[4.استطاعت]
4.استطاعت از جهت مال و صحت بدن و توانایی و بازبودن راه و آزادی آن و وسعت وقت و کفایت آن.
مسألۀ 1- استطاعت از جهت مال یعنی داشتن زاد و راحله که توشه راه و مَرکب سواری است،و چنانچه عین آنها را ندارد کافی است چیزی
کتابمناسک حج: مطابق با فتاوای امام خمینی (س) (به ضمیمه ترجمه بعضی از مسائل حج تحریر الوسیله و حدود 550 مسأله جدید)صفحه 4
مثل پول یا متاع دیگر داشته باشد که ممکن است آن را صرف در تهیه آنها نماید و شرط است که مخارج برگشتن را نیز داشته باشد؛و امور دیگری در استطاعت معتبر است که در مسائل آینده بیان می‌شود.
مسألۀ 2- شرط است در وجوب حج،علاوه بر مصارف رفتن و برگشتن این که ضروریات زندگی و آنچه را در معیشت به آن نیاز دارد، داشته باشد،مثل خانه مسکونی و اثاث خانه و وسیله سواری و غیر آن در حدّی که مناسب با شأن او باشد و چنانچه عین آنها را ندارد،پول یا چیزی که بتواند آنها را تهیه کند داشته باشد.
مسألۀ 3- اگر ضروریات زندگی یا پول آنها را در حج صرف کند از حَجة الاسلام کفایت نمی‌کند.
مسألۀ 4- کسی که نیاز به ازدواج دارد و برای آن پول لازم دارد، در صورتی مستطیع می‌شود که علاوه بر مخارج حج مصارف ازدواج را هم داشته باشد.
مسألۀ 5- کسی که از دیگری طلب دارد،و بقیۀ شرایط استطاعت را نیز دارا است،اگر وقت طلب او رسیده یا حالّ است و می‌تواند بدون واقع شدن در حَرَج و مشقت،آن را بگیرد،واجب است مطالبه کند و بگیرد و به حج برود،مگر مدیون نتواند بپردازد که در این صورت مطالبه جایز نیست و استطاعت حاصل نمی‌شود؛و همچنین اگر وقت طلب او نرسیده و مدیون بخواهد بپردازد،لازم است طلبکار آن را بگیرد و مستطیع می‌شود،ولی اگر مدیون نمی‌خواهد بپردازد مطالبه واجب نیست، هر چند با مطالبه حاضر به پرداخت شود.
مسألۀ 6- اگر غیر مستطیع مصارف حج را قرض کند مستطیع
کتابمناسک حج: مطابق با فتاوای امام خمینی (س) (به ضمیمه ترجمه بعضی از مسائل حج تحریر الوسیله و حدود 550 مسأله جدید)صفحه 5
نمی‌شود،هر چند بتواند بعداً به سهولت قرض را ادا کند و اگر با آن حج به جا آورد از حَجة الاسلام کفایت نمی‌کند.
مسألۀ 7- کسی که مخارج حج را دارد و بدهی نیز دارد،چنانچه بدهی او مدت‌دار باشد و مطمئن است که در وقت ادای بدهی،تمکن از ادای آن را دارد،واجب است به حج برود و همچنین در صورتی که وقت ادای بدهی رسیده،لکن طلبکار راضی به تأخیر ادای باشد و بدهکار مطمئن است که در وقت مطالبه می‌تواند بدهی را ادای نماید و در غیر این دو صورت حج واجب نیست.
مسألۀ 8- کسی که خمس یا زکات بدهکار است در صورتی مستطیع می‌شود که علاوه بر آنها مخارج حج را داشته باشد.
مسألۀ 9- کسی که از جهت مالی مستطیع است و از جهت صحت بدن یا باز بودن راه مستطیع نیست،می‌تواند در مال تصرف کند و خود را از استطاعت مالی هم خارج کند،ولی اگر از آن جهات هم استطاعت دارد و فقط وسایل رفتن را تهیه نکرده یا وقت حج نرسیده،نمی‌تواند خود را از استطاعت خارج کند و اگر کرد،حج بر او مستقر می‌شود و باید به هر نحو است به حج برود.
مسألۀ 10- اگر در سالی که استطاعت مالی دارد از جهت صحت بدن یا باز بودن راه استطاعت ندارد و در سالهای دیگر از آن جهات استطاعت پیدا می‌کند،می‌تواند در مال تصرف کند و خود را از استطاعت خارج نماید.
مسألۀ 11- کسی که استطاعت حج دارد باید خرجهای مقدماتی را از قبیل خرج تذکره و ویزا و ودیعه و آنچه مربوط به حج است بدهد،و این
کتابمناسک حج: مطابق با فتاوای امام خمینی (س) (به ضمیمه ترجمه بعضی از مسائل حج تحریر الوسیله و حدود 550 مسأله جدید)صفحه 6
خرجها موجب سقوط حج نمی‌شود،ولی اگر استطاعت این نحو مخارج را نداشته باشد مستطیع نیست.
مسألۀ 12- اگر اجرت ماشین یا هواپیما زیاد باشد یا زیادتر از حد معمولی باشد و همین طور قیمت اجناس در سال استطاعت زیاد باشد یا زیادتر از حد متعارف باشد باید حج برود،و جایز نیست تأخیر از سال استطاعت مگر آنکه به قدری زیاد باشد که موجب حرج و مشقت در زندگانی شود.
مسألۀ 13- شخص مستطیع اگر پول ندارد،لکن ملک دارد،باید بفروشد و به حج برود،اگر چه به واسطۀ مشتری نداشتن به کمتر از قیمت معمولی بفروشد،مگر آنکه فروش به این نحو موجب حرج و مشقت برای او شود.
مسألۀ 14- کسانی که کتب زیاد دارند و محل احتیاج آنها نیست و اگر زاید را بفروشند به قدر مئونه حج می‌شود و سایر شرایط را نیز دارا باشند واجب است به حج بروند؛بلکه اگر از کتب موقوفه رفع احتیاج می‌شود و کتاب ملکی به قدر حج هست،واجب است حج بروند،به شرط آنکه کتابهای موقوفه در معرض زوال نباشد.
مسألۀ 15- اگر شک کند که مالی که دارد به اندازۀ استطاعت هست یا نه،احتیاط واجب آن است که تحقیق کند،و فرقی نیست در وجوب تحقیق میان آنکه مقدار مال خود یا مقدار مخارج حج را نداند.
مسألۀ 16- اگر نذر کند که در روز عرفه کربلای معلّی یا یکی از مشاهد دیگر را زیارت کند نذرش صحیح است،لکن اگر مستطیع بوده یا در این سال مستطیع شد باید حج برود،و نذر مانع از حج نمی‌شود،و اگر
کتابمناسک حج: مطابق با فتاوای امام خمینی (س) (به ضمیمه ترجمه بعضی از مسائل حج تحریر الوسیله و حدود 550 مسأله جدید)صفحه 7
نرفت حج بر او مستقر می‌شود،و باید به نذر عمل کند،و اگر حج رفت تخلف نذر موجب کفاره نمی‌شود؛ولی اگر حج نرفت و به نذر هم عمل نکرد کفارۀ نذر را باید بدهد.
مسألۀ 17- اگر رفتن حج موجب ترک واجب یا فعل حرامی می‌شود،باید ملاحظۀ اهمیت حج یا حرام و واجب را کرد،اگر حج اهمیتش بیشتر است باید برود،و الّا نباید برود،لکن اگر رفت و حرامی به جا آورد یا واجبی را ترک کرد معصیت‌کار است؛ولی حج او صحیح است.
مسألۀ 18- اگر با اعتقاد به اینکه مستطیع نیست،قصد حج استحبابی کند و بعد معلوم شود که مستطیع بوده،کفایت از حَجة الاسلام نمی‌کند مگر در صورتی که قصد وظیفۀ فعلیه نموده باشد و اشتباهاً آن را بر حج استحبابی تطبیق کرده باشد.
مسألۀ 19- اگر شخص،زاد و راحله ندارد ولی به او گفته شد که حج به جا آور و نفقۀ تو و عائله‌ات بر عهدۀ من،با اطمینان به وفا و عدم رجوع باذِل،حج واجب می‌شود و این حج را بذلی می‌گویند و در آن رجوع به کفایت که از شرایط وجوب است شرط نیست،بلی اگر قبول بذل و رفتن به حج موجب اخلال در امور زندگی او شود واجب نیست.
مسألۀ 20- اگر مالی که برای حج کفایت می‌کند را به او ببخشند برای اینکه حج به جا آورد باید قبول کند و حج به جا آورد و همچنین اگر واهب بگوید مخیّری بین اینکه حج بجاآوری یا نه،ولی اسم حج را نیاورد و فقط مال را به او ببخشد،قبول واجب نیست.
مسألۀ 21-باذِل می‌تواند از بذلش برگردد ولی اگر در بین راه باشد
کتابمناسک حج: مطابق با فتاوای امام خمینی (س) (به ضمیمه ترجمه بعضی از مسائل حج تحریر الوسیله و حدود 550 مسأله جدید)صفحه 8
باید نفقه برگشتن او را بدهد و اگر بعد از احرام رجوع کند باید نفقۀ اتمام حج را نیز بپردازد.
مسألۀ 22- پول قربانی در حج بذلی بر عهدۀ باذل است ولی کفارات بر عهدۀ او نیست و اگر پول قربانی را بذل نکند حج واجب نمی‌شود مگر در صورت وجود شرایط دیگر استطاعت.
مسألۀ 23- کسی که در راه حج برای خدمت اجیر شود به اجرتی که با آن مستطیع می‌شود حج بر او واجب می‌شود،هر چند اجاره بر او واجب نبوده است؛ولی بعد از آن مستطیع می‌شود و باید حج به جا آورد.
مسألۀ 24- کسی که برای نیابت از دیگری اجیر شد و با اجرت آن مستطیع گشت در صورتی که استیجار برای سال اول باشد باید حج نیابی را مقدم بدارد،و چنانچه استطاعت او تا سال بعد باقی بماند برای خودش در سال بعد حج به جا آورد.
مسألۀ 25- شرط است در استطاعت که مخارج عائله‌اش را تا برگشت از حج داشته باشد هر چند عائله واجب النفقه او نباشند.
مسألۀ 26- شرط است در استطاعت رجوع به کفایت؛یعنی بعد از برگشت از حج،تجارت یا زراعت یا صنعت یا منفعت ملک مثل باغ و دکان داشته باشد،به طوری که برای زندگانی به شدت و حرج نیفتد و اگر قدرت بر کسب لایق به حالش هم داشته باشد کافی است؛و اگر بعد از مراجعت نیاز به مثل زکات و خمس و سایر وجوه شرعیه داشته باشد کفایت نمی‌کند،بنا بر این بر طلاب و اهل علمی که در بازگشت از حج نیاز به شهریه حوزه‌های علمیه دارند،حج واجب نیست.
کتابمناسک حج: مطابق با فتاوای امام خمینی (س) (به ضمیمه ترجمه بعضی از مسائل حج تحریر الوسیله و حدود 550 مسأله جدید)صفحه 9
مسألۀ 27- شرط است در وجوب حج،استطاعت بدنی و استطاعت از جهت باز بودن راه و استطاعت زمانی؛پس بر مریضی که قدرت رفتن به حج ندارد یا بر او حرج و مشقت زیاد دارد،واجب نیست و بر کسی که راه برای او باز نیست یا وقت تنگ است به طوری که نمی‌تواند به حج برسد نیز واجب نیست.
مسألۀ 28- اگر با وجود شرایط استطاعت حج را ترک کرد،حج بر او مستقر می‌شود و باید بعداً به هر نحو می‌تواند به حج برود.
مسألۀ 29- مستطیع باید خودش به حج برود و حج دیگری از طرف او کفایت نمی‌کند مگر در مورد مریض یا پیر به شرحی که بعداً بیان می‌شود.
مسألۀ 30- کسی که خودش مستطیع است نمی‌تواند از طرف دیگری برای حج نایب شود یا حج استحبابی به جا آورد و اگر حج نیابی یا استحبابی به جا آورد،باطل است.
مسألۀ 31- کسی که حج بر او مستقر شد و به جا نیاورد تا فوت شد، باید از ترکۀ او برای او حج بدهند و حج میقاتی کفایت می‌کند و تا حج او را ندهند ورثه نمی‌توانند در ترکه تصرف نمایند و لازم است در همان سال فوت،حج را ادا نمایند و تأخیر از آن جایز نیست و چنانچه در آن سال استیجار ممکن نباشد مگر از بلد،لازم است از بلد اجیر بگیرند و از اصل ترکه خارج می‌شود،و همچنین اگر در آن سال از میقات نتوانند اجیر بگیرند مگر به زیادتر از اجرت متعارف،لازم است اجیر بگیرند و تأخیر نیندازند،و اگر وصی یا وارث اهمال کنند و تأخیر بیندازند و ترکه از بین برود،ضامنند؛بلی اگر میت ترکه نداشته باشد،بر وارث،حج او واجب
کتابمناسک حج: مطابق با فتاوای امام خمینی (س) (به ضمیمه ترجمه بعضی از مسائل حج تحریر الوسیله و حدود 550 مسأله جدید)صفحه 10
نمی‌شود.
کتابمناسک حج: مطابق با فتاوای امام خمینی (س) (به ضمیمه ترجمه بعضی از مسائل حج تحریر الوسیله و حدود 550 مسأله جدید)صفحه 11