تعلیم و تربیت فرزندان شاهد از دیدگاه حضرت امام خمینی

‏‏تعلیم و تربیت فرزندان شاهد از دیدگاه حضرت امام خمینی(س)‏‏ ‏

‏‏ رحیم عبادی‏

‏‏مدیر کل بنیاد شهید انقلاب اسلامی تهران بزرگ‏

‏‏بسم الله الرحمن الرحیم‏

‏‏مقدمه: ‏

‏‏الحمدلله رب العالمین و صلی الله علی محمد و آل محمد‏

‏‏با یاد و نام شهدای فداکار جمهوری اسلامی که عزت، آزادی و استقلال ملت و کشور ما‏‎ ‎‏مرهون آنان است را گرامی می داریم و به ارواح مطهر و تابناک همه شهیدان انقلاب اسلامی‏‎ ‎‏بالاخص مربی و معلم شهیدان حضرت امام قدس سره الشریف درود می فرستیم و پنجمین‏‎ ‎‏سالگرد ارتحال ملکوتی آن مربی و معلم بزرگ را تسلیت عرض می نمائیم. ‏

‏‏بر خود لازم می دانم که از ابتکار و تدبیر دست اندرکاران برگزاری کنگره بررسی اندیشه و آثار‏‎ ‎‏تربیتی حضرت امام(س) که با این حرکت علمی و فرهنگی توانسته اند بخشی از شخصیت و‏‎ ‎‏سیره عملی و ابعاد علمی ناشناخته آن حضرت را به کمک محققان، پژوهشگران و ارادتمندان آن‏‎ ‎‏امام راحل(س) بازگو نمایند و در کنار ویژگیهای برجسته آن امام عزیز در بعد مرجعیت دینی‏‎ ‎‏و فقهی و رهبری سیاسی نظام و ... امام را بعنوان یک صاحب اندیشه و تفکر که میتواند الگوی‏‎ ‎‏مناسبی برای همه آزاد اندیشان باشد تشکر نمایم. ‏

‏‏انقلاب اسلامی نقش بسزائی در تغییر ارزشها و باورها بالاخص در ابعاد اخلاقی و تربیتی‏‎ ‎‏داشته است. تأثیرگذاری عمیق و کارساز بر پیکره نظام غیرالهی و طاغوتی حاکم بر کشور که‏‎ ‎‏فضائل و کمال انسانی در آن نادیده گرفته می شد و تغییر جهت اساسی آن بر مبنای یک نظام‏‎ ‎

‏
‏‎

‎

‏تربیتی مبنی بر رشد و تعالی انسان و انسان سازی یکی از آثار پربرکت انقلاب اسلامی در ایران‏‎ ‎‏است. ‏

‏‏از عوامل مؤثر پیروزی اسلامی تأثیر پذیری ملت مسلمان ایران از فرهنگ شهادت و هدیه‏‎ ‎‏بالاترین سرمایه انسانی یعنی جان و حیات خویش در راه به ثمر رساندن این پیروزی بوده است.‏‎ ‎

‏‏نهاد خانواده از نهادهای مؤثر در تعلیم و تربیت فرزندان بشمار می رود. در نهاد خانواده نقش‏‎ ‎‏پدر بلحاظ ویژگیها و مسئولیتهائی که بعهده دارد یکی از ارکان نهاد خانواده و از جایگاه ویژه و‏‎ ‎‏برتری برخوردار است. فقدان پدر در نظام خانواده بطور طبیعی برخی از کمبودها و‏‎ ‎‏نارسائی هائی در جهت رشد و تعالی خانواده بالاخص تعلیم و تربیت فرزندان خواهد بود.‏

‏‏ تحقیقات نشان داده است که خلاء ناشی از فقدان پدر (مرگ یا غیبتهای طولانی و مکرر)‏‎ ‎‏باعث افت تحصیلی و آموزشی و همچنین برخی از مشکلات تربیتی و رفتاری را بدنبال خواهد‏‎ ‎‏داشت‏‎[1]‎

‏‏شایسته است با توجه به اهمیت این موضوع و نوع انتخاب آگاهانه مرگ و شهادت توسط‏‎ ‎‏شهدای گرانقدر انقلاب اسلامی و برخوردار بودن این شهیدان از انگیزه الهی دفاع و پاسداری از‏‎ ‎‏نظام، و ارزش های اسلامی و انجام رسالت ملی به این موضوع بصورت همه جانبه پرداخته‏‎ ‎‏شود. ‏

‏‏اینجانب به لحاظ مسئولیتی که در شرایط فعلی نسبت به امور فرزندان شاهد دارم و‏‎ ‎‏مطالعات و تجارب مستمری که در طول پنج سال گذشته در امور تحصیلی و تربیتی فرزندان‏‎ ‎‏شاهد داشته و همزمان مطالعات گسترده پیرامون نظرات و رهنمودهای حضرت امام در مسائل‏‎ ‎‏تعلیم و تربیتی بالاخص فرزندان معظم شاهد انجام داده ام، بر خود لازم دانستم که بعنوان یک‏‎ ‎‏وظیفه و ادای دین بحث مذکور را بعنوان مدخل و سرآغازی در این جمع و مکان مقدس مطرح‏‎ ‎‏نمایم. ‏

‏‏وجود بیش از 106 هزار فرزند شهید در کشور‏‎[2]‎‏ ‏‏نارسائی های موجود در محیط های تربیتی‏‎ ‎‏اعم از خانواده و یا محیط تحصیلی فرزندان معظم شاهد، سرگردانی معلمان، مربیان، مشاوران،‏‎ ‎‏و حتی نظام تعلیم و تربیت کشور از عدم برخورداری از یک الگو و متد قابل قبول و کارساز و از‏‎ ‎‏همه مهمتر فرامین و رهنمودهای حضرت امام خمینی(س) ضرورت توجه به این امر را دو‏‎ ‎‏چندان نموده است. ‏

‏
‏‎

‎

‏برابر تحقیقات و بررسی های بعمل آمده، تلاشهای فراوان و گسترده ای توسط‏‎ ‎‏دست اندرکاران تعلیم و تربیت صورت پذیرفته است. اما توفیق در این امر مقدس که حضرت‏‎ ‎‏امام از آن بعنوان بزرگترین و خداپسندانه ترین ارزش اسلامی نامبرده است‏‎[3]‎‏ ‏‏بسیار محدود و‏‎ ‎‏نسبی بوده است و این توفیق عمدتاً در بخش آموزشی و تحصیلی و آنهم بصورت محدود و در‏‎ ‎‏بعد فرهنگی و تربیتی در حداقل می باشد. ‏

‏‏عدم انجام تحقیقات و حتی منابع مناسب در این زمینه و نداشتن الگوی متناسب با فرهنگ‏‎ ‎‏و ارزشهای حاکم بر جامعه و نهاد خانواده بر مشکلات و پیچیدگی کار افزوده است. شاید بتوان‏‎ ‎‏گفت که تاکنون یک اثر مفید و جامع با استفاده از منابع خارجی و تا حدودی رعایت تفاوتهای‏‎ ‎‏فرهنگی ارائه شده است‏‎[4]‎‏ ‏‏که شایسته است از مترجمان آن اساتید معظم خسرو باقری و محمد‏‎ ‎‏عطاران به نیکی یاد کرد. ‏

‏‏بازشناسی مسائل کاذب و توهمات معمول درباره این عزیزان و تصحیح نگرشهای افراط و‏‎ ‎‏تفریطی در تعلیم و تربیت فرزندان شاهد حداقل انتظار خانواده های معظم آنان و نظام مقدس‏‎ ‎‏جمهوری اسلامی از محققان و اندیشمندان می باشد و این کمترین دین ملی و اسلامی ماست. ‏

‏‏ضمن تشکر از فرصتی که در اختیار اینجانب گذاشته شده است وظیفه خود می دانم یکبار‏‎ ‎‏دیگر پژوهشگران، محققان و دست اندرکاران تعلیم و تربیت را بر انجام گسترده و متمرکز تحقیق‏‎ ‎‏در ابعاد روان شناختی کودکان محروم از پدر دعوت نمائیم، باشد که با انجام این امر مقدس،‏‎ ‎‏بخشی از وظیفه الهی خویش را نسبت به آنان ایفا نمائیم و تذکر این نکته را لازم می دانم که‏‎ ‎‏پایان جنگ بمعنای پایان خدمت به شهید و شهادت و خانواده شهید و فرزندان معظم آنان‏‎ ‎‏نیست بلکه آغاز فعالیت گسترده برای جبران خسارتهای ناشی از دفاع مقدس بالاخص در امر‏‎ ‎‏تعلیم و تربیت خواهد بود. ‏

‏‏آنچه در این مقاله بدان خواهیم پرداخت در چهار بخش جداگانه آمده است: ‏

‏‏ بخش اول: ‏

‏‏بررسی فقدان پدر در نهاد خانواده و مشکلات و نارسائیهای احتمالی در این زمینه، ‏

‏‏بخش دوم: ‏

‏‏اهداف تعلیم و تربیت فرزندان شاهد و رسالت و وظایف دستگاهها و نهادهای تعلیم و‏‎ ‎‏تربیت از دیدگاه حضرت امام(س). ‏

‏
‏‎

‎‏

بخش سوم: ‏

‏‏بررسی و ارزیابی عملکرد نهادها و دستگاههای ذیربط تاکنون ‏

‏‏بخش چهارم: ‏

‏‏پیشنهادات و راهبردهای عملی ‏

‏‏بخش‏‏ ‏‏اول‏‏: ‏

‏‏بررسی فقدان پدر در نهاد خانواده و مشکلات و نارسائی های احتمالی در این زمینه‏

‏‏سابقه پژوهشی: ‏

‏‏ارکان نهاد خانواده، از مادر، فرزند یا فرزندان و پدر تشکیل شده است. فقدان پدر در این نهاد‏‎ ‎‏تعلیم و تربیت فارغ از هر گونه انگیزه و یا علت غیبت و حضور، بلحاظ، مسئولیت و ایفای‏‎ ‎‏نقشی که در محیط خانه دارد نارسائیهائی را موجب می شود. بر اساس پژوهشها و تحقیقات‏‎ ‎‏بعمل آمده، مسائل و مشکلات فرزندان محروم از پدر در 4 زمینه دسته بندی می شود:‏

‏‏الف: در زمینه امور تحصیلی و پیشرفت یا افت آموزشی ‏

‏‏ب: رفتار فرزندان از لحاظ جنسی و همانند سازی ‏

‏‏ج: مشکلات بزهکاری و رفتاری‏

‏‏د: اختلالات روانی‏

‏‏نکته مهم ‏

‏‏در زمینه تأثیر محرومیت از پدر بر وضعیت ذهنی، اخلاقی و تربیتی کودکان و نوجوانان‏‎ ‎‏تحقیقات نسبتاً گسترده ای صورت گرفته است. در این تحقیقات معمولاً علت محرومیت از پدر‏‎ ‎‏ناشی از حوادث مرگ و میرهای طبیعی، حوادث ناشی از رانندگی یا جوانی و یا ترک خانواده‏‎ ‎‏بوده است بهمین، دلیل نتایج این تحقیقات را نمی توان با مسائل و مشکلات کودکان و‏‎ ‎‏نوجوانانی که پدر خود را دریک انقلاب و یا دفاع مقدس عقیدتی و ملی از دست داده اند تطبیق‏‎ ‎‏داد. محرومیت از پدر بعلت شهادت اسارت و یا مفقودالاثر شدن درهیچیک از مقوله های مورد‏‎ ‎‏بررسی جای نداشته است. ‏

‏‏در عین حال علیرغم شرایط مذکور، از آنجائیکه فقدان پدر فی حد نفسه، کمبودها و‏‎ ‎

‏
‏‎

‎‏

نارسائی هایی را در محیط خانواده بدنبال خواهد داشت. شایسته است برای شناخت متغیرهای‏‎ ‎‏تأثیرگذار بر عملکرد تحصیلی و رفتاری کودکان و نوجوانان محروم از پدر به نمونه هائی اشاره‏‎ ‎‏نمود. ‏

‏‏الف: امور تحصیلی: ‏

‏‏مطالعات مربوط به تأثیر فقدان پدر بر سازگاری انجام وظایف تحصیلی بطور قابل‏‎ ‎‏ملاحظه ای گسترش یافته است. این مطالعات بطور عمومی ناظر بر امور تحصیلی و بنا بر‏‎ ‎‏جهت گیری انگیزشی بوده است در دسته ای از این مطالعات بطور خاص ارتباط میان فقدان پدر و‏‎ ‎‏ضعف توانایی ریاضی و در دسته دیگر ارتباط میان فقدان پدر و سازگاری کم با همسالان و‏‎ ‎‏معلمان مورد توجه قرار گرفته است.‏‎[5]‎

‏‏بیشتر شواهد مربوط به اهمیت پدر در تحول شناختی، مستقیماً از مطالعاتی بدست آمده‏‎ ‎‏است که کودکان محروم از پدر را با کودکان دارای پدر مقایسه کرده اند، اولین پژوهشگری که با‏‎ ‎‏داده هایش نشان داد که کودکان محروم از پدر نقص کمتری دارند ساترلند؟ بود، وی در تحقیق‏‎ ‎‏خود (سال 1930 میلادی) دریافت که کودکان محروم از پدر نسبت به کودکان دارای پدر نمرات‏‎ ‎‏کمتری کسب می کنند و نظارت آنها از لحاظ آماری معنی داراست.‏‎[6]‎

‏‏ماکس ول در سال 1961 شواهدی را دال بر اینکه محرومیت از پدر از سن 5 سالگی به‏‎ ‎‏عملکرد کودکان در وظایف شناختی تاثیر منفی می گذارد، گزارش کرده است. وی نمرات آزمون‏‎ ‎‏هوشی یک گروه از کودکان 8 تا 13 ساله را که به یک کلینیک روانپزشکی ارجاع شده بود تحلیل‏‎ ‎‏کرد و دریافت که نمره کودکانیکه پدرانشان در سن 5 سالگی غایب شده اند در تعدادی از پاره‏‎ ‎‏آزمونها از هنجارهای سنتی بیشتر بوده است. و کودکانیکه پدران آنها بعد از 5 سالگی غایب شده‏‎ ‎‏بودند در پاره آزمونهای دانش، اجتماعی ادراک جزئیات و مهارتهای کلامی نمرات کمتری‏‎ ‎‏داشته اند. ‏

‏‏ناگفته نماید ضعف عمده این مطالعات عدم کنترل متغیرهای زیر از قبیل نژاد، وضعیت‏‎ ‎‏اجتماعی و اقتصادی، نوع غیبت پدر و انگیزه مرگ، سن کودک به هنگام غیبت پدر، ترتیب تولد‏‎ ‎‏و تعداد خواهران و برادران بوده است.‏‎[7]‎

‏‏آنچه که می توان در پایان این صحبت ذکر نمود تأثیر قابل ملاحظه عدم حضور پدر در نهاد‏‎ ‎‏خانواده با توجه به مسئولیت و رسالتی که دارد. است، فقدان پدر در بخشی از امور تحصیلی‏‎ ‎‏کمبودهایی را بدنبال خواهد داشت و این موضوع با افزایش سن فرزندان ارتباط بیشتری دارد. ‏

‏
‏‎

‎‏

ب: همانند سازی جنسی: ‏

‏‏از موارد احتمالی که فقدان پدر در محیط خانواده بدنبال دارد، مسئله همانندسازی و آنهم‏‎ ‎‏عموماً در پسران می باشد. فقدان الگوی مردانه در محیط خانواده تأثیرپذیری فرزندان‏‎ ‎‏علی الخصوص پسران را از رفتار زنانه مادران افزایش می دهد. ‏

‏‏بسیاری از محققین مدعی هستند که غیبت پدر مانع از آنست که پسر بتواند به طور مناسب،‏‎ ‎‏تحولات روانی خود را پشت سر بگذارد، بعضی معتقدند که پسر واقعاً به پدر نیاز دارد و پسران‏‎ ‎‏محروم از پدر ناگزیر می شوند در مقابل زن صفت شدن خود، اکنش نشان دهند و بدین ترتیب‏‎ ‎‏به افرادی خشن تند خو و آزارگر بدل شوند. ‏

‏‏تفاوتهای جنسی حقیقی در رفتارهای پسران و دختران در سالهای آخر کودکستان آشکار‏‎ ‎‏می گردد، بعنوان نمونه به بروز تفتیش زیاد در پسران وتقید و تقلید در دختران در این سالها‏‎ ‎‏می توان اشاره کرد. ‏

‏‏کلبرگ براساس نظریه پیاژه معتقد است، کودکان با دست یافتن به سطوح بالاتر شناختی‏‎ ‎‏تلاشهائی در مورد ثبات جنسی خود انجام می دهند، و دختر یا پسر بودن خود را بنحو پایدار‏‎ ‎‏می پذیرند و آنگاه می کوشند با یادگیری نقش مربوطه به جنس خویش خود را با الگوی مورد‏‎ ‎‏نظر تطبیق دهند. ‏

‏‏هنری پیلر: در پژوهشهای خود یادگیری نقش جنسی توسط پسران محروم از پدر را مورد‏‎ ‎‏توجه خاص قرار داده و به این نتیجه دست یافته است که جهت گیری نقش جنسی تأثیر قابل‏‎ ‎‏توجهی از پدر می پذیرد، اما ترجیح نقش جنسی و سازگاری یافتن در نقش جنسی تحت تاثیر‏‎ ‎‏عوامل دیگری است، به هنگام غیبت، پدر مردانگی بچه های مذکر خانواده قویاً تحت تاثیر مادر‏‎ ‎‏قرار می گیرد. ‏

‏‏در گزارش تحقیق دیگری اظهار نظر شده است که نوجوانان و جوانان محروم از پدر از لحاظ‏‎ ‎‏سبک شناختی و فکری، بیشتر مشابه سبک زنانه در این مورد بوده اند (کارل اسمیت 1964) ‏

‏‏البته سن و جنس خواهران و برادران خود عاملی است که باید به آن توجه داشت، اگر دختر‏‎ ‎‏خانواده برادر بزرگتری داشته باشد رفتار او را نمونه ای برای رفتار مردانه در نظر می گیرد یا لااقل‏‎ ‎‏به نقشهای اولیه او توجه می کند، هر قدر برادر یا خواهر بزرگتر باشد کودک بهتر می تواند به‏‎ ‎‏تمایز نقشهای جنسی مردانه یا زنانه راه یابد. ‏

‏
‏‎

‎‏

در مورد همانندسازی در نقش دختران تحقیقات بسیار کمی شده است، بیلر با مروری بر‏‎ ‎‏سابقه پژوهشی تحول جنسی دختران اظهار می کند، دخترانی که از ارتباط با پدر محروم شده اند‏‎ ‎‏در تحول نقش زنانه خود دچار اشکالاتی می شوند و در ارتباط عادی با افراد مختلف نیز‏‎ ‎‏دشواریهائی پیدا نماید بدلیل فقر شواهد آماری نتایج مذکور، نمی توان براساس آن فرضیه ای‏‎ ‎‏بهتر ساخت. ‏

‏‏آنچه که میتوان بعنوان نتیجه تحقیق ذکر کرد این است که فقدان پدر در نقش همانندسازی‏‎ ‎‏جنسی پسران و دختران تائیدات قابل ملاحظه ای دارد، اما میزان و کیفیت آن نیاز به تحقیقات‏‎ ‎‏گسترده تری دارد. ‏

‏‏ج: مسئله بزهکاری در فرزندان محروم از پدر: ‏

‏‏مطالعات انجام شده حاکی از آنست که رفتار بزهکارانه از مشکلات شایع فرزندان محروم از‏‎ ‎‏پدر می باشد، در سابقه پژوهشی مربوط به بزهکاری دو نگرشی متمایز در باب پیدایش‏‎ ‎‏بزهکاری وجود داشته است، یکی نگرش تحلیل روانی یا تئوریک و دیگری نگرش پدیداری،‏‎ ‎‏برخی از محققان کوشیده اند که این دو را با هم ترکیب کنند. نظریه های غیر تحلیلی بیشتر نقش‏‎ ‎‏مادر، نقش پدر، تصور خویشتن در بزهکاری و تحول وجدان کودک، فضای خانوادگی، مذهب و‏‎ ‎‏ویژگیهای قوی بزهکار را مورد عنایت قرار می دهند.‏‎[8]‎

‏‏تحقیقات نشان می دهد هر چند که رفتار بزهکارانه فرزندان تحت تأثیر غیبت پدر می تواند در‏‎ ‎‏ابعاد و زمینه های مختلف خود را نشان دهد، اما عوامل دیگری از قبیل شرایط اجتماعی،‏‎ ‎‏اقتصادی خانواده، رفتار مادر در محیط منزل نحوه برخورد جامعه و نهادهای آموزشی نیز بسیار‏‎ ‎‏مؤثرند و بعضی ها معتقدند با دگرگونی در شرایط اجتماعی، اقتصادی خانواده، می تواند‏‎ ‎‏مناسب ترین اقدام باشد. ‏

‏‏د: اختلالات روانی و رفتاری: ‏

‏‏اختلالات روانی اصطلاحی است که بر شرایط و صفات بسیار متعددی اطلاق می شود‏‎ ‎‏احساساتی چو ترس، وحشت، تنهائی، افسردگی و نظایر آن را نمی توان اختلال روانی دانست و‏‎ ‎‏تنها آن دسته از کودکانیکه بطور جدی از احساسات مزبور رنج می برند حقیقتاً دچار اختلال‏‎ ‎‏روانی محسوب می شوند و آنهم لازمه اش تأثیر پذیری 10% کودکان از این موارد است. ‏

‏‏برخی از محققین، بیماری روانی در اوائل نوجوانی را با محرومیت از پدر مربوط دانسته اند‏‎ ‎

‏
‏‎

‎‏ 

(سلیگمان 1974) و در مقابل بعضی از صاحب نظران اصولاً بیماری روانی را سئوال برانگیز‏‎ ‎‏داشته اند. موند و همکارانش (1968) اظهار کرده اند که در این موارد برای سنجش اثرات‏‎ ‎‏محرومیت باید کیفیت محرومیت را مورد توجه قرار داد و در این صورت نمی توان محرومیت از‏‎ ‎‏والدین را الزاماً با بیماری روانی همراه داشت. ‏

‏‏سابقه پژوهشی این مسئله نشان می دهد که آنچه بیشتر مورد توجه قرار گرفته، آثار بلند مدت‏‎ ‎‏محرومیت از والدین بوده است ولی آثار کوتاه مدت آن هنوز ناشناخته مانده است. ‏

‏‏آنچه در این بخش می توان نتیجه گیری نمود این است که محرومیت از پدر زمینه نارسائی در‏‎ ‎‏امور تحصیلی و آموزشی از یکطرف، و مشکلات رفتاری و ناسازگاریهای اجتماعی از طرف‏‎ ‎‏دیگر را دنبال می کند. هر چند شرایط فرزندان شاهد از جهات مختلفی از قبیل نوع آگاهانه مرگ با‏‎ ‎‏شهادت برخورداری از پشتوانه و انگیزه قوی فرهنگی و روحی، پذیرش جامعه و احترام خاص‏‎ ‎‏به آنان سبت به موضوع شهادت شهید و خانواده شاهد تفاوت ماهوی دارد در عین حال توجه‏‎ ‎‏به امور و نارسائی های مذکور مورد عنایت و تاکید حضرت امام بوده است. ‏

‏‏گزارشی که در سال 65 توسط مسئولان فرهنگی و آموزشی بنیاد شهید انقلاب اسلامی‏‎ ‎‏بعنوان سرپرست فرزندان شاهد به حضور امام تقدیم گردید، که در آن به افت آموزشی فرزندان و‏‎ ‎‏مسائل تربیتی و فرهنگی آنان بطور مبسوط پرداخته است، دلیل بر این امر است. ‏

‏‏بر همین اساس حضرت امام در مورخه 6 / 1 / 65 طی پیامی در زمینه های مذکور هم‏‎ ‎‏دست اندرکاران کشور بالاخص مسئولان تعلیم و تربیت را به لزوم رسیدگی به امور تحصیلی و‏‎ ‎‏فرهنگی فرزندان شاهد موظف نمود. ‏

‏‏لازم می دانم در امور فرهنگی فرزندان عزیزم این یادگاران شهیدان و معلولین و مفقودین و‏‎ ‎‏اسراء دقت بیشتری نمود و آنان را از کودکستان تا دانشگاه به بهترین وجه اداره نمائید از آنجائیکه‏‎ ‎‏جامعه اسلامی ما استقلال و آزادی و جمهوری اسلامی خویش را مدیون ایثارهای غیرقابل‏‎ ‎‏ترسیم این عزیزان می دانید، بزرگترین و خداپسندانه ترین ارزش اسلامی خدمت به فرزندان این‏‎ ‎‏عزیزان است؟ ‏

‏‏نکته بسیار مهمی که حضرت امام به آن توجه عمیق دارند توجه به بعد اثباتی ویژگیهای‏‎ ‎‏فرزندان شاهد است و این می تواند الگوی بسیار مناسبی برای محققان و پژوهشگران در ارتباط‏‎ ‎‏موضوع تعلیم و تربیت فرزندان شاهد باشد. ‏

‏
‏‎

‎‏

بشنوید از قول امام(ره): ‏

‏‏نور چشمان عزیزم فرزندان محترم شهداء پیام شما را شنیدم من به شما سلام و درود‏‎ ‎‏می فرستم و به وجود شما مباهات و افتخار می کنم و چه افتخاری بالاتر از این که ما در تداوم‏‎ ‎‏انقلابمان ذخیره های عظیمی همچون شما عزیزان را داریم که حضورتان در جامعه و در تمامی‏‎ ‎‏صحنه های اسلامی و انقلابی و مردمی یادآورد رشادتها و فداکاریها و اخلاص راد مردانی است‏‎ ‎‏که به برکت خونهای پاک آنان انقلاب و جمهوری اسلامی ایران بارور گردید. (8 / 2 / 1365) ‏

‏‏تکیه جضرت امام مبنی برسیدگی همه جانبه به امور تحصیلی و فرهنگی فرزندان شاهد و‏‎ ‎‏بسیج همه امکانات مادی و معنوی دستگاه های و تربیتی و تربیت کشور در این زمینه حاکی از‏‎ ‎‏عمق شناخت حضرت امام نسبت به مشکلات آموزشی و تربیتی فرزندان شاهد است، و امام با‏‎ ‎‏ایجاد اعتماد به نفس در فرزندان و اتصال آنان به فرهنگ غنی شهادت و برخوردار شاهدی که‏‎ ‎‏بلحاظ مصالح اعتقادی و ملی پرداخته اند. ‏

‏‏بخش دوم: ‏

‏‏اهداف تعلیم و تربیت فرزندان شاهد و وظایف دستگاههای تعلیم و تربیت و دست اندرکاران‏‎ ‎‏نظام: امام در بخش اهداف نیز با استفاده از بعد اثباتی و پذیرش برخی از کمبودهای‏‎ ‎‏احتمالی در نهاد خانواده، حول 4 محور عمده را مورد تاکید قرار داده اند: ‏

‏‏الف: رشد و تعالی فرزندان شاهد در بعد علمی و تخصصی بنحویکه بتوانند نقش الگوئی در‏‎ ‎‏جامعه ایفاء ننموده و بصورت ممتاز ایفای نقش نمایند. ‏

‏‏ب: رشد و تعالی فرزندان شاهد در بعد فرهنگی و اعتقادی بنحویکه بتوانند پرچمدار وفاداری‏‎ ‎‏برای ایثارگران و شهیدان باشند. ‏

‏‏ج: ایجاد توانائیهای لازم در آنان برای تصدی امور جامعه خویش بمنظور حفظ استقلال کشور‏‎ ‎

‏‏د: حضور در صحنه های انقلاب و پاسداری از ارزشهای والای شهیدان و جلوگیری از خط‏‎ ‎‏انحراف فرهنگی و سیاسی نظام ‏

‏‏حکم حضرت امام در تاریخ 6 / 1 / 65 به نماینده ایشان و سرپرست بنیاد شهید انقلاب‏‎ ‎‏اسلامی و پاسخ حضرت امام به نامه جمعی از فرزندان شاهد در تاریخ 8 / 2 / 65 و همچنین در‏‎ ‎‏تاریخ 28 / 6 / 67 اهداف مذکور را بطور تفصیلی بیان می نماید: ‏

‏
‏‎

‎

‏"با نصیحتی مشفقانه و پدرانه از شما فرزندان خوب و با وفای خودم می خواهم که بار امانت‏‎ ‎‏پدرانتان را که میراث عزم و اراده و راه و رسم زندگی آنان بوده است بخوبی بر دوش کشید و‏‎ ‎‏تقوی و پاکی و پاکدامنی را پیشه کنید و نظم در زندگی و تمامی مراحل آن حکم فرما سازید و‏‎ ‎‏با جدیت به تحصیل علوم و کسب معارف و بهره وری در استعدادهای الهی خود بپردازید و‏‎ ‎‏هیچگاه سلاح مبارزه ظلم و استکبار و استضعاف بر زمین نگذارید و دوستی خدا و دشمنی با‏‎ ‎‏دشمنان خدا را شعار خود سازید." (8 / 2 / 65) ‏

‏‏"سلام گرم و خالصانه ام را به این سرمایه های گرانبهای انقلاب، این یادگار معلمین جاوید‏‎ ‎‏دانشگاه عشق و شهادت ابلاغ نمائید و از قول من به آنان بگویید که من با تمام وجود به شما‏‎ ‎‏عشق می ورزم و شما را از جان و دل دوست دارم و علاقه مندم که فرد فرد شما عالم و‏‎ ‎‏متخصصی متعهد برای، اسلام ناب محمدی(ص) و مبارزی سر سخت علیه اسلام امریکائی و‏‎ ‎‏مرفهین و پرچمدار وفاداری برای ایثارگران و شهیدان خود باشید و بتوانید با چراغ علم و عمل و‏‎ ‎‏تقوا ظلمت نفاق و کج فکریها و تحجرها و مقدس معابیها را از دامن اسلام بزدائید. 28 / 6 / 67‏

‏‏"نور چشمان عزیزم توجه خواهند داشت اکنون که رسالت بزرگ پدر خود را به دوش‏‎ ‎‏می کشند، در راه تهذیب و تحصیل خود با الهام از روح پر فتوح سربازان امام زمان (عج) تلاش‏‎ ‎‏وافر نمایند تا با کسب دانش و بینش و معنویت اسلامی امور جامعه اسلامی خویش را به دست‏‎ ‎‏گیرند. ‏ ‏حکم شماره 164 (6 / 1 / 65) ‏

‏‏امام تحقق اهداف مذکور را در گرو تلاشی همه جانبه آحاد جامعه دانسته اند در اولین حکمی‏‎ ‎‏که معظم له صادر فرموده اند وظایف نهادها را دقیقاً مشخص نموده اند: ‏

‏‏ ـ لازم می دانم که امور فرهنگی فرزندان عزیزم این یادگاران شهیدان و ... دقت بیشتر نموده و‏‎ ‎‏آنان را از کودکستان تا دانشگاه به بهترین وجه اداره نمائید. ‏

‏‏ ـ هر چه سریعتر با وزیران آموزش و پرورش و فرهنگ و آموزش عالی طرحی را تنظیم‏‎ ‎‏نموده و به شورای عالی انقلاب فرهنگی تقدیم نمائید. اعضاء محترم این شورا خود توجه دارند‏‎ ‎‏که بزرگترین و خداپسندانه ترین ارزش اسلامی خدمت به فرزندان این عزیزان است. ‏

‏‏بنیاد مستضعفین موظف است تمامی بودجه این کار عظیم را بر عهده گیرد و در صورت‏‎ ‎

‏
‏‎

‎‏

کمبود، دولت و بنیاد شهید و بنیاد 15خرداد اقدام کنند (6 / 1 / 65) ‏

‏‏امام حوزه های علمیه، صدا و سیما و حتی آحاد مردم را نسبت به این امر مهم توجه داده اند:‏‎ ‎

‏‏اینجانب از حوزه های علمیه تقاضا دارم تا در صورت درخواست ورود به آن حوزه ها، آنان را‏‎ ‎‏یاری و بطور شایسته تعلیم و تربیت نمایند (6 / 1 / 65) ‏

‏‏صدا و سیمای جمهوری اسلامی برنامه هائی را در جهت رشد استعداد و خلاقیت این‏‎ ‎‏فرزندان معظم تدوین نماید (6 / 1 / 65) ‏

‏‏ ـ انشاءالله مردم شهیدپرورمان تا آن جایی که مقدور است بدین کار الهی کمک‏‎ ‎‏نمایند. (6 / 1 / 65) ‏

‏‏دست اندر کاران نظام ‏

‏‏اهمیت، حساسیت و دقت رسیدگی به امور تحصیلی و فرهنگی فرزندان شاهد بحدی است‏‎ ‎‏که حضرت امام همه دست اندرکاران نظام را نسبت به این امر مهم موظف می دانند: ‏

‏‏الف) بکار گرفتن همه توان خود و نظام برای بهتر رسیدن به امور فرهنگی ‏

‏‏ب) ارائه خدمات بی شائبه و بی منت به آنان ‏

‏‏ ـ "بر دست اندرکاران نظام است که همه ذوق و استعداد و توان خود را در هر چه بهتر رسیدن‏‎ ‎‏به امور معنوی و مادی و ارزشی و فرهنگی این یادگاران هدایت و نور بکار می گیرند و از خدمت‏‎ ‎‏بی شائبه و بی منت به آنان دریغ نکنند که هر چه انقلاب اسلامی دارد از برکت مجاهدت شهدا و‏‎ ‎‏ایثارگران است" (11 / 7 / 67)‏‏¹‏‎[9]‎

‏‏ج: ارائه خدمات واقعی به آنان و پرهیز از تعریف و تمجیدهای ظاهری ‏

‏‏"من میل ندارم که این قدرشناسی فقط در حد تعریف و تمجید ظاهری خلاصه می شود‏‎ ‎‏بلکه باید در همه نوع امتیازات اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی به آنان بهاء داده شود و ضروری‏‎ ‎‏نمی بینم که به این عزیزان سفارش و نصیحت کنم و رسالت بزرگ حفظ امانت خونهای مقدس‏‎ ‎‏شهیدان را بازگو بنمائیم.» (11 / 7 / 67) ‏

‏‏هـ : توجیه و تاکید مجدد امام مبنی بر رسیدگی بیش از گذشته به امور فرهنگی فرزندان شاهد که‏‎ ‎‏بنظر می رسد ضمن اهمیت و توجه خاص حضرت امام به این امر شاید کوتاهی و سهل‏‎ ‎‏ انگاریهائی نیز مشاهده شده است. ‏

‏
‏‎

‎‏

ایشان در نامه 28 / 6 / 67 میفرمایند: ‏

‏‏"توصیه مجدد و اکید من به همه دست اندرکاران و مسئولین کشور این است که بیشتر از‏‎ ‎‏گذشته به امور فرهنگی این عزیزان توجه نمایند."‏

‏‏وظایف فرزندان معظم شاهد ‏

‏‏الف: تلاش در جهت تهذیب و تحصیل خود با الهام از روح پرفتوح شهیدان‏

‏‏ب: جدا نمودن سرنوشت پدران از سرنوشت خود در امر تحصیل، استقلال و احساس هویت‏‎ ‎‏خود در عین استفاده از این پشتوانه قوی الهی و تربیتی ‏

‏‏"کارنامه نورانی شهادت و جانبازی عزیزان شما گواه، صادقی بر کسب بالاترین امتیازات و‏‎ ‎‏مدارج تحصیلی معنوی آنان است که با مهر رضایت خدا امضاء شده است و کارنامه شما در‏‎ ‎‏گروه تلاش و مجاهدت خود شماست.» 28 / 6 / 68‏

‏‏ج) اتکا به نفس و کمک گرفتن از اراده خود و استفاده از سرمایه عمر و جوانی ‏

‏‏ «زندگی در دنیای امروز زندگی در مدرسه اراده است و سعادت و شقاوت هر انسانی به اراده‏‎ ‎‏همان انسان رقم می خورد. اگر بخواهید عزیز و سربلند باشید. باید از سرمایه های عمر و‏‎ ‎‏استعدادهای جوانی استفاده کنید با اراده و عزم راسخ خود به طرف علم و عمل و کسب دانش و‏‎ ‎‏بینش حرکت نمائید که زندگی زیر چتر علم و عمل و کسب دانش و بینش حرکت نمائید که‏‎ ‎‏زندگی زیر چتر علم و آگاهی آنقدر شیرین و الهی با کتاب و علم و اندوخته ها آنقدر خاطره آفرین‏‎ ‎‏و پایدار است که تلخیها و ناکامیهای دیگر را از یاد می برد. (28 / 6 / 68)‏

‏‏بررسی و ارزیابی عملکرد دستگاههای ذیربط تاکنون: ‏

‏‏براساس بررسی های بعمل آمده و نتایج ارزیابی ها و تحقیقات انجام شده توسط افراد و‏‎ ‎‏دستگاههای مختلف، روح کلی حاکی از تلاش علاقه مندی سرمایه گذاری های مادی و معنوی‏‎ ‎‏توسط همه دستگاهها و تلاش جدی در جهت تحقق اهداف ترسیم شده از ناحیه حضرت امام‏‎ ‎‏بوده است، که در این مکان تلاشهای وزارت آموزش و پرورش و بنیاد شهید انقلاب اسلامی‏‎ ‎‏بیش از همه دستگاهها مورد توجه و تقدیر بوده است. ‏

‏‏در عین حال شرایط فعلی تحصیلی، تربیتی فرهنگی و فرزندان شاهد حاکی از وجود‏‎ ‎‏ضعف ها و نارسائیها بارزی در عملکردهاست که بررسی و تحصیل آن می تواند ما را در ادامه راه‏‎ ‎‏یاری نماید. ‏

‏
‏‎

‎‏

الف: ‏

‏‏عدم انجام فعالیتهای تحقیقاتی و پژوهشی بر روی موضوع تعلیم و تربیت فرزندان شاهد و‏‎ ‎‏راههای بهبود بخشیدن به آن و عدم ارائه الگوی صحیح و متناسب با فرهنگ جامعه اسلامی،‏‎ ‎‏بالاخص در شرایط سنی فعلی فرزندان شاهد که میانگین سن آنان 12 سال و فراوانی آن در سطح‏‎ ‎‏دوم راهنمائی یعنی دقیقاً در آستانه نوجوانی و بلوغ است. ‏

‏‏مجموعه مشکلات خانواده و مربیان و معلمان فرزندان شاهد و درخواست مستمر همکاری‏‎ ‎‏و همفکری در زمینه مسائل تربیتی و آموزشی فرزندان حاکی از خلاءها و نیاز جدی به ارائه‏‎ ‎‏الگوی مناسب در این زمینه است، ناگفته نماند تحقیقات قابل توجهی تاکنون از سوی‏‎ ‎‏دانشجویان علاقمند دوره های کارشناسی و کارشناسی ارشد و نهادهای تعلیم و تربیت کشوری‏‎ ‎‏انجام شده است که متاسفانه غالب آنها ارزیابی مقایسه ای بین وضعیت تحصیلی و تربیتی‏‎ ‎‏فرزندان شاهد با فرزندان غیر شاهد در یک محیط تربیتی مشترک یعنی محیط آموزشی بوده‏‎ ‎‏است. ‏

‏‏بطور طبیعی نتایج این قبیل تحقیقات همیشه فرزندان شاهد را دارای مشکلات تربیتی و یا‏‎ ‎‏آموزشی و فرزندان غیرشاهد را در وضعیت مطلوب تر ترسیم خواهند نمود. غافل از آنکه اصولاً‏‎ ‎‏این قبیل تحقیقات از مبنای مناسبی برخوردار نیستند. مقایسه در گروهی که از شرایط متفاوتی‏‎ ‎‏قبل از ورود به محیط آموزشی و نیز ضوابط ورود و حضور در مدارس شاهد برخوردار هستند،‏‎ ‎‏نمی توان آنها را با هم مقایسه نمود، بلکه مبنا میزان رشد و یا افت تربیتی و تحصیلی افراد‏‎ ‎‏براساس سوابق و پیشینه خود فرد می تواند معنی دار باشد ولو اینکه هر دو گروه از شرایط‏‎ ‎‏مشابهی برخوردار باشند. ‏

‏‏ب: ‏

‏‏بررسی عملکرد همه نهادها و دستگاهها بلحاظ بعضی از محدودیتهای تحقیق و عدم انجام‏‎ ‎‏ارزیابی ها لازم در زمینه های مورد نظر و نیز محدودیتهای زمانی، فراهم نشده است‏‏. ‏

‏‏بالاترین آمار فرزندان شاهد تحت پوشش وزارت آموزش و پرورش می باشد در حال حاضر‏‎ ‎‏براساس آمار رسمی بنیاد شهید انقلاب اسلامی بیش از 80% از فرزندان در یک سازمان تعریف‏‎ ‎‏شده بعنوان ستاد برنامه ریزی و اجرائی شاهد و برخور داری و تشکیلات رسمی ستادی در مرکز‏‎ ‎‏و اجرائی در استانها و بیش از 590 مدرسه شاهد در استانها و شهرستانهای کشور و با مسئولیت‏‎ ‎

‏
‏‎

‎‏

مشترک بنیاد شهید انقلاب اسلامی و وزارت آموزش و پرورش، تحت نظارت ستاد برنامه ریزی‏‎ ‎‏شاهد که با هدایت و نظارت شورای عالی انقلاب فرهنگی، انجام وظیفه می نماید به تحصیل در‏‎ ‎‏آموزش و پرورش اشتغال دارند که به عنوان نمونه اشاراتی به عملکرد آن خواهیم داشت: ‏

‏‏طرح سنجش بنیه علمی مدارس شاهد کشور در سال 71 ـ 70 به عنوان یک آزمون مستقل و‏‎ ‎‏قوی و مقایسه آن با معدل ثلث سوم چهار سال تحصیلی از سال 68 تا 71 و تفکیک شاهد و‏‎ ‎‏غیر شاهد و دوره و پایه تحصیلی جامع ترین تحلیل از عملکرد مدارس شاهد ارائه نموده است. ‏

‏‏ثبات وضع تحصیلی مجموع دانش آموزان، علیرغم تغییرات جامعه دانش آموزی طی چهار‏‎ ‎‏سال 68 تا 71 از مشخصات و نتایج بارز این تحقیق است ضمن اینکه با تغییرپایه ها و مقاطع‏‎ ‎‏تحصیلی، افت آموزشی بشدت مشهود است. ‏

‏‏یکسان ماندن وضعیت تحصیلی دانش آموزان مدارس شاهد می تواند با یکی از صور ذیل‏‎ ‎‏توجیه شود: ‏

‏‏الف: هر دو گروه شاهد و غیرشاهد به یک نسبت ارتقاء یابند که به دلیل یکسان ماندن میانگین‏‎ ‎‏این فرض قابل قبول نیست. ‏

‏‏ب: هر دو گروه به یک نسبت افت داشته باشند که اینهم قابل قبول نیست. ‏

‏‏ج: گروه دانش آموزان شاهد افت و گروه غیر شاهد ارتقاء یافته باشند یا بالعکس که به دلیل‏‎ ‎‏یکسان ماندن انحراف معیار این فرض مردود است. ‏

‏‏د: تنها حالت توجیه پذیر یکسان ماندن وضع تحصیلی دو گروه دانش آموزان شاهد و غیر‏‎ ‎‏شاهد است. ‏

‏‏لذا اولین نتیجه آن است که طی چهار سال دلیلی بر گرایش وضع تحصیلی دانش آموزان‏‎ ‎‏شاهد به سمت غیر شاهد (وضع برتر) مشاهده نمی شود و این دو از اهداف طرح مدارس شاهد‏‎ ‎‏است. ‏

‏‏و دومین نتیجه آن است که رشد قابل ملاحظه ای با توجه به بسیج امکانات و تغییر در برنامه و‏‎ ‎‏نظام و امکانات آموزشی انجام نشده است. ‏

‏‏بر اساس طرح سنجش دانش آموزان مدارس شاهد طی چهار سال در دوره راهنمائی‏‎ ‎‏اختلافات فاحش بین دو گروه شاهد و غیر شاهد مشهود است دانش آموزان شاهد با میانگین‏‎ ‎‏نمرات 86 / 9 و نمای 8 و دانش آموزان غیر شاهد با میانگین معدل نمرات 36 / 12 و نمای 13‏‎ ‎

‏‎

‎‏

ارزیابی شده اند، مطالعه بافت داخلی این جامعه با وجود دو گروه شاهد و غیر شاهد، تراکم را در‏‎ ‎‏دو بخش دانش آموزی قوی و ضعیف نشان می دهد. در واقع دانش آموزان متوسط در جامعه‏‎ ‎‏مدارس شاهد تراکم اندک و دانش آموزان قوی (غیر شاهد) و ضعیف (شاهد) تراکم بیشتری‏‎ ‎‏دارند، طبیعی است که برنامه آموزش واحد برای چنین جامعه ای چندان موفق نخواهد بود، در‏‎ ‎‏چنین جامعه ائی، توجه معلمین به طور خود آگاه یا ناخودآگاه بیشتر به سوی گروه قوی در درس‏‎ ‎‏(غیر شاهد) جلب می شود، بعلاوه ضربه روحی و آموزشی به گروه ضعیف (شاهد) موجب افت‏‎ ‎‏یا حداقل عدم پیشرفت تحصیلی آنان می شود. در تحقیق دوم که توسط اداره کل شاهد و نمونه‏‎ ‎‏در سال تحصیلی 69 ـ 68 در مورد دانش آموزان شاهد که در مدارس بطور پراکنده تحصیل‏‎ ‎‏می کردند انجام شد. نکات قابل توجهی از نتایج تحقیق بدست آمده است. ‏

‏‏در سال تحصیلی 69 ـ 68 6 / 52% فرزندان شاهد که 40356 نفر را شامل می شود به دلایلی‏‎ ‎‏نتوانسته اند وارد مدارس شاهد شوند و ناگزیر تحت پوشش طرحهای پراکنده شهری و روستائی‏‎ ‎‏به تحصیل خود ادامه داده اند که از این تعداد 53% در شهر و 47% در روستاها مشغول تحصیل‏‎ ‎‏بوده اند. ‏

‏‏عملکرد آموزشی طرح در مقاطع مختلف تحصیلی بدین شرح است: ‏

‏‏1 ـ از مجموع 23334 نفر دانش آموز شاهد ابتدائی در شکل پراکنده شهری و روستائی 15 / 83‏‎ ‎‏در خرداد و 75 / 10% در، شهریور و 6% یعنی 1509 مردود و 104 نفر ترک تحصیل نموده اند،‏‎ ‎‏میزان قبولی ابتدائی در طرح پراکنده در حدود 5% از میزان قبولی ابتدائی کل کشور (2 / 8%)‏‎ ‎‏بیشتر است. ‏

‏‏2 ـ از مجموع 10130 فرزندان شاهد راهنمائی در طرح پراکنده 4 / 37% در خرداد و 1 / 42 درصد در‏‎ ‎‏شهریور قبول شده اند و 4 / 21% مردود و از این مجموعه مردودی 20% ترک تحصیل داشته اند.‏‎ ‎‏میزان قبولی راهنمائی طرح پراکنده در حدود 2 / 5% از میزان قبولی راهنمائی کشور (3 / 7%)‏‎ ‎‏بیشتر است. ‏

‏‏میزان 7 / 21% مردودی یعنی 2188 نفر فرزند شهید مردود آنهم فقط در دوره راهنمائی‏‎ ‎‏پراکنده قابل تامل و توجه می باشد بالاخص که بگوئیم فقط 8 / 37% از آنها در خرداد قبول شوند‏‎ ‎‏و حدود 2 / 62% تجدید یا مردود از این مجموعه مردودی 20% ترک تحصیل داشته اند. ‏

‏
‏‎

‎

میزان قبولی راهنمائی طرح پراکنده در حدود 2 / 5% از میزان راهنمائی کشور 3 / 7% بیشتر‏‎ ‎‏است. ‏

‏‏میزان 7 / 21% مردودی یعنی 2188 نفر فرزند شهید مردود آنهم فقط در دوره راهنمائی‏‎ ‎‏پراکنده قابل تامل و توجه می باشد بالاخص که بگوئیم فقط 8 / 37% از آنها در خرداد قبول شوند‏‎ ‎‏و حدود 2 / 62% تجدید یا مردود، گشته اند همچنین 151 نفر قبل از اتمام دوره ترک تحصیل‏‎ ‎‏نموده اند. ‏

‏‏3 ـ در مقطع متوسطه شهری و روستائی، از 6955 نفر طرح پراکنده فقط 1966 نفر یعنی‏‎ ‎‏24 / 28% توانسته اند در خرداد قبول شوند و حدود 72% آنها تجدید یا مردود شده اند و‏‎ ‎‏ 25 / 50%در شهریور و آذر ماه سال بعد و در مجموع 5 / 78%از آنها قبول شده اند 3 / 20% از‏‎ ‎‏فرزندان مورد اشاره یعنی 1409 نفر موفق به ارتقاء پایه نگشته و مردود شده ‎اند و همچنین 134‏‎ ‎‏نفر ترک تحصیل نموده اند. ‏

‏‏دو نکته قابل ذکر است ‏

‏‏اولاً: اکثریت قریب به اتفاق فرزندان متوسطه در کلاسهای تقویتی بنیه علمی شرکت نموده اند.‏‎ ‎

‏‏ثانیاً: تکرار پایه برای سال چهارم براساس رای 401 شورایعالی آموزش و پرورش مجاز به‏‎ ‎‏تحصیل در روزانه نمی باشد، که این هشداری جدی است. ‏

‏‏نتایج ارزیابی های به عمل آمده در زمینه عملکرد دستگاههای ذیربط حاوی‏‎ ‎‏نکات زیر است: ‏

‏‏1 ـ ارزیابی مجدد طرحها و برنامه ها و عملکرد یک ضرورت قطعی است. ‏

‏‏2 ـ الگوهای ارائه شده پاسخگوی نیازهای تربیتی و آموزشی فرزندان شاهد نبوده است. ‏

‏‏3 ـ با توجه به میانگین سنی فرزندان شاهد در حال حاضر (12) سالگی، و ورود آنان در آستانه‏‎ ‎‏نوجوانی و بلوغ مشکلات ناشی از امر تربیت و آموزش در این مقطع سنی، تسریع در انجام‏‎ ‎‏فعالیتهای پژوهشی را طلب می نماید. ‏

‏‏4 ـ نبودن گزارشی از عملکردهای فرهنگی و واقعیت های موجود کمبودها و نارسائیهای تربیتی‏‎ ‎‏و فرهنگی در سطح فرزندان شاهد، اهمیت رسیدگی به امور فرهنگی بیشتر فرزندان شاهد را‏‎ ‎‏علیرغم توجیه و تاکید مجدد حضرت امام(س) بیش از پیش مورد تأکید قرار می دهد. ‏

‏
‏‎

‎‏

5 ـ تحقیق در مورد عملکرد حوزه مقدسه علمیه که در حال حاضر بیش از سیصد فرزند شهید را‏‎ ‎‏تحت پوشش دارد و همچنین مراکز دانشگاهی که با توجه به شرایط سنی فرزندان و جدید‏‎ ‎‏الورود بودن آنان در محیط های دانشگاهی، نیاز به زمان بیشتری دارد. ‏

‏‏پیشنهادات و راهبردهای علمی: ‏

‏‏الف: تصحیح بینش افراد در ارتباط با این موضوع که همه مشکلات احتمالی ناشی ازفقدان پدر‏‎ ‎‏در محیط خانواده است البته این به معنای تعمیم این مشکلات در سطح همه خانواده های‏‎ ‎‏محروم از پدر نباید تلقی شود. چه بسیار خانواده هایی باشند که علیرغم عدم حضور پدر در منزل‏‎ ‎‏از حداقل مشکلات برخوردار هستند کما اینکه ممکن است خانواده با وجود برخورداری از پدر‏‎ ‎‏همین مشکلات و نارسائیها را داشته باشند. باید بینش محققان صاحب نظران و حتی آحاد‏‎ ‎‏جامعه به این نکته معطوف شود که "فقدان پدر بمنزله وجود مشکلات مستمر در نهاد خانواده‏‎ ‎‏نیست." ‏

‏‏ب: درست است که فقدان پدر مشکلاتی را بدنبال دارد اما در عین حال فقدان پدر می تواند‏‎ ‎‏زمینه رشد و تعالی فرد را نیز فراهم نمود، یعنی برخوردار شدن یک فرد از یک محرومیت زمینه‏‎ ‎‏رشد و تعالی در سایر زمینه ها را دنبال خواهد داشت، تحقیقات انجام شده بر روی 699 نفر از‏‎ ‎‏نوابغ جهان حاکی از آنست که بخش عمده ای از این افراد نابغه از نعمت پدر محروم بوده اند و‏‎ ‎‏سرنوشت شخصیتهای نامدار علمی اجتماعی و سیاسی تاریخ دلیلی دیگر بر تائید این مطلب‏‎ ‎‏است شخص رسول اکرم(ص) و برخی از ائمه معصومین(ع) و خود حضرت امام(س) نمونه ‏‎ ‎‏بارز این الگوها می باشند. ‏

‏‏اصولاً فقدان می تواند مبنای تحول باشد. یعنی فقدان منطق تحول آدمی است. انسان‏‎ ‎‏همیشه با از دست دادن، چیزهای فراوانی را بدست می آورد. این منطق از هنگام پای نهادن بر‏‎ ‎‏خاک تا لحظه پای گرفتن از آن، پیوسته با آدمی همراه است. این اعتقاد باید در ذهن و ضمیر‏‎ ‎‏مشاور و درمانگر جای بگیرد و آن در ذهن و ضمیر کودکان و خانواده های محروم از پدر او جای‏‎ ‎‏داده. فرزند شهید باید فقدان پدر را به منزله فرصتی برای روئیدن ظرفیتهای تازه، به دوش کشیدن‏‎ ‎‏مسئولیتهای بیشتر و تحقق قابلیتهای نهفته بدل کند. برخورد امام با فرزندان شاهد اینگونه بوده‏‎ ‎‏است. ‏

‏
‏‎

‎

‏ج ـ لزوم مطالعه، تحقیق و بررسی جامع پیرامون موضوع فوق الذکر از طرف اساتید دانشگاه و‏‎ ‎‏حوزه و ارائه روشها و متدهای علمی متناسب با توجه به فقر شدید منابع و تحقیقات در این‏‎ ‎‏زمینه. ‏

‏‏د ـ تشکیل کمیته ویژه از طرف کنگره بررسی آثار و اندیشه های تربیتی حضرت امام با حضور‏‎ ‎‏اساتید دانشگاه و حوزه و دست اندرکاران امور فرهنگی و تحصیلی فرزندان شاهد. ‏

‏‏هـ ارزیابی علمی و کاربردی از عملکرد دستگاههای تعلیم و تربیت و مسئول در این زمینه و‏‎ ‎‏اتخاذ روشها و برنامه های مناسب به نحویکه نظرات حضرت امام، نیازهای آموزشی و تربیتی‏‎ ‎‏فرزندان و اهداف مذکور در این زمینه تامین شود. ‏

‏‏م ـ تجدید نظر جدی در طرح مدارس شاهد. ‏

‏‏ و ـ تهیه الگوی مناسب برای مشارکت هر چه گسترده تر فرزندان شاهد در امور فرهنگی و‏‎ ‎‏تحصیلی خود با توجه به شرایط سنی و تحصیلی فعلی آنان. ‏

‏‏پایان بحث را با جمله ای از حضرت امام به انجام می رسانم که فرمود: ‏

‏‏به مسئولین محترم جمهوری اسلامی برای چندمین بار سفارش می کنم و این نصیحت و‏‎ ‎‏سفارش همیشگی است که قدر این نعمتهای بزرگ الهی را بدانند و در شرایط کنونی و آینده های‏‎ ‎‏دور اولویت را به این عزیزان و کسانی بدهند که در راه اسلام خون داده اند و مبارزه کرده اند و به‏‎ ‎‏شدت از بهانه جوئی و سنگ اندازی و مانع تراشی و کاغذ بازی که مانع رشد آنان و ملت دلاور‏‎ ‎‏ایران است خود داری نمایند. ‏

‏‏خداوند به همه ما توفیق خدمت و اخلاص عنایت فرماید و این گوهرهای گرانبها را از کید‏‎ ‎‏وسوسه های شیطان حفاظت کند. ‏

‏‏ان ربی قریب مجیب ـ والسلام علیکم و رحمة اله و برکاتة‏

‏‏‎

‎‏

منابع و یادداشت ها‏

‏‏ ‏‏‎

‎

• . آدانر، پ، ل و دیگران / روانشناسی کودکان محروم از پدر، ترجمه خسرو باقری و محمد عطاران انتشارات تربیت، تهران 1370
• . آمار اداره کل آموزش بنیاد شهید انقلاب اسلامی
• . حکم حضرت اما م به سرپرست بنیاد شهید انقلاب اسلامی در تاریخ 16 / 1 / 65
• . روانشناسی کودکان محروم از پدر ص 72
• . روانشناسی کودکان محروم از پدر ص 72
• . بررسی میزان شیوع اختلالات رفتاری دانش آموزان شاهد و عادی در مدارس تهران، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی
• . ر .ک .به منبع شماره 1 ص 72 و 97
• . ر .ک .به منبع شماره 1 ص 72 و 97
• 9 ـ روانشناسی و تربیت کودکان شاهد، دکتر علی قائمی 10 ـ اسلام در کنار داغدیدگان و افسرده دلان، شهید ثانی، ترجمه دکتر محمد باقر حجتی 11 ـ طرح تحقیق چهار ساله سنجش بنیه علمی مدارس شاهد، اداره کل مدارس شاهد و نمونه 12 ـ ارزیابی عملکرد طرح پراکنده سال 68 و 69، اداره کل مدارس شاهد و نمونه 13 ـ جزوه آمار و اطلاعات، معاونت طرح و برنامه بنیاد شهید انقلاب اسلامی 14 ـ نشریه پیوند شماره 170، از انتشارات انجمن اولیاء و مربیان کشور15 ـ مجموع فیشهای موضوعی آثار تعلیم و تربیت، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)16 ـ مجموعه مصوبات کمیته تعلیم و تربیت ستاد برنامه ریزی امور تحصیلی و فرهنگی شاهد