع از طرف کارشناسان دانا، هیچ کس نمی تواند رأی خود را بر دیگری تحمیل کند ؛ و خدا آن روز را هم نیاورد. من تمام سعی خود را می نمایم که با نسبت مطلبی به من، کسی مظلوم نگردد. من شما را هم فردی متدین، متعهد، مبارز و دارای هوش سیاسی می دانم. برای من شما و آقای محتشمی فرقی ندارد. من هر دوی شما و همین طور همۀ دست اندرکاران صدیق نظام و تمامی افرادی که چون شما قلبشان برای اسلام و ایران می تپد را فرزندان اسلام و انقلاب می دانم. همه باید سعی کنیم تا روح وحدت و پاکی را بر محیط کارمان حاکم گردانیم، تا بتوانیم تمامی قدرت ها و ابرقدرت ها را به زانو درآوریم. باید تلاش کنیم زهد و قدس اسلام ناب محمدی را از زنگارهای تقدس مآبی و تحجرگرایی اسلام امریکایی جدا کرده و به مردم مستضعفمان نشان دهیم. ما اگر توانستیم نظامی بر پایه های نه شرقی نه غربی واقعی و اسلام پاک منزه از ریا و خدعه و فریب را معرفی نماییم، انقلاب پیروز شده است. توفیق جنابعالی رااز خداوند متعال خواستارم.
والسلام علیکم و رحمه الله
روح الله الموسوی الخمینی
28 / 6 / 67
نکته مهم این نامه آن است که رویکرد امام این بوده که نظرات فردی نباید در نظام تحمیل شود؛ مگر در موارد خاص، آن هم با نظر کارشناسان دانا. اگر ممکن است این رفتار امام را در طول رهبری امام بررسی کنید و اگر مورد دیگری را سراغ دارید، بفرمایید.
محتشمی پور: نکته مهمی که در سیره حضرت امام وجود دارد، بحث قانون گرایی حضرت امام
حضورج. 86صفحه 254
است. ایشان کاملا در گفتار و عمل قانون گرا بودند و به هیچ وجه تخطی از قانون را برنمی تافتند. این را از بدو ورود به ایران و پس از انقلاب نشان دادند. من این خاطره را به یاد دارم که در ماه های اول پس از انقلاب مقررات راهنمایی و رانندگی هم ملغی شده بود و هرکس از چراغ قرمز رد می شد، از خط ویژه عبور می کرد و... . اما امام در یک اقدام که مانند صاعقه بود و توجه ارگان های تازه تأسیس مانند کمیته را برانگیخت و صدای غرش آن گوش جان ها را نوازش داد و آن اقدام این بود که وقتی امام در قم سوار بر ماشین می خواستند به دیدن یکی از آقایان بروند، راننده ماشین و اسکورت ها حرکت کردند. آن ها از چراغ قرمز رد شدند و امام با دست روی داشبورد ماشین زدند و گفتند چرا از چراغ قرمز رد می شوید؟ راننده گفت این کار برای حفاظت از جان شماست، زیرا خطرات از جانب دشمن زیاد است و حرف هایی از این قبیل...امام گفتند این حرف ها نیست! باید طبق قانون عمل کنید. شما تخلف کردید و باید مجازات شوید! وقتی امام این برخورد را کردند، سخنان شان در مجامع مختلف طنین انداز شد.
امام در همه مسائل ریز و درشت به قانون اهمیت می دادند و اجازه نمی دادند کسی مرتکب تخلف از قانون شود. نمونه دوم این بود که در برخی مسائل که بین شورای نگهبان و دستگاه های دیگر اختلاف پیش می آمد همواره نظر شورای نگهبان را تأیید می کردند؛ از جمله اختلاف استاندار وقت اصفهان و شورای نگهبان و... . در واقع نظر شورای نگهبان همیشه برّنده و فصل الخطاب بود؛ تا اینکه انتخابات مجلس سوم پیش آمد و من در جلسات قبل از انتخابات حدس زدم که این شورا گرایش خاصی دارد و ممکن است تخلفاتی رخ دهد. من به امام عرض کردم که در این انتخابات شورای نگهبان برخلاف قانون نظراتی دارد که هم خودش می خواهد اعمال کند و هم از ما می خواهد که ما به آن ها عمل کنیم. اگر از ما می خواهید به نظرات آنها عمل کنیم، بگویید. اما اگر بخواهیم طبق قانون عمل کنیم اصطکاک میان ما و شورای نگهبان پیش می آید. ایشان گفتند شما به قانون عمل کنید!
عرض کردم که من اگر طبق قانون عمل کنم، قطعا اختلاف با شورای نگهبان پیش بیاید به شما ارجاع می دهند و اگر قرار است شما نظر شورای نگهبان را تأیید کنید، از الان بگویید که ما نظر
حضورج. 86صفحه 255
شورای نگهبان را عمل کنیم. اما گفتند من از قانون حمایت می کنم! خیال ما راحت شد و آن اتفاقات در جریان انتخابات مجلس سوم پیش آمد و امام محکم از قانون حمایت کردند و منجر به این شد که شورای نگهبان گفت وزارت کشورها این کارها را کرده، شما(امام) از آن حمایت کرده اید و ما می خواهیم استعفا دهیم. امام گفتند شما بگویید وزارت کشور در کجا بر خلاف قانون عمل کرده تا با آن برخورد کنیم؛ و گرنه بر سرکار برگردید؛ استعفا یعنی چه؟
این نشان می دهد که امام همواره به قانون عمل کرده اند؛ بجز برخی مسائل حساس و اضطراری در شرایط جنگ و برای منافع و مصحلت مردم. برخی مسائل مربوط به جنگ را اصلا نمی توان در مجلس در مورد آن حرف زد و تصمیم گیری کرد. در آنجا رهبری می تواند از اختیارات قانون خود استفاده کرده و فوری تصمیمی بگیرد. در همان شرایط هم بدون نظر کارشناسان خبره نمی توان تصمیم گرفت و لذا امام در این پاسخ اشاره موکدی بر این اصل مهم داشتند.
جماران: احتمالا یکی از موارد کارشناسان خبره، همان سران قوا بوده اند. درست است؟
محتشمی پور: خیر. یک نمونه اش بعد از فتح خرمشهر است که دشمن شکست خورده بود و تنها کسی که مخالف ادامه جنگ بود امام بودند. آقایان نزد امام آمدند و گفتند ما باید یک قسمت از خاک عراق را بگیریم و از موضع قدرت پشت میز مذاکره با عراق بنشینیم تا خسارت بگیریم. امام گفتند این را بدانید ما وقتی ما داخل عراق برویم معادله تغییر می کند و نیروهای عراقی با رویکرد جدیدی وارد می شوند. اما سران قوا اصرار داشتند که نیروهای ما با اخلاص جنگ را ادامه خواهند داد. امام گفتند نظر من این است، اما شما بروید با کارشناسان صحبت کنید و اگر آن ها همین حرف شما را می زدند، جنگ را ادامه دهید. پس نظر امام روی کارشناسان دانا بود که آن کارشناسان سران سه قوه نبودند؛ بلکه کارشناسان نظامی ارتش و سپاه بودند.
جماران: نمونه ای که ذکر کردید، از مثال های معروف در این زمینه است؛ آیا مورد دیگری را هم از مشورت امام با نخبگان و اهمیت ایشان به نظر آن ها، در ذهن دارید؟
محتشمی پور: مهمترین مسئله ای که مربوط به اختیار رهبری نظام و ولایت فقیه می شود، جنگ و صلح است. علاوه بر مثال اول، در مورد قطعنامه 598 هم این اتفاق افتاد. امام تا چند روز قبل
حضورج. 86صفحه 256
معتقد بودند جنگ باید تا رفع فتنه(نابودی حزب بعث) تداوم یابد و با قاطعیت پیش رفت تا به نتیجه رسید. اما در فاصله کوتاهی نظرات مختلف کارشناسی مانند سیل به طرف حضرت امام آمد؛ کارشناسان نظامی آمدند و گفتند ما دیگر نمی توانیم بجنگیم، اگر بخواهیم در جنگ پیروز شویم به چند سال زمان نیاز است و به تسلیحات پیشرفته ای نیاز داشت، طرف مقابل ما هم پیشرفت کرده است. اقتصاددان ها هم گفتند بودجه نداریم، نفت فروش نمی رود و اگر بخواهیم هم کشور را اداره کنیم و بجنگیم، ناتوان هستیم و غیر ذلک. از طرف دیگر مسائل اجتماعی مطرح بود که مردم از نظر معیشتی تحت فشار هستند و... . سران قوای لشکری و کشوری هم جمع شدند، این نظرات را دسته بندی کردند، تقدیم امام کردند و ایشان به این نتیجه رسیدند که جنگ نمی تواند ادامه یابد؛ بنابراین قطعنامه را پذیرفتند و اعلام کردند ما بر اساس نظرات کارشناسی به این نتیجه رسیدیم. این یک مسئله بسیار مهمی بود که حکم مرگ و حیات را برای ما داشت و این گونه نبود که امام بر این نظر خود که تا آخرین قطره خون و آخرین خانه و کاشانه به جنگ ادامه دهیم، ولو کشور نابود شود، پافشاری کنند؛ ایشان وقتی کارشناسان گفتند ادامه جنگ منجر به نابودی همه توان کشور می شود و به مصلحت نیست، قطعنامه را پذیرفتند.
این دو نمونه را بیان کردم، زیرا بقیه موارد خیلی سهل تر و آسان تر بود.
جماران: آقای محتشمی! امام به قانون تأکید دارند، اما همزمان از نیــروهای انقــلاب حمایت می کنند؛ مثلا وقتی آقای یزدی رأی نمی آورد، امام ایشان را به عضویت در شورای نگهبان منصوب می کنند یا مثلا بعد از پاسخ صریح به نامه آقای قدیری، از ایشان دلجویی می کنند، یا مواردی که در سوالات بالا در مورد خود شما مطرح شد و... . اما در بعضی موارد این قاعده شکسته می شود؛ یکی از آن موارد که مربوط به شما هم می شود، موضوع نهضت آزادی است و از آن ها حمایت نمی کنند. در مورد نیروهای متحجر هم این گونه است.
در واقع چرا امام در برخورد با نیروهای انقلاب که صبغه اسلامی دارند موضع حمایتی دارند، اما در موردی مانند نهضت آزادی این روال را می شکنند؟
محتشمی پور: سوال شما یک سوال فنی است و جواب دادن به آن نیاز به توضیح دارد. همان طور
حضورج. 86صفحه 257
که شما مطرح کردید، روش امام قانون مند و بر اساس نظر کارشناسی بود و از تمام نیروهایی که زیر چتر انقلاب اسلامی و مصالح کشور و مردم هستند، دفاع می کنند. بله! اختلاف سیره و روش جای خود را دارد و «هرکسی از ظن خود شد یار من». خود امام می گویند که همه این جریانات می خواهند اسلام پایدار بماند، همه این جریانات دنبال برقراری نظام جمهوری اسلامی و کار کردن برای مردم و پابرجایی استقلال کشور و حاکمیت اصل نه شرقی نه غربی هستند.
اما جریاناتی هستند که نه برای انقلاب کاری کرده بودند و نه اکنون دنبال پایداری نظام و انقلاب و استقلال کشور هستند؛ از جمله مقدس نماها و به قول امام انجمن حجتیه. این ها کسانی نبودند که یک گام برای بقای انقلاب برداشته باشند و شاید کینه امام و انقلاب را در سینه حبس کرده و دنبال ضربه بیشتر به انقلاب بودند. یعنی اگر در ظاهر انقلابی شده بودند، برای تسخیر پست ها و رسیدن به اهداف خودشان بودند. این ها کسانی نبودند که در چارچوب نظام و انقلاب باشند تا بخواهد حمایتی از آن ها شود؛ همین الان هم آن ها در صدد ضربه زدن به انقلاب هستند. از جمله این گروه ها نهضت آزادی بود. در ابتدای امر بر اساس توصیه نیروهای انقلاب امام پذیرفتند که این ها دولت موقت را به دست گیرند. اما گروههایی چون نهضت آزادی اینگونه نبودند که از ابتدای نهضت همراه مردم بوده باشند. اتفاقا وقتی امام در نجف بودند، نهضت آزادی پیام می داد که تند نروید و شعار سرنگونی شاه سرابی بیش نیست؛ شاه رفتنی نیست و پشت سر آن قدرت های دنیا، ارتش و ساواک هستند. شعاری بدهید که قابل اجرا باشد و آن شعار این است که در کشور قانون اساسی اجرا شود، نظام، نظام پارلمانی باشد و حکومت و دولت از آن رأی بگیرند که این شعار اجرایی و قانونی است. آن ها در بیان این شعار استمرار داشتند و حتی سراغ بعضی مراجع رفته و آن ها را همراه خود کردند؛ پس حرکت شان انحرافی بوده و خودشان زاویه ایجاد کردند.
آن ها در جامعه دو دستگی ایجاد کردند که عده ای یک طرف رفتند و عده ای هم دنبال این رفتند که حکومت قانونی شود و دست مردم بیفتد. در حالی که رژیم سلطنتی در طول تاریخ فاسد بوده و حرف امام این بود. وقتی هم که امام به نوفل لوشاتو رفتند و خود شاه و حکومتش
حضورج. 86صفحه 258
فهمیدند که رفتنی هستند، باز هم سران نهضت آزادی و جبهه ملی به آنجا رفت و همین حرف ها را زد. می گفت مردم از مبارزه خسته شده اند و به مردم اجازه دهید که مردم سرکار بروند، زیرا غذا و امکانات نیست، اعتصابات کشور را از پا درآورده و شاه هم رفتنی نیست. امام فرمودند اولا مردم خسته نشده اند؛ من و شما که پیرمرد هستیم ممکن است خسته شویم، اما مردم نه. ثانیا فکر می کنید اگر به شاه فرصت دوباره دهیم برنمی گردد و کار خود را ادامه نمی دهد؟ بازرگان گفت اگر برگشت دوباره به مردم می گوییم به خیابان برگردند. امام گفت عجب! الان که مردم در خیابان هستند و شاه در حال سقوط است بگوییم به خانه بروید، بعد دوباره آن ها را برگردانیم؟ مگر مردم مسخره ما هستند؟! نخیر! این اعتصابات ادامه پیدا می کند و شاه هم باید برود!
اینها این جوری بودند! بعد از انقلاب هم که در دولت حضور یافتند، نخست وزیر دولت موقت هفته ای دو بار در تلویزیون حضور می یافت وی می گفت مردم متشکریم که انقلاب پیروز شد! الان دیگر دولت موقت است و به خانه برگردید! مردم در خیابان مرگ بر امریکا می گفتند و سفارت آمریکا که کل جاسوسی های بعد از انقلاب در آنجا انجام می شد تسخیر شد، آقای بازرگان در الجزایر با برژینسکی ملاقات کرد؛ بدون مشورت با رهبر انقلاب و مردم. بنابراین این گونه نبود که عناصر حزبی دولت موقت، اقدامات گروه گرایانه خود را در قالب یک فعالیت دولتی به عنوان یک جریان درون نظام بوده و سهمی در روی کار آمدن آن داشته باشند و بعد از آن همراه نظام و مردم باشند.
متحجرها، مقدس مآب ها و انجمن حجتیه یک روی سکه بودند و روشنفکران، لیبرال ها، جبهه ملی و نهضت ملی روی دیگر سکه. شما می بینید که جبهه ملی بر خلاف مردم که می گفتند استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی، قصاص را وحشی گری می خوانند که امام آن فتوای تاریخی را در مورد آن ها دادند. بنابراین این ها درون نظام نبودند که شما می گویید چرا امام از آنها دفاع نکردند. به قول حضرت امام اگر به آقایان نهضت آزادی فرصت داده می شد این مملکت را در دامن آمریکا می گذاشتند. اما در عین حال امام اجازه ندادند با آنها برخورد شود. چرا؟ من فراموش نمی کنم امام بعد از نامه ای که امام در مورد نهضت آزادی به من فرستادند و رونوشت
حضورج. 86صفحه 259
آن را برای سران قوا نیز جهت اطلاع فرستادند، آقایان سران قوا رفتند خدمت امام؛ آقای مهندس موسوی، آیت الله خامنه ای، آقای هاشمی رفسنجانی و آیت الله موسوی اردبیلی. آنها به امام گفتند که نهضت آزادی مخالفت انقلاب و خلاف نظام جمهوری اسلامی هستند. امام گفتند نخیر! این ها مخالف جمهوری اسلامی نیستند؛ با شماها مخالف هستند! آنها گفتند این ها علیه شما حرف می زنند و ولایت فقیه را زیر سوال می برند. امام فرمودند خب! علیه من حرف می زنند؛ مگر من اصول دین هستم که اگر علیه من حرف زدند، آن ها را بگیریم؟! زیرا آن آقایان می گفتند دستگیرشان کنیم تا غائله نهضت آزادی تمام شود، اما امام مخالفت کردند و گفتند متعرض شان نشوید. یعنی امام از آن ها به این عنوان که یک رکن نظام باشند و در دولت و مجلس و... باشند دفاع نکردند، زیرا وقتی مملکت را اداره می کردند مملکت را به سمت آمریکا و منافقین می بردند؛ آنها مسعود رجوی را فرزند خودشان می دانستند و نمی توانستند یکی از ارکان نظام باشند. زیرا تجربه خود را نشان داده بودند، اما به عنوان یک شهروند می توانستند در جامعه حضور داشته باشند و کسی متعرض آن ها نشود.
جماران: یعنی فعالیت حزبی و غیر دولتی هم می توانستند بکنند؟
محتشمی پور: البته می دانید که نهضت آزادی از ابتدا مجوز فعالیت هم نداشت که منحل شود؛ اما تحت عنوان نهضت آزادی کار می کرد و تحت همین عنوان در سفارت آمریکا جلسه می گذاشتند یا امیرانتظام با شوروی رابطه برقرار کرده بود و... . به این ها اجازه فعالیت داده نشد، اما در زمان آقای عبدالله نوری به این ها گفته شد که چه اصرار به نام نهضت آزادی دارید؟ بیایید و به نام دیگری مجوز بگیرید. اما آن ها از این کار اجتناب کردند و خواستند نهضت آزادی را همچنان عَلَم نگه دارند، زیرا این علم به طرف آمریکا رفته است و اگر حزب دیگری بود نمی توانست به سمت آمریکا برود.
جماران: آیا نامه شما به امام در خصوص نهضت آزادی هم کار خودتان بود یا اینکه مانند آن نامه آقای مجید انصاری از شما درخواست نوشتن این نامه شده بود؟
محتشمی پور: نخیر! آن نامه در شرایطی بود که این ها در دوران جنگ و در حالی که آحاد مردم
حضورج. 86صفحه 260
در مقابل تجاوز همه جانبه قدرت های جهانی به رهبری صدام کاملا علیه ادامه جنگ موضع داشتند. این نامه ها و بیانیه ها همه جا پخش می شد و در خانه ها جلسه سخنرانی می گذاشتند و ادامه داشت. در دوره سوم مجلس زمزمه هایی شد که می خواهند لیست برای مجلس بدهند. بنده به عنوان مسئول امنیت کشور به این نتیجه رسیدم که اینها که الان تریبون دست شان نیست و در مجلس نیستند، اینگونه با آرمان مردم می ستیزند. در حالی که در هیچ کشوری از دنیا در زمان جنگ به هیچ حزبی اجازه فعالیت داده نمی شد و کوچک ترین حرف علیه نظامیان مساوی نابودی آنهاست، این ها هر روز علیه رزمندگان حرف می زدند و از پشت خنجر می زدند؛ آن وقت به مجلس هم می خواستند بروند. گرچه ممکن بود رأی هم نیاورند، اما احتمال داشت چند نیروی آن ها به مجلس برود و آن وقت نمی شد اوضاع را جمع کرد. لذا من نامه ای به امام نوشتم و سخنرانی ها و بیانیه های آن ها را به پیوست ارسال کرده و از امام پرسیدم که آیا این ها می توانند وارد مجلس شوند؟ امام هم آن پاسخ را به نامه دادند.
جماران: حاج آقا! اکنون می خواهیم به آن روی سکه بپردازیم. امام از متحجران بیشتر از نهضت آزادی گلایه می کردند. متحجرین چه کسانی بودند؟
محتشمی پور: اصولا از وقتی که نهضت اسلامی امام در سال 1341 شروع شد، تا مقطعی مراجع تقلید هم همراه بودند. اما رفته رفته تحت تأثیر افراد خاصی که با پسوند و پیشوند مقدس روی صحنه می آمدند و با پیشانی های پینه بسته، تسبیح و اذکار خود را نشان می دادند و نزد عوام مقبولیتی پیدا کرده بودند، یکسری از علما کنار کشیده بودند؛ یا از روی مراعات این ها، یا از روی ترس و وحشت یا با اعتقاد به اینکه اسلام و حوزه علمیه باید حفظ شود.
امام پشت این جریانات و شایعات چهره متحجرین و مقدس مآب ها را مشاهده می کردند. کار به جایی رسید که امام با جمع کوچکی از شاگردان، فضلای حوزه علمیه قم و شماری از مردم تنها ماندند. خصوصا بعد از کشتار مدرسه فیضیه خیلی ها وحشت کردند و رسما گفتند «لا تلقوا بأیدیکم إلی التهلکه» حکم می کند که جوانان و مردم را به کشتن ندهیم. حتی بعضی از مراجع یا سران انجمن حجتیه می گفتند خمینی جواب این خون های ریخته شده در 15 خرداد را چگونه
حضورج. 86صفحه 261
می دهد؟ این جریان یک جریان کاملا اعتقادی بود و مثال می زدند که مشت و سندان هیچ تناسبی با هم ندارد... . پوست و گوشت بچه هایتان را جلوی گلوله های آتشین حکومت قرار می دهید و... . یک تیم روحانی دیگر در تهران و جاهای دیگر هم بود که با شعار «الکفر مله واحده» فعالیت می کرد. زیرا امام در سخنان خود موضوع اسرائیل را مطرح کرده بودند و مثلث شاه، آمریکا و اسرائیل را به عنوان مثلث شومی که استقلال کشور را به باد می دهد مطرح کرده بودند و روی موضوع اسرائیل و فلسطین تأکید داشتند.
این گروه روحانی فعالیت می کردند و امام جماعت هم داشتند و می گفتند مسیحی ها، بودایی ها، زردشتی ها و... همه کافر هستند و اینکه فقط به اسرائیل و یهودیان ایراد بگیرید کافی نیست.
یعنی یکسری حرکت های انحرافی و تشکیک آمیز علیه امام وجود داشت و امام در ابتدای نهضت تحمل کرد. وقتی انقلاب پیروز شد این ها یک مرتبه سر برآوردند و گفتند با این مردم پا برهنه نمی توانید کشور را اداره کنید و ما نیروهای درس خوانده داریم. آقای شیخ محمود حلبی رئیس این جریان حجتیه به امام پیغام داد که ما حدود 15، 16 هزار جوان دکتر و مهندس داریم که می توانند کشور را اداره کنند. امام گفتند که همان جوان هایی که انقلاب کردند، خودشان می توانند کشور را اداره کنند و نیازی به دکتر و مهندس های شما نیست.
اما این ها دست بردار نبودند و از راه های مختلف در ادارات، ارتش، سپاه و.. سعی کردند تا ارکان را تسخیر کنند و تا حدودی موفق هم باشند. اما هشدارهای امام باعث شد تا در سایه قرار گیرند؛ زیرا اگر خود را نشان می دادند، سیبل می شدند. اما داستان ضربه زدن اینها از راه دیگری دنبال شد: با مبانی فقهی حضرت امام از طریق مبانی فقهی دیگر فقها مبارزه می کردند. امام که در این نامه های اخیر این همه مسائل ریز و درشت مبتلا به جامعه را دنبال می کنند(در نامه به محمد علی انصاری، قدیری، منشور روحانیت و...) نشان دهنده حرکت های موذیانه ای است که اینها داشتند و متأسفانه به خاطر این که روحانیون، شاگردان امام و حتی فقهای شورای نگهبان در فضا و عالم حاکمیتی اسلام نبودند؛ فقه اسلام را همان فقه خشک دربسته ای که داخل حجره های حوزه علمیه تدریس می شد می دیدند و اصلا نمی توانستند درک کنند که اگر فقه علمی بخواهد
حضورج. 86صفحه 262
عملی کند، زمان و مکان کاملا در آن دخالت دارد و همان طور که امام گفتند موضوعی که قبلا یک موضوع الحده بود، همین حکم صد سال قبل یک حکمی داشته و امروز با تغییر شرایط زمانی و مکانی حکم کاملا تغییر می کند. آقایان می گویند احکام اولیه! در تمام شرایط می خواهند حکم اولیه جاری باشد، در صورتی که در شرایط مختلف حکم ثانویه حاکم می شود. ممکن است در کشور ما یک حکم جاری باشد و در کشور دیگر حکم دیگری باید اجرا شود. بنابراین درک این آقایان از اسلام، خیلی سخت بود. این ها از این روزنه وارد می شدند و به کارهای دولت ایراد می گرفتند. مثلا مسجد وقتی وقف می شود، از تخوم ارض تا عرش اعلاء حکم مسجدیت را دارد و می گویند نمی شود این حکم را تغییر داد و مثلا اگر خیابان یا اتوبانی بخواهد ایجاد شود، باید دور بزند! در حالی که حتی اگر مسجدی که مرکز توحید و همبستگی مسلمانان و عبادت بود، تغییر ماهیت داد و مرکز تفرقه و تجمع سران کفر، شرک و الحاد شد که به آن مسجد ضرار می گوییم، پیامبر(ص) آن را تخریب کردند.
آن مقدس مآب ها سراغ امام رفتند و گفتند که محتشمی در محله بدنام جنوب تهران، 4 مسجد را خراب کرده و به اسلام اهانت کرده و... . امام می فهمید که پشت قضیه چه کسانی هستند؛ حتی برخی اصناف بازار هم جزو معترضان به این اقدام بودند. مساجدی که در آنجا بود، مساجدی بودند که محل قرار عوامل فاسد، فاحشه ها، قاچاقچیان مواد مخدر و... بود. اگر آن مساجد را تخریب نمی کردیم، فساد ادامه می یافت. در واقع مسجد ضراری بود که اگر خراب نمی شد، فساد ادامه می یافت. لذا امام کار را تشویق کردند و با نظر مثبت امام کار جلو رفت. مردم هم از آن کار راضی بودند. این نوع نمونه ها را ما باز هم در رفتار امام می بینیم؛ مانند فتوای شطرنج که خیلی ها بلند شدند و می گفتند چطور چیزی که حرام بوده حلال شده است؟ امام در پاسخ به آقای قدیری هم گفتند که ما مقدس تر از آیت الله سید احمد خوانساری چه کسی را داشتیم؟ حتی او هم شطرنج را حلال اعلام کرد.
حضورج. 86صفحه 263