مسائل متفرقۀ استطاعت

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏مسائل متفرقۀ استطاعت ‏

‏‏مسألۀ 1- اگر زنی شوهرش از دنیا برود و در حیات شوهرش استطاعت ‏‎ ‎‏مالی نداشته باشد و بعد از مردن او،از ارث شوهر،استطاعت مالی پیدا کند ‏‎ ‎‏ولی از جهت مرض نتواند به حج برود،در صورتی که مرض او به نحوی ‏‎ ‎‏است که قدرت بر رفتن به حج ندارد،مستطیع نشده و حج بر او واجب ‏‎ ‎‏نیست،و همچنین اگر بعد از مردن شوهر،شغل یا زراعت یا صنعتی که بتواند ‏‎ ‎‏بعد از برگشتن از حج،زندگی خود را اداره کند نداشته باشد مستطیع ‏‎ ‎‏نمی‌شود،هر چند ارثی که برده برای رفتن به حج و برگشتن کافی باشد.‏

‏‏مسألۀ 2- زنی که مهریه‌اش وافی برای مخارج حج هست و آن را از ‏‎ ‎‏شوهر خود طلبکار است،اگر شوهرش تمکن از ادای آن را ندارد،زن حق ‏‎ ‎‏مطالبه ندارد و مستطیع نیست و اگر تمکن دارد و مطالبۀ آن برای زن ‏‎ ‎‏مفسده‌ای ندارد با فرض اینکه شوهر نفقه و مخارج زندگی زن را می‌دهد ‏‎ ‎‏لازم است زن مهریه را مطالبه کند و به حج برود و چنانچه برای او مفسده ‏‎ ‎‏دارد،مثل اینکه ممکن است مطالبه به نزاع و طلاق منجر شود،که برای ‏‎ ‎‏زن مفسده دارد،مستطیع نشده است.‏

‏‏مسألۀ 3-با وجوه شرعیه مثل سهم امام و سهم سادات،شخص ‏‎ ‎‏مستطیع نمی‌شود،و اگر به مکه برود کفایت از حَجة الاسلام نمی‌کند.‏

‏‏مسألۀ 4- اگر کسی منزل گرانقیمتی دارد و در صورتی که آن را ‏‎ ‎‏بفروشد و منزل ارزانتر بخرد و با تفاوت قیمت آن بتواند به حج برود، ‏‎ ‎‏چنانچه منزلی که دارد زاید بر شئون او نباشد،لازم نیست آن را بفروشد و ‏
‏‎

‎

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏با این فرض مستطیع نیست؛و اگر زاید بر شئون او باشد با وجود سایر ‏‎ ‎‏شرایط،مستطیع است.‏

‏‏مسألۀ 5- کسی که از راه کسب یا غیر کسب مخارج رفتن و برگشتن ‏‎ ‎‏حج را دارد و بعد از برگشتن از حج،مقداری از مئونه زندگی خود را از ‏‎ ‎‏درآمد کسب مثل منبر،و بقیه را از شهریه‌ای که از وجوه شرعیه است ‏‎ ‎‏تأمین می‌کند،اگر در راه اداره زندگی بعد از مراجعت از حج نیاز به شهریه ‏‎ ‎‏داشته باشد،مستطیع نیست.‏

‏‏مسألۀ 6- اگر کسی زمین یا چیز دیگری را بفروشد که منزل مسکونی ‏‎ ‎‏تهیه کند،در صورت نیاز به منزل مسکونی مستطیع نمی‌شود؛هر چند ‏‎ ‎‏پولی که به دست آورده برای مخارج حج کافی باشد.‏

‏‏مسألۀ 7- اگر شخصی از سالهای قبل مستطیع بوده و فعلاً مسافرت با ‏‎ ‎‏هواپیما به جهت کسالت برای او مقدور نباشد و غیر از هواپیما وسیلۀ ‏‎ ‎‏دیگری برای او فراهم نباشد،نمی‌تواند نایب بگیرد و باید در وقت تمکن ‏‎ ‎‏به حج برود؛و اگر متمکن نشد تا فوت شد باید از ترکه او برای حج ‏‎ ‎‏بدهند؛و اگر از سالهای قبل استطاعت نداشته،در فرض مزبور مستطیع ‏‎ ‎‏نشده است.‏

‏‏مسألۀ 8- هرگاه زنی با کسب،می‌تواند مخارج خویش را متکفل شود ‏‎ ‎‏و مخارج حجش را نیز دارد و در صورت رفتن او به حج،شوهرش برای ‏‎ ‎‏مخارج به زحمت می‌افتد،اگر به زحمت افتادن شوهر،موجب حرج برای ‏‎ ‎‏زن نباشد،مستطیع است و باید به حج برود و به زحمت افتادن شوهر، ‏‎ ‎‏مانع استطاعت زن نمی‌شود.‏

‏‏مسألۀ 9- کسی که در محل خودش مستطیع نیست واجب نیست به ‏
‏‎

‎

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏حج برود،هر چند استطاعت حج میقاتی را داشته باشد؛ولی اگر رفت و ‏‎ ‎‏وقتی به میقات رسید استطاعت حج از آنجا را با همه شرایط دیگر ‏‎ ‎‏داشت،مستطیع می‌شود و کفایت از حَجة الاسلام می‌کند.‏

‏‏مسألۀ 10- کسی که بعد از استطاعت مالی بدون تأخیر،سعی در رفتن ‏‎ ‎‏به حج داشته و در قرعه‌کشی شرکت نموده و از جهت اینکه قرعه به ‏‎ ‎‏نامش اصابت نکرده،نتوانسته به حج برود،مستطیع نشده و حج بر او ‏‎ ‎‏واجب نیست؛ولی اگر مسامحه کرد و تأخیر نمود و در سالهای بعد در ‏‎ ‎‏قرعه‌کشی شرکت کرد،حج بر او مستقر شده است،هر چند قرعه به نام او ‏‎ ‎‏اصابت نکند.‏

‏‏مسألۀ 11- کسی که برای حج نیابتی،اجیر شده و بعد در همان سال ‏‎ ‎‏استطاعت مالی پیدا کرده،چنانچه برای حج در آن سال اجیر شده باشد، ‏‎ ‎‏باید حج نیابتی را به جا آورد؛و اگر استطاعت او باقی ماند،حج خودش را ‏‎ ‎‏در سال بعد انجام دهد.‏

‏‏مسألۀ 12- در حصول استطاعت فرقی نیست بین اینکه در شهر حج ‏‎ ‎‏یعنی شوال و ذیقعده و ذیحجه مال پیدا کند یا قبل از آن؛بنا بر این اگر ‏‎ ‎‏استطاعت مالی پیدا شود و استطاعت بدنی و سایر شرایط موجود باشد، ‏‎ ‎‏نمی‌تواند خود را از استطاعت خارج کند،حتی در اوایل سال و قبل از ‏‎ ‎‏ماههای حج.‏

‏‏مسألۀ 13- خدمۀ کاروانها که وارد جده می‌شوند اگر سایر شرایط ‏‎ ‎‏استطاعت را دارند از قبیل:داشتن وسایل زندگی بالفعل یا بالقوه و رجوع ‏‎ ‎‏با کفایت،مثلاً کار و صنعت و غیر آن که با آنها می‌توانند پس از مراجعت ‏‎ ‎‏ادامۀ زندگی مناسب خود را بدهند،مستطیع هستند و باید حَجة الاسلام ‏
‏‎

‎

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏به جا آورند و کفایت از حج واجبِ آنان می‌کند؛و چنانچه سایر شرایط را ‏‎ ‎‏ندارند به مجرد امکان حج،برای آنان استطاعت حاصل نشده است و حج ‏‎ ‎‏آنان استحبابی است؛و چنانچه بعداً استطاعت پیدا کردند باید حج واجب ‏‎ ‎‏را به جا آورند،و حکم روحانی کاروان نیز همین است،لکن اگر بعد از ‏‎ ‎‏مراجعت از مکه نیاز به شهریۀ حوزه دارند،مستطیع نمی‌شوند.‏

‏‏مسألۀ 14- پزشکان یا کسان دیگری که با مأموریت به میقات آمده‌اند ‏‎ ‎‏و در میقات جامع شرایط استطاعت هستند،واجب است حَجة الاسلام ‏‎ ‎‏به جا آورند،هر چند که لازم است مأموریت خود را نیز انجام دهند.‏

‏‏15- س - کسی که در مدینه مریض شده (سکته کرده)و فعلاً در ‏‎ ‎‏بیمارستان است و دکترها گفته‌اند که باید تا دو هفته استراحت کند،آیا ‏‎ ‎‏بعد از مدت استراحت در صورتی که حمل او برای انجام دادن اعمال ‏‎ ‎‏مشکل باشد اگر او را به مکه ببرند،وظیفۀ این شخص چیست؟‏

‏‏ج - اگر سال اول استطاعت او است و قدرت اعمال حتی به نحو ‏‎ ‎‏اضطراری را ندارد از استطاعت افتاده و حج بر او واجب نیست؛ولی ‏‎ ‎‏برای دخول مکه باید مُحرم شود و با انجام اعمال عمرۀ مفرده و لو ‏‎ ‎‏اضطراری آن از احرام خارج می‌شود؛و چنانچه سال اول استطاعت او ‏‎ ‎‏نباشد و حج بر او مستقر شده،اگر مأیوس از خوب شدن باشد باید نایب ‏‎ ‎‏بگیرد که برایش عمره و حج تمتع انجام دهد و خودش برای دخول مکه ‏‎ ‎‏مُحرم شود و عمرۀ مفرده به طوری که ذکر شد به جا آورد؛و چنانچه برای ‏‎ ‎‏این شخص انجام اعمال حج تمتع ممکن باشد و لو به نحو اضطرار و انجام ‏‎ ‎‏اضطراری اعمال،لازم است مُحرم شود و هر مقدار از اعمال را که ‏‎ ‎‏می‌تواند و لو با کمک گرفتن از دیگری انجام دهد،و هر مقدار را که ‏
‏‎

‎

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏نمی‌تواند،نایب بگیرد؛ولی در وقوفین گرفتن نایب کافی نیست.‏

‏‏16- س - کسی که احتمال می‌دهد حجی که در سالهای قبل انجام ‏‎ ‎‏داده،صحیح نبوده یا مستطیع نبوده است و فعلاً شرایط استطاعت را دارد ‏‎ ‎‏و بخواهد احتیاط کند،حج را به چه نیّتی به جا آورد؟‏

‏‏ج - می‌تواند قصد ما فی الذمه،یعنی قصد امتثال مطلقِ امرِ متوجه به او ‏‎ ‎‏را کند و می‌تواند قصد حَجة الاسلام احتیاطاً نماید.‏

‏‏17- س - شخصی که حج واجب خود را انجام داده است،آیا ‏‎ ‎‏می‌تواند آن را به قصد ما فی الذمه اعاده کند؟‏

‏‏ج - مانع ندارد؛ولی اعادۀ حج کفایت از اجزاء - در صورت صحت ‏‎ ‎‏حج سابق و بطلان اجزاء - نمی‌کند و باید خود آن جزء تدارک شود.‏

‏‏18- س - کسی که با وجود تقلید صحیح،قبلاً به حج مشرف شد و ‏‎ ‎‏چون رجوع به کفایت را مجتهد او شرط استطاعت نمی‌دانسته ‏‎ ‎‏حَجة الاسلام قصد نموده و به جا آورده است با اینکه رجوع به کفایت ‏‎ ‎‏نداشته است،فعلاً همۀ شرایط استطاعت برای او موجود است و از ‏‎ ‎‏حضرت امام تقلید می‌کند،آیا باید حج سابق را اعاده کند یا خیر؟‏

‏‏ج - اعاده لازم است.‏

‏‏19- س - شخصی بعد از انجام عمرۀ تمتع مریض شد و از انجام حج ‏‎ ‎‏منصرف شد و به ایران رفت و در مکه کسی را وکیل کرده که برای فراغ ‏‎ ‎‏ذمۀ او اقدام نماید،وظیفه در این مورد چیست و محرمات احرام بر چنین ‏‎ ‎‏شخصی چه وضعی دارد؟‏

‏‏ج - در فرض مسأله،وکیل گرفتن بی‌فایده است،و چنانچه سال اوّل ‏‎ ‎‏استطاعت او بوده است و در اثر مرض از قدرت انجام حج افتاده باشد در ‏
‏‎

‎

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏این صورت وجوب حج بر او موقوف است به بقای استطاعت تا سالهای ‏‎ ‎‏بعد؛ولی در صورتی که سال اول استطاعت نبوده و حج بر او از قبل ‏‎ ‎‏واجب بوده است،چنانچه مأیوس از خوب شدن باشد باید در همان سال ‏‎ ‎‏یا سال بعد برای حج و عمرۀ تمتع نایب بگیرد،و در صورتی که مأیوس از ‏‎ ‎‏خوب شدن نباشد،نایب نمی‌تواند بگیرد و باید خودش حج و عمرۀ تمتع ‏‎ ‎‏را مجدداً انجام دهد،و در هر صورت فعلاً از احرام خارج و محرمات ‏‎ ‎‏احرام بر او حلال شده است.‏

‏‏20- س - در حال حاضر که هر کسی بخواهد حج مشرف شود،باید ‏‎ ‎‏قبلاً برای ثبت نام و مقدمات حج اقدام نماید،اگر کسی ثبت نام کرد ولی ‏‎ ‎‏نوبت او را برای چند سال دیگر اعلام نمودند،اگر قبل از رسیدن آن ‏‎ ‎‏نوبت،از راه دیگر،وسیلۀ رفتن برای او فراهم شد و پول قرض کرد و به ‏‎ ‎‏مکه رفت،آیا حج او حَجة الاسلام است یا خیر؟‏

‏‏ج - اگر قبلاً حج بر او مستقر نشده و فعلاً هم نمی‌تواند به حج برود ‏‎ ‎‏مگر با قرض،حج بر او واجب نشده است،و حج او حجة الاسلام نیست.‏

‏‏21- س - اگر کسی به خیال اینکه استطاعت دارد به قصد عمرۀ تمتع ‏‎ ‎‏مُحرم شد و به ترتیب کلیۀ اعمال حج تمتع حَجة الاسلام را انجام داد و بعد ‏‎ ‎‏از تمام شدن اعمال معلوم شد که مستطیع نبوده است،بفرمایید احرام و ‏‎ ‎‏اعمال گذشته‌اش چگونه است،و نسبت به آینده اگر مستطیع شد،آیا ‏‎ ‎‏حجة الاسلام بر او واجب است یا نه؟‏

‏‏ج - مُحرم نیست؛ولی اگر مستطیع شد،باید حَجة الاسلام به جا آورد.‏

‏‏22- س - کسی خیال می‌کرد مستطیع نیست،به نیت استحباب مُحرم ‏‎ ‎‏شد و اعمال عمرۀ تمتع را انجام داد،بعد در مکه پرسید،معلوم شد ‏
‏‎

‎

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏مستطیع بوده است،آیا مجدداً باید به نیت وجوب،مُحرم شود یا کافی ‏‎ ‎‏است؟‏

‏‏ج - کفایت نمی‌کند،و در صحت حج ندبی او تأمل است.‏

‏‏23- س - شخصی برای زیارت سوریه ثبت نام کرده است و فعلاً سه ‏‎ ‎‏هزار روپیه به دست آورده است و خرج حج بیت اللّٰه هم همین مقدار ‏‎ ‎‏می‌شود،آیا رفتن حج واجب است یا می‌تواند به زیارت سوریه برود؟‏

‏‏ج - اگر سایر شرایط استطاعت را داشته باشد باید به حج برود.‏

‏‏24- س - در قباله‌های کنونی برای ازدواج،مبلغ زیادی نوشته ‏‎ ‎‏می‌شود،آیا زنی که می‌خواهد ازدواج کند طبق برنامۀ مذکور واجب الحج ‏‎ ‎‏می‌شود یا خیر؟ضمناً مشخص فرمایید مبلغ چقدر باشد،بهتر است؟‏

‏‏ج - اگر بدون مفسده بتواند مهر را بگیرد و به حج برود،مستطیع ‏‎ ‎‏است،و مهر السنة بهتر است و استحباب دارد.‏

‏‏25- س - اگر پدری بعد از ثبت نام برای حج،فوت کرده است و چند ‏‎ ‎‏پسر دارد و اجازۀ حج به یکی از پسران داده می‌شود،آیا در چنین موردی ‏‎ ‎‏استطاعتِ طریقی برای کدام حاصل می‌شود؟‏

‏‏ج -با فرض وجود سایر شرایط استطاعت،به هر کدام اجازه داده ‏‎ ‎‏شود،مستطیع می‌شود.‏

‏‏26- س - پدری برای حج ثبت نام کرده است و در وصیتش گفته است ‏‎ ‎‏که برایش حج مستحبی به جا آورند،و پسر بزرگتر چون دیده خودش ‏‎ ‎‏استطاعت بدنی و مالی دارد،و فقط استطاعت طریقی نداشته که آن هم با ‏‎ ‎‏فوت پدر برایش حاصل شده،به نیت خود حج را انجام داده،نه به نیابت ‏‎ ‎‏از پدر،آیا حج او صحیح است یا نه؟چون استطاعت طریقی نداشته مگر ‏
‏‎

‎

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏از طریق نیابت؟‏

‏‏ج - فرض مزبور نیابت نیست،و حج خودش صحیح و مُجزی است.‏

‏‏27- س - مسلمین بعضی از کشورهایی که حکومتشان کمونیستی ‏‎ ‎‏است،مانند حکومت فعلی افغانستان،اگر بخواهند حج بروند،باید مبلغ ‏‎ ‎‏زیادی به آن حکومت کمک کنند و قهراً این پول برای تقویت چنین ‏‎ ‎‏حکومتی مصرف می‌شود،در صورتی که راه منحصر به این کار باشد،آیا ‏‎ ‎‏اولاً حج بر چنین اشخاصی واجب است یا نه؟و ثانیاً اگر این مقدار پول را ‏‎ ‎‏بدهند و به حج بروند از حَجة الاسلام کفایت می‌کند یا نه؟‏

‏‏ج - آنچه ذکر شد،موجب سقوط حج نمی‌شود.‏

‏‏28- س - زنی برای حج ثبت نام کرده است؛ولی شوهرش که او هم ‏‎ ‎‏استطاعت داشته به عللی ثبت نام ننموده است،آیا زن می‌تواند شرعاً ‏‎ ‎‏نوبت خود را به شوهرش بدهد به این امید که در آینده هر دو با هم ثبت ‏‎ ‎‏نام نمایند یا نه؟‏

‏‏ج - اگر زن مستطیعه است نمی‌تواند نوبت خود را به شوهرش بدهد، ‏‎ ‎‏ولی اگر نوبت را به او داد حج شوهر صحیح است.‏

‏‏29- س - من با داشتن بیست هزار تومان قرض و گرفتن یک ماه ‏‎ ‎‏حقوق قبل از پرداخت آن،موفق به سفر حج شدم،با توجه به اینکه ‏‎ ‎‏شخص طلبکار از این سفر حج کاملاً راضی و به پولش احتیاج ندارد،آیا ‏‎ ‎‏این حج واجب محسوب می‌شود یا نه؟‏

‏‏ج - اگر استطاعت مالی از برای شما محقق بوده،در فرض مزبور حج ‏‎ ‎‏شما صحیح و حج واجب محسوب است،به شرط آنکه امکان ادای ‏‎ ‎‏بدهی بعداً به سهولت برای شما فراهم باشد؛ولی اگر با قرض برای حج ‏
‏‎

‎

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏استطاعت مالی پیدا کرده‌اید،مستطیع نشده‌اید و از حَجة الاسلام ‏‎ ‎‏محسوب نمی‌شود.‏

‏‏30- س - اگر کسی مستطیع شد،آیا می‌تواند مال خودش را به پدر یا ‏‎ ‎‏مادر ببخشد و خرج سفر حج ایشان نماید،و اگر چنین کرده است، ‏‎ ‎‏تکلیفش چیست؟‏

‏‏ج - اگر شخصاً مستطیع است،باید حج به جا آورد و با بخشش پول به ‏‎ ‎‏والدین،تکلیف از او ساقط نمی‌شود؛و در صورتی که با بخشش پول به ‏‎ ‎‏والدین نتواند حج واجب بر خود را به جا آورد بخشش جایز نیست،اگر ‏‎ ‎‏چه صحیح است.‏

‏‏31- س - اشخاصی که در وقت اسم‌نویسی برای حج،استطاعت ‏‎ ‎‏مالی دارند و از طرف دولت برای پنج سال یا بیشتر اسم می‌نویسند،آیا ‏‎ ‎‏برای این گونه اشخاص اسم‌نویسی واجب است یا نه؟و بر فرض وجوب ‏‎ ‎‏اگر مسامحه کردند و ننوشتند و بعد از مدت پنج سال مردند یا از ‏‎ ‎‏استطاعت مالی افتادند،فقط ترک واجب کرده‌اند یا اینکه حج هم بر آنان ‏‎ ‎‏مستقر است؟‏

‏‏ج - اگر احتمال دهند که قرعه در همان سال اول به نامشان بیرون ‏‎ ‎‏می‌آید،لازم است شرکت کنند،و اگر شرکت نکردند باید به حج بروند و ‏‎ ‎‏حکم کسی را دارند که حج بر او مستقر است.‏

‏‏32- س - این جانب با شرایط زیر طبق قرعه‌کشی سازمان حج و زیارت ‏‎ ‎‏ان شاء اللّٰه در سال 1366عازم بیت اللّٰه الحرام هستم:‏

‏‏1.هزینۀ کامل زیارت خود و همسرم از پول مُخَمَّس تهیه شده است.‏

‏‏2.معلم آموزش و پرورش بوده و حقوق مستمر در حد معمول زندگی ‏
‏‎

‎

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏با قناعت را دریافت می‌دارم.‏

‏‏3.فاقد مسکن و اتومبیل شخصی بوده و در هر شهری که شاغل ‏‎ ‎‏باشم،مستأجر هستم.‏

‏‏4.وسایل زندگی را در حد معمول دارا می‌باشم.‏

‏‏با توجه به شرایط فوق و شبهاتی که نسبت به وجوب حج و عدم آن از ‏‎ ‎‏اطراف القا می‌شود،آیا حج این جانب و همسرم از حج واجب کفایت ‏‎ ‎‏می‌کند یا خیر؟‏

‏‏ج - در فرض مرقوم چنانچه همسر شما به مقدار رفتن و برگشتن برای ‏‎ ‎‏حج پول دارند و می‌توانند بروند،مستطیع هستند؛و شما در صورتی ‏‎ ‎‏استطاعت دارید که لوازم زندگی خود و عائله را به مقدار شأنتان دارا ‏‎ ‎‏باشید و بعد از برگشتن بتوانید با درآمد کسب خودتان زندگی خود و عائله ‏‎ ‎‏را اداره کنید.‏

‏‏33- س - اگر شخصی مستطیع بود و در رفتن به حج مسامحه کرد تا ‏‎ ‎‏نوبت او از دست رفت،حال که اسم نمی‌نویسند،آیا به واسطه و سفارش ‏‎ ‎‏در ایران یا خارج از ایران و با صرف مبالغی زیاد،جایز است به حج ‏‎ ‎‏مشرف شود یا خیر؟زیرا در غیر این صورت سالها فریضۀ او تأخیر ‏‎ ‎‏می‌افتد و خوف این را دارد که خدای ناکرده از تارکین حج به حساب آید؟‏

‏‏ج -باید به هر نحو هست و بر خلاف مقررات جمهوری اسلامی ‏‎ ‎‏نیست،به حج مشرف شود.‏

‏‏34- س - شخصی قبلاً حج بر او مستقر نشده،اما در موقع ثبت نام ‏‎ ‎‏جهت حج تمتع مستطیع بوده و ثبت نام نموده؛ولی بعداً از نظر مالی ‏‎ ‎‏محتاج شده و احتیاج به پول سپرده شده در بانک را دارد،بفرمایید ‏
‏‎

‎

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏می‌تواند پول را پس بگیرد یا خیر؟و چنانچه در سال اول یا سالهای بعد ‏‎ ‎‏قرعه به نام او اصابت کند،فرق دارد یا نه؟‏

‏‏ج -با فرضی که ذکر شده مستطیع نیست و می‌تواند پول را بگیرد،و ‏‎ ‎‏فرق ندارد.‏

‏‏35- س - پدرم در سال 1360برای زیارت خانۀ خدا مستطیع شد و ‏‎ ‎‏در سال 1362جهت زیارت خانۀ خدا به مکه مشرف شد؛ولی بعد از ‏‎ ‎‏احرام بستن،بین راه سکته و فوت کرد و هیچ گونه عملی را انجام نداد،آیا ‏‎ ‎‏حج به گردنش می‌باشد یا خیر؟‏

‏‏ج - اگر بعد از دخول حرم مرده،حج از او ساقط شده است؛و اگر قبل ‏‎ ‎‏از دخول حرم فوت کرده،در صورتی حج واجب نیست که سال اول ‏‎ ‎‏استطاعت او باشد.‏

‏‏36- س - شخصی دارایی او قریب هفتصد و پنجاه هزار تومان از اصل ‏‎ ‎‏ملک و خانه که ارث از پدرش به او رسیده می‌باشد به اضافۀ اینکه یک ‏‎ ‎‏باب منزل مسکونی هم دارد،اکنون که نامبرده در اثر سانحه‌ای از دنیا رفته ‏‎ ‎‏است دارای یک همسر و دو بچۀ صغیر می‌باشد که معاش آنان از درآمد ‏‎ ‎‏همین املاک مذکور تأمین می‌شود،آیا شخص متوفّیٰ مستطیع بوده یا ‏‎ ‎‏خیر؟و در صورت وجوب حج آیا حج بَلَدی گرفته شود یا میقاتی کفایت ‏‎ ‎‏می‌کند؟و آیا می‌شود مخارج حج از کل ترکه پرداخت گردد؟‏

‏‏ج - چنانچه شخص متوفی در حال حیات خرج رفت و برگشت خود و ‏‎ ‎‏عیالاتش را داشته و در برگشتن هم درآمد لایق به حال خود و خانواده را ‏‎ ‎‏داشته و می‌توانسته به مکّه برود و تأخیر انداخته،مستطیع بوده،و چنانچه ‏‎ ‎‏وصیت نکرده حج میقاتی از اصل ترکه خارج می‌گردد. ‏
‏‎

‎

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏37- س - شخصی که حج به جا آورده،لکن چون امرار معاش او از ‏‎ ‎‏وجوه و امثال آن بوده و آن زمان نیز متذکر مسألۀ مربوط به عدم استطاعت ‏‎ ‎‏چنین شخصی نشده و گمان کرده که حج واجب خود را انجام داده است، ‏‎ ‎‏پس از آن و در حال استطاعت قطعی،نیابتاً حج به جا آورده است،آیا حج ‏‎ ‎‏نیابتی وی صحیح است یا باید پس از انجام حج واجب مستقر خودش، ‏‎ ‎‏نیابت را تکرار کند؟‏

‏‏ج - چنانچه در وقت انجام حج اولی مستطیع نبوده،با فرض حصول ‏‎ ‎‏استطاعت در زمان حج ثانی،حج نیابتی باطل است و حج خود را باید ‏‎ ‎‏انجام دهد،و حج نیابتی را اگر وقت آن موسع بوده بعد از حج خودش ‏‎ ‎‏انجام دهد،و در غیر این صورت به صاحب پول مراجعه کند.‏

‏‏38- س - کسی که واجب الحج بود از پاکستان عازم حج شد و در ‏‎ ‎‏مدینۀ منوره بیمار گردید و در حال بیماری به طرف مکه رهسپار شد و در ‏‎ ‎‏بیمارستان مکه قبل از حج وفات نمود،تمام دارایی‌اش در وقت فوت، ‏‎ ‎‏مقداری پول و قطعه زمینی در پاکستان بوده است،با توجه به اینکه پول ‏‎ ‎‏موجودش برای نیابت حج او کفایت نمی‌کند،آیا ورثه‌اش باید زمین را ‏‎ ‎‏بفروشند و برایش نایب بگیرند،و یا اینکه با فوت او حج ساقط می‌شود؟ ‏‎ ‎‏اجرکم علی اللّٰه.‏

‏‏ج - اگر با احرام عمرۀ تمتع داخل مکه شده و پیش از انجام یا اکمال ‏‎ ‎‏اعمال عمره یا بعد از انجام آن فوت نموده،همان مقدار عمل او مُجزی و ‏‎ ‎‏حج از او ساقط است؛ولی اگر بدون احرام عمره وارد مکه شد و در آنجا ‏‎ ‎‏فوت نمود در صورتی که حج بر او قبلاً مستقر بوده،باید از اصل ترکۀ او ‏‎ ‎‏برایش نایب بگیرند،و حج میقاتی کفایت می‌کند. ‏
‏‎

‎

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏39- س - این جانب در موقع ازدواج یک سفر حج به زوجه‌ام وعده ‏‎ ‎‏داده‌ام،آیا ادائش چگونه می‌باشد؟‏

‏‏ج - اگر مجرد وعده بوده است لازم نیست ادای آن،و اگر مهر قرار ‏‎ ‎‏داده شده باید به آن عمل کند.‏

‏‏40- س - این جانب که به علت کهولت سن و بالا بودن قند خون و ‏‎ ‎‏امراض دیگر قادر به انجام فریضۀ حج نمی‌باشم،آیا می‌توانم نیابتاً از ‏‎ ‎‏طرف خود کسی را حج بفرستم یا خیر؟‏

‏‏ج - اگر قبلاً از جمیع جهات مستطیع بوده‌اید،و لیکن اقدام بر انجام ‏‎ ‎‏حج نکرده‌اید و در نتیجه حج بر شما مستقر شده و فعلاً در اثر پیری یا ‏‎ ‎‏بیماری که امید خوب شدن نباشد تمکن از سفر حج ندارید،واجب است ‏‎ ‎‏کسی را نایب بگیرید تا برای شما حج به جا آورد.‏

‏‏41- س - شخصی پدرش وصیت کرده است که فرزندش از جانب او ‏‎ ‎‏حج به جا آورد.بعد از مرگ پدر،فرزند مستطیع می‌شود،آیا لازم است ‏‎ ‎‏حج خود را بر حج پدر مقدم بدارد،و اگر حج خود را مقدم بدارد آیا ‏‎ ‎‏صحیح است یا نه؟‏

‏‏ج - اگر قبل از آنکه پسر مستطیع شود،پدر او را اجیر کرده که بعد از ‏‎ ‎‏فوت او در سال اول،حج برای پدر انجام دهد یا نسبت به مدت،مطلق ‏‎ ‎‏بوده که منصرف به سال اول است و پسر قبل از استطاعتِ خود اجاره را ‏‎ ‎‏قبول کرده،لازم است سال اول بعد از فوت پدر حج نیابی برای پدر انجام ‏‎ ‎‏دهد؛و در غیر این صورت باید برای خودش حج کند؛و در صورت اول ‏‎ ‎‏اگر برای خودش حج به جا آورد،صحیح است،گرچه در مخالفت اجاره ‏‎ ‎‏معصیت کرده است؛ولی در صورت دوم اگر حج نیابی به جا آورد صحیح ‏
‏‎

‎

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏نیست،و نه برای خودش واقع می‌شود و نه برای پدرش،و حج بر ‏‎ ‎‏خودش مستقر می‌شود که باید به هر نحو شده در سال بعد اتیان کند و اگر ‏‎ ‎‏به جا نیاورد در سالهای بعد با مراعات فوراً ففوراً انجام دهد،و باید معلوم ‏‎ ‎‏باشد که مجرد وصیت به حج بدون استیجار فرزند،نیابت را بر او واجب ‏‎ ‎‏نمی‌کند هر چند وصیت را قبول کرده باشد.بنا بر این در فرض استطاعت ‏‎ ‎‏فرزند بعد از فوت پدر باید برای خودش حج به جا آورد و نیابت صحیح ‏‎ ‎‏نیست.‏

‏‏42- س - خانم خانه‌داری که حج بر او واجب شده است و شوهرش ‏‎ ‎‏اجازۀ مسافرت به تنهایی را نمی‌دهد و می‌گوید چون برای حج اسم مرا ‏‎ ‎‏ننوشته‌ای من هم اجازه نمی‌دهم،وظیفه‌اش چیست؟و آیا بدون اجازۀ ‏‎ ‎‏شوهر می‌تواند به حج برود یا نه؟‏

‏‏ج - در سفر حج واجب،برای زن اجازۀ شوهر شرط نیست و زن باید ‏‎ ‎‏حج واجب خود را به جا آورد،و لو اینکه شوهر او راضی به مسافرت او ‏‎ ‎‏برای حج نباشد.‏

‏‏43- س - شخصی طبق وصیت پدر که پول به حساب سازمان حج ‏‎ ‎‏واریز کرده است،به نیابت او به مکه آمده،در حالی که خود فرزند نیز ‏‎ ‎‏استطاعت مالی داشته است،آیا به نیابت پدر حج به جا آورد،یا حج خود ‏‎ ‎‏را انجام دهد؟‏

‏‏ج - اگر راه برای پسر باز نبوده و از جهت نوبت پدر و نیابت از او راه ‏‎ ‎‏برای او باز شده است باید برای پدرش حج کند،مگر آنکه تبرعاً و بدون ‏‎ ‎‏اجاره به نیابت پدر آمده باشد،که در این صورت مستطیع شده و باید ‏‎ ‎‏برای خودش حج به جا آورد،و گذشت که به مجرد وصیت و قبول فرزند، ‏
‏‎

‎

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏نیابت واجب نمی‌شود،مگر آنکه قبل از استطاعت اجیر شود.‏

‏‏44- س - شخصی بجز برای هَدیْ،استطاعت حج را دارا است،آیا ‏‎ ‎‏حج برای او واجب است؟‏

‏‏ج -بلی مستطیع است و پول هَدیْ،جزء استطاعت نیست.‏

‏‏45- س - این جانب سال گذشته به حج مشرف شده‌ام و با توجه به ‏‎ ‎‏فتوای حضرت عالی که فرموده‌اید که طلابی که به شهریۀ حوزه نیاز دارند، ‏‎ ‎‏مستطیع نیستند و در صورتی مستطیع می‌شوند که از وجوه شرعیه ‏‎ ‎‏مستغنی باشند،لذا این جانب مقدار پولی با افراد ذی‌حق (پدر و همسایه) ‏‎ ‎‏مبادله و دستگردان کردم و به عنوان اینکه نسبت به بنده ذی‌حق هستند به ‏‎ ‎‏آنان بخشیدم و ایشان آن را جهت مخارج حج به من برگرداندند،من هم ‏‎ ‎‏در تمام اعمال و مناسک حج،نیت حَجة الاسلام کردم،آیا این حج برای ‏‎ ‎‏این جانب کفایت از حَجة الاسلام می‌کند یا نه؟ضمناً لازم به تذکر است که ‏‎ ‎‏در ثبت نام عمومی سال 1360پول به حساب ریختم و آن موقع فتوای ‏‎ ‎‏فوق را ندیده بودم و پولی که دستگردان شده بود جایگزین آن پولی که در ‏‎ ‎‏حساب واریز کرده بودم قرار گرفت،بفرمایید آیا عین پول مبذول باید ‏‎ ‎‏هزینه باشد یا بذل آن کافی است؟‏

‏‏ج - در فرض سؤال احوط آن است که بعداً اگر استطاعت پیدا کردید، ‏‎ ‎‏حج را اعاده نمایید.‏

‏‏46- س - شخصی قدرت مسافرت حج را ندارد و از قادر شدن بعد ‏‎ ‎‏هم مأیوس است و استطاعت مالی هم ندارد،اگر به او بذل نفقۀ حج ‏‎ ‎‏نمایند آیا باید قبول کند و نایب بگیرد یا اینکه قبول واجب نیست،و نیز ‏‎ ‎‏اگر او را مهمان کنند،حج واجب می‌شود تا استنابه کند یا خیر؟ ‏
‏‎

‎

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏ج - در فرض مرقوم حج واجب نیست.‏

‏‏47- س - اگر در میقات مستطیع شد و حَجة الاسلام به جا آورد، ‏‎ ‎‏مُجزی است یا نه؟و آیا در فرض مسأله رجوع به کفایت،شرط است یا ‏‎ ‎‏نه؟‏

‏‏ج - اگر مستطیع شده،مُجزی است؛ولی رجوع به کفایت شرط است.‏

‏‏48- س - شخصی که استطاعت رفتن به حج را پیدا کرده،آیا می‌تواند ‏‎ ‎‏پول حج را به مصرف لازمی در غیر مئونۀ خود و افراد واجب النفقه‌اش ‏‎ ‎‏خرج کند و خود را از استطاعت بیندازد؟مثلاً آیا می‌تواند در شرایط ‏‎ ‎‏کنونی کشور،خرج جبهه کند؟‏

‏‏ج - مستطیع باید به حج برود،و دادن پول در مصارف مذکور کافی از ‏‎ ‎‏حج واجب نیست،و اگر خرج کند و از استطاعت بیفتد،باید به هر نحو ‏‎ ‎‏هست به حج برود.‏

‏‏49- س - در مواردی که نهاد یا ارگانی،فردی را به حج می‌فرستد ‏‎ ‎‏بدون اینکه ملزم باشد کاری انجام دهد،آیا از موارد حج بذلی است یا ‏‎ ‎‏خیر؟و قبول آن واجب است؟‏

‏‏ج -با فرض مشروعیت آن بدون تعهد به هیچ کاری،حکم حج بذلی ‏‎ ‎‏دارد.‏

‏‏50- س - مقداری پول دارم که برای رفت و آمد به سفر مکه کافی ‏‎ ‎‏است؛ولی هنوز از طرف دولت جمهوری اسلامی وقتی برای ثبت نام ‏‎ ‎‏اعلام نشده است،آیا نگهداری آن پول لازم است،و من مستطیع هستم؟‏

‏‏ج - اگر سایر شرایط را دارید و در همین سال هم ثبت نام می‌شود، ‏‎ ‎‏باید ثبت نام کنید،و در غیر این صورت مستطیع نیستید و نگهداری پول ‏
‏‎

‎

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏لازم نیست.‏

‏‏51- س - همسر شهیدی که دارای دو بچه چهار ساله می‌باشد و عملاً ‏‎ ‎‏سرپرستی این دو بچه را دارد و به عنوان خانوادۀ شهید قرعۀ حج هم به ‏‎ ‎‏نام او درآمده است،آیا مشارٌ الیها می‌تواند که مخارج را از مال این دو ‏‎ ‎‏صغیر بردارد و مناسک حج را انجام دهد یا خیر؟‏

‏‏ج - نمی‌تواند مصارف حج را از اموال صغیر بردارد.‏

‏‏52- س - کسی که چهار پسر دارد و زن برای همه‌شان گرفته است و ‏‎ ‎‏خرج سالانۀ خود را هم دارد و قرض هم ندارد و با پسرانش درآمدشان ‏‎ ‎‏یکجا است،الآن خرج دو نفر را دارند که به حج بروند،آیا حج واجب ‏‎ ‎‏است یا نه؟و اگر واجب شده است آیا تنها بر پدر واجب شده یا بر پسر ‏‎ ‎‏هم واجب شده است؟و اگر بر پسر هم واجب شده است کدامشان حق ‏‎ ‎‏اولویت را دارند؟‏

‏‏ج - کسی که از مال خودش به مقدار حج دارد و می‌تواند به مکه برود ‏‎ ‎‏و بعد از برگشت زندگانی لایق شأنش را داشته باشد،مستطیع است و باید ‏‎ ‎‏حج برود.‏

‏‏53- س - کسی که واجد شرایط حج باشد و نوه‌ای دارد که شرعاً و ‏‎ ‎‏عرفاً به زن احتیاج دارد که اگر زن نگیرد به حرام می‌افتد،کدام مقدم است ‏‎ ‎‏و وظیفۀ پدر بزرگ چیست،ازدواج برای نوه‌اش یا حج؟‏

‏‏ج - حج خودش مقدم است،مگر اینکه ازدواج نوه از مخارج عرفی او ‏‎ ‎‏محسوب شود و نتواند هم برای او ازدواج کند و هم به مکه برود.‏

‏‏54- س - این جانب با داشتن استطاعت مالی و هفتاد و دو سال سن، ‏‎ ‎‏چون معتاد به خوردن تریاک هستم طبق مقررات کشوری،ادارۀ بهداشت ‏
‏‎

‎

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏از رفتن حج جلوگیری می‌کند،از نظر شرع تکلیف حج چیست؟‏

‏‏ج - اگر قبلاً مستطیع بوده‌اید و با امکان،حج نرفته‌اید حج بر شما ‏‎ ‎‏مستقر شده است،و اگر قبلاً استطاعت نداشته‌اید در فرض مذکور ‏‎ ‎‏مستطیع نیستید،مگر آنکه بتوانید،و لو با ترک تریاک،تحصیل اجازه کنید ‏‎ ‎‏و به مکه بروید.‏

‏‏55- س - آیا از منافع خمس و زکات،کسی مستطیع می‌شود یا نه؟و ‏‎ ‎‏آیا خمس و زکات جزء ترکۀ میت است یا نه؟‏

‏‏ج - چنانچه به عنوان مصرف از طرف ولیّ امر به او داده شده،مالک ‏‎ ‎‏شده و جزو ترکه او محسوب است،و از منافع آن هم با وجود سایر ‏‎ ‎‏شرایط مستطیع می‌شود.‏

‏‏56- س - هرگاه کسی سرمایه یا ابزار کار دارد که اگر مقداری از آن را ‏‎ ‎‏بفروشد می‌تواند با آن زندگی کند بدون زحمت،و با تفاوت آن قادر بر ‏‎ ‎‏حج است آیا این شخص مستطیع است؟‏

‏‏ج -با وجود سایر شرایط مستطیع است.‏

‏‏57- س - شخصی باغی دارد که چند سال است درآمدی نداشته،اما ‏‎ ‎‏از نظر قیمت برای سفر حج کافی بوده،صاحب باغ عرفاً اطمینان دارد ‏‎ ‎‏وقتی باغ ثمر بدهد او هم از کار افتاده خواهد شد و باید از درآمد باغ امرار ‏‎ ‎‏معاش نماید،آیا این شخص مستطیع است؟‏

‏‏ج - اگر تمکن از امرار معاش به غیر از درآمد آن باغ نداشته باشد، ‏‎ ‎‏مستطیع نیست.‏

‏‏58- س - شخصی که بعد از عمرۀ تمتع دیوانه شده،آیا لازم است که ‏‎ ‎‏او را برای حج مُحرم کنند و وظیفه چیست؟ ‏
‏‎

‎

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏ج - لازم نیست،و بر دیوانه تکلیفی نیست.‏

‏‏59- س - اگر دختر بچه سه ساله را مادرش در سفر مکۀ معظمه ‏‎ ‎‏همراه ببرد،و در میقات نیت احرام و تلبیه را از جانب دخترش انجام ‏‎ ‎‏بدهد،و در طواف عمره و سعی بین صفا و مروه و طواف زیارت و طواف ‏‎ ‎‏نساء و وقوف عرفات و مشعر و منیٰ،مادر از طرف دختر نیت نموده و ‏‎ ‎‏خود دختر را طواف و سعی و توقف بدهد و آنچه از اعمال حج که دختر ‏‎ ‎‏قادر نیست مادرش از جانب او انجام دهد،آیا آن دختر بعد از بلوغ و رشد ‏‎ ‎‏می‌تواند شوهر نماید یا خیر؟‏

‏‏ج -با فرض اینکه تمام اعمال را مطابق وظیفه انجام داده‌اند از احرام ‏‎ ‎‏خارج شده و می‌تواند شوهر کند.‏

‏‏60- س - اگر اطفال غیر ممیز - پسر یا دختر - را پدر یا مادر در سفر ‏‎ ‎‏مکۀ معظمه همراه ببرند،آیا واجب است که پدر یا مادر در صورت تمکن ‏‎ ‎‏اطفال،خود اطفال را وادار به انجام اعمال حج و عمره و طواف نساء ‏‎ ‎‏نمایند و یا خود پدر و مادر و یا نایب ایشان اعمال عمره و حج و طواف ‏‎ ‎‏نساء را از جانب اطفال به جا آورند،و اگر هیچ کدام کارهای مذکور فوق را ‏‎ ‎‏پدر و مادر و اطفال عملی نکنند،آیا این اطفال بعد از بلوغ و رشد ‏‎ ‎‏می‌توانند ازدواج کنند و یا باید به مکه بروند و عمره و حج و طواف نساء ‏‎ ‎‏را انجام دهند و بعد ازدواج نمایند،و یا تنها طواف نساء بر گردن آنان ‏‎ ‎‏است؟‏

‏‏ج -بر ولیّ طفل واجب نیست او را مُحرم کند یا از طرف او حج انجام ‏‎ ‎‏دهد،ولی اگر او را مُحرم کرد باید وظایف و اعمال را مطابق وظیفه‌ای که ‏‎ ‎‏در مناسک و در رساله ذکر شده است انجام دهند،و گر نه در بعض صور ‏
‏‎

‎

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏طفل در احرام باقی می‌ماند و تا تدارک نکند نمی‌تواند ازدواج نماید.‏

‏‏61- س - اولاً با وجود دَین چه مقدار پول برای استطاعت کافی ‏‎ ‎‏است؟و ثانیاً در صورتی که پول باشد،لیکن به علت بیماری قلب، ‏‎ ‎‏مقامات پزشکی سازمان حج و زیارت تشرف را خالی از خطر ندانسته و ‏‎ ‎‏تجویز ننمایند،آیا بایستی یک نفر برای انجام حج اعزام گردد؟‏

‏‏ج - شما اگر قبل از آنکه استطاعت پیدا کنید،مریض شده‌اید که ‏‎ ‎‏قدرت رفتن به مکه را از جهت مرض نداشته‌اید،مستطیع نشده‌اید و ‏‎ ‎‏نایب گرفتن لازم نیست،و نیز استطاعت مالی در صورتی موجود است که ‏‎ ‎‏پول به مقدار رفتن و برگشتن داشته باشید و پس از برگشت،امکان ‏‎ ‎‏پرداخت دَین به سهولت برای شما باشد. ‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‎

‎