مسائل و استفتائات متفرقه
مسأله 1- در وقتی که در مسجد الحرام یا مسجد النبی نماز جماعت منعقد شد، مؤمنین نباید از آنجا خارج شوند و باید از جماعت تخلف نکنند و با سایر مسلمین به جماعت نماز بخوانند.
مسأله 2- سجده نمودن بر تمام اقسام سنگها چه مرمر باشد یا سنگهای سیاه معدنی یا سنگ گچ و آهک قبل از آن که پخته شود،جایز است.و سنگهایی که در مسجد الحرام از این قبیل است سجده بر آنها اشکال ندارد و همین طور در«مسجد رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله و سلم».
مسأله 3- در«مکه»و«مدینه»در مسافرخانه و هتل نباید نماز را به جماعت بخوانند و میتوانند در جماعت سایر مسلمین در مساجد شرکت کنند و نماز را به جماعت بخوانند.
مسأله 4- تخییر بین قصر و اتمام در مکه و مدینه اختصاص به مسجد الحرام و مسجد النبی دارد،و در تمام مکه و مدینه جاری نیست بلی،اختصاص به مسجد اصلی ندارد و در جاهای توسعه داده شدۀ مسجد هم جاری است هرچند احتیاط اقتصار بر مسجد اصلی است،پس در تمام مسجد فعلی مسافر میتواند نماز را تمام بخواند همان طور که میتواند شکسته بخواند.
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 420
مسأله 5- در تقصیرهایی که در عمرۀ تمتع کرده است احتیاط واجب آن است که گوسفند یا غیر آن را در مکه سر ببرد،و اگر در حج تقصیر کرد در منیٰ سر ببرد،و اگر ترک کرد آن را و برگشت به محل خود،در محل خود بکشد و صدقه بدهد.
مسأله 6- کسی که در میقات یا محاذی آن یا جای دیگری که تکلیف اقتضا میکرد مُحرم شد نمیتواند احرام خود را بههم بزند و مُحل شود برای رفتن به مدینۀ منوره یا برای مقصد دیگری،و اگر لباس احرام را هم بکند و قصد بیرون آمدن از احرام را بکند احرامش بههم نمیخورد،و آنچه به واسطۀ احرام بر او حرام شده حلال نمیشود،و اگر کاری که موجب کفاره است بهجا آورد باید کفاره بدهد.
مسأله 7- اگر به واسطۀ عذری مثل مرض نتواند لباس دوختۀ خود را بکند و لباس احرام بپوشد باید در میقات یا محاذات آن نیت عمره و یا حج کند و لبّیک بگوید،و کافی است،و هر وقت عذرش برطرف شد جامۀ دوخته را بکند،و اگر لباس احرام نپوشیده بپوشد،و لازم نیست به میقات برگردد،ولی برای پوشیدن لباس دوخته باید یک گوسفند قربانی کند.
مسأله 8- کسی که از روی ندانستن مسأله یا نسیان از حکم یا موضوع یا غفلت، بعضی از محرّمات احرام را ارتکاب نموده کفاره ندارد مگر صید که در هر صورت کفاره دارد،پس در غیر صید ارتکاب از روی عمد و علم موجب کفاره است.
مسأله 9- عمرۀ تمتع و حج تمتع باید در یک سال واقع شوند،پس اگر در یک سال عمرۀ تمتع بهجا آورد و در سال دیگر حج تمتع صحیح نمیباشد.
مسأله 10- کسی که وظیفهاش حج تمتع است باید در حالی که میخواهد احرام عمره ببندد نیت آن داشته باشد که عمرۀ تمتع کند و بعد از آن حج تمتع اگرچه به نیت ارتکازی اجمالی،پس اگر نیت عمرۀ مفرده بکند و بعد بخواهد آن را عمرۀ تمتع قرار دهد حج او اشکال پیدا میکند.
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 421
مسأله 11- اگر بعد از مشغول شدن به حج تمتع شک کند که عمرۀ تمتع را بهجا آورده یا نه یا شک کند که صحیح بهجا آورده یا نه اعتنا نکند و عملش صحیح است.
مسأله 12- در هر یک از اعمال عمره و حج اگر شک کند بعد از آن که وارد عملی شده باشد که مترتب بر اوست اعتنا نکند،چه شک کند که آورده یا نه،یا شک کند که صحیح آورده یا فاسد.
مسأله 13- باید عمرۀ تمتع و حج تمتع هر دو در ماههای حج واقع شود،و ماههای حج؛شوال و ذی القعده و ذی الحجه است.پس اگر کسی در شوال یا ذی القعده عمرۀ تمتع بهجا آورد و در موقع حج،حج تمتع بهجا آورد صحیح است،و اگر قبل از شوال بخواهد عمرۀ تمتع بهجا آورد صحیح نیست اگرچه بعض اعمال عمره قبل از شوال واقع شود و بقیه در شوال یا سایر ماههای حج.
مسأله 14- کسی که به احرام عمرۀ تمتع وارد مکه شد در صورتی که حج او فوت شده قصد عمرۀ مفرده کند،و به همان احرامی که بسته،عمرۀ مفرده بهجا آورد و از احرام خارج شود،و اگر حج بر او مستقر بوده یا سال دیگر شرایط استطاعت را دارا باشد باید به حج برود.
مسأله 15- شرایطی که برای هَدی است که در حج تمتع باید ذبح کند هیچ یک در حیوانی که برای کفارۀ تقصیر باید قربانی کند معتبر نیست پس میتواند گوسفند خصی و معیوب را برای کفاره قربانی کند.
مسأله 16- غیر از هَدی تمتع از هَدیهایی که برای کفاره یا چیز دیگر بر انسان واجب میشود نمیتواند شخص کفاره دهنده از گوشت آنها بخورد،و اما از قربانی استحبابی،جایز است بخورد.
مسأله 17- مصرف کفارات،فقرا و مساکین هستند.
مسأله 18- اگر در حرم چیزی پیدا کرد برداشتن آن کراهت شدید دارد،بلکه احتیاط در برنداشتن است.
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 422
مسأله 19- اگر لقطۀ حرم را برداشت و از یک درهم کمتر باشد میتواند قصد تملک آن را بکند و آن را مصرف کند،و ضامن صاحبش نیست،و چنانچه تملک نکرد و تفریط نکرد ضامن نیست،ولی اگر بدون تملک نگاه داشت و در نگاهداری کوتاهی و تفریط کرد ضامن است،و اگر قصد تملک کرد و صاحبش قبل از تلف شدن پیدا شد باید آن را به صاحبش رد کند به احتیاط واجب.
مسأله 20- اگر لقطه را که در حرم برداشت یک درهم یا بیشتر ارزش داشت باید یک سال تعریف کند و از صاحبش جستجو کند،پس اگر نیافت او را بعد از یک سال، مخیر است بین دو امر:یکی آن که آن را برای صاحبش حفظ کند،در این صورت اگر در نگاهداری کوتاهی نکرد ضامن نیست در صورت تلف.دوم آن که برای صاحبش صدقه بدهد،لکن اگر صاحبش پیدا شد و راضی به صدقه نشد باید عوضش را به او بدهد،و جایز نیست آن را تملک کند،و اگر تملک کند مالک نمیشود و ضامن هم میشود.
مسأله 21- کسی که بعد از مُحرم شدن نتوانسته باشد وظیفهای انجام دهد که مُحل شود اگر مصدود یا محصور است باید به وظیفۀ آنها که در آخر مناسک ذکر شده عمل نماید و اگر مصدود یا محصور نیست در بعض موارد با انجام عمرۀ مفرده میتواند مُحل شود.
مسأله 22- در مسجد النبی صلی الله علیه و آله و سلم سجده کردن روی فرشهای مسجد مانع ندارد و مهر گذاشتن جایز نیست،و لازم نیست در جایی که سنگ است نماز بخوانند،و لازم نیست حصیر یا نحو آن با خود ببرند،ولی اگر مراعات کنند که موجب وهن نشود و حصیر برای جانماز با خود داشته باشند و روی آن نماز بخوانند به طوری که متعارف سایر مسلمین است اشکال ندارد،لکن تأکید میشود که از عملی که موجب هتک و انگشتنما شدن باشد اجتناب نمایند.
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 423
23 س- در مسجد النبی صلی الله علیه و آله و سلم بعد از اتمام نماز جماعت،آیا میتوان روی فرشهای مسجد سجده نمود و یا این که باید برود در جایی که سنگفرش است و بر سنگ نماز بخواند؟
ج- لازم نیست به جای دیگر که سنگ مفروش است برود.
24 س- کسی که نماز را در مسجد الحرام به نحو استداره خوانده است،به طوری که رو در روی امام جماعت و یا طرفین او ایستاده بوده است،آیا این نماز احتیاج به اعاده دارد؟
ج- با وضع فعلی نیاز به اعاده ندارد.
25 س- در صورتی که شخص نمازگزار وارد یکی از مساجد مدینۀ منوره و یا مکۀ معظمه شد و مشاهده کرد که جماعت خاتمه یافته است،ولی نمازگزاران در مسجد هستند،آیا میتواند نماز را فرادا بر طبق شرایط موجود بهجای آورد یا باید بیاید مسافرخانه و یا هتل و نمازش را با چیزی که سجده بر آن صحیح است انجام دهد؟
ج- میتواند در همانجا و بر طبق نماز آنان بهجا آورد.
26 س- حصیرهایی که در حجاز مورد استفادۀ حجاج ایرانی و غیر ایرانی واقع میشود سجده بر آن جایز است یا خیر،با ملاحظۀ این که حصیر مزبور با نخ مخلوط است؟
ج- اگر عرفاً روی حصیر سجده میشود مانع ندارد.
27 س- اگر انجام نماز به کیفیتی باشد که معلوم نیست موافق نظر اهل سنت باشد، مانند سجده بر پشت نمازگزاران صف جلو،و عدم رعایت اتصال و...آیا نماز در این گونه موارد باید اعاده شود؟
ج- اعاده دارد.
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 424
28 س- آیا حائض و جنب میتوانند از مقدار توسعه یافتۀ مسجد الحرام و مسجد النبی صلی الله علیه و آله و سلم عبور کنند یا خیر؟
ج- نمیتوانند.
29 س- کسانی که برای شرکت در نماز مغرب در مکه و مدینه وارد مساجد میشوند و نمازهای خود را با جماعت میخوانند،آیا جایز است بلافاصله بعد از نماز جماعت نماز عشا را بخوانند یا نه؟
ج- مانع ندارد،و اگر وقت نشده باید صبر کنند.
30 س- کسی خیال میکرد که بر سنگهای فرش شده در مسجد الحرام-زاده اللّٰه شرفاً-سجده صحیح نیست و بر پشت دست سجده میکرده است،آیا نمازهایی که به این نحو خوانده چه حکمی دارد؟
ج- صحیح نیست،مگر جاهل قاصر باشد.
31 س- در لیالی مقمره در مکه کسانی که نماز صبح را به جماعت با سایر مسلمین میخوانند،آیا باید بعد از روشن شدن هم دوباره بخوانند،یا همان نماز که به جماعت خواندهاند،کافی است؟
ج- در فرض مرقوم،جماعت صحیح است و اعاده ندارد.
32 س- کسی که قصد کرده است که تا پایان روز ترویه(هشتم ذی الحجه)در مکه اقامت نماید،به تصور این که از آغاز ورودش به مکه تا روز ترویه ده روز است،و بر این اساس،چند روز نماز را تمام خواند،بعد خلاف آن ثابت گردید و معلوم شد ده روز نبوده است،وظیفۀ او در نماز چیست،آیا تمام است یا قصر؟
ج- اگر واقع ده روز را قصد کرده و بعد خلاف آن معلوم شده است،مثل این که یقین داشت که ماه سی روز است و روز ترویه مثلاً سهشنبه است،بعداً معلوم شد ماه 29 روز است و روز ترویه دوشنبه است،باید نماز را تمام بخواند،و اگر واقع آن را قصد ندارد و فقط خیال میکند که ده روز میماند،مثل این که میداند ماه 29 روز و
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 425
ترویه دوشنبه است ولی در حساب اشتباه کرده و خیال میکند تا آن روز ده روز است در حالی که واقعاً نیست،باید بعد از کشف خلاف نمازها را جمع بخواند علی الاحوط،و آنچه تمام خوانده را نیز قصراً قضا نماید.
33 س- شخصی مقلد هیچ یک از فقها نبوده،مثلاً ده سال،حالا میخواهد تقلید کند،در این ده سال مکه هم رفته است،آیا عبادتهای او مثل نماز و روزه و حجش صحیح است یا نه؟
ج- اگر اعمالش مطابق فتوای کسی که باید از او تقلید کند باشد صحیح است.
34 س- قرآنهایی که در مسجد الحرام است بر بعضی نوشته شده که وقف است، ولی بر بعضی دیگر نوشته نشده است،شایع است آنها که کلمۀ وقف و یا عبارت دیگری که مفهم وقف بودن باشد ندارد جایز است بردارند و چنین کاری احیاناً شده است،بفرمایید جایز است یا نه؟
ج- برداشتن آنها بدون این که از متصدی ذیربط بگیرند،جایز نیست و باید برگردانده شود.
35 س- آیا مقداری از سنگ صفا و مروه،یا از مشعر را میشود با خود آورد یا نه؟
ج- از صفا و مروه جایز نیست،و از مشعر مانع ندارد.
36 س- نیت تیمم از حدث اکبر در مسجدَین چیست؟
ج- اگر در مسجد جنب شده باید فوراً خارج شود و برای خروج از مسجد تیمم بدل از غسل جنابت کند،و با این التفات اگر تیمم کند صحیح و با نیت است.
37 س- در تطهیر مسجد الحرام به نحوی که عین نجاست را برطرف میکنند و بعد با ظرف آب میریزند و میشویند و از هر طرف با آب قلیل شسته میشود،انسان به نجاست تمام مسجد علم عادی پیدا میکند،آیا جواز سجده بر آن سنگها از باب عسر و حرج است یا جهت دیگر؟
ج- علم پیدا نمیشود،و با فرض شک نباید اعتنا شود.
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 426
38 س- شخصی بدون این که خمس مال خود را بپردازد به حج رفته است و الآن میخواهد بپردازد،آیا حج او صحیح است یا خیر؟
ج- اگر لباس احرام و قربانی با پول غیر مُخَمّس نبوده،عمل او اشکال ندارد،و در غیر این صورت تفصیلاتی دارد که به رساله مراجعه شود.
39 س- اینجانب که تحت تکفل پدرم هستم اگر خدا بخواهد سال آینده به اتفاق مادرم به زیارت خانۀ خدا مشرف خواهم شد،لازم به یادآوری است که هزینۀ این سفر را از پولهایی که پدرم طی هفت یا هشت سال به عنوان هفتگی و یا پولی که برای پسانداز به ما داده پرداختهایم،قابل ذکر است که پدرم تا این تاریخ هیچ گونه وجهی به عنوان خمس نپرداخته است،خواهشمندم مرقوم بفرمایید که حج ما با این پول چه صورتی پیدا میکند؟
ج- اگر یقین به وجود خمس در پول مزبور ندارید حج اشکال ندارد،و اگر یقین به وجود خمس در مال دارید لازم است احرام و قربانی را از مال حلال یقینی تهیه نمایید.
40 س- فرمودهاید:اگر از طرف قاضی مکه حکم شد که فلان روز عید است و ما یقین به خلاف نداشته باشیم متابعت آنان جایز است،آیا اگر در همین فرض بتوان احتیاط کرد و وقوف عرفات و مشعر و اعمال منیٰ را بدون محذور انجام داد تا متابعت قطعی واقع شود،آیا این کار لازم است یا نه؟
ج- باید تبعیت کنند ولو با علم به خلاف.
41 س- آیا شخص فقیر میتواند گوشت کفارۀ تقصیر خود را به مصرف فقرایی که نانخور او هستند برساند؟
ج- برای کسانی که نفقۀ آنان بر او واجب است نمیشود صرف نمود.
42 س- کفاراتی که در احرام عمرۀ تمتع بر گردن انسان میآید،در مکه معلوم است که فقیر مؤمن نیست،آیا باید صبر کند تا در محل،ذبح کند و به فقیر بدهد و این تأخیر عمدی مانع ندارد؟
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 427
ج- تأخیر عمدی خلاف احتیاط است،و در هر صورت ذبح در محل و دادن به فقرا کفایت میکند.
43 س- اگر شخصی در مکه یا مدینه پول سعودی پیدا کند که نمیداند متعلق به ایرانی است یا غیر ایرانی،وظیفۀ او چیست؟
ج- با یأس از پیدا شدن صاحبش از طرف او به فقیر صدقه بدهد علی الاحوط.
44 س- زنی به همراه شوهرش در روز یازدهم جهت رَمی به طرف جمرات حرکت میکند که بر اثر شدت گرمی هوا و کثرت جمعیت شوهر خود را گم میکند، حالت اضطراب و شوکه شدن به او دست میدهد و به زمین میافتد،مأمورین او را به بیمارستان منتقل میکنند،بعد از چهار روز تفحص و جستجوی زیاد در بیمارستان پیدا میشود که قادر به سخن گفتن نبوده و حتی قادر به انجام بقیۀ اعمال حج نمیباشد و در فاصلۀ این مدت همراهان او شوهرش را تکلیف میکنند که به نیابت از خانوادۀ خودش بقیۀ اعمال او را انجام دهد،آنچه مسلم است این بوده که شوهر در حال ناراحتی و اضطراب و حواس پرتی بوده،ولی از او که سؤال میشود اعمال نیابتی را انجام دادید یا نه جواب میدهد بلی انجام دادم،پس از مراجعت از حج شوهرش قسم جلاله یاد میکند که من حالم بهجا نبوده،و اعمال نیابتی را انجام ندادم و اظهار میکند که اجتماع ما با هم حرام است،آیا حج صحیح است یا نه؟ و در صورت عدم صحت آیا با نیابت کفایت میکند یا این که لازم است خودش بقیۀ اعمال حج را انجام دهد،و قربانی که به واسطۀ عدم بیتوته در منیٰ میباشد،آیا در محل خودش ذبح کند کافی است و یا باید به منیٰ فرستاده شود؟
ج- اگر اعمال روز عید را انجام داده و اعمال مکه را انجام نداده در صورتی که میتواند خودش به مکه برود باید خودش آنها را انجام دهد،و اگر معذور است نایب بگیرد،و قربانی مورد سؤال در محل خودش هم صحیح است،و لازم نیست به منیٰ فرستاده شود،و رَمی ایامی که انجام نشده،سال بعد باید قضا شود،
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 428
و اگر خودش نمیتواند برود،نیابت کافی است.
45 س- شخصی در سال 1361 به حج مشرف میشود و در مغرب روز نهم ذیحجه با وانتِ کارگری بدون توقف در مشعر الحرام به منیٰ رفته،و در خارج منیٰ به دست غیر مؤمن قربانی کرده،و در خارج منیٰ سر تراشیده است،تکلیف این شخص چیست،آیا میتواند به نیت دیگری یا برای خودش به حج مشرف شود؟
ج- بنابر احتیاط واجب باید قربانی و سرتراشی و اعمال مکه را اعاده کند و عمرۀ مفردهای هم بهجا آورد و دو مرتبه اصل حج را هم انجام دهد و تا سرتراشی و اعمال بعد از آن انجام نگرفته و عمرۀ مفرده را انجام نداده،باقی بر احرام است.
46 س- آیا در عرفات و منیٰ و مشعر و بعد از مراجعت از اماکن مزبور در صورتی که مسافت شرعی محقق نشود وظیفۀ حجاجی که قبلاً در مکۀ معظمه قصد اقامت کردهاند از حیث قصر و اتمام چیست؟
ج- در فرض مذکور تمام است.
47 س- بعضی از حجاج در مکه قصد اقامه کردهاند،چه بطن مکه یا محلات آن مثل شیشه و ریع الذاخر یا مسفله یا حجون،اگر یقین داشته باشند که تا عرفات چهار فرسخ است،نماز را قصر و اگر شک داشته باشند در مسافت شرعی نماز را تمام میخوانند،بفرمایید در مراجعت از عرفات و منیٰ،تکلیف آنان از نظر قصر و اتمام چیست،با توجه به این که توقف آنان در مکه یک روز یا سه روز یا نه روز است و باید به ایران یا مدینه حرکت کنند؟
ج- در صورت عدم مسافت شرعیه یا شک در آن که در نماز باقی بر تمام هستند، اگر از عرفات که به مکه برمیگردند،از جهت این که محل اقامه است میروند و بعد از مکه قصد مسافرت میکنند،در بازگشت به مکه و در خود مکه هم نمازشان تمام است.
48 س- اگر موقف دو روز اختلاف داشته باشد،وظیفه چیست؟
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 429
ج- فرقی بین یک روز اختلاف و دو روز در حکم مسأله نیست.
49 س- در مواردی که فرمودهاید:اگر مشقت یا حرج داشته باشد...بفرمایید منظور از مشقت و حرج شخصی است یا نوعی؟
ج- باید خصوص مسأله ملاحظه شود و اگر حکم دائر مدار حرج و مشقت باشد، شخصی آن منظور است.
50 س- حاجی تمام اعمال عمره و حج را انجام داده و بعد فهمید وضویش باطل بوده است،آیا با تدارک طوافها و نماز،حج او صحیح است یا نه؟ و بر فرض فساد، چگونه از احرام خارج شود،و وظیفۀ او چیست؟
ج- بلی با تدارک طوافها و نماز،حج او صحیح است.
51 س- اگر شخصی مبلغی ارْز به فردی بدهد که عوض آن را-به قیمت دولتی یا آزاد-پول ایرانی بگیرد،چه حکمی دارد؟
ج- در تبدیل پول باید با هم تراضی نمایند.و خلاف مقررات هم نباشد.
مسأله 52- پیشاهنگانی که میخواهند بدون احرام در عرفات و منیٰ باشند و نمیتوانند در آنجا با احرام باشند،میتوانند برای ورود به مکه،عمرۀ مفرده انجام دهند و برای حج مُحرم نشوند،ولی کسی که مستطیع است نباید این کار را قبول کند و باید عمره و حج تمتع بهجا آورد،و در هر صورت اگر مُحرم شد و با لباس مخیط بود حج او صحیح است و باید کفاره بدهد.
53 س- شخصی بعد از احرام عمرۀ تمتع دیوانه شده است،دوستان او بدون اجازه برای او نایب میگیرند و یا تبرّعاً باقی اعمال او را انجام میدهند،آیا این اعمال برای شخص اول مُجزی است و از احرام خارج میشود یا نه؟ و اگر پولی خرج شد،آیا میشود از ولیّ کسی که دیوانه شده گرفت یا نه؟
ج- نیابت مزبور کفایت نمیکند،و شخص اول همچنان در احرام باقی است،و
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 430
پولی که خرج شده از مال کسی است که خرج کرده است و نمیتواند به دیگری رجوع کند،مگر آن که مغرور شده باشد.
54 س- آیا عمره و حج به واسطۀ جماع،یا ترک طواف،یا ترک احد الموقفین، فاسد میشود یا نه؟ و بر فرض فساد،چگونه باید از احرام خارج شود؟
ج- تفصیل موارد فساد به واسطۀ امور ذکر شده،در مناسک موجود است،و جماع در عمرۀ تمتع مفسد نیست،و چنانچه در حج،فساد به واسطۀ جماع باشد،باید عمل حج را تمام کند گرچه حج فاسد است،و با اتمام حج از احرام خارج میشود،ولی در موارد دیگر،اگر فساد به ترک وقوف باشد،باید به همان احرام حج،عمرۀ مفرده بهجا آورد و مُحل شود،و حکم ترک طواف در عمرۀ تمتع،در مناسک مفصلاً بیان شده است،و ترک طواف در حج صوری دارد که بعض آنها در مناسک ذکر شده است.
55 س- کسی که حج او به واسطۀ ترک وقوفین فاسد شده و باقی اعمال را بهجا آورده و بدون عمرۀ مفرده به ایران آمده است،تکلیف فعلی و آیندۀ این مُحرم چیست؟
ج- به احرام باقی است،و میتواند برای خروج از احرام،عمرۀ مفرده انجام دهد.
56 س- آیا قصد ابطال عمره یا حج و یا بعض اجزای آن مبطل است یا نه؟
ج- قصد ابطال،مبطل نیست.
57 س- آیا مصرف کنسروهای گوشت و ماهی خارجی که در بازار مسلمین به فروش میرسد،جایز است یا نه؟
ج- اگر ندانند از کجا وارد شده یا بدانند که از بلاد مسلمین است مانع ندارد،و اگر بدانند که از بلاد کفر وارد میشود،در صورتی محکوم به حلیت است که وارد کننده مسلمان باشد و احتمال بدهند که احراز تذکیۀ آن را کرده و در دسترس مسلمین قرار داده است.
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 431