فصل پنجم نماز طواف

‏‏ ‏

‏‏فصل پنجم نماز طواف‏

‏‏و در آن مسائلی است:‏

‏‏         مسأله 1- واجب است بعد از تمام شدن طواف عمره دو رکعت نماز بخواند مثل ‏‎ ‎‏نماز صبح.‏

‏‏         مسأله 2- می‌تواند نماز طواف را با هر سوره‌ای که خواست بخواند مگر ‏‎ ‎‏سوره‌های سجده،و مستحب است در رکعت اول بعد از«حمد»سورۀ«قل هو اللّٰه ‏‎ ‎‏أحد»را بخواند،و در رکعت دوم سورۀ«قل یا أیّها الکافرون»را بخواند.‏

‏‏         مسأله 3- جایز است نماز طواف را بلند بخواند مثل نماز صبح یا آهسته مثل ‏‎ ‎‏نماز ظهر.‏

‏‏         مسأله 4- شک در رکعات نماز طواف موجب بطلان نماز است،و باید اعاده کند، ‏‎ ‎‏و بعید نیست اعتبار ظنّ در رکعات،و در ظن در افعال احتیاط کند.و در احکام،این ‏‎ ‎‏نماز با نماز یومیه مساوی است.‏

‏‏مسأله 5- احوط آن است که بعد از طواف مبادرت به نماز کند و زود به‌جا آورد.‏

‏‏         مسأله 6- واجب است که این نماز نزد مقام ابراهیم واقع شود.و احتیاط واجب آن ‏
‏‎

‏‏         مسأله 7- اگر به واسطۀ زیادی جمعیت نتوانست پشت مقام بایستد به طوری که ‏‎ ‎‏گفته شود نزد مقام نماز می‌کند به واسطۀ دوری زیاد،در یکی از دو جانب به‌جا آورد ‏‎ ‎‏در جایی که گفته شود نزد مقام نماز می‌خواند.‏

‏‏         مسأله 8- اگر ممکن نشد در دو جانب نزد مقام نماز را به‌جا آورد باید ملاحظۀ ‏‎ ‎‏نزدیک‌تر را بکند از میان دو جانب و پشت مقام،و اگر سه طرف مساوی باشند،در ‏‎ ‎‏پشت نماز بخواند،و در دو طرف کافی نیست،و اگر دو طرف نزدیک‌تر از پشت باشند ‏‎ ‎‏به مقام ولکن هیچ کدام نزد مقام نباشد بعید نیست جایز بودن اکتفای به پشت،لکن ‏‎ ‎‏احتیاط آن است که یک نماز در پشت مقام بخواند و یک نماز در یک طرف با ملاحظۀ ‏‎ ‎‏نزدیک‌تری،و احوط اعادۀ نماز است در صورت امکان در پشت مقام تا وقتی که وقت ‏‎ ‎‏تنگ نشده برای سعی.‏

‏‏         مسأله 9- جایز است نماز طواف مستحب را در هر جای مسجد الحرام که بخواهد ‏‎ ‎‏به‌جا آورد اگرچه در حال اختیار،بلکه گفته‌اند که آن را می‌تواند عمداً ترک کند.‏

‏‏         مسأله 10- اگر کسی نماز طواف واجب را فراموش کند باید هر وقت که ‏‎ ‎‏یادش آمد در مقام ابراهیم به‌جا آورد و به همان دستوری که در مسألۀ 6 به بعد ذکر ‏‎ ‎‏شده عمل نماید.‏

‏‏         مسأله 11- اگر نماز طواف را فراموش کند و در بین سعی بین صفا و مروه یادش ‏‎ ‎‏بیاید از همان‌جا سعی را رها کند و برگردد دو رکعت نماز را بخواند بعد از آن سعی را ‏‎ ‎‏از همان‌جا تمام کند.‏

‏‏         مسأله 12- شخصی که نماز را فراموش کرده و سایر اعمال را که بعد از نماز باید ‏‎ ‎‏عمل کند عمل کرده اعادۀ آنها ظاهراً لازم نباشد اگرچه احتیاط استحبابی در اعاده است.‏

‏
‏‎

‏‏         مسأله 14- اگر کسی این نماز را به‌جا نیاورد و بمیرد واجب است بر پسر بزرگ او ‏‎ ‎‏که آن را قضا کند به نحوی که در کتاب«صلاة»تفصیل داده شده است.‏

‏‏مسأله 15- جاهل به مسأله در احکامی که برای ناسی ذکر شد شریک است با او.‏

‏‏         مسأله 16- واجب است بر هر مکلفی که نماز خود را یاد بگیرد و قرائت و ذکرهای ‏‎ ‎‏واجب را پیش کسی درست کند که تکلیف الهی را به طور صحیح به‌جا آورد، ‏‎ ‎‏خصوصاً کسی که می‌خواهد به حج برود باید نماز را تصحیح کند،چون بعضی گفته‌اند ‏‎ ‎‏اگر نماز او درست نباشد عمرۀ او باطل است.و همچنین حج نیز باطل است،پس ‏‎ ‎‏علاوه بر آن که به این قول از حَجة الاسلام برائت ذمه پیدا نمی‌کند ممکن است ‏‎ ‎‏چیزهایی که در احرام بر او حرام شده بود مثل زن و چیزهایی که گذشت،بر او ‏‎ ‎‏حلال نشود.‏

‏‏         مسأله 17- اگر شخصی نتوانست قرائت یا ذکرهای واجب را یاد بگیرد باید ‏‎ ‎‏نماز را به هر ترتیبی که می‌تواند خودش به‌جا آورد و کافی است،و اگر ممکن است، ‏‎ ‎‏کسی را بگمارد که نماز را تلقین او کند،و احتیاط آن است که در مقام ابراهیم به ‏‎ ‎‏شخص عادلی اقتدا کند،لکن اکتفا به نماز جماعت نکند چنانچه نایب گرفتن نیز ‏‎ ‎‏کافی نیست.‏

‏‏         مسأله 18- نماز طواف را در همۀ اوقات می‌شود خواند مگر آن که مزاحمت کند با ‏‎ ‎‏وقت نماز واجب که اگر نماز طواف بخواند موجب فوت یومیه شود پس باید اول ‏‎ ‎‏نماز یومیه را بخواند.‏

‏‏         مسأله 19- اگر کسی از روی بی‌مبالاتی مسامحه کرد در یاد گرفتن قرائت و ذکر ‏
‏‎

‏‏مسائل متفرقه و استفتائات نماز طواف‏

‏‏         مسأله 1- نماز طواف استحبابی لازم نیست در نزد مقام ابراهیم باشد بلکه در هر ‏‎ ‎‏جای مسجد الحرام جایز است به‌خصوص در موقع ازدحام،مناسب است مراعات ‏‎ ‎‏سایر حجاج را بنمایند. ‏

‏‏2 س- کسی نماز طواف عمره را در داخل حِجْر اسماعیل به‌جا آورده و بعد از ‏‎ ‎‏تقصیر متوجه شده است،وظیفۀ او چیست؟‏

‏‏ج- باید نماز را اعاده کند.‏

‏‏         3 س- شخصی بعد از طواف وضوی او باطل شده و خجالت کشیده که بگوید ‏‎ ‎‏نمازش را بی‌وضو خوانده است و بعد از آن سعی و تقصیر را انجام داده و مُحل شده ‏‎ ‎‏است،وظیفۀ او چیست؟‏

‏‏ج- باید نماز و سعی و تقصیر را اعاده کند.‏

‏‏         4 س- زنی نماز طواف خود را در حِجْر اسماعیل خوانده است و چون به منزل ‏‎ ‎‏آمده،ملتفت شده که حائض شده است و تا وقوف به عرفات پاک نمی‌شود،وظیفۀ او ‏‎ ‎‏نسبت به نماز چیست،و آیا عمل او صحیح است یا خیر؟‏

‏‏         ج- عمرۀ او صحیح است و باید برای حج تمتع مُحرم شود،و وقتی خواست ‏‎ ‎‏طواف و نماز حج را انجام دهد قبل یا بعد از آن،نماز طواف عمرۀ تمتع را ‏‎ ‎‏به‌جا آورد.‏

‏‏         5 س- کسی که هرچه سعی نمود که موارد غیر صحیح قرائت خود را تصحیح کند ‏
‏‎

‏‏         ج- به هر نحو قدرت دارد بخواند،و به جماعت خواندن حتی در فرض امکان ‏‎ ‎‏واجب نیست.‏

‏‏         6 س- در موقعی که شخص طواف می‌کرده جمعیت زیاد بوده و بعد از آن در اثر ‏‎ ‎‏ازدحام،نتوانسته است که نزدیک مقام نماز بخواند و در آن وقت چاره‌ای به غیر از ‏‎ ‎‏نماز خواندن دور از مقام نداشته،آیا نماز او صحیح است یا خیر؟‏

‏‏ج- اگر امکان نداشته با فرض اضطرار مانع ندارد.‏

‏‏         7 س- آیا در صورت ازدحام که نشود پشت مقام یا احد الجانبین آن نماز طواف ‏‎ ‎‏خواند تا حدود منبر،و نماز در قسمت راست یا چپ منبر خوانده شد،باز هم نماز در ‏‎ ‎‏مقام در صورت امکان همان روز یا روزهای دیگر لازم است؟‏

‏‏         ج- در صورتی که تا بعد از فوات موالات عرفیه بین طواف و نماز آن عذر باقی ‏‎ ‎‏بوده اعاده واجب نیست.‏

‏‏         8 س- در مسألۀ شش نماز طواف در تحریر الوسیله فرموده‌اید:«والأحوط الاقتداء ‏‎ ‎‏بشخص عادل»و در مسألۀ اول نماز جماعت همان کتاب فرموده‌اید:«بل مشروعیة ‏‎ ‎‏الجماعة فی صلاة الطواف و کذا صلاة الاحتیاط محلّ إشکال»بفرمایید منظور چیست؟‏

‏‏         ج- منظور از مشروعیت،صحت است،و احتیاط مزبور استحبابی است و نباید به ‏‎ ‎‏جماعت اکتفا شود.‏

‏‏         9 س- برای کسانی که قرائتشان درست نیست و می‌خواهند نماز طوافشان را به ‏‎ ‎‏جماعت بخوانند،آیا می‌توانند نماز طواف حج را به نماز طواف نساء یا بالعکس و یا ‏‎ ‎‏کسی که نایب است به کسی که نایب نیست،و یا نماز طواف واجب را به مستحب و ‏‎ ‎‏بالعکس اقتدا کنند یا نه؟‏

‏‏ج- اکتفا به جماعت نباید بکنند،و احتیاط در همۀ موارد سؤال حاصل می‌شود.‏

‏
‏‎

‏‏         ج- نیابت چنین شخصی صحیح نیست هرچند تبرّعی باشد،مگر آن که بتواند ‏‎ ‎‏قرائت خود را تصحیح کند و از ذوی الأعذار محسوب نباشد،که در این صورت ‏‎ ‎‏می‌تواند نیابت را قبول نماید،ولی باید قرائت خود را درست کند.‏

‏‏         11 س- افرادی با این که قرائتشان درست نیست و کلمات نماز را نمی‌توانند ‏‎ ‎‏درست بگویند،در حج نایب می‌شوند و عمره را به نیت منوب عنه انجام می‌دهند،بعد ‏‎ ‎‏متوجه می‌شوند که نمی‌توانند نایب شوند،آیا چگونه از احرام خارج می‌شوند،و برای ‏‎ ‎‏حج چه وظیفه‌ای دارند؟‏

‏‏         ج- در صورت امکان باید قرائت خود را درست کنند و عمل نیابی خود را تصحیح ‏‎ ‎‏نمایند تا از احرام خارج شوند،بلی اگر ممکن نیست و معذور هستند احرام آنها ‏‎ ‎‏صحیح واقع نشده و از احرام خارج هستند.‏

‏‏         12 س- کسی که مطمئن باشد قرائتش یا ذکری که در نماز می‌گوید درست است و ‏‎ ‎‏نماز طواف را اعم از طواف زیارت و نساء همان گونه بخواند،بعد معلوم شود که ‏‎ ‎‏اشتباه بوده است آیا باید چه کند؟‏

‏‏ج- اگر احتمال غلط بودن آن را نمی‌داده،نمازش صحیح است.‏

‏‏         13 س- چند روزی که اطراف کعبه به قدری شلوغ است که صف طواف تا پشت ‏‎ ‎‏مقام ابراهیم علیه السلام می‌آید،و نماز خواندن پشت مقام و نزدیک آن ممکن نیست مگر ‏‎ ‎‏این که چند نفری اطراف انسان بایستند تا انسان نماز طوافش را بخواند،بفرمایید آیا ‏‎ ‎‏حتماً نماز باید خَلْف مقام و نزدیک آن باشد ولو به این صورت،یا دورتر تا هرجا که ‏‎ ‎‏می‌تواند به تنهایی نماز بخواند،کافی است؟‏

‏‏         ج- اگر امکان دارد و محذوری در بین نیست،باید خلف و نزد مقام نماز بخواند،و ‏‎ ‎‏در مورد ضرورت،تأخیر مانع ندارد با مراعات الأقرب فالأقرب.‏

‏
‏‎

‏‏         ج- اگر طوری حرکت کرده که استقرار او از بین رفته،مانع ندارد،و در غیر این ‏‎ ‎‏صورت تکرار نکند مگر به قصد احتیاط،به شرط آن که وسوسه نباشد.‏

‏‏         15 س- آیا محمول نجسی که در طواف معفو نیست،در نماز طواف مثل نمازهای ‏‎ ‎‏یومیه معفو است یا نه؟‏

‏‏ج- در نماز طواف حکم نمازهای یومیه را دارد.‏

‏‏         16 س- بین طواف و نماز آن اگر نماز مستحبی یا عبادت مستحبی دیگر به‌جا آورد، ‏‎ ‎‏اشکال دارد یا نه؟‏

‏‏ج- احتیاط در ترک آن و مبادرت به نماز طواف است.‏

‏‏         17 س- گاهی در پشت مقام ابراهیم علیه السلام جمعیت زیاد است،و چون زن و مرد کنار ‏‎ ‎‏هم قرار می‌گیرند احیاناً مورد فشار ازدحام واقع می‌شوند بدون این‌که ریبه و فسادی ‏‎ ‎‏دربین باشد،آیا به نماز طواف ضرر نمی‌رساند؟‏

‏‏ج- برای نماز ضرر ندارد.‏

‏‏         18 س- احیاناً انسان می‌داند که اگر نماز طواف را شروع کند،طواف کننده‌ها ‏‎ ‎‏می‌آیند و او را حرکت می‌دهند و جابه‌جا می‌کنند،در عین حال نماز را شروع می‌کند، ‏‎ ‎‏آیا اگر این نماز را تمام کند،صحیح است؟‏

‏‏ج- اگر صحیحاً تمام کند،مانع ندارد.‏

‏‏         19 س- در مناسک فرموده‌اید بر هر مکلفی واجب است قرائت نمازهای یومیه‌اش ‏‎ ‎‏را یاد بگیرد خصوصاً برای حج،حال اگر حاجی کوتاهی کرد و برای تعلّم و یادگیری ‏‎ ‎‏قرائت نماز اقدام ننمود،آیا همین نماز باطل کفایت می‌کند و یا این که باید نایب بگیرد، ‏‎ ‎‏و در صورتی که نیابت را لازم نمی‌دانید،آیا همین نماز کافی است یا خیر؟‏

‏
‏‎

‏‏         20 س- زنی مُحرم به احرام عمرۀ تمتع شده و پس از ورود به مکه و انجام طواف ‏‎ ‎‏قبل از این که نماز طواف بخواند حائض گردیده،چه وظیفه دارد؟‏

‏‏         ج- اگر وقت وسعت دارد صبر کند تا پاک شود و نماز را بخواند و بقیۀ اعمال را ‏‎ ‎‏انجام دهد،و چنانچه وقت تنگ باشد سعی و تقصیر عمرۀ تمتع را انجام دهد و مُحرم ‏‎ ‎‏شود به حج تمتع،و بعد از طواف حج یا قبل از آن،نماز را بخواند و سپس بقیۀ اعمال ‏‎ ‎‏را انجام دهد.‏

‏‏         21 س- کسی که نمازش را غلط می‌خواند و وقت تصحیح آن را ندارد می‌فرمایید ‏‎ ‎‏نماز طواف را به همان کیفیت که می‌تواند خودش بخواند،آیا چنین کسی می‌تواند ‏‎ ‎‏عمرۀ مفردۀ مستحبی به‌جا بیاورد؟‏

‏‏ج- اشکال ندارد.‏

‏‏         22 س- شخصی طواف عمره را به‌جا آورده و بدون نماز و سعی،تقصیر کرده ‏‎ ‎‏است،تکلیف او چیست؟‏

‏‏         ج- باید نماز و سعی را به‌جا آورد،و با فرض جهل یا نسیان اعادۀ تقصیر لازم ‏‎ ‎‏نیست اگرچه احوط است.‏

‏‏         23 س- آیا مقصود از«نماز طواف نزد مقام»،پشت مقام است یا شامل دو طرف ‏‎ ‎‏مقام نیز می‌شود؟‏

‏‏ج- باید خلف مقام باشد.‏

‏‏         24 س- اگر کسی نماز را در غیر از مقام ابراهیم بخواند و با اعتقاد به صحت آن بقیۀ ‏‎ ‎‏اعمال را انجام دهد،وظیفۀ او چیست؟‏

‏‏ج- فقط نماز را باید اعاده کند.‏

‏
‏‎

‏‏ج- در صورتی که احراز نشود خلف مقام نماز خوانده،صحیح نیست.‏

‏‏         26 س- شخصی نماز طواف را به اعتقاد این که حِجْر اسماعیل مقام ابراهیم است ‏‎ ‎‏در حِجْر اسماعیل خوانده،چه باید بکند؟‏

‏‏ج- باید نماز را اعاده کند.‏

‏‏27 س- آیا نماز طواف واجب را می‌توان با نماز جماعت یومیه به‌جا آورد؟‏

‏‏ج- صحت آن محل اشکال است.‏

‏‏         28 س- پشت مقام تا چه اندازه‌ای صادق است،و آیا حد معینی نمی‌توان برای آن ‏‎ ‎‏فرض کرد؟‏

‏‏ج- عرفی است.‏

‏‏         29 س- آیا فاصله انداختن بین طواف و نماز به مقدار دو رکعت نماز اشکال دارد، ‏‎ ‎‏و اصولاً چه مقدار فاصله مُخل است؟‏

‏‏         ج- مانع ندارد،و میزان مبادرت عرفیه است.و در هر صورت با تأخیر نماز،اعادۀ ‏‎ ‎‏طواف لازم نیست.‏

‏‏         30 س- گاهی طواف تا نزدیک تالارهای مسجد می‌رسد،آیا در این صورت ‏‎ ‎‏می‌شود نماز طواف را پشت سر طواف کنندگان به‌جا آورد،و آیا صدق پشت مقام ‏‎ ‎‏می‌نماید؟‏

‏‏ج- صدق خَلْف،به نظر عرف است.‏

‏‏         31 س- شخصی مُحرم به احرام عمرۀ تمتع،وارد مکه شده است و هفت روز مثلاً ‏‎ ‎‏در مکه توقف دارد و نماز او غلطهای زیادی دارد،آیا واجب است که تا آخر وقت در ‏‎ ‎‏احرام بماند و نمازش را اصلاح کند و بعد شروع به طواف کند یا وظیفۀ دیگری دارد؟‏

‏
‏‎

‏‏         32 س- اینجانب چند سال قبل به مکۀ معظمه مشرف شدم و در آن‌جا اولاً نماز ‏‎ ‎‏طواف نساء و نماز طواف برای هر دو طواف واجب را که یکی عمرۀ مفرده و دیگری ‏‎ ‎‏حج می‌باشد نخوانده‌ام و ثانیاً در تعداد اشواط طواف دوم هم در شک می‌باشم،لطفاً ‏‎ ‎‏مرا راهنمایی کنید.‏

‏‏         ج- اگر بعد از طواف و انصراف از آن،شک در عدد اشواط کرده‌اید به شک اعتنا ‏‎ ‎‏نکنید و نمازهایی را که نخوانده‌اید اگر نمی‌توانید به مکه بروید در محل خود بخوانید ‏‎ ‎‏و تا نخوانده‌اید حرمت نساء باقی است. ‏

‏‏مستحبات نماز طواف‏

‏‏در نماز طواف مستحب است بعد از«حمد»در رکعت اول سورۀ«توحید»و در ‏‎ ‎‏رکعت دوم سورۀ«جحد»را بخواند،و پس از نماز،حمد و ثنای الهی را به‌جا آورده و ‏‎ ‎‏صلوات بر محمد و آل محمد بفرستد و از خداوند عالم طلب قبول نماید و بگوید:‏

‏‏         «أَللَّهُمَّ تَقَبَّلْ مِنِّی وَلَا تَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنِّی،أَلْحَمْدُ للّٰهِ بِمَحَامِدِهِ کُلِّهَا عَلَی نَعْمَائِهِ کُلِّهَا ‏‎ ‎‏حَتَّی یَنْتَهِیَ الْحَمْدُ إِلَی مَا یُحِبُّ وَیَرْضَی،أَللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَتَقَبَّلْ مِنِّی ‏‎ ‎‏وَطَهِّرْ قَلْبِی وَزَکِّ عَمَلِی».‏

‏‏و در روایت دیگر است:‏

‏‏         «أَللَّهُمَّ ارْحَمْنِی بِطَاعَتِی إِیَّاکَ وَطَاعَةِ رَسُولِکَ صلی الله علیه و آله و سلم،أَللَّهُمَّ جَنِّبْنِی أَنْ أَتَعَدَّی حُدُودَکَ، ‏‎ ‎‏وَاجْعَلْنِی مِمَّنْ یُحِبُّکَ وَیُحِبُّ رَسُولَکَ وَمَلَائِکَتَکَ وَعِبَادَکَ الصَّالِحِینَ».‏

‏‏و در بعضی از روایات است که حضرت صادق علیه السلام بعد از نماز طواف به ‏
‏‎

‏‏         «سَجَدَ لَکَ وَجْهِی تَعَبُّداً وَرِقّاً لَاإِلٰهَ إِلَّا أَنْتَ حَقّاً حَقّاً،الأَوَّلُ قَبْلَ کُلِّ شَیْءٍ وَالْآخِرُ بَعْدَ کُلِّ ‏‎ ‎‏شَیْءٍ،وَهَا أَنَا ذَا بَیْنَ یَدَیْکَ نَاصِیَتِی بِیَدِکَ،فَاغْفِرْلِی إِنَّه لَایَغْفِرُ الذَّنْبَ الْعَظِیمَ غَیْرُکَ، ‏‎ ‎‏فَاغْفِرْلِی فَإِنِّی مُقِرٌّ بِذُنُوبِی عَلَی نَفْسِی وَلَا یَدْفَعُ الذَّنْبَ الْعَظِیمَ غَیْرُکَ».‏

‏‏و بعد از سجده،روی مبارک آن حضرت از گریه چنین بود که گویا در آب فرو ‏‎ ‎‏رفته باشد.‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‎