فصل چهارم طواف واجب و بعضی از احکام آن
کسی که مُحرم شد به احرام عمرۀ تمتع و وارد مکۀ معظمه شد اول چیزی که از اعمال عمره بر او واجب است آن است که طواف کند به دور خانۀ کعبه برای عمرۀ تمتع.
و در اینجا چند مسأله است:
مسأله 1- طواف عبارت است از هفت مرتبه دور خانۀ کعبه گردیدن به نحوی که خواهد آمد،و هر دوری را شوط میگویند،پس طواف عبارت از هفت شوط است.
مسأله 2- طواف از ارکان عمره است،و کسی که آن را از روی عمد ترک کند تا وقتی که فوت شود وقت آن،عمرۀ او باطل است چه عالم به مسأله باشد و چه جاهل باشد.
مسأله 3- چنین کسی که عمرۀ خود را باطل کرد احوط آن است که حج افراد بهجا آورد،و پس از آن عمره بهجا آورد،و حج را در سال بعد اعاده کند.
مسأله 4- وقت فوت طواف وقتی است که اگر بخواهد آن را با بقیۀ اعمال عمره بهجا آورد نتواند وقوف به عرفات کند.
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 258
مسأله 5- اگر از روی سهو ترک کرد طواف را لازم است آن را بهجا آورد هر وقت که باشد،و اگر برگشته به محل خود و نتواند برگردد به مکه یا مشقت داشته باشد برگشتن،باید شخص مورد اطمینانی را نایب بگیرد.
مسأله 6- اگر سعی را بهجا آورده پیش از آن که طواف را بهجا آورد احتیاط واجب آن است که سعی را هم بهجا آورد،و اگر نماز طواف را بهجا آورده[پیش از آنکه طواف را بهجا آورد]باید آن را هم بعد از طواف اعاده کند.
مسأله 7- اگر شخص مُحرم به واسطۀ مرض،خودش قدرت نداشته باشد که طواف کند و تا وقت تنگ شود قدرت حاصل نکند،اگر ممکن است خود او را به یک نحو ببرند و طواف دهند اگرچه به دوش گرفتن یا بر تخت گذاشتن باشد،و اگر ممکن نشود باید برای او نایب بگیرند.
مسأله 8- شخص مریض را که طواف میدهند باید مراعات شرایط و احکام طواف را به مقداری که برای او ممکن است بکنند.
واجبات طواف
و آن دو قسم است:
قسم اول- چیزهایی که شرط طواف است،و آن پنج امر است:
اول- نیت است؛یعنی باید طواف را با قصد خالص برای خدا بهجا آورد.
و در اینجا چند مسأله است:
مسأله 1- نیت را لازم نیست به زبان بیاورد و لازم نیست به قلب بگذراند،بلکه همان که بنا دارد این عمل را بهجا آورد و با این بنا بهجا آورد،کفایت میکند و به عبارت دیگر،نیت در عبادت و کارهای دیگر در این جهت فرق ندارد،پس همان طور که انسان با قصد آب میخورد و راه میرود عبادت را اگر همان طور بهجا آورد با نیت بهجا آورده.
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 259
مسأله 2- باید عبادت را برای اطاعت خدا بهجا آورد و در این جهت با کارهای دیگر فرق پیدا میکند.پس باید طواف را برای اطاعت خداوند بهجا آورد.
مسأله 3- اگر در بهجا آوردن طواف یا سایر اعمال عمره و حج که عبادی است ریا کند-یعنی برای نشان دادن و به رخ دیگری کشیدن و عمل خود را خوب جلوه دادن بهجا آورد-طواف او و همین طور هرچه را این طور بهجا آورده باطل است،و در این عمل معصیت خدا را هم کرده است.
مسأله 4- ریا بعد از عمل و تمام کردن طواف یا دیگر اعمال باعث بطلان عمل نمیشود.
مسأله 5- کفایت میکند در صحیح بودن عمل،آن که برای خدا بیاورد یا برای اطاعت امر خدا یا برای ترس از جهنم یا برای رسیدن به بهشت و ثواب.
مسأله 6- اگر در عملی که برای خدا میآورد رضای دیگری را هم شرکت دهد و خالص برای خدا نباشد عمل باطل است.
دوم- آن است که طاهر باشد از حدث اکبر-مثل جنابت و حیض و نفاس-و از حدث اصغر؛یعنی باید با وضو باشد.
و در اینجا چند مسأله است:
مسأله 1- طهارت از حدث اکبر و اصغر در طواف واجب شرط است،چه طواف عمره باشد یا طواف حج یا طواف نساء،حتی در عمره و حج مستحب که پس از احرام بستن واجب است آن را تمام کند.
مسأله 2- طهارت از حدث اکبر و اصغر در طواف مستحبی شرط نیست،لکن کسی که جنب یا حائض است جایز نیست در مسجد الحرام وارد شود،ولی اگر غفلتاً یا نسیاناً طواف مستحب کرد صحیح است.
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 260
مسأله 3- طواف-یعنی هفت دور اطراف خانۀ کعبه گردیدن-مستحب است، و بلکه هرچه شخص بتواند طواف کند خوب است.و در این طواف طهارت شرط نیست.
مسأله 4- اگر شخصی که حدث اکبر یا اصغر داشته طواف کند باطل است،چه از روی عمد باشد یا از روی غفلت یا نسیان یا ندانستن مسأله باشد.
مسأله 5- اگر در اثنای طواف حدث عارض شود پس اگر پس از تمام شدن دور چهارم است باید طواف را قطع کند و طهارت تحصیل کند و از همانجا که طواف را قطع کرده تمام کند.
مسأله 6- اگر در فرض سابق پیش از تمام شدن دور چهارم،حدث عارض شود احتیاط واجب آن است که تمام کند طواف را و اعاده کند،و این حکم در حدث اصغر است.
مسأله 7- اگر در اثنای طواف حدث اکبر مثل جنابت یا حیض عارض شود باید فوراً از مسجد الحرام بیرون رود،پس اگر پیش از تمامی دور چهارم بود پس از غسل طواف را اعاده کند.
مسأله 8- اگر عذر داشته باشد از وضو و غسل،واجب است تیمم کند بدل از وضو یا بدل از غسل.
مسأله 9- اگر تیمم کرد بدل از غسل،و حدث اصغر عارض شد،برای حدث اکبر لازم نیست تیمم کند،بلکه برای حدث اصغر باید تیمم کند،و تا حدث اکبر برای او حاصل نشده و عذرش باقی است همان تیمم کافی است،لکن احتیاط مستحب آن است که تیمم بدل از غسل هم بکند.
مسأله 10- احتیاط واجب آن است که اگر امید دارد که عذرش از وضو یا غسل مرتفع شود صبر کند تا وقتی که وقت تنگ شود یا امیدش قطع شود.
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 261
مسأله 11- اگر با وضو بوده و شک کند که حدث عارض شده است یا نه،بنابر وضو داشتن بگذارد و لازم نیست وضو بگیرد،و همچنین اگر از حدث اکبر پاک بوده و شک کند که حدث عارض شده.
مسأله 12- اگر محدث به حدث اصغر یا اکبر بوده و شک کند که وضو گرفته یا نه یا غسل کرده یا نه باید در فرض اول وضو بگیرد و در فرض دوم غسل کند.
مسأله 13- اگر بعد از تمام شدن طواف شک کند که با وضو آن را بهجا آورده یا نه یا شک کند با غسل آن را بهجا آورده یا نه طواف او صحیح است،لکن برای اعمال بعد باید طهارت تحصیل کند.
مسأله 14- اگر در اثنای طواف شک کند که وضو داشته یا نه؛پس اگر بعد از تمامی دور چهارم است طواف را رها کند و وضو بگیرد و از همانجا تتمۀ طواف را بهجا آورد،و اگر قبل از تمام شدن دور چهارم است احتیاط واجب آن است که طواف را تمام کند و اعاده کند.
مسأله 15- در تمام صورتهایی که در شک گفته شد که بنابر طهارت بگذارد یا طوافش صحیح است بهتر آن است که تجدید وضو کند و رجاءً غسل بهجا آورد؛چون ممکن است که بعد معلوم شود وضو یا غسل نداشته و اشکال پیدا میشود.
مسأله 16- اگر در اثنای طواف شک کند که غسل کرده است از جنابت یا حیض یا نفاس یا نه باید فوراً از مسجد الحرام بیرون برود،پس اگر شوط چهارم را تمام کرده بوده و شک کرده،بعد از غسل برگردد و تتمه را بهجا آورد،والّا بعد از غسل اعاده کند طواف را،و احتیاط آن است که در صورت اول نیز اعاده کند.
مسأله 17- اگر آب و چیزی که به آن جایز است تیمم کند موجود نباشد حکم آن حکم غیر متمکن از طواف است،پس با مأیوس بودن از پیدا شدن یکی از آن دو،باید نایب بگیرد.و احتیاط وجوبی آن است که اگر جنب و حائض و نفساء نیست خودش
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 262
نیز طواف کند و چون مستحاضه بدون بهجا آوردن غسلهایی که بر او لازم است میتواند وارد مسجد الحرام شود و طواف کند،بنابراین به احتیاطی که در غیر جنب و حائض و نفساء گفته شد باید عمل کند،گرچه دخول مسجد الحرام نیز برای او خلاف احتیاط استحبابی است.
سوم- طهارت بدن و لباس است از نجاست.
و در آن چند مسأله است:
مسأله 1- احتیاط واجب آن است که از نجاساتی که در نماز عفو شده-مثل خون کمتر از درهم و جامهای که با آن نتوان نماز خواند مثل عرقچین و جوراب حتی انگشتر نجس-اجتناب کند.
مسأله 2- در خون قروح و جروح اگر تطهیر آن مشقت داشته باشد لازم نیست تطهیر کند.
مسأله 3- در خون قروح و جروح تا آن اندازهای که میشود تطهیر کرد و لباس را عوض کرد احتیاط واجب آن است که تطهیر کند یا جامه را عوض کند.
مسأله 4- احتیاط آن است که اگر میتواند تأخیر بیندازد طواف را تا بشود بیمشقت تطهیر کرد،تأخیر بیندازد به شرطی که وقت تنگ نشود.
مسأله 5- اگر طواف کند و بعد از آن که از طواف فارغ شد علم پیدا کند به نجاست در حال طواف اظهر آن است که طوافش صحیح است.
مسأله 6- اگر شک داشته باشد که لباسش یا بدنش نجس است میتواند با آن حال طواف کند،و صحیح است چه بداند که پیشتر از این پاک بوده یا نداند،لکن اگر بداند که پیشتر نجس بوده و نداند که تطهیر شده است نمیتواند با آن حال طواف کند بلکه باید تطهیر کند و طواف کند.
مسأله 7- اگر در بین طواف نجاستی به بدن یا لباس او عارض شود اظهر آن است
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 263
که دست از طواف بردارد و جامه یا بدن را تطهیر کند و طواف را از همانجا تمام کند و طواف او صحیح است.
مسأله 8- اگر در بین طواف نجاستی در بدن یا لباس خود ببیند و احتمال بدهد که در این حال نجاست حاصل شده ظاهراً حکم مسألۀ هفتم را دارد.
مسأله 9- اگر در بین طواف علم پیدا کند که نجاست به بدن یا لباس او از اول بوده احتیاط آن است که طواف را رها کند و تطهیر کند،و از همانجا بقیۀ طواف را تمام کند، و بعد از آن طواف را اعاده کند خصوصاً اگر تطهیر زیاد طول بکشد،و در این صورت بعد از اتمام،نماز طواف را بخواند و پس از آن طواف را اعاده کند و نماز طواف را نیز اعاده کند،و در این احتیاط فرقی نیست بین آن که بعد از چهار دور علم پیدا کند یا قبل از آن،گرچه در صورت دوم احتیاط شدیدتر است.
مسأله 10- اگر فراموش کند نجاست را و طواف کند،احتیاط واجب اعاده است،و همین طور است اگر در بین طواف یادش بیاید.
چهارم- ختنه کردن است در حق مردان و این شرط در زنها نیست،و احتیاط واجب آن است که دربارۀ بچههای نابالغ مراعات شود.
مسأله 1- اگر بچه را که ختنه نشده وادار به احرام کنند یا او را مُحرم کنند احرام او صحیح است ولی طواف او صحیح نیست،پس اگر مُحرم به احرام حج شود چون طواف نساء او باطل است بنابر احوط حلال شدن زن بر او مشکل میشود مگر آن که او را ختنه کنند و طواف دهند یا خودش بعد از ختنه شدن طواف کند یا آن که نایب برای او بگیرند تا طواف کند.
مسأله 2- اگر بچه ختنه کرده به دنیا بیاید طواف او صحیح است.
پنجم- ستر عورت است،پس اگر بدون ساتر عورت طواف کند باطل است،و معتبر است در آن اباحه،پس با ساتر غصبی طواف صحیح نیست بلکه با لباس غصبی
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 264
غیر ساتر نیز بنابر احتیاط واجب،و احتیاط آن است که مراعات شرایط لباس نمازگزار را بنمایند.
مسأله- احتیاط واجب آن است که مراعات موالات عرفیه را در طواف بکند؛یعنی در بین دورهای طواف آنقدر طول ندهد که از صورت یک طواف خارج شود.
قسم دوم [ از واجبات طواف ] - چیزهایی است که گفتهاند داخل در حقیقت طواف است،اگرچه بعضی از آنها نیز شرط است از برای طواف،لکن در عمل فرقی نمیکند، و آن هفت چیز است:
اول- آن که ابتدا کند به حجرالاسود.
و در اینجا چند مسأله است:
مسأله 1- در ابتدا کردن به حجرالأسود لازم نیست که تمام اجزای بدن طواف کننده به تمام اجزای حجرالأسود عبور کند،بلکه واجب آن است که انسان از حجرالأسود، هرجای آن باشد شروع کند و به همان جا ختم کند.
مسأله 2- آنچه واجب است آن است که در عرف گفته شود از حجرالأسود شروع به طواف کرد و ختم کرد به حجرالأسود،چه از ابتدای آن شروع کند چه از وسطش چه از آخرش.
مسأله 3- از هر جای حجرالأسود که شروع کرد باید در دور هفتم به همانجا ختم کند،پس اگر از اولش شروع کرد باید به اولش ختم شود.و همچنین اگر از وسط یا آخر شروع کرد باید به همانجا ختم شود.
مسأله 4- در طواف باید به همان طوری که همۀ مسلمین طواف میکنند،از محاذات حجرالأسود بدون دقتهای صاحبان وسوسه شروع کنند.و در دورهای دیگر بدون توقف دور بزنند تا هفت دور تمام شود.
مسأله 5- گاهی دیده میشود که اشخاص نادان در هر دوری که میزنند میایستند
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 265
و عقب و جلو میروند که محاذات را درست کنند،و این موجب اشکال است و گاهی حرام است.
دوم- ختم نمودن هر دوری است به حجرالأسود و این حاصل میشود به این که بدون توقف،هفت دور را ختم کند و در دور هفتم به همان جا که شروع کرده ختم شود،و لازم نیست در هر دوری بایستد و باز شروع کند،و کارهای جهال را نباید بکنند.
سوم- آن که در طواف کردن،خانۀ کعبه در طرف چپ طواف کننده واقع شود.
و در اینجا چند مسأله است:
مسأله 1- لازم نیست در تمام حالات طواف،خانه را حقیقتاً به شانۀ چپ قرار دهد،بلکه اگر در موقع دور زدن به حجر اسماعیل علیه السلام خانه از طرف چپ قدری خارج شود مانع ندارد،حتی اگر خانه متمایل به پشت شود لکن دور زدن به نحو متعارف باشد اشکال ندارد.
مسأله 2- اگر در موقع رسیدن به گوشههای خانه شانه از محاذات کعبه خارج شود هیچ اشکالی ندارد اگر بطور متعارف دور زند،حتی اگر خانه متمایل به پشت شود.
مسأله 3- گاهی دیده میشود که بعضی از نادانان برای احتیاط،دیگری را وادار میکنند که او را طواف دهد و خود طواف کننده اختیار را از خود سلب میکند،و به دست دیگری میدهد و تکیه به دست او میدهد و او را آن شخص دیگر با فشار دور میدهد،این طواف باطل است،و اگر طواف نساء را این طور بهجا آورد زنها یا مردها بر او حرام خواهند بود.
مسأله 4- احتیاط به این که خانه در تمام حالات طواف حقیقتاً به طرف چپ باشد گرچه خیلی ضعیف است و قابل اعتنا نیست و باید اشخاص جاهل و اهل وسوسه از آن احتراز کنند و به همان ترتیب که سایر مسلمین دور میزنند بزنند،لکن اگر شخص عاقل عالمی بخواهد احتیاط کند و قدری شانه را چپ کند در موقع رسیدن
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 266
به حجر اسماعیل یا ارکان کعبه به طوری که خلاف متعارف و موجب انگشتنمایی نشود مانع ندارد.
مسأله 5- اگر به واسطۀ مزاحمت طواف کنندگان مقداری از دور زدن به خلاف متعارف شد مثل آن که روی طواف کننده به کعبه واقع شد یا پشتش واقع شد و یا عقب عقب طواف کرد باید آن مقدار را جبران کند و از سر بگیرد.
مسأله 6- اگر به واسطۀ کثرت جمعیت،انسان را بدون اختیار خود بردند و دور دادند کفایت نمیکند و باید آن دور را از سر بگیرد،اگرچه خانه هم طرف چپ او بوده.
مسأله 7- در طواف کردن هر طور برود مانع ندارد،میتواند آهسته برود و میتواند تند برود و میتواند بدود و میتواند سواره طواف کند یا با دوچرخه طواف کند،لکن بهتر آن است که به طور میانهروی برود.
چهارم- داخل کردن حِجر اسماعیل علیه السلام است در طواف،و حجر اسماعیل محلی است که متصل به خانۀ کعبه است،و باید طواف کننده دور حجر اسماعیل نیز بگردد.
و در اینجا چند مسأله است:
مسأله 1- اگر دور حجر اسماعیل نگردید و از داخل آن طواف کرد طوافش باطل است،و باید اعاده کند.
مسأله 2- اگر عمداً این کار را بکند حکم ابطال عمدی طواف را دارد که گذشت.
مسأله 3- اگر سهواً این کار را بکند حکم ابطال سهوی را دارد.
مسأله 4- اگر در بعضی از دورها حجر اسماعیل را داخل در دور زدن نکرد احتیاط واجب آن است که آن دور را از سر بگیرد،و اعاده کند طواف را اگرچه ظاهر آن است که اعادۀ طواف لازم نیست.
مسأله 5- اگر کسی در بعضی از دورها از روی دیوار حجر اسماعیل علیه السلام برود،
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 267
احتیاط آن است که به دستور مسألۀ چهارم عمل کند،و در این فرض نیز به احتیاط واجب کفایت نمیکند تمام کردن دور را از آنجایی که از روی دیوار رفته است.
پنجم- بودن طواف است بین خانۀ کعبه و مقام حضرت ابراهیم علیه السلام از همۀ اطراف.
و در اینجا چند مسأله است:
مسأله 1- مراد از این که طواف بین کعبه و مقام باشد آن است که ملاحظه شود مسافتی را که میان خانه و مقام ابراهیم علیه السلام است و در همۀ اطراف خانۀ کعبه طواف کننده از آن مقدار دورتر نباشد از خانۀ کعبه(و مابین مقام و خانه چنانچه گفتهاند تقریباً بیست و شش ذراع و نصف است)پس در همۀ اطراف باید همین قدر بیشتر دور نباشد.
مسأله 2- اگر شخص از پشت مقام ابراهیم طواف کند که مقام ابراهیم هم داخل در طوافش شود طوافش باطل است و باید اعاده کند.
مسأله 3- اگر بعضی از دورها را از پشت مقام طواف کند باید آن دور را با اعادۀ همان جزء تمام کند و احوط آن است که طواف را هم اعاده کند اگرچه ظاهراً اعاده لازم نباشد،بلکه بعید نیست کفایت اعادۀ همان جزء.
مسأله 4- چون در طرف حجر اسماعیل علیه السلام محل طواف تنگ میشود-زیرا که مقدار حِجْر از آن کاسته میشود-و چنانچه گفتهاند تقریباً شش ذراع و نیم برای محل طواف باقی میماند باید در طواف از آن جانب،بیشتر از شش ذراع ونیم دور نشوند.
مسأله 5- اگر از جانب حجر اسماعیل علیه السلام بیشتر از شش ذراع و نیم در دور زدن دور شد اظهر آن است که آن جزء را اعاده کند و از مطاف دور بزند.
ششم- خروج طواف کننده است از خانه و آنچه از آن محسوب است.
و در اینجا چند مسأله است:
مسأله 1- در اطراف دیوار خانه یک پیش آمدگی است که آن را«شاذروان»گویند،
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 268
و آن جزء خانۀ کعبه است،و طواف کننده باید آن را هم داخل قرار دهد.
مسأله 2- اگر کسی در بعضی از احوال به واسطۀ کثرت جمعیت یا غیر آن بالای شاذروان برود و دور بزند آن مقدار که دور زده باطل است،و باید اعاده کند.
مسأله 3- دست به دیوار خانۀ کعبه گذاشتن در آنجایی که شاذروان است جایز است،و به طواف ضرر نمیرساند گرچه احتیاط مستحب ترک آن است.
مسأله 4- در حال طواف دست گذاشتن روی دیوار حجر اسماعیل علیه السلام جایز است،و به طواف ضرر نمیرساند گرچه احتیاط مستحب در ترک است.
هفتم- آن که هفت شوط-یعنی هفت دفعه-دور بزند نه کمتر و نه زیادتر.
و در اینجا چند مسأله است:
مسأله 1- اگر از روی عمد،طواف کننده از اول قصد کند کمتر از هفت دور بهجا آورد و یا بیشتر بهجا آورد طوافش باطل است اگرچه به هفت دور تمام کند،و احتیاط واجب آن است که اگر از روی ندانستن حکم بلکه از روی سهو و غفلت باشد طواف را اعاده کند.
مسأله 2- اگر در اثنای طواف از قصدِ هفت دور آوردن برگردد به قصد زیادتر آوردن یا کمتر آوردن،از آنجا که این قصد را کرده و هرچه به این عمل کرده باطل است و باید اعاده کند،و اگر با این قصد زیادتر آورد اصل طواف باطل میشود.
مسأله 3- اگر از اول قصد کند که هشت دور بهجا آورد،لکن قصدش آن باشد که هفت دور آن طواف واجب باشد و یک دور قدم زدن دور خانه برای تبرک یا مقصد دیگر باشد طواف او صحیح است.
مسأله 4- اگر گمان کند که یک دور نیز مستحب است همان طور که هفت دور مستحب است و قصد کند که هفت دور واجب را بیاورد و یک دور مستحب هم دنبال آن بیاورد طواف او صحیح است.
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 269
مسأله 5- اگر بعد از طواف واجب که هفت دور است به خیال آن که یک دور نیز مستحبی جداگانه است هشت دور بهجا آورد طوافش صحیح است.
مسأله 6- اگر کم کند از طواف واجب چه یک دور یا کمتر یا بیشتر از یک دور از روی عمد،واجب است آن را اتمام کند،و اگر نکند حکمش حکم کسی است که طواف را عمداً ترک کرده-که در مسائل فصل چهارم گذشت-به احتیاط واجب،و حکم جاهل به مسأله حکم عالم است.
مسأله 7- اگر بعد از کم کردن از طواف کارهای بسیاری کند که موالات فوت شود حکمش حکم قطع طواف است که میآید.
مسأله 8- اگر سهواً از طواف کم کند؛پس اگر تجاوز از نصف کرده باشد اقوا آن است که از همانجا تمام کند طواف را در صورتی که فعل کثیر نکرده باشد،و الّا احتیاط واجب اتمام و اعاده است.
مسأله 9- اگر سهواً کم کرده و تجاوز از نصف نکرده،طواف را اعاده نماید، لکن سزاوار نیست ترک احتیاط در همۀ موارد سهو؛به تمام کردن طواف ناقص و اعاده کردن.
مسأله 10- اگر متذکر نشود که ناقص کرده است طواف را مگر بعد از مراجعت به وطن خود احتیاط آن است که خودش برگردد و اگر نتوانست یا مشکل بود مراجعت، نایب بگیرد.
مسأله 11- در طواف واجب،قِران جایز نیست؛یعنی جایز نیست طواف واجب را با طواف دیگر دنبال هم آورد بدون آن که بین دو طواف،نماز طواف فاصله شود،و در طواف مستحب مکروه است.
مسأله 12- اگر زیاد کند دوری را یا کمتر یا بیشتر از دور بر طواف و قصدش آن باشد که زیاده را جزء طواف دیگر قرار دهد،داخل در قران میان دو طواف است که حرام است.
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 270
مسأله 13- در فرض سابق اگر از اول قصد داشته یا در اثنای طواف قصد زیاده کرده باشد احتیاط واجب آن است که طواف اول را اعاده کند،و اگر بعد از تمام شدن، قصد بهجا آوردن طواف دیگر برای او حادث شد و به دنبال طواف اول،زیاده را آورد اقوا صحت طواف اول است،و احوط اعاده است.
مسأله 14- اگر سهواً زیاد کند بر هفت دور؛پس اگر کمتر از یک دور است قطع کند آن را و طوافش صحیح است،و اگر یک دور یا زیادتر است احوط آن است که هفت دور دیگر را تمام کند به قصد قربت بدون تعیین مستحب یا واجب و دو رکعت نماز قبل از سعی و دو رکعت بعد از سعی بخواند،و دو رکعت اول را برای فریضه قرار دهد بدون آن که تعیین کند برای طواف اول یا طواف دوم است.
مسأله 15- جایز است قطع طواف نافله را بدون عذر و اقوا کراهت قطع طواف واجب است بدون عذر و به مجرد خواهش نفس،و احوط قطع نکردن آن است؛به این معنی که قطع نکند به طوری که ترک بقیه را کند تا موالات عرفیه بههم بخورد.
مسأله 16- اگر بدون عذر طواف را قطع کرد احوط آن است که اگر چهار دور بهجا آورده باشد طواف را تمام کند و بعد اعاده کند،و این در صورتی است که منافی بهجا آورده باشد،حتی مثل زیاد فاصله دادن که موالات عرفیه بههم بخورد.
مسأله 17- اگر طواف را قطع کند و منافی بهجا نیاورده باشد اگر برگردد و تمام کند طوافش صحیح است.
مسأله 18- اگر در بین طواف عذری برای اتمام آن پیدا شد مثل مرض یا حیض یا حدث بیاختیار؛پس اگر بعد از تمام شدن چهار دور بوده بعد از رفع عذر برگردد و از همانجا تمام کند و اگر قبل از آن بوده طواف را اعاده کند،و احتیاط مستحب در فرض اول در غیر حیض آن است که اتمام کند و اعاده نماید.
مسأله 19- اگر شخصی که با عذر طواف را قطع کرده نتوانست بهجا آورد تا آن که
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 271
وقت تنگ شد اگر ممکن است او را حمل کنند و طواف دهند،و اگر ممکن نیست، نایب برای او بگیرند.
مسأله 20- اگر مشغول طواف است و وقت نماز واجب تنگ شود واجب است طواف را رها کند و نماز بخواند،پس اگر بعد از چهار دور رها کرد از همانجا طواف را تمام کند،والّا اعاده کند.
مسأله 21- جایز است بلکه مستحب است قطع کند طواف را برای رسیدن به نماز جماعت یا رسیدن به وقت فضیلت نماز واجب،و از هر جا قطع کرد از همانجا بعد از نماز اتمام کند،و احتیاط آن است که به دستور مسألۀ 20 عمل کند،و سزاوار نیست این احتیاط ترک شود.
مسأله 22- اگر بعد از تمام شدن طواف و انصراف از آن شک کند که آیا طواف را زیادتر از هفت دور بهجا آورده یا نه یا شک کند کمتر بهجا آورده یا نه اعتنا نکند و طوافش صحیح است،لکن در صورت دوم خالی از اشکال نیست و احتیاط ترک نشود.
مسأله 23- اگر بعد از طواف شک کند که صحیح بهجا آورده آن را یا نه،مثلاً احتمال بدهد که از طرف راست طواف کرده یا مُحدث بوده یا از داخل حجر اسماعیل علیه السلام طواف کرده اعتنا نکند،و طوافش صحیح است اگرچه باز در محل طواف باشد و از آنجا منصرف نشده یا مشغول کارهای دیگر نشده باشد،در صورتی که هفت دور بودن معلوم باشد بیزیاده و نقیصه.
مسأله 24- اگر در آخر دور که به حجرالأسود ختم شد شک کند که هفت دور زده یا هشت دور یا زیادتر،اعتنا به شک نکند و طوافش صحیح است.
مسأله 25- اگر قبل از رسیدن به حجرالأسود و تمام شدن دور شک کند که آنچه را دور میزند دور هفتم است یا هشتم طوافش باطل است.
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 272
مسأله 26- اگر در آخر دور یا اثنای آن شک کند میان شش و هفت و هرچه پای نقیصه در کار است،طواف او باطل است.
مسأله 27- اگر در طواف مستحب شک کند در عدد دورها،بنابر اقل گذارد،و طوافش صحیح است.
مسأله 28- شخص کثیر الشک در عدد دورها اعتنا به شکش نکند و احتیاط آن است که کسی را وادار کند که عدد را حفظ کند.
مسأله 29- گمان در عدد دورها اعتبار ندارد و حکم شک را دارد.
مسأله 30- اگر مشغول سعی بین صفا و مروه شد و یادش آمد که طواف بهجا نیاورده باید رها کند و طواف کند و پس از آن سعی را اعاده کند.
مسأله 31- اگر در حال سعی یادش آمد که طواف را ناقص بهجا آورده باید برگردد و طواف را از همانجا که ناقص کرده تکمیل کند و برگردد تتمۀ سعی را بهجا آورد و طواف و سعیش صحیح است،لکن احتیاط آن است که اگر کمتر از چهار دور بهجا آورده طواف را تمام کند و اعاده نماید،و همچنین اگر سعی را کمتر از چهار بار انجام داده تمام کند و اعاده کند.
مسأله 32- اگر سهواً یا غفلتاً یا جهلاً طواف را بیوضو بهجا آورد طوافش باطل است،و همین طور اگر با حال جنابت یا حیض و نفاس بهجا آورد.
مسأله 33- اگر کسی مریض یا طفلی را حمل کند و طواف دهد و خودش نیز قصد طواف کند طواف هر دو صحیح است.
مسأله 34- در حال طواف تکلم کردن و خنده نمودن و شعر خواندن اشکال ندارد لکن کراهت دارد و مستحب است در حال طواف مشغول دعا و ذکر خدا و تلاوت قرآن باشد.
مسأله 35- واجب نیست در حال طواف روی طواف کننده طرف جلو باشد بلکه
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 273
جایز است به یمین و یسار نگاه کند و صفحۀ صورت را برگرداند بلکه به عقب نگاه کند،و میتواند طواف را رها کند و خانه را ببوسد و برگردد از همانجا اتمام کند.
مسأله 36- جایز است در بین طواف برای رفع خستگی و استراحت بنشیند یا دراز بکشد و بعد،از همانجا اتمام کند،ولی نباید آنقدر طول دهد که موالات عرفیه بههم بخورد،و اگر آنقدر نشست احتیاط آن است که اتمام کند و اعاده نماید.
مسائل متفرقه و استفتائات طواف
مسأله 1- در طواف در مقابل حجر اسماعیل باید طوری حرکت کند که طواف بیت صادق باشد و به نحو متعارف باشد،و مخفی نماند که حجر اسماعیل از بیت نیست هرچند باید در خارج آن طواف کرد.
مسأله 2- در صورت امکان ولو در وقت خلوت باید طواف در حد بین مقام ابراهیم و خانه که مسافت بیست و شش ذراع و نیم است باشد و دورتر از آن حد، کفایت نمیکند و در صورت عدم امکان ولو در وقت خلوت،طواف در خارج حد مزبور مانع ندارد با مراعات الاقرب فالاقرب.
مسأله 3- هرگاه در طواف خانۀ خدا مثلاً در چند قدم از طواف اشکالی پیش آمد مثل این که او را بیاختیار بردند،همان چند قدم را باید از سر بگیرد و اگر از حجرالأسود به قصد طواف شروع کند،اشکال دارد.
مسأله 4- اگر در طواف بیاختیار او را ببرند،اعادۀ آن مقدار لازم است و باید طواف را صحیح انجام دهد و خودش به اختیار طواف کند و چنانچه ممکن نیست باید در وقت خلوت طواف نماید ولی باید دانست که منظور از بیاختیار شدن این نیست که در اثر فشار جمعیت تندتر برود بلکه در این صورت اگر قدمها را به اختیار خود برمیدارد ضرر ندارد و طوافش صحیح است.
مسأله 5- اگر در حال طواف در اثر فشار و ازدحام جمعیت پشت به خانه شود و
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 274
قسمتی از طواف به این صورت انجام گیرد یا در اثر فشار جمعیت،شخص را مقداری جلو ببرند باید مقداری از طواف که پشت به خانه یا بدون اختیار بوده،اعاده شود و اگر نمیتواند برگردد،با جمعیت بدون قصد طواف برود تا به جایی که باید از آنجا طواف را اعاده کند برسد و از آنجا تدارک نماید.
مسأله 6- اگر حاجی در حال طواف،پول خمس نداده همراه داشته باشد طوافش اشکال پیدا نمیکند.
مسأله 7- اگر کسی پس از انجام اعمال حج تمتع فهمید که در طواف عمره یا حج چند شوط از هفت شوط را از داخل حجر اسماعیل دور زده،حج او صحیح است و باید طواف را اعاده کند.
مسأله 8- زنی که در غیر ایام عادت لک دیده و به اعتقاد پاکی،طواف و نماز را انجام داده و شب بعد خون دیده با شرایط حیض،اگر یقین کند که بعد از دیدن لک،خون در باطن فرج بوده و قطع نشده،حیض بوده است و طواف و نمازش صحیح نیست،و اگر شک دارد یا یقین کند که خون قطع شده،حیض نبوده است و اعمالش صحیح است و در صورت اول حج او صحیح است و باید طواف و نماز را اعاده کند و اگر در عمره بوده در صورت ضیق وقت احتیاطاً بعد از حج،یک عمرۀ مفرده نیز بهجا آورد.
9 س- جوان 17 سالۀ غیر مختون،که به تشخیص شورای پزشکی ختنه برای او خطر دارد،مستطیع شده و فعلاً در مدینه است،آیا تکلیف او نسبت به حج چیست؟
ج- باید مُحرم شود و خودش طواف کند و نایب هم بگیرد برای طواف و بعد از طواف،خودش یک نماز بخواند و بعد از طواف نایبش نیز،خودش نماز دیگر بخواند، و در صورتی که دو طواف با هم انجام شود خودش یک نماز بخواند کفایت میکند.
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 275
10 س- اگر در اثنای طواف،نماز جماعت برقرار شد و شخص از ادامۀ طواف معذور شد تکلیف چیست،و اگر در اثنای سعی باشد وظیفه چیست؟
ج- اگر بعد از شوط چهارم طواف یا سعی قطع شده،از همان جایی که قطع شده طواف یا سعی را تمام کند،و اگر قبل از شوط چهارم طواف بوده و فصل طویل شده طواف را از سر بگیرد،هرچند احتیاط آن است که طواف را اتمام و پس از خواندن نماز آن،طواف را اعاده کند و نماز طواف دیگری بخواند،و در سعی نیز احتیاط در اتمام و اعاده است.
11 س- کسی که بعد از تقصیر در عمرۀ تمتع متوجه شود که وضوی او باطل بوده یا وضو نداشته و با این حال طواف کرده و نماز طواف خوانده است،وظیفۀ او چیست؟
ج- طواف و نماز را اعاده کند و عمرۀ او صحیح است.
12 س- شخصی در حال طواف،کعبه را بوسیده است و احتمال میدهد که در آن حال چند قدم راه هم رفته باشد،فعلاً وظیفۀ او چیست و البته این شک بعد از عمل برای او حادث شده است؟
ج- طواف او صحیح است.
13 س- اگر در اثنای طواف شک در صحت شوط سابق یا جزئی از شوطی که مشغول است و محل آن گذشته است بکند چه حکمی دارد،مثلاً نمیداند که از مقابل حِجر که عبور کرده از حدّ مَطاف خارج بوده است یا نه؟
ج- اگر مسأله را میدانسته و میخواسته است عمل صحیح را انجام دهد-یعنی غافل نبوده-طواف صحیح است.
14 س- اگر طواف یا سعی یا نماز طواف در عمره به جهتی باطل شده باشد و شخص بدون توجه به آن،تقصیر نموده باشد و لباس پوشیده و بعد متوجه شده که عمل مزبور باطل بوده است وظیفۀ او چیست،و کفاره دارد یا نه؟
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 276
ج- باید عمل باطل شده را جبران کند،و ظاهر این است که از احرام خارج شده و کفاره ندارد.
15 س- کسی در شوط ششم طواف،نجاستی در بدن دیده و یقین کرده که از شوطهای قبل این نجاست در بدن او بوده است،بدون توجه به مسأله طواف را تکمیل کرده و بعداً بدن را تطهیر نموده وطواف را اعاده کرده است و عمره را تمام کرده است،آیا عمل او صحیح است یا خیر؟
ج- باید مقداری از طواف را که بعد از یقین به نجاست باقی مانده اعاده کند و بعد نماز طواف را بخواند،و ظاهر این است که از احرام خارج شده و با اتمام طواف و نماز طواف مذکور،عمل صحیح است.
16 س- کسی در اثنای طواف آن را قطع کرده و از اول شروع کرده است آیا طواف او صحیح است یا خیر،و چنانچه اعمال مترتبه و تقصیر را انجام داده وظیفۀ او چیست؟
ج- اگر بعد از دور چهارم بوده به احتیاط واجب آن را تمام کند و بعد یک طواف دیگر بهجا آورد و اگر قبل از دور چهارم بوده در فرض سؤال باید یک طواف دیگر بهجا آورد،و با فرض جهل ظاهر این است که اعمال مترتبه صحیح و از احرام خارج شده است.
17 س- کسی در شوط آخر محدث شده است و بدون طهارت شوط را اتمام کرده و بعد وضو گرفته و طواف را اعاده نموده است و نماز و سعی و تقصیر را انجام داده است،آیا صحیح است و وظیفۀ او چیست؟
ج- باید قسمتی از طواف را که بیوضو انجام داده با وضو بهجا آورد و بعد از آن نماز طواف بخواند.
18 س- کسی توهم کرده است که در طواف،مقداری در اثر فشار جمعیت برده شده ولی برای او جزمی نیست،و چون نمیتوانسته برگردد و تدارک کند،بقیۀ شوط تا
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 277
محل تدارک را به قصد احتیاط و رجاء انجام میدهد که اگر شوط او باطل است زیادی لغو باشد و اگر شوط او صحیح است زیاده از طواف باشد و بعد بقیۀ اشواط طواف را بهجا آورده و این شوط را به حساب نیاورده است،آیا این طواف صحیح است یا خیر؟
ج- صحیح نیست.
19 س- کسی در وقت طواف شک در اشواط پیدا کرد و چون گمانش به یک طرف بیشتر بود،بنا را بر آن طرف گذاشت و بعد از انجام اعمال یقین به صحت طواف خود پیدا کرد،آیا طواف او صحیح است؟
ج- صحیح است.
20 س- کسی در شوط چهارم از حجرالأسود تا اول حِجْر اسماعیل را پیمود و فکر کرده است که چون اول شوط چهارم نیّت جدا در این شوط نداشته باید این قسمت شوط را اعاده کند،لذا بقیۀ شوط را بدون نیّت رفته،و از حجرالأسود به قصد شوط چهارم طواف کرده است،آیا اشکالی در طواف حاصل میشود؟
ج- اشکال دارد.
21 س- کسانی در طواف بعد از انجام مقداری از آن،آن را رها میکنند و بلافاصله از نو شروع میکنند،طواف آنها چه صورت دارد،و چنانچه در سعی بوده حکم چیست؟
ج- اشکال دارد و اگر بعد از شوط چهارم طواف بوده باید آن را اتمام کنند و نماز بخوانند و دومرتبه طواف و نماز آن را اعاده نمایند.
22 س- دربارۀ اشخاصی که قادر به طواف نیستند آیا نایب گرفته شود یا خودشان در تخت روان طواف داده شوند،با در نظر گرفتن این که متصدیان وسیلۀ نامبرده،در خارج محدودۀ مَطاف طواف میدهند؟
ج- احتیاطاً هر دو را انجام دهند.اگرچه طواف دادن در خارج مطاف کفایت میکند.
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 278
23 س- شخصی در حال طواف اشتباهاً به قصد طواف وارد حِجْر اسماعیل علیه السلام میشود و بعد که متوجه شد برمیگردد و از همان جا که وارد حجر شده بود طواف را شروع و شوط را کامل مینماید،آیا طوافش صحیح است یا نه؟
ج- اشکال دارد.بلی،اگر پس از تذکر در حجر اسماعیل از حجرالأسود به قصد احتیاط شوط را اعاده میکرد،و از محلی که وارد حجر شده قاصد جدی طواف بود، طوافش اشکال نداشت.
24 س- اگر در حال طواف یا سعی یا در نماز شک کند که شوط چندم و یا رکعت چندم است،و با همین حال طواف و سعی و نماز را ادامه دهد،بعد به یک طرف شک یقین کند،و اعمال را تمام نماید،آیا عملش به نحوی که ذکر شد صحیح است؟
ج- اگر طواف یا سعی را در حال شک ادامه داد و بعد یقین به صحت پیدا کرد اشکال ندارد،و طواف و سعی صحیح است،ولی در نماز بدون تروّی محل اشکال است،و احوط اعادۀ آن است.
25 س- زنی با شوهرش که یک دور طواف را انجام داده بود،نیت طواف کرد و با او ادامه داد و بعد از شوط آخرِ مرد که شوط ششم زن است،او به جای این که یک شوط دیگر بیاورد تا طوافش کامل شود،طواف را از سر گرفت،آیا طواف اول و دوم زن چگونه است؟
ج- احتیاط آن است که یک شوط دیگر به قصد احتیاط بهجا آورد که مجموعاً چهارده شوط میشود،و بعد از انجام نماز طواف،طواف و نماز را اعاده نماید.
26 س- در مَطاف چیزهایی از افراد میافتد از قبیل ساعت،احرامی و غیره،و کسانی که طواف میکنند پا روی آن میگذارند،آیا برای طواف ضرر ندارد و موجب بطلان آن نمیشود؟
ج- موجب بطلان طواف نمیشود.
27 س- اگر انسان میداند که پا گذاشتن روی احرامیِ دیگران موجب اذیت و عدم
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 279
رضایت او میگردد،آیا این عدم رضایت او به طواف ضرر ندارد؟
ج- به طواف ضرر نمیزند.
28 س- اگر کسی قبل از شوط چهارم طوافش را قطع و از نو طواف کند،گفته شده در صورتی که فاصله زیاد نشده باشد احتیاط این است که طواف قطع شده را تمام کند و اعاده هم بنماید،مراد از تمام کردن چیست،آیا فقط شوطی را که قطع کرده تمام کند یا ما بعدش را هم باید بهجا آورد؟
ج- طواف مزبور اشکال دارد و اتمام موضوع ندارد،و باید طواف را بعد از نماز طواف اول،اعاده کند احتیاطاً.
29 س- شخصی طواف را از حجرالأسود شروع کرد،و در هر شوط به رکن یمانی که میرسید نیتِ ختم میکرد و از حجرالأسود نیت شوط بعد را مینمود و هفت شوط طواف را این گونه تمام کرد به گمان این که ختم طواف و اشواط آن باید در رکن یمانی باشد،آیا وظیفهاش چیست؟
ج- این طواف اشکال دارد،و باید اعاده شود.
30 س- گاهی مأمورین نظافت مسجد الحرام از کنار کعبه دست به دست هم میدهند و همان طور توسعه میدهند تا انسان از مَطاف خارج میشود،آیا به همین مقدار بیرون کردن از مطاف،ضرورت حاصل است که طوافش در خارج از مَطاف صحیح باشد یا باید صبر کند تا نظافت تمام شود،و اگر افرادی گمان میکردند که ضرورت است و طواف را انجام دادند حال تکلیفشان چیست؟
ج- اگر امکان دارد که در حد،طواف کند باید صبر کند و در حد طواف کند،و در این صورت طواف در خارج حد صحیح نیست.
31 س- کسی که از اول بلوغ،سال خمسی برای خود قرار نداده است،اگر به حج مشرف شود و با همان پول که دارد احرامی تهیه و قربانی و مصارف در حج بکند،آیا برای حج او ضرر ندارد؟
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 280
ج- اگر پول او از درآمد کسب و حقوق است و معلوم نیست که ربح بین سال است،بدون تخمیس حکم غصب را دارد که طواف و قربانی صحیح نیست.
32 س- شخصی که با پول خمس نداده لباس احرام بخرد و با آن مُحرم شده،و طواف و نماز بهجا آورد،وظیفهاش چیست؟
ج- اگر از روی علم و عمد نبوده،اصل عمره و حج او صحیح است،ولی در صورتی که جاهل مقصر باشد باید طواف و نماز را اعاده کند.
33 س- اگر با پولی که معلوم نیست متعلق خمس است یا نه لباس احرام بخرد،آیا لازم است خمس آن را بدهد،و اگر نداد طواف با آن چه صورت دارد؟
ج- با فرض شک لازم نیست خمس بدهد و طواف صحیح است هرچند احتیاط مطلوب است.
34 س- شخصی در سال گذشته که حج تمتع واجب خود را انجام میداده،تنها نماز طواف را به گمان این که کفایت میکند بدون طواف،انجام داده است و سپس باقی اعمال را انجام داده،آیا چه وظیفهای دارد؟
ج- با فرض این که طواف حج را از روی جهل به مسأله ترک کرده و به محلش برگشته است باید حج را اعاده کند،و یک شتر قربانی نماید.
35 س- تعدادی مشغول طواف عمره یا زیارت بودند،که شروع کردند مسجد را نظافت کنند،ناچار طواف کنندهها از مَطاف خارج شدند،مدتی طول کشید خیال کردند موالات عرفیه بههم خورده است،طواف را از سر گرفتهاند،بفرمایید در صورتی که بههم خوردن موالات مشکوک باشد،طوافشان درست است یا نه؟
ج- اشکال دارد.
36 س- زنی است که قادر بر طواف کردن نیست،امر دائر است بین این که با تخت در خارج مَطاف،طواف دهند و یا نامحرم او را پشت کند و در مَطاف طواف دهد، وظیفه چیست؟
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 281
ج- باید او را در مَطاف،طواف دهند هرچند نامحرم او را پشت کند.
37 س- کسی که وظیفهاش اتمام و اعادۀ طواف است،اتمام کرد و مشغول اعاده بود که دوباره در یکی از شوطهای طواف قطع شد مثل اول،آیا این طواف را نیز باید اتمام و اعاده نماید؟
ج- فرقی نیست.
38 س- شخصی در حال طواف افتاد و غش کرد و چند ساعت بعد به هوش آمد، آیا میتواند از همان جا که طواف را قطع کرده بود شروع کند و باقی اعمال را ادامه دهد یا نه؟
ج- اگر قبل از شوط چهارم بوده،وضو بگیرد و طواف را اعاده نماید،و اگر بعد از شوط چهارم بوده،باید وضو بگیرد و طواف را اتمام کند.
39 س- آیا بعض شوطهای طواف و سعی برای کسانی که قادر نباشند خودشان انجام دهند،قابل نیابت است یا نه؟
ج- بلی،قابل است.
40 س- با وضعیت فعلی که جمعیت حجاج خیلی زیادند،و عدهای از ضعفا نمیتوانند در مَطاف طواف کنند،آیا توسعه در مَطاف هست؟ و نیز خلف مقام که یا نمیشود نماز خواند و یا مصادف با اذیت طواف کنندگان است و اطمینان از تمام کردن نماز مخصوصاً برای ضعفا نیست،نماز خواندن در دورتر چه حکمی دارد؟ و آیا شخصی که وارد مکه شد میتواند فوراً به اعمال طواف و نماز هر جور که ممکن باشد مشغول شود یا باید در حال احرام بماند که وقت ضیق شود،مثلاً تا شب نهم،و آن وقت چنین کند،و معلوم است برای همه کس میسر نیست؟
ج- اگر میتوانند ولو در وقت خلوت در مَطاف طواف کنند باید در حد آن طواف نمایند،و نماز خواندن در مکان دور در مورد ضرورت مانع ندارد،و صبر لازم نیست.
41 س- دختری در کودکی و یا اوائل سنین بلوغ جنب شده و تاکنون هم ازدواج
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 282
نکرده است،با توجه به این که در سنین بالاتر نمیدانسته به واسطۀ فعلی که در کودکی انجام شده جنب گشته است و در نتیجه غسل جنابت را تا حال انجام نداده است و با این کیفیت به حج نیز رفته است،تکلیف او چیست؟ آن غسلهایی که یقیناً انجام داده است،حیض و جمعه بوده است با توجه به موارد یاد شدۀ فوق این سؤالها مطرح است:
1-وضع نماز و روزه و کلیۀ عباداتی که بعد از بلوغ تاکنون انجام داده است چیست؟
2-آیا در زمان حال مُحرم است،و به صورت احرام وارد مکه و خارج شده است؟ و در صورت مُحرم بودن آیا تا زمانی که اعادۀ حج نکند،جمیع محرّمات که در آن ایام حرام است بر این شخص حرام میباشد یا خیر؟
3-در صورتی که فقط حجش باطل باشد ولی مُحرم نباشد چگونه میتواند با وضع اعزام حجاج به بیت اللّٰه الحرام که چند سال یک بار این توفیق حاصل میشود،اعادۀ حج کند؟
ج- اگر یقین دارد که جنب شده،بدون غسل جنابت نماز و طواف او صحیح نیست و غسلهای دیگر کفایت از غسل جنابت نمیکند،و در فرض مسأله نمازهایی را که با این حال خوانده باید قضا کند،و اگر نمیدانسته جنب است و روزه گرفته روزههای او صحیح است و قضا ندارد،و حج در مفروض سؤال صحیح است ولی طوافهای عمره و حج و نساء و نمازهای آنها را باید دومرتبه بهجا آورد،و اگر خودش نمیتواند برود برای آنها نایب بگیرد،و تا طواف حج و طواف نساء و نماز آنها را انجام نداده یا با عدم قدرت،نایب او بهجا نیاورده باید از بوی خوش و ازدواج و محرّماتی که با طواف نساء حلال میشود،اجتناب نماید.
42 س- شخصی در اثنای طواف،محدث شده و خجالت کشیده بگوید و با همین حالت اعمال را تمام کرده و به ایران بازگشته،مستدعی است بفرمایید:
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 283
1-حجش چه صورت دارد؟
2-اگر اعاده لازم است،آیا میتواند نایب بگیرد یا باید شخصاً انجام دهد؟
ج- اگر با اعتقاد صحت،اعمال را اتمام کرده حجش صحیح است و باید طواف و نماز آن را اعاده کند،و اگر خودش نمیتواند برود باید نایب بگیرد،و اگر در فرض مزبور حدث بعد از شوط چهارم باشد به تفصیل مذکور در مناسک،طواف را تدارک کند،و چنانچه کار او عمدی بوده یا با تردید و عدم اعتقاد به صحت انجام داده،شقوق و صوری دارد که در بعض آنها صحت حج مشکل است.
43 س- ما در شب ساعت 9 از مسجد شجره برای زیارت و انجام اعمال به سوی مکه حرکت کردیم،در نزدیکی اذان صبح به کعبه رسیدیم،و چون زائران قبلی مشغول نماز صبح بودند سرپرست کاروان از ما تقاضا کرد مقدار کمی صبر کنیم تا پس از نماز ما را طواف دهد،ولی در این مهلت به علت خستگی زیاد چند بار من خوابم برد، چون آب در دسترس خود نمیدیدم و جایی را نمیشناختم،روی ریگهای اطراف باغچه تیمم کردم و طواف و نماز آن را انجام دادم،آیا عمل حج من با این توصیف صحیح است یا نه؟
ج- با این که برای شما امکان داشته که وضو بگیرید ولو به این نحو که به منزل بروید و مثلاً برای روز بعد اعمال را انجام دهید،تیمم صحیح نبوده است،و اگر عمل شما با اعتقاد به صحت بوده از احرام خارج شدهاید و فقط باید طواف و نماز را اعاده کنید،و اگر خودتان نمیتوانید بروید باید نایب بگیرید.
44 س- اگر کسی قبل از حجرالأسود طواف را شروع نمود و به همانجا ختم کرد، آیا طوافش باطل است؟
ج- بلی،طواف باطل است.
45 س- اگر در هنگام خروج از مَطاف،بعد از پایان هفت شوط مقداری مسافت را به قصد جزئیت بهجا بیاورد،آیا مُبطل طواف است؟
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 284
ج- اگر عمدی باشد مبطل است،و در صورت سهو قطع کند،و طوافش صحیح است.
46 س- شخصی بیش از چهار شوط از طواف انجام نداد،و بدون این که نماز طواف را بخواند سعی را شروع کرد و یکی دو شوط از سعی را انجام نداده تقصیر نمود و از احرام خارج شد،تکلیف او چیست؟
ج- اگر این شخص قصد هفت شوط طواف یا سعی را نداشته،عملش باطل است و باید تمام اعمال را اعاده کند.
47 س- کسی نتوانسته است بیش از دو شوط از طواف خود را انجام دهد،و بقیۀ اشواط را دیگری به جای او انجام داده است،وظیفۀ او چیست؟
ج- با فرض عذر حتی در آینده عمل مزبور صحیح است و نماز را بخواند.
48 س- آیا میشود قبل از شوط چهارم،طواف را بدون عذر بههم زد و آن را کأن لم یکن دانست،و یا مانند نماز قطع کردن آن جایز نیست؟
ج- قطع مانع ندارد،ولی قبل از فوات موالات نمیتوان آن را از سر گرفت.
49 س- کسی که از طواف حتی در خارج مَطاف عاجز است و به خاطر گرانی طواف با تخت روان،انجام آن برای او مشکل است،آیا طواف نیابی در محدوده از او کفایت نمیکند؟
ج- اگر از طواف با تخت روان نیز معذور است نایب بگیرد.
50 س- اگر کسی یک شوط طواف را از درون حِجْر بهجا آورده و بقیۀ اعمال را انجام داده است تکلیف او چیست؟
ج- باید یک شوط طواف و نماز طواف را اعاده کند،و اگر با اعتقاد صحّت بوده بقیۀ اعمال صحیح است.
51 س- در مواردی که شخص شک در اشواط کند حکم به بطلان طواف میفرمایید،حالا اگر کسی تجدید طواف نمود و در این میان کشف شد که طواف اول
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 285
شش شوط داشته،و از طواف جدید نیز سه شوط انجام داده است،تکلیف او چیست؟
ج- اشکال دارد و باید احتیاط کند.
52 س- بعضی به تصور این که طواف چهارده دور است با این کیفیت طواف انجام دادهاند،آیا مُخل به طواف است؟
ج- اگر به قصد چهارده شوط طواف کرده،طوافش باطل است.
53 س- اگر کسی طواف عمره را فراموش کرد و یا آن را ناقص انجام داد و در عرفات به یاد آورد،تکلیف چیست؟ و آیا انجام و یا تتمیم آن فوریت دارد؟
ج- میتواند بعد از اعمال منیٰ آن را تدارک کند و فوریت ندارد.
54 س- اگر کسی جهلاً طواف را بیش از هفت شوط آورد و بقیۀ اعمال بعد از آن را بهجا آورد،تکلیف او چیست؟
ج- اگر از اول قصد بیش از هفت شوط داشته،طواف و نمازش صحیح نیست.و باید آنها را اعاده کند،و ظاهراً اعادۀ بقیۀ اعمال لازم نیست،ولی اگر قصد هفت شوط داشته و بعد از تمام شدن،زیاد کرده،پس اگر چهار شوط یا بیشتر زیاد کرده،احتیاط آن است که بقیه را تا چهارده شوط تتمیم کند و یک نماز دیگر هم بهجا آورد و طواف و نماز را اعاده کند،و اگر کمتر از چهار شوط زیاد کرده و موالات عرفیه بههم خورده است احتیاط واجب اعادۀ طواف و نماز است و اگر موالات عرفیه بههم نخورده حکم صورت قبل را دارد.
55 س- شخصی طواف حج واجب خود را غلط انجام داده و پس از آن چندین بار حج نیابی انجام داده است،تکلیف او در مورد حج خود و دیگر حجها چیست؟
ج- مانع ندارد و باید طواف حج خود را تدارک کند،و حجهای نیابی که انجام داده صحیح هستند.
56 س- شخصی طواف خود را انجام داده است و بعداً دو شوط طواف رجاءً برای جبران نقص احتمالی بهجا میآورد،آیا این عمل خللی به طواف او میرساند؟
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 286
ج- ضرر ندارد،ولی جبران نقص نمیکند.
57 س- شخصی در دور پنجم طواف عذری برایش پیش آمد،آیا بعداً باید همین طواف را تکمیل کند،یا طواف دیگری انجام دهد؟
ج- باید همین طواف را تکمیل کند.
58 س- شخصی در حین طواف،اندکی خون در بینی خود میبیند و آن را با دستمال پاک میکند و طواف خود را تمام مینماید،آیا این طواف صحیح است؟
ج- اگر بینی او نجس شده باید بینی خود را آب بکشد و طواف را تکمیل کند،و اگر بدون تطهیر بینی طواف را ادامه داده،احتیاط آن است که بعد از تکمیل و نماز،طواف و نماز را اعاده کند.و همچنین اگر دستمال نجس همراه او بوده است.
59 س- شخصی در شوط دوم طواف شک میکند که آیا طواف را به نیت منوب عنه آغاز کرده یا به نیت خودش،وظیفۀ او چیست؟
ج- احتیاط آن است که طواف را به نیت منوب عنه اتمام کند و پس از نماز، دومرتبه آن را با نماز دیگر اعاده کند.
60 س- شخصی در اثنای طواف به خاطر تقبیل و لمس بیت اللّٰه الحرام از مسیر خود منحرف شده،و نمیداند در بازگشت،طواف را از همان نقطه که رها کرده بود ادامه داده است یا نه،آیا طوافش صحیح است؟
ج- اگر ملتفت بوده که از همان محلی که طواف را رها کرده شروع کند،و بعداً شک عارض شده،حکم به صحت نماید،و در غیر این صورت اکتفا به طواف مزبور محل اشکال است.
61 س- شخصی در اثنای طواف بر اثر فشار جمعیت چند گام به جلو رانده شده است،پس از آن به جای این که همان مقدار را جبران کند،شوط دیگری آورده،که مجموعاً هفت شوط تمام و یک شوط ناقص میشود،آیا این طواف صحیح است؟
ج- طواف او اشکال دارد و باید آن را اعاده کند.
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 287
62 س- شخصی بعد از اتمام طواف سهواً یک شوط زیاد کرده است و بعد مردّد است که سه یا چهار شوط دیگر بهجا آورده است،و سپس همۀ اعمال عمره را نیز انجام داده است،آیا طواف او باطل است،و آیا تردید در عدد اشواط اضافی مضر نیست؟
ج- مضر است،و باید طواف و نماز را اعاده کند.
63 س- شخصی بر اثر شلوغی،مقداری از طواف را در خارج مطاف انجام داد،و بعد نیز بقیۀ اعمال را انجام داده است،تکلیف او چیست؟
ج- اگر ممکن نبوده ولو در وقت دیگر که در حد طواف کند اشکال ندارد،وگرنه باید طواف و نماز اعاده شود.
64 س- کسی که وظیفۀ او وضوی جبیرهای و تیمم است اما از روی جهل،بدون تیمم،اعمال عمره را انجام داده است،وظیفۀ او چیست؟
ج- طواف و نماز آن،باید اعاده شود.
65 س- شخصی شوط اول طواف را خارج از مَطاف و به قصد طواف انجام داده، بعد متوجه شده است که طواف باید در محدودۀ معینی باشد،لذا مجدداً طواف را در مطاف آغاز نموده و بعد از طواف اعمال دیگر را انجام داده است،آیا اشکال دارد؟
ج- مانع ندارد.
66 س- کسی که اشتباهاً طواف را از رکن یمانی شروع و به همانجا ختم کرده و نماز طواف را خوانده و پس از آن متوجه شده،حکمش چیست؟ و چنانچه در اثنای طواف متوجه شد و طوافش را به حجرالأسود ختم کرد،مقدار زیادی،مضر به طوافش میباشد یا خیر؟
ج- طواف و نماز را باید اعاده کند،و فرقی بین دو صورت نیست.
67 س- کسی که میداند یا احتمال میدهد که مقداری از طوافش را بدون اختیار انجام میدهد-یعنی جمعیت او را میبرند-آیا میتواند از اول نسبت به آن مقداری
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 288
که جمعیت او را میبرند نیز قصد طواف کند و آن مقدار را مثل طواف سواره حساب کند؟
ج- باید طواف را شروع کند،و اگر در اثناء بدون اختیار او را بردند همان مقدار را جبران کند و طواف را ادامه دهد.
68 س- مواردی که باید احتیاطاً طواف را تمام کند و نماز طواف بخواند و طواف را با نمازش اعاده کند آیا اگر یک طواف به قصد اعم از تمام و اتمام-یعنی چنانچه آن مقدار انجام شده،باطل بوده تمام هفت شوط را قصد طواف داشته باشد،و چنانچه صحیح بوده به متمم آن قصد طواف داشته باشد-انجام دهد و دو رکعت نماز بخواند، کافی است یا خیر؟
ج- این عمل صحیح نیست و تردید در نیت است.
69 س- شخصی در عمرۀ تمتع بعد از تقصیر فهمید طواف و سعیش باطل بوده مجدداً طواف و سعی را با لباس دوخته انجام داد،آیا مجزی و صحیح است یا نه؟ و در فرض مذکور آیا باید تقصیر را هم تکرار کند یا نه؟
ج- طواف و سعی او صحیح است،و اعادۀ تقصیر لازم نیست اگرچه احوط است.
70 س- شخصی چند متری از یک شوط را خراب کرده است و چون دقیقاً اول و آخر آن معلوم نیست،یک شوط کامل از حجرالأسود شروع و به آنجا ختم میکند به قصد این که آنچه خراب شده به نحو صحیح انجام شود و زیادی قبلی و بعدی مقدمۀ علمیه باشد،آیا این طواف صحیح است؟
ج- صحیح است،مگر بعد از خراب شدن آن قسمت طواف را ادامه داده باشد که در این صورت طواف اشکال دارد.
71 س- کسی که به حدود مَطاف آگاهی ندارد،بعد از فراغ از طواف شک میکند که در مَطاف بوده است یا نه،آیا طوافش صحیح است یا نه؟
ج- اگر از اول در مَطاف بود و شک در خارج شدن دارد،طوافش صحیح است،و
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 289
اگر از اول شک دارد،با جهل مذکور در سؤال نمیتواند به طواف مزبور اکتفا کند.
72 س- شخصی در شوط اول طواف بود که نماز جماعت شروع شد،طواف را قطع میکند و مشغول نماز میشود و پس از نماز طواف را از سر میگیرد و هفت شوط کامل بهجا میآورد،آیا طواف او صحیح است؟
ج- اشکال دارد و باید طواف را اعاده نماید.
73 س- شخصی با علم به حرمت تماس با بدن زن در حین طواف از روی شهوت با بدن زنی تماس مینماید و از این تماس متلذذ میگردد،آیا طواف او اشکال پیدا میکند یا نه،تکلیف او چیست؟
ج- مضر به طواف نیست.و اگر کاری که موجب کفاره است انجام داده باید کفاره بدهد.
74 س- اگر کسی طواف را فراموش کند یا باطل انجام دهد،آیا میتواند در ماههای غیر حج انجام دهد؟
ج- مانع ندارد.
75 س- شخصی شوط اول طواف را در حالی که ناقص بوده رها میکند و پس از آن شش شوط دیگر بهجا میآورد و بعد از آن نقیصۀ شوط اول را بهجا میآورد،آیا طواف او صحیح است؟
ج- صحیح نیست.
76 س- اگر کسی در عدد اشواط طواف و سعی و عدد سنگهای رَمی به دیگری اعتماد کند کافی است؟
ج- اگر اطمینان به عدد پیدا کند مانع ندارد.
77 س- شخصی به علت مریضی یا مسن بودن،در دور اول طواف خسته شده و از مطاف بیرون آمد و بعد از کمی استراحت از همانجا که طواف را قطع نموده بود شروع میکند،آیا چون به دور چهارم نرسیده است طوافش چه حکمی دارد؟
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 290
ج- اگر موالات بههم نخورده صحیح است.
78 س- آیا واجب است برای درک خلوتی مَطاف و طواف در محدودۀ بیت و مقام،طواف را تأخیر بیندازد یا مستحب است یا رجحان دارد،خصوصاً اگر پس از ایام تشریق مَطاف خلوت نشود؟
ج- در صورت امکانِ طوافِ در حد،ولو در وقت خلوت،باید در حد طواف کند ولو با تأخیر.
79 س- آیا مُحرم قبل از انجام طواف واجب خود،چه طواف عمره یا حج و چه طواف نساء،میتواند همین طوافها را برای معذور نیابت کند؟
ج- مانع ندارد.
80 س- شخصی در طواف عمرۀ تمتع در اثر فشار احساس میکند که لُنگ احرامش تر و نجس شده ولی اعتنا نمیکند و با همان حال طواف را تمام میکند و نماز طواف و سعی و تقصیر را انجام میدهد و به منزل میرود،بعد از بررسی میبیند مقداری نجاست خارج شده و احرامش را آلوده کرده است،یقین پیدا میکند که در همان حال طواف چنین شده است،بعد از اعمال حج و مراجعت به وطن به او میگویند باطل است،مستدعی است حکماللّٰه را با توجه به این که نماز و سعی را هم با همان حال انجام داده دربارۀ این شخص بفرمایید،و اگر اعمالش باطل باشد آیا هنوز در حال احرام است یا خیر؟
ج- اگر در حال طواف،شبهه داشته و یقین نداشته که نجس شده و وضوی او باطل شده،از احرام خارج شده است،و فقط باید طواف و نماز را اعاده کند هرچند بعد از اعمال یقین پیدا کرده باشد.
81 س- آیا یقین به هل خوردن در حین طواف،مصداق عدم امکان طواف در محدودۀ معین و مجوز برای تجاوز به غیر این محدوده میشود یا خیر؟
ج- شامل نیست.
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 291
82 س- در صورتی که یقین دارد در حال طواف در محدودۀ معین با اجنبی یا اجنبیه برخورد میکند باز هم واجب است در محدودۀ معین طواف کند؟
ج- آنچه ذکر شده عذر نیست.
83 س- اگر صاحب عادت وقتیه و عددیه که عددش مثلاً هفت روز است،روز هفتم پاک شد و غسل کرد و اعمال حج را بهجا آورد ولی بعداً لک دید،اعمالش چگونه است؟
ج- اگر خون دیده و از روز دهم تجاوز نکرد،محکوم به حیض است که در وسعت وقت باید طواف و نماز را اعاده کند،و در ضیق وقت،محل اشکال است که مراعات احتیاط باید بشود.
84 س- بعضی از زنان بهجهت خوردن قرص،نظم عادت ماهانهشان بههم میخورد؛به طوری که گاهی در مدت طولانی مرتب خون و لک میبینند،آیا وظیفۀ این گونه زنان در حج چیست؟
ج- اگر خون سه روز استمرار داشته باشد،ولو به این نحو که پس از خروج تا سه روز باطن فرج آلوده باشد،حکم حیض دارد،وگرنه باید به وظایف مستحاضه عمل کند.
85 س- اگر زن در عمرۀ تمتع بعد از سه شوط و نیم و قبل از چهار شوط،حائض شد و تا قبل از رفتن به عرفات،پاک نمیشود،وظیفۀ او چیست؟
ج- مورد عدول به افراد است.
86 س- اگر زنی بعد از شوط چهارم در طواف عمرۀ تمتع حائض شد و تا وقت وقوف به عرفه پاک نشد،وظیفهاش چیست؟
ج- باید سعی و تقصیر عمرۀ تمتع را انجام دهد و مُحرم شود برای حج تمتع و در وقت انجام طواف حج،قبل یا بعد از آن،بقیۀ طواف عمرۀ تمتع و نماز آن را هم بهجا آورد.
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 292
87 س- زنی عمرۀ تمتع را انجام داد،بعد متوجه شد که طواف او باطل بوده است، پس از این که متوجه شد،ملاحظه نمود دید عذر زنانه دارد،تکلیف او چیست؟
ج- هر وقت عذر او مرتفع شد،طواف و نماز را اعاده کند،و اگر قبل از وقوف، پاک نمیشود برای حج مُحرم شود و پس از آمدن به مکه و رفع عذر،آنها را انجام دهد.
88 س- زنی مسأله را نمیدانست،بعد از پاک شدن از حیض،خیال میکرده جنب است و لذا غسل جنابت را نیت میکرد و با همین حال حج انجام داد،بفرمایید حج او چگونه است؟
ج- اگر منظور او غسل برای حدثی که از خون داشته است باشد و اسم آن را جنابت گذاشته،عملش صحیح است.
89 س- آیا مستحاضۀ کثیره باید برای طواف یک غسل،و برای نماز طواف غسل دیگر بکند،یا یک غسل برای هر دو کافی است؟
ج- برای هر یک غسل لازم است،مگر آن که از وقت غسل برای طواف تا آخر نماز خون قطع باشد.
90 س- زنی به حساب شناسنامه،بیش از پنجاه سال شمسی دارد و یک سال و نیم خون ندیده است،ولی در عرفات خون میبیند،بنابراین آیا در یائسگی او میتوان تردید داشت یا نه،و وظیفۀ او چیست؟
ج- اگر اطمینان دارد که پنجاه سال قمری او تمام شده و سیّده نیست،حکم مستحاضه را دارد.
91 س- آیا نماز و طواف،برای زن مستحاضه یک حکم دارند یا هر کدام از طواف و نماز،جدا و مستقل هستند؟
ج- مستقل هستند.
92 س- زنی بعد از وقوفین حیض میشود،با مصرف قرص،خون قطع میگردد و
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 293
اعمال را انجام میدهد،ولی بعد از آن لک میبیند،وظیفۀ او چیست؟
ج- اگر خون،سه روز مستمر نبوده و حتی در باطن فرج هم قطع شده حیض نبوده است و با انجام وظیفۀ مستحاضه،عمل او صحیح است.
93 س- زنی در حال طواف،مستحاضۀ قلیله میشود،وظیفۀ او چیست؟
ج- اگر بعد از تمام شدن دور چهارم بوده پس از تجدید وضو و تطهیر بدن و لباس، طواف را تمام کند،و اگر قبلاً بوده به احتیاط واجب پس از تجدید وضو و تطهیر،آن را اتمام و سپس اعاده نماید.
94 س- زن مستحاضهای بعد از غسل و وضو مشغول طواف میشود،در اثنای طواف لک میبیند،وظیفۀ او چیست؟
ج- اگر خون او مستمر است و به وظیفه عمل کرده با تحفظ از خروج خون چیزی بر او نیست،و در غیر این صورت حکم حدث جدید را دارد.
95 س- زنی به تصور این که پاک شده است،طواف انجام میدهد و در اثنای سعی متوجه میشود که هنوز پاک نشده است،آیا سعی او نیز باطل است،و اگر بعد از سعی متوجه شود چگونه است؟
ج- در فرض اول سعی را قطع کند و پس از پاک شدن از حیض،طواف و نماز را اعاده کند،و احتیاط آن است که پس از اعادۀ طواف و نماز سعی را اتمام و اعاده نماید، و در فرض دوم نیز اعادۀ طواف و نماز لازم،و اعادۀ سعی مبنی بر احتیاط است.
96 س- زن مستحاضه که باید غسل کند و وضو بگیرد و با این کار فاصلهای بین اعمال پیش میآید که شاید طولانی هم باشد،مثلاً باید برود منزل غسل کند و برگردد، آیا این فاصله اشکال ندارد؟
ج- اگر خون قطع نمیشود برای هر یک از طواف و نماز باید غسل کند و وضو بگیرد،و باید طوری باشد که بعد از غسل و وضو مبادرت به عمل نماید،بنابراین اگر با رفتن به منزل نتواند مبادرت کند،نزدیک مسجد الحرام غسل کند و وضو بگیرد.
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 294
97 س- زن مستحاضه که باید برای هر نماز و طواف غسل کند طبق وظیفهاش غسل کرد و یا وضو گرفت و طواف را شروع کرد،بین طواف،نماز ظهر شروع شد، نماز را خواند،و با همان طهارت اول،بعد از نماز،طواف را ادامه داد،آیا طوافش صحیح است؟
ج- اگر از هنگام غسل تا آخر طواف خون قطع بوده،طواف صحیح است،و در غیر این صورت احوط آن است که این طواف را تمام کند و پس از غسل اعاده نماید.
98 س- زنی که حیض نمیشود ولی هر دو ماه یک بار،دو سه روزی لک و ترشحات میبیند،وظیفهاش چیست؟
ج- اگر خون استمرار تا سه روز ندارد ولو به این نحو که پس از خارج شدن تا این مدت باطن فرج آلوده باشد،حکم استحاضه را دارد.
99 س- هرگاه زن قُرَشیه پس از شصت سال،و غیر قرشیه پس از پنجاه سال،چند روز متوالی خون ببیند که همه به اوصاف حیض باشد در طوافها و نماز چه کند؟
ج- حکم مستحاضه را دارد،و حکم حیض بر خون مزبور مترتب نیست،حتی در صورت توالی یا داشتن صفات.
100 س- زنهایی که برای جلوگیری از قاعدگی از قرص استفاده میکنند که موقع طواف گرفتار حیض نباشند و ایام عادت ممکن است یک یا دو لکۀ کم رنگ ببینند،آیا این خون استحاضه حساب است یا خون قروح و جروح،و در هر صورت به طواف ضرر میزند یا خیر؟
ج- حکم استحاضه را دارد و باید به وظیفۀ مستحاضه عمل کنند،و اگر در اثنای طواف لکه دیده تفصیلی بین ماقبل از تمام شدن دور چهارم و مابعد آن هست که در مناسک ذکر شده است.
101 س- شخصی غسل مس میت به گردنش بوده ولی بعد از اعمال حج متذکر میشود،وظیفۀ او چیست؟
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 295
ج- اگر بعد از مس میت غسل جنابت کرده باشد-چون جنب هم بوده یا بعداً جنب شده-غسل جنابت کفایت میکند و عملش صحیح است،والّا باید طواف و نماز آن را اعاده کند.
102 س- مُحرمی است که مبتلا به خروج ریح است-یعنی مرتب ریح از او جدا میشود،و در عرض سال شاید یکی دو ماه فی الجمله تخفیف پیدا میکند،ولی نوعاً به فاصلۀ یکی دو دقیقه وضویش باطل میشود-تکلیف چنین شخصی در طواف و نماز چیست؟ چند وضو باید بگیرد؟
ج- حکم مبطون را دارد،که از تحریر الوسیله جلد اول صفحۀ 36 مسألۀ 3 استفاده میشود.و علی ایّ حال چنانچه نتواند در اثنای طواف وضو بگیرد یا حرجی باشد، اکتفا به یک وضو برای طواف کافی است،ولی اگر بتواند ولو با حمل آب در اثنای طواف وضو بگیرد واجب است تجدید وضو کند،و همچنین است حکم در نماز طواف.
103 س- مدتی است که به علت ابتلای به بیماری و در اثر عمل جراحی خروج مدفوع را احساس نمیکنم و از کیسۀ مخصوص استفاده میکنم،البته برای وضو و نماز فتوای حضرت امام مشخص و معین است،که بدان عمل میکنم،ولی چون سال آینده به امید خدا تصمیم دارم خانۀ خدا را زیارت کنم،مستدعی است در رابطه با انجام مراسم حج،تکلیف شرعی بنده را مرقوم فرمایید؟
ج- اگر در طواف و نماز آن رعایت وظیفهای که برای وضو و نماز دارید،بنمایید، عمل حج شما صحیح است.
104 س- شخصی عمل جراحی انجام داده است،و فعلاً کیسهای بسته است که بول او قطره قطره در آن کیسه میریزد،لکن نه از مجرای بول بلکه از موضع جراحی که در پهلو قرار دادهاند،آیا این شخص حکم مسلوس را دارد؟
ج- حکم مسلوس را دارد.
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 296
105 س- کسی نیت طواف را در دل گذرانده و به قصد طواف حرکت میکند، مقداری که میآید گمان میکند نیت طواف را باید به زبان بگوید،لذا برمیگردد و نیت را با زبان میگوید و طواف را از نو شروع میکند،آیا طوافش صحیح است یا خیر؟
ج- اشکال دارد.
106 س- به خاطر اهمیت زیادی که در اعمال حج داده میشود،و بهخصوص در طوافها و نماز آن،غالباً یک عملی را به عنوان احتیاط و رجاء چندین بار بهجا میآورند ولو این که عمل نزد خودشان نقصی ندارد،البته به حد وسواس هم نمیرسد،آیا اینگونه تکرار در اعمال،اشکالی دارد؟
ج- وسواس همین است،و نباید به وسوسه اعتنا شود،بلی انجام عمل احتیاطی بدون وسوسه مانع ندارد.
107 س- کسی به جهتی طواف یا سعیش قطع میشود و به جلو میرود،میخواهد از همان جا که قطع شده شروع کند ولی در اثر ازدحام نمیتواند خود را به آنجا برساند و در مُحاذی آنجا به طرف چپ یا راست قرار میگیرد،آیا میتواند از مُحاذی جایی که قطع شده شروع کند،یا باید همان نقطه باشد؟
ج- لازم نیست همان نقطه باشد،بلکه مُحاذات کافی است،و باید طواف تکمیل شود.
108 س- قران که در طواف حرام است آیا طواف را باطل میکند یا خیر؟
ج- اگر از اول یا در اثنای طواف اول،قصد قِران داشته احتیاط در اعادۀ طواف است،و اگر بعد از تمام شدن طواف اول قصد قران کرده طواف باطل نمیشود.
109 س- آیا یک شوط و دو شوط طواف هم استحباب دارد،یا باید طواف هفت شوط باشد،و اگر کسی گمان داشت که مستحب است و بعد از هفت شوط طواف واجب،یکی دو شوط طواف مستحبی بهجا آورد و بعد،نماز طواف را خواند،آیا طوافش اشکالی دارد؟
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 297
ج- استحباب آن ثابت نیست،ولی طواف مزبور صحیح است.
110 س- معیار در کثیر الشک بودن در طواف چیست؟
ج- عرفی است.
111 س- طواف کردن در محدودۀ 26/5 ذراع،و نماز خواندن پشت مقام هرچه نزدیکتر به مقام،آن طوری که در مناسک بیان شده است،گویی نزد آنان بدعت است، آیا باید همان گونه که آنان در خارج از حد طواف میکنند و دور از مقام نماز میخوانند،انجام شود؟
ج- چنین چیزی نیست،و باید به وظیفه عمل شود.
112 س- این که فرمودهاید در بعضی موارد باید طواف و سعی را اتمام و اعاده کند، بفرمایید که ترتیب هم لازم است یا نه؟
ج- بلی،احتیاط به این است که قبلاً اتمام کند طواف را و نماز بخواند،و سپس اعاده نماید.
113 س- کسی که در سعی یا طواف عمرۀ تمتع یا عمرۀ مفرده،نیاز به نایب پیدا کرده است،آیا نایب باید در حالی که مُحرم است،نیابت کند یا خیر؟ بر فرض عدم لزوم احرام آیا باید با لباس احرام طواف کند یا در لباس مَخیط هم جایز است؟
ج- هیچ یک از احرام یا لباس احرام در نایب لزوم ندارد.
114 س- شخصی مسلوس است،برای طواف و نماز آن،وظیفۀ او چیست؟
ج- اگر وقتی دارد که بتواند طواف را با وضو و نماز را با وضو انجام دهد باید آن وقت را انتخاب کند و طواف و نماز را با وضو و بدن پاک بهجا آورد و بقیۀ اعمال را بعد از آن اتیان نماید،و اگر چنین وقتی ندارد در صورتی که مشقت نداشته باشد برای هر بار که حدث از او صادر شود یک وضو بگیرد و اگر مشقت دارد برای طواف یک وضو و برای نماز هم یک وضو بگیرد.
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 298
115 س- آیا در مواردی که طواف و نماز باید اعاده شود لازم است با لباس احرام باشد؟
ج- لازم نیست.
116 س- هرگاه مُحرم لباس احرام را کنار بگذارد و با لباس دوخته اعمال عمره را از طواف و سعی انجام دهد،جهلاً یا عمداً،آیا طواف و سعی او صحیح است؟ و عمرۀ او مُجزی است یا نه؟
ج- طواف و سعی مزبور صحیح،و عمرۀ مذکور مُجزی است.
117 س- هرگاه مُحرم به احرام عمرۀ تمتع،جنب باشد و آب برای او ضرر دارد یا آب ندارد و یا وقت عمره میگذرد،آیا طواف و نماز با تیمم کافی و مجزی است یا باید نایب هم بگیرد؟
ج- نایب گرفتن لازم نیست.
118 س- آیا حجاب زن در طواف مثل حجاب او در نماز است یا فرق میکند؟
ج- فرق میکند،و فقط وجه و کفین در طواف مستثنی است علی الاحوط.
119 س- اگر مقداری از موهای سر زن یا جاهای دیگر بدن او که باید در حال طواف بپوشاند ظاهر باشد،آیا به طواف او ضرر میرساند یا نه،و اگر با ظاهر بودن موی سر طواف را انجام داده طواف او باطل است یا نه؟
ج- اگر عمدی باشد،طواف صحیح نیست علی الاحوط،و در غیر مورد عمد صحیح است،مگر در جاهل مقصر علی الاحوط.
120 س- شخصی در عمرۀ تمتع طواف را تمام کرده است،ولی میگوید دلچسب نشد لذا یک طواف دیگر بدون خواندن نماز طواف اول بهجا میآورد و نماز و سعی بهجا میآورد و تقصیر میکند،آیا عملش صحیح است یا نه؟
ج- عمل او صحیح است،هرچند داخل در قران حرام است.
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 299
121 س- اکل و شرب در حال طواف جایز است یا نه؟
ج- مانع ندارد.
122 س- کسی که در حال طواف شخصی را از روی زمین بلند میکند،و ممکن است در این حال گامی به طرف جلو بردارد و در این حال توجه به طواف ندارد،در نتیجه نمیداند که آیا مقداری از مسافت را بدون قصد طواف آمده است یا نه،تکلیف او چیست؟
ج- باید آن مقدار را احتیاطاً تدارک کند.
123 س- کودک نابالغی با اذن پدر مُحرم شد و طواف را نیمهکاره به تصور اینکه همین مقدار کافی است رها کرده و سعی را نیز از طبقۀ دوم انجام داده است، تکلیف چیست؟
ج- اگر از اول قصد هفت شوط نداشته،طواف او باطل است و باید طواف و نماز و سعی را اعاده کند و بعد تقصیر نماید.
124 س- کسی که در شوط ششم،طواف خود را رها کرد و نتوانست که ادامه دهد، و دیگری بهجای او بقیه را بهجا آورد،ولیکن نماز طواف را خودش خوانده و بعداً متوجه شده است که استراحت در خلال طواف،به طواف ضرر نمیرساند و او با استراحت میتوانست خودش طواف خود را تمام نماید،اکنون تکلیف او چیست؟
ج- بقیۀ طواف را تمام کند و نماز را اعاده نماید.
125 س- شخصی طواف خود را بههم میزند و طواف دوم را شروع میکند،آن را نیز بههم میزند و طواف سوم را آغاز کرده و به اتمام میرساند،وظیفۀ او چیست؟
ج- اشکال دارد و موارد احتیاط مختلف میشود.
126 س- اگر شخصی رکن مستجار(رکن یمانی)را یقین کرد که رکن حجرالأسود است،لذا طواف را از مستجار به عنوان حجرالأسود شروع کرد و هفت شوط کامل بهجا آورد،بعداً فهمید که یقین او خطا بوده است،تکلیف او چیست؟
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 300
ج- طواف مزبور باطل است،و باید تدارک شود.
127 س- گاهی انسان شک میکند که این شوط طوافم بههم خورد یا نه،آیا میشود بعد از طواف یک شوط هم به عنوان احتیاط،اضافه بر هفت شوط آورد و بعد نماز بخواند یا خیر؟
ج- به وسوسه نباید اعتنا کرد،و اگر قسمتی از طواف اشکال پیدا کند همان قسمت باید تصحیح شود،و ادامۀ بعد از آن به قصد طواف،بدون تصحیح آن قسمت، موجب اشکال در طواف میشود،و با آوردن یک شوط بعد از طواف احتیاطاً،اشکال رفع نمیشود.
128 س- شخص در حالی که مشغول طواف است در شوط پنجم یقین کرد که 5 متر در شوط اول و 5 متر در شوط سوم بیاختیار طواف کرده است،تکلیف او چیست؟
ج- این طواف قابل تصحیح نیست،و باید اعاده شود.
129 س- شرایطی که در طواف واجب،لازم الرعایه است آیا در طواف مستحبی نیز معتبر است یا نه؟
ج- ظاهر آن است که آنچه در مناسک استثنا نکرده معتبر است.
130 س- در طواف مستحبی زنان میدانند که به بدن مردان نگاه میکنند و احیاناً هم در بین فشار مردان قرار میگیرند،از نظر شرع اشکال ندارد؟
ج- اگر اختیاراً نگاه به نامحرم نکنند اشکال ندارد،ولی در ازدحام بهتر است مراعات کنند.و در هر صورت طواف صحیح است.
131 س- آیا در طوافهای مستحبی هم ختنه شرط است یا نه؟
ج- بلی شرط است.
132 س- مُحرم وارد مکه شد،آیا میتواند قبل از اعمال عمرۀ تمتع یا قبل از
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 301
اعمال عمرۀ مفرده و همچنین پس از مُحرم شدن به احرام حج تمتع و قبل از رفتن به عرفات،طواف مستحبی بهجا آورد یا خیر؟ و اگر بهجا آورد به عمره و حجش ضرر میزند یا نه؟
ج- احوط ترک طواف مستحبی است در فرض سؤال،ولی به عمره و حج ضرر نمیزند.
133 س- آیا میشود هر شوط از طواف مستحب را به نیت یکی از مؤمنین بهجا آورد،یا باید مجموع هفت شوط را برای یک نفر بهجا آورد؟
ج- نیابت در یک شوط صحیح نیست،ولی میتواند مجموع را به نیت چند نفر انجام دهد.
134 س- آیا جایز است طواف مستحبی را خارج از حد طواف واجب بهجا آورد یا نه؟
ج- جایز نیست مگر در مورد ضرورت.
135 س- اگر حاجی از منیٰ برگشته و هنوز طواف واجب را بهجا نیاورده است،آیا میتواند طواف مستحبی بهجا آورد یا نه؟
ج- احوط آن است که تا اعمال واجب را انجام نداده،طواف مستحبی نکند.
آداب و مستحبات طواف
در حال طواف،مستحب است بگوید:
«أَللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَ لُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی یُمْشَی بِهِ عَلَی طَلَلِ الْمَاءِ کَمَا یُمْشَی بِهِ عَلَی جَدَدِ الْأَرْضِ،وَأَسْأَ لُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی یَهْتَزُّ لَهُ عَرْشُکَ،وَأَسْأَ لُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی تَهْتَزُّ لَهُ أَقْدَامُ مَلَائِکَتِکَ،وَأَسْأَ لُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی دَعَاکَ بِهِ مُوسَی مِنْ جَانِبِ الطُّورِ فَاسْتَجَبْتَ لَهُ وَأَلْقَیْتَ عَلَیْهِ مَحَبَّةً مِنْکَ،وَأَسْأَ لُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی غَفَرْتَ بِهِ لِمُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله و سلم مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَمَا
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 302
تَأَخَّرَ وَأَتْمَمْتَ عَلَیْهِ نِعْمَتَکَ أَنْ تَفْعَلَ بِی کَذَا وَکَذَا».
و به جای کذا وکذا حاجت خود را بطلبد.
و نیز مستحب است در حال طواف بگوید:
«أَللَّهُمَّ إِنِّی إِلَیْکَ فَقِیرٌ وَإِنِّی خَائِفٌ مُسْتَجِیرٌ فَلَا تُغَیِّرْ جِسْمِی وَلَا تُبَدِّلْ إِسْمِی».
و صلوات بر محمد و آل محمد بفرستد بهخصوص وقتی که به در خانۀ کعبه میرسد،و بخواند این دعا را:
«سَائِلُکَ فَقِیرُکَ،مِسْکِینُکَ بِبَابِکَ،فَتَصَدَّقْ عَلَیْهِ بِالْجَنَّةِ،أَللَّهُمَّ الْبَیْتُ بَیْتُکَ،وَالْحَرَمُ حَرَمُکَ،وَالْعَبْدُ عَبْدُکَ،وَهَذَا مَقَامُ الْعَائِذِ بِکَ الْمُسْتَجِیرِ بِکَ مِنَ النَّارِ،فَأَعْتِقْنِی وَوَالِدَیَّ وَأَهْلِی وَوُلْدِی وَإِخْوَانِیَ الْمُؤْمِنِینَ مِنَ النَّارِ یَا جَوَادُ یَا کَریمُ».
و وقتی که به حِجْر اسماعیل رسید رو به ناودان و سر را بلند کند و بگوید:
«أَللَّهُمَّ أَدْخِلْنِی الْجَنَّةَ،وَأَجِرْنِی مِنَ النَّارِ بِرَحْمَتِکَ،وَعَافِنِی مِنَ السُّقْمِ،وَأَوْسِعْ عَلَیَّ مِنَ الرِّزْقِ الْحَلَالِ،وَادْرَأ عَنِّی شَرَّ فَسَقَةِ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ وَشَرَّ فَسَقَةِ الْعَرَبِ وَالعَجَمِ».
و چون از حِجْر بگذرد و به پشت کعبه برسد بگوید:
«یَا ذَا الْمَنِّ وَالطَّوْلِ،یَا ذَا الْجُودِ وَالْکَرَمِ،إِنَّ عَمَلِی ضَعِیفٌ فَضَاعِفْهُ لِی وَتَقَبَّلْهُ مِنِّی إِنَّکَ أَنْتَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ».
و چون به رکن یمانی برسد دست بردارد و بگوید:
«یَا اللّٰهُ یَا وَلِیَّ الْعَافِیَةِ وَخَالِقَ الْعَافِیَةِ وَرَازِقَ الْعَافِیَةِ وَالْمُنْعِمُ بِالْعَافِیَةِ وَالْمَنَّانُ بِالْعَافِیَةِ وَالْمُتَفَضِّلُ بِالْعَافِیَةِ عَلَیَّ وَعَلَی جَمِیعِ خَلْقِکَ یَا رَحْمٰنَ الدُّنْیَا وَالْآخِرَةِ وَرَحِیمَهُمَا،صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ،وَارْزُقْنَا الْعَافِیَةَ وَتَمَامَ الْعَافِیَةِ وَشُکْرَ الْعَافِیَةِ فِی الدُّنْیَا وَالْآخِرَةِ،یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ».
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 303
پس سر به جانب کعبه بالا کند و بگوید:
«أَلْحَمْدُ للّٰهِ الَّذِی شَرَّفَکِ وَعَظَّمَکِ وَالْحَمْدُ للّٰهِ الَّذِی بَعَثَ مُحَمَّداً نَبِیّاً وَجَعَلَ عَلِیّاً إِمَاماً أَللَّهُمَّ اهْدِ لَهُ خِیَارَ خَلْقِکَ وَجَنِّبْهُ شِرَارَ خَلْقِکَ».
و چون میان رکن یمانی و حجرالأسود برسد بگوید:
«رَبَّنٰا آتِنٰا فِی الدُّنْیٰا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنٰا عَذٰابَ النّٰارِ» .
و در شوط هفتم وقتی که به مستجار رسید مستحب است دو دست خود را بر دیوار خانه بگشاید و شکم و روی خود را به دیوار کعبه بچسباند و بگوید:
«أَللَّهُمَّ الْبَیْتُ بَیْتُکَ،وَالْعَبْدُ عَبْدُکَ،وَهَذَا مَکَانُ الْعَائِذِ بِکَ مِنَ النَّارِ».
پس به گناهان خود اعتراف نموده و از خداوند عالم آمرزش آن را بطلبد که ان شاء اللّٰه تعالی مستجاب خواهد شد،بعد بگوید:
«أَللَّهُمَّ مِنْ قِبَلِکَ الرَّوْحُ وَالْفَرَجُ وَالْعَافِیَةُ،أَللَّهُمَّ إِنَّ عَمَلِی ضَعِیفٌ فَضَاعِفْهُ لِی وَاغْفِرْلِی مَا اطَّلَعْتَ عَلَیْهِ مِنِّی وَخَفِیَ عَلَی خَلْقِکَ،أَسْتَجِیرُ بِاللّٰهِ مِنَ النَّارِ».
و آنچه خواهد دعا کند،و رکن یمانی را استلام کند و به نزد حجر الأسود آمده و طواف خود را تمام نموده و بگوید:
«أَللَّهُمَّ قَنِّعْنِی بِمَا رَزَقْتَنِی وَبَارِکْ لِی فِیمَا آتَیْتَنِی».
و برای طواف کننده مستحب است در هر شوط،ارکان خانۀ کعبه و حجرالأسود را استلام نماید و در وقت استلام حَجَر بگوید:
«أَمَانَتِی أَدَّیْتُهَا وَمِیثَاقِی تَعَاهَدْتُهُ لِتَشْهَدَ لِی بِالْمُوافَاةِ».
کتابمناسک الحج/ مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 304