مسائل متفرقۀ نیابت
1- س - کسی مستطیع بوده و در میقات به نیابت دیگری مُحرم شده و به مکه آمده و عمرۀ تمتع را از طرف منوبٌ عنه انجام داده است،وظیفۀ او
کتابمناسک حج: مطابق با فتاوای امام خمینی (س) (به ضمیمه ترجمه بعضی از مسائل حج تحریر الوسیله و حدود 550 مسأله جدید)صفحه 34
چیست؟
ج -با اینکه خودش مستطیع است نیابت او صحیح نیست،و احرام او باطل است و باید برگردد به میقات و از آنجا برای خودش مُحرم شود.
2- س - اگر کسی که نیابت از دیگری گرفته و به حج آمده،از بعض اعمال معذور است،آیا می‌تواند در این اعمال نایب بگیرد،و آیا می‌تواند پول نیابت را به دیگری بدهد که اصل حج را به جا آورد؟
ج - نایب شدن معذور،صحیح نیست و باید پول را به صاحبش برگرداند مگر اینکه از طرف صاحب پول مجاز در نایب گرفتن باشد که در این صورت می‌تواند دیگری را در اصل عمل حج نایب کند،و در صورتی که بدون اجازه،نیابت را به دیگری واگذار کرد و او عمل را انجام داد،حج از طرف منوبٌ عنه واقع می‌شود؛ولی پول را باید به صاحبش برگرداند و صاحب پول ضامن چیزی نیست و اجرت نایب را باید امرکننده بپردازد.
3- س - از هر کاروان نوعاً چند نفر از خدمه به نیابت آمده‌اند و به ناچار باید نیمه شب از مشعر برای انجام کارهای لازم در منیٰ یا همراه ضعفا به منیٰ بروند،سؤال این است که آیا اجیر شدن و نیابت آنان صحیح است یا خیر؟
ج -با توجه به اینکه از معذورین هستند و نمی‌توانند وقوف اختیاری در مشعر را درک کنند نیابت آنان صحیح نیست،و اگر قبل از استخدام اجیر شده‌اند باید حج را به جا آورند و وقوف اختیاری را درک نمایند.
4- س - آیا شخص زنده در موردی که می‌تواند نایب بگیرد باید از بَلَد نایب بگیرد یا از میقات،و اگر دیگری برای او نایب بگیرد کفایت می‌کند یا خیر؟
کتابمناسک حج: مطابق با فتاوای امام خمینی (س) (به ضمیمه ترجمه بعضی از مسائل حج تحریر الوسیله و حدود 550 مسأله جدید)صفحه 35
ج - نایب گرفتن از میقات کفایت می‌کند،و خودش باید نایب بگیرد و نایب گرفتن دیگری برای او کافی نیست،مگر از طرف او وکالت داشته باشد.
5- س - آیا عمرۀ مفرده یا طواف استحبابی را می‌توانیم به نیابت چند نفر انجام دهیم،و در اعمال آن از جمله طواف نساء،نیت همه باید بشود یا نیت بعضی کافی است؟
ج - می‌توانید به نیابت چند نفر انجام دهید،و باید نیت همه بشود.
6- س - کسی را روز عید قبل از حلق دستگیر کرده‌اند و او را به ایران فرستاده‌اند،آیا رفقای او می‌توانند از او نیابت کنند و بقیۀ اعمال را انجام دهند یا خیر،و چگونه از احرام خارج می‌شود؟
ج -بدون اینکه خودش نایب بگیرد نیابت صحیح نیست،و برای خارج شدن از احرام باید به منیٰ بیاید و حلق یا تقصیر کند و اعمال مترتبه را انجام دهد؛و اگر نمی‌تواند برود،در محل خودش حلق یا تقصیر نماید و بنا بر احتیاط موهای خود را به منیٰ بفرستد،و باید برای اعمال مترتبه نایب بگیرد.
7- س - افرادی که هر سال به حج می‌روند - از قبیل خدمۀ کاروانها - در محل خود از کسی نیابت قبول می‌کنند؛ولی در میقات بر اثر اشتغال زیاد از نیابت غافل و مُحرم می‌شوند،بعد که متوجه شدند دوباره نیت نیابت می‌کنند،آیا حج نیابتی آنان درست است یا حج برای خودشان حساب می‌شود؟
ج -باید عمره و حج را به همان نیت اول اتمام کنند،و احرام دوم صحیح نیست مگر آنکه احرام اول باطل باشد،مثل اینکه حج بر او واجب
کتابمناسک حج: مطابق با فتاوای امام خمینی (س) (به ضمیمه ترجمه بعضی از مسائل حج تحریر الوسیله و حدود 550 مسأله جدید)صفحه 36
نبوده و نیت حَجة الاسلام کرده باشد.
8- س - شخصی در میقات برای خودش مُحرم می‌شود و تلبیه می‌گوید،بعد به فکر می‌افتد که چون خودش حج واجب را در سالهای گذشته به جا آورده،برای پدر یا مادر یا یکی از خویشاوندان دیگرش حج تبرّعی به جا آورد،آیا می‌شود با نیت عدول کند،و یا دوباره به نیت شخص مورد نظر مُحرم شود یا خیر؟
ج - اگر به احرام صحیحی مُحرم شده،نمی‌تواند نیت را عوض کند و باید عملش را به همان نیتی که در احرام داشته،اتمام کند.
9- س - نایبی در احرام عمرۀ تمتع بعد از اینکه وارد مکه شد شک می‌کند که نیت نیابت کرده یا نه،آیا باید به میقات برگردد و مجدداً به نیابت مُحرم شود،یا اصلاً حج برای خودش حساب می‌شود و دیگر نمی‌تواند نایب باشد؟
ج - در نیت خطور لازم نیست،اگر انگیزۀ او در حال احرام نیابت بوده، عمل را به نیابت انجام دهد،و اگر در داعی و انگیزه هم شک دارد باید اعمال را به نیت اجمالی (همان نیت در احرام)اتمام کند،و در نیابت به آن اکتفا نمی‌شود.
10- س - زنی در عرفات در روز نهم دیوانه شد،او را به بیمارستان بردند و تا آخرین وقتی که می‌توانستند همراهان او در مکه بمانند،باقی ماندند،خوب نشد،آیا شوهرش که با او است می‌تواند برای او نایب بگیرد،و یا خودش باقی اعمال را انجام دهد یا نه؟
ج - مجنون تکلیف ندارد و نمی‌توانند برای او نایب بگیرند،و اگر عاقل شد حکم اشخاص مُحرم دیگر را دارد.
کتابمناسک حج: مطابق با فتاوای امام خمینی (س) (به ضمیمه ترجمه بعضی از مسائل حج تحریر الوسیله و حدود 550 مسأله جدید)صفحه 37
11- س - هرگاه کسی مریض شود،به طوری که بعد از احرام عمره قادر به انجام اعمال نباشد،آیا کسی که برای عمرۀ تمتع مستحبی مُحرم شده و عمره را انجام داده است می‌تواند در حج نایب او شود یا خیر؟
ج - کسی که برای عمرۀ تمتع مُحرم شده و لو مستحبی،نمی‌تواند در اصل عمره یا حج برای دیگری نایب شود و باید عملش را اتمام کند؛ولی اگر مریض فقط قادر به انجام طواف و سعی نباشد و بتواند وقوفین را درک کند و بقیۀ اعمال را نایب بگیرد،جایز است دیگران را در طواف و سعی و اعمال دیگر نایب قرار دهد،هر چند خودشان هم حج یا عمره به جا می‌آورند.
12- س -بنده چون مسئول گروه حج بودم به استناد وظیفه‌ام که مراقبت از بیماران و عاجزهای گروه بود وقوف اضطراری انجام دادم، لطفاً وظیفۀ شرعی این جانب را بیان فرمایید.
ج - اگر همراه عجزه بوده‌اید که لازم بوده با آنان باشید و آنان از وقوف اختیاری معذور بوده‌اند برای شما هم اشکالی نداشته،بلی اگر نایب کسی شده‌اید نیابت شما درست نبوده است.
13- س - اگر کسی دفعۀ اول به صورت خدمه،حج به جا آورده و در دفعۀ دوم دوباره به مأموریت خدمه عازم مکۀ معظمه است،آیا می‌تواند به عنوان پدر یا مادر که فوت شده‌اند نیابت نماید،و در چنین صورتی آیا حج از عهدۀ پدر و مادرش برداشته می‌شود؟
ج - مانع ندارد و حج از منوبٌ عنه کافی است،مگر آنکه سال اول، مستطیع نبوده و امسال مستطیع باشد.
14- س - این جانب حدود شانزده سال قبل نیابتاً به مکۀ معظمه مشرف
کتابمناسک حج: مطابق با فتاوای امام خمینی (س) (به ضمیمه ترجمه بعضی از مسائل حج تحریر الوسیله و حدود 550 مسأله جدید)صفحه 38
شده و در منیٰ چون سفر اول بوده است،و می‌دانسته‌ام که طبق تقلید حضرت عالی باید در سفر اول حَلْق کند،و لکن نمی‌دانستم که ماشین ته‌زن با تیغ فرق دارد و به جای تیغ با ماشین ته‌زن سر خود را تراشیدم و بعد از آن سفر هم دو سفر دیگر مشرف شدم و در سفرهای بعدی سر خود را ماشین نموده و ناخن هم گرفته‌ام،لطفاً بفرمایید در سفر اول که به جای تیغ با ماشین سر را تراشیدم،در مقابل این کار وظیفه‌ام چیست؟و آیا این عمل سفر اول در سفرهای بعدی خللی وارد می‌آورد یا ذمه‌ام بری شده است؟
ج - شما در صورت امکان باید به مکه بروید و در منیٰ حَلْق کنید و بعد از آن طواف و نماز و سعی و طواف نساء و نماز آن را به جا آورید،و در این اعمال نیت اتمام حج سفر اول را بکنید و بعد از آن چیزی بر شما نیست،و اگر خودتان نمی‌توانید بروید یا رفتن برای شما حرجی است در محل خود حلق کنید و بنا بر احتیاط موی آن را به منیٰ بفرستید و در بقیۀ اعمال فوق نایب بگیرید،و نسبت به دو سفر دیگر که آیا صحیح و کافی بوده یا نه،احتیاط را مراعات نمایید.
15- س - کسانی که مجاز هستند در شب عید قربان بعد از درک اضطراری مَشعرْ به منیٰ بروند،آیا همۀ آنان از ذوی الاعذار می‌باشند که نیابت و لو تبرعاً مورد اشکال است یا نسبت به بعضی استثنا شده است؟
ج - در فرض سؤال،زنها می‌توانند نایب شوند،و نیابت در سایر ذوی الاعذار صحیح نیست.
16- س - شخصی در حج از میتی نیابت کرده و در وقت عقد اجاره برای انجام مناسک هیچ عذری نداشت؛ولی چند سال بعد از انجام حج
کتابمناسک حج: مطابق با فتاوای امام خمینی (س) (به ضمیمه ترجمه بعضی از مسائل حج تحریر الوسیله و حدود 550 مسأله جدید)صفحه 39
متوجه شد که در وقوف مشعر الحرام با زنها و مریضها به عنوان راهنما، وقوف اضطراری کرده و به منیٰ رفته است،و غافل بوده که نایب باید وقوف اختیاری بکند،وظیفه‌اش چیست؟
ج - عمل مزبور مُجزی از حج نیابتی استیجاری نیست،و از جهت اجرت باید به اجیرکننده مراجعه نماید،و یا در صورتی که اجاره،موقت به زمان مخصوصی که منقضی شده نباشد،دوباره حج نیابتی صحیح به جا آورد.
17- س - آیا می‌توانم برای مادرم و برای خودم فریضه حج را انجام دهم؟
ج - در یک سال بیش از یک حج واقع نمی‌شود.
18- س - شخصی به عنوان نیابت در مسجد شجره مُحرم شده و به مکه آمده،در مکه فهمید که خودش مستطیع بوده است،آیا باید اعمال عمره را به قصد خود به جا آورد یا به قصد نیابت،و اگر باید حج را به قصد خود به جا آورد نسبت به حج نیابی چه وظیفه دارد،و آیا می‌تواند برای آن نایب بگیرد یا نه؟
ج - احرام او صحیح نبوده است و باید برگردد و برای عمرۀ تمتع برای خودش مُحرم شود و وظیفۀ خودش را انجام دهد،و راجع به حج نیابی نمی‌تواند نایب بگیرد،مگر اجازه داشته باشد یا استیجار او برای مطلق تحصیل حج باشد.
19- س - کسی که نایب بوده و عمرۀ تمتع را انجام داده و بعد ناچار شده است که به ایران بازگردد،آیا می‌تواند بقیۀ اعمال را به دیگری واگذار نماید که حج تمتع را انجام دهد؟
کتابمناسک حج: مطابق با فتاوای امام خمینی (س) (به ضمیمه ترجمه بعضی از مسائل حج تحریر الوسیله و حدود 550 مسأله جدید)صفحه 40
ج - نمی‌تواند.
20- س - آیا شرط ایمان نایب که در اصل نیابت حج و همچنین در ذبح،شرط است در سایر اعمالی که نیابت در آن جایز است،مثل رَمْی و طواف هم شرط است یا خیر؟
ج - در سایر اعمال نیز شرط است.
21- س - شخصی تمام اختیارات اموال پدرش را دارد و پدر نمی‌تواند بالمباشره حج را به جا آورد،پسر بدون تذکر دادن به پدر، شخصی را اجیر برای حج پدر نموده و خودش هم برای حج خود مشرف شده،در این فرض آیا حج اجیر برای حج پدر،مجزی است یا خیر؟و هرگاه در مدینه تصمیم بگیرد که آنچه را از مال پدر به اجیر داده است با پدر حساب نکند و از مال خودش باشد،رفع اشکال می‌شود یا نه؟
ج - در فرض مزبور استنابه در مورد پدر صدق نمی‌کند،و حَجة الاسلام از طرف پدر واقع نمی‌شود،و فرقی بین دو صورت فوق نیست.
22- س - شخصی پس از آنکه به مدینه مشرف شد جنون پیدا کرد،با توجه به اینکه سابقاً حج بر او مستقر شده است،آیا می‌شود برای او نایب گرفت یا خیر،و اگر نشود،تبرّع حج از او چه صورت دارد؟
ج - نیابت و تبرّع در فرض سؤال صحیح نیست.
23- س - فردی پس از استطاعت مالی برای حج اسم‌نویسی کرد و برای دو سال بعد اسمش درآمد؛ولی چند ماه قبل از حرکت،فوت کرد در حالی که پسرش را نایب قرار داده بود که برای او حج به جا آورد،در حالی که پسر خود استطاعت مالی داشته ولی در اسم‌نویسی مسامحه
کتابمناسک حج: مطابق با فتاوای امام خمینی (س) (به ضمیمه ترجمه بعضی از مسائل حج تحریر الوسیله و حدود 550 مسأله جدید)صفحه 41
کرده و ننوشته است،در صورتی که اگر اسم می‌نوشت شاید در همان سال اول،قرعه به نامش در می‌آمد و شاید هم سالهای بعد،اکنون پسر به مدینه آمده به عنوان نیابت حج بَلَدی از جانب پدر،و هنوز مُحرم نشده، چه وظیفه‌ای دارد؟
ج - در فرض مرقوم نیابت صحیح نیست،و باید برای خودش حج نماید.
24- س - شخصی اجیر حج بَلَدی از قم شده و خودش ساکن اراک است،بعد از اجیر شدن در نظر داشته که به قم برود و از آنجا حرکت کند، پس از چند روز در حالی که از موضوع غافل شده،برای انجام کار دیگری به قم و بعد از آنجا به تهران رفته است،آیا همان نیت قبلی برای حرکت از قم کافی است یا باید برگردد به قم،و بر فرض خروج از ایران چه حکمی دارد؟
ج - اگر می‌تواند باید برگردد،و چنانچه برنگشت و لو در صورت تمکن و حج را انجام داد،حج صحیح است و بالنسبه استحقاق اجرت دارد.
25- س - آیا بر نایب واجب است که بر طبق فتوای مرجع تقلید منوبٌ عنه اعمال حج را انجام دهد یا مطابق وظیفه خودش عمل نماید؟
ج - میزان،وظیفۀ خود اوست؛ولی اگر اجیر شده به کیفیت خاصی، باید طوری عمل کند که مراعات وظیفه خودش و کیفیت ذکر شده بشود.
26- س - آیا در اجاره برای اعمال حج،لازم است اجیر و مستأجر از یکدیگر سؤال کنند که مقلد چه کسی هستند یا نه؟
ج - لازم نیست،و اجیر مطابق تقلید خودش عمل می‌کند.
کتابمناسک حج: مطابق با فتاوای امام خمینی (س) (به ضمیمه ترجمه بعضی از مسائل حج تحریر الوسیله و حدود 550 مسأله جدید)صفحه 42
27- س - نایب چند ماه قبل از حج به بَلَد منوبٌ عنه می‌رود و به عنوان نیابت حج حرکت می‌کند و به وطن خودش یا محل دیگری می‌رود،و در ماه ذیحجه که عازم حج می‌شود،دیگر به بلد منوبٌ عنه نمی‌رود،کافی است یا نه؟و چه وقت باید برود؟
ج - کافی است.
28- س - در موردی که مرحوم پدرم فرموده بود پسر بزرگ نیابتاً به مکه برود و من که پسر بزرگ هستم به وسیلۀ ارث مستطیع شده‌ام؛اما تا کنون نتوانسته‌ام سهم خودم را به پول مبدل کنم،آیا می‌توانم با این حال به جای پدر حج به جا آورم یا نه؟
ج -با فرض حصول استطاعت مالی برای خودتان،و لو از بابت ارثیه، اگر امکان فروش و صرف قیمت در حج را دارید باید اول برای خودتان حج به جا آورید،و برای پدر بعداً انجام دهید یا دیگری را نایب بگیرید.
29- س - آیا جایز است برای نایب در طواف عمرۀ تمتع یا طواف حج که طواف را در غیر موسم حج به جا آورد یا نه؟
ج - مانع ندارد.
30- س - شخصی قبلاً مستطیع بوده و به حج نرفته و الآن هیچ‌گونه قدرت مالی جهت انجام حج را ندارد،آیا فرزندش می‌تواند تبرعاً از طرف او حج نیابی انجام دهد؟
ج - نیابت در حج از حی صحیح نیست،مگر در صورتی که شخص از جهت پیری نتواند به حج برود یا مریض باشد و از جهت مرض نتواند برود و مأیوس از خوب شدن تا آخر عمر باشد.
31- س - حج به نیابت حضرت ولی عصر - ارواحنا له الفداء - چون در
کتابمناسک حج: مطابق با فتاوای امام خمینی (س) (به ضمیمه ترجمه بعضی از مسائل حج تحریر الوسیله و حدود 550 مسأله جدید)صفحه 43
موسم حج تشریف دارند،جایز است یا نه؟
ج - اشکال ندارد.
32- س - زنی که واجب الحج است وصیت کرده که از اصل ترکه‌اش برای او حج بلدی توسط وصیّش انجام شود،حال استطاعت جانی و مالی و غیره برای وصی او فراهم است،فقط از حیث عدم شرکت در نام‌نویسی برای حج،آن هم با عذری،استطاعت راهی ندارد،آیا می‌تواند حج نیابی را انجام دهد؟
ج - وصی اگر قبلاً استطاعت نداشته و فعلاً هم راه برای او باز نیست، الآن هم مستطیع نیست و می‌تواند برای حج نیابی اجیر شود؛ولی اگر بدون اینکه اجیر شود،خود را به میقات برساند،نمی‌تواند حج نیابی به جا آورد و باید برای خودش حج به جا آورد.
33- س - کسی که حج نیابی انجام می‌دهد،اگر در قربانی شخص ثالثی را وکیل کرد ذابح چگونه نیت کند؟آیا باید نیت کند که به وکالت از میت قربانی می‌کنم یا باید وکالت از نایب میت کند؟در هر صورت آیا باید نام میت را هم ببرد؟
ج - نام میت بردن لازم نیست،بلکه چنانچه نیت کند آنچه بر عهدۀ نایب است انجام دهد،صحیح است.
34- س - کسی که برای حج اجیر می‌شود،اگر شرط کند که مثلاً برای طواف نساء یا یک عمل دیگری که نیابت‌بردار است نایب می‌گیرم،آیا این شرط نافذ است و می‌تواند عمل نماید یا نه؟
ج - اگر عذر دارد نمی‌تواند قبول کند،بلی در قربانی مانع ندارد و شرط لازم نیست.
کتابمناسک حج: مطابق با فتاوای امام خمینی (س) (به ضمیمه ترجمه بعضی از مسائل حج تحریر الوسیله و حدود 550 مسأله جدید)صفحه 44
35- س - کسی که احتمال قوی عقلایی می‌دهد که نتواند اعمال را به نحو عادی انجام دهد،و ممکن است حج تمتع را بدل به افراد کند،آیا می‌تواند از حج واجب نیابت کند؟
ج - می‌تواند نیابت کند؛ولی اگر وظیفۀ او عدول به افراد شد بنا بر احتیاط منوبٌ عنه نباید اکتفا به آن کند.
36- س - نایبی که در وقت قبول نیابت برای حج معذور نبوده است،و بعد از عقد اجاره در موقع عمل یا قبل از مُحرم شدن جزء معذورین شده و در هر عذری که پیش آمده طبق وظیفۀ معذورین رفتار نموده،آیا حج او از منوبٌ عنه کافی است و آیا نسبت به نحوۀ عذر فرقی هست یا نه؟
ج - محل اشکال است.
37- س - کسانی که در حال اجیر شدن،از معذورین نبوده‌اند و بعداً در اثنای عمل عذر عارض شده است،آیا نیابتشان صحیح است و مستحق تمام اجرت می‌باشند یا نه؟
ج - اشکال دارد.
38- س - خدمه‌ای که از روی جهل به مسأله اجیر شده‌اند و وقوف اختیاری مشعر را درک نکرده‌اند فعلاً تکلیفشان چیست؟و همچنین سایر معذورینی که حج ناقص از این قبیل انجام داده‌اند،تبرعاً یا با اجرت؟
ج - نیابت ایشان صحیح نیست و کفایت از منوبٌ عنه نمی‌کند،و باید پول را برگردانند و خودشان با عدم عذر نسبت به درک اختیاری مشعر باید با انجام عمرۀ مفرده،از احرام خارج شوند.
39- س - در مناسک آمده است که معذور نمی‌تواند نایب شود، معذور به چه کسی گفته می‌شود؟لطفاً حد آن را معین کنید،مثلاً کسی که
کتابمناسک حج: مطابق با فتاوای امام خمینی (س) (به ضمیمه ترجمه بعضی از مسائل حج تحریر الوسیله و حدود 550 مسأله جدید)صفحه 45
نمی‌تواند نماز طواف را صحیح بخواند،یا نمی‌تواند خودش رَمْی جمرات کند،و یا نمی‌تواند قربانی نماید،و یا نمی‌تواند یکی دیگر از واجبات حج را اعم از ارکان و غیر ارکان انجام دهد،معذور است یا خیر؟
ج - هر کس نتواند اعمال اختیاری حج را انجام دهد،معذور است و نمی‌تواند نایب شود؛ولی مباشرت در ذبح در حال اختیار هم لزوم ندارد، و لذا کسی که نمی‌تواند ذبح کند می‌تواند برای حج نایب شود و برای ذبح نایب بگیرد.
40- س - کسی که نماز او صحیح نیست و برای حج به نیابت آمده است،آیا نیابت او صحیح است؟و مفروض این است که به عنوان نیابت مُحرم شده است؟
ج - اگر از قرائت صحیح معذور است،نیابت و احرام او باطل است،و اگر معذور نیست،صحیح است و باید قرائت خود را درست کند.
41- س - اگر مستنیب یا منوبٌ عنه در وقت نیابت بدانند که نایب جزء معذورین است و او را نایب کنند،اولاً آیا اجرت نیابت برای نایب حلال است یا نه؟و ثانیاً آیا حج نیابتی او صحیح و از حَجة الاسلام یا غیر حَجة الاسلام منوبٌ عنه کفایت می‌کند یا نه؟
ج -با فرض مذکور معذور بوده،و استیجار شده استحقاق اجرت ندارد،و کفایت نمی‌کند.
کتابمناسک حج: مطابق با فتاوای امام خمینی (س) (به ضمیمه ترجمه بعضی از مسائل حج تحریر الوسیله و حدود 550 مسأله جدید)صفحه 46