فصل چهارم طواف واجب و بعضی از احکام آن

‏‏ ‏

‏‏فصل چهارم طواف واجب و بعضی از احکام آن‏

‏‏کسی که مُحرم شد به احرام عمرۀ تمتع و وارد مکۀ معظمه شد اول چیزی که ‏‎ ‎‏از اعمال عمره بر او واجب است آن است که طواف کند به دور خانۀ کعبه برای ‏‎ ‎‏عمرۀ تمتع.‏

‏‏و در این‌جا چند مسأله است:‏

‏‏         مسأله 1- طواف عبارت است از هفت مرتبه دور خانۀ کعبه گردیدن به نحوی که ‏‎ ‎‏خواهد آمد،و هر دوری را شوط می‌گویند،پس طواف عبارت از هفت شوط است.‏

‏‏         مسأله 2- طواف از ارکان عمره است،و کسی که آن را از روی عمد ترک کند ‏‎ ‎‏تا وقتی که فوت شود وقت آن،عمرۀ او باطل است چه عالم به مسأله باشد و چه ‏‎ ‎‏جاهل باشد.‏

‏‏         مسأله 3- چنین کسی که عمرۀ خود را باطل کرد احوط آن است که حج افراد به‌جا ‏‎ ‎‏آورد،و پس از آن عمره به‌جا آورد،و حج را در سال بعد اعاده کند.‏

‏‏         مسأله 4- وقت فوت طواف وقتی است که اگر بخواهد آن را با بقیۀ اعمال عمره ‏‎ ‎‏به‌جا آورد نتواند وقوف به عرفات کند.‏

‏
‏‎

‎‏         مسأله 5- اگر از روی سهو ترک کرد طواف را لازم است آن را به‌جا آورد هر وقت ‏‎ ‎‏که باشد،و اگر برگشته به محل خود و نتواند برگردد به مکه یا مشقت داشته باشد ‏‎ ‎‏برگشتن،باید شخص مورد اطمینانی را نایب بگیرد.‏

‏‏         مسأله 6- اگر سعی را به‌جا آورده پیش از آن که طواف را به‌جا آورد احتیاط واجب ‏‎ ‎‏آن است که سعی را هم به‌جا آورد،و اگر نماز طواف را به‌جا آورده[پیش از آن‌که ‏‎ ‎‏طواف را به‌جا آورد]باید آن را هم بعد از طواف اعاده کند.‏

‏‏         مسأله 7- اگر شخص مُحرم به واسطۀ مرض،خودش قدرت نداشته باشد که ‏‎ ‎‏طواف کند و تا وقت تنگ شود قدرت حاصل نکند،اگر ممکن است خود او را به یک ‏‎ ‎‏نحو ببرند و طواف دهند اگرچه به دوش گرفتن یا بر تخت گذاشتن باشد،و اگر ممکن ‏‎ ‎‏نشود باید برای او نایب بگیرند.‏

‏‏         مسأله 8- شخص مریض را که طواف می‌دهند باید مراعات شرایط و احکام ‏‎ ‎‏طواف را به مقداری که برای او ممکن است بکنند.‏

‏‏واجبات طواف ‏

‏‏و آن دو قسم است:‏

‏‏قسم اول- چیزهایی که شرط طواف است،و آن پنج امر است:‏

‏‏اول- نیت است؛یعنی باید طواف را با قصد خالص برای خدا به‌جا آورد.‏

‏‏و در این‌جا چند مسأله است:‏

‏‏         مسأله 1- نیت را لازم نیست به زبان بیاورد و لازم نیست به قلب بگذراند،بلکه ‏‎ ‎‏همان که بنا دارد این عمل را به‌جا آورد و با این بنا به‌جا آورد،کفایت می‌کند و به ‏‎ ‎‏عبارت دیگر،نیت در عبادت و کارهای دیگر در این جهت فرق ندارد،پس همان طور ‏‎ ‎‏که انسان با قصد آب می‌خورد و راه می‌رود عبادت را اگر همان طور به‌جا آورد با نیت ‏‎ ‎‏به‌جا آورده.‏

‏
‏‎

‎‏         مسأله 2- باید عبادت را برای اطاعت خدا به‌جا آورد و در این جهت با ‏‎ ‎‏کارهای دیگر فرق پیدا می‌کند.پس باید طواف را برای اطاعت خداوند به‌جا ‏‎ ‎‏آورد.‏

‏‏         مسأله 3- اگر در به‌جا آوردن طواف یا سایر اعمال عمره و حج که عبادی است ریا ‏‎ ‎‏کند-یعنی برای نشان دادن و به رخ دیگری کشیدن و عمل خود را خوب جلوه دادن ‏‎ ‎‏به‌جا آورد-طواف او و همین طور هرچه را این طور به‌جا آورده باطل است،و در این ‏‎ ‎‏عمل معصیت خدا را هم کرده است.‏

‏‏         مسأله 4- ریا بعد از عمل و تمام کردن طواف یا دیگر اعمال باعث بطلان ‏‎ ‎‏عمل نمی‌شود.‏

‏‏         مسأله 5- کفایت می‌کند در صحیح بودن عمل،آن که برای خدا بیاورد یا برای ‏‎ ‎‏اطاعت امر خدا یا برای ترس از جهنم یا برای رسیدن به بهشت و ثواب.‏

‏‏         مسأله 6- اگر در عملی که برای خدا می‌آورد رضای دیگری را هم شرکت دهد و ‏‎ ‎‏خالص برای خدا نباشد عمل باطل است.‏

‏‏         دوم- آن است که طاهر باشد از حدث اکبر-مثل جنابت و حیض و نفاس-و از ‏‎ ‎‏حدث اصغر؛یعنی باید با وضو باشد.‏

‏‏و در این‌جا چند مسأله است:‏

‏‏         مسأله 1- طهارت از حدث اکبر و اصغر در طواف واجب شرط است،چه طواف ‏‎ ‎‏عمره باشد یا طواف حج یا طواف نساء،حتی در عمره و حج مستحب که پس از احرام ‏‎ ‎‏بستن واجب است آن را تمام کند.‏

‏‏         مسأله 2- طهارت از حدث اکبر و اصغر در طواف مستحبی شرط نیست،لکن ‏‎ ‎‏کسی که جنب یا حائض است جایز نیست در مسجد الحرام وارد شود،ولی اگر غفلتاً ‏‎ ‎‏یا نسیاناً طواف مستحب کرد صحیح است.‏

‏
‏‎

‎‏         مسأله 3- طواف-یعنی هفت دور اطراف خانۀ کعبه گردیدن-مستحب است، ‏‎ ‎‏و بلکه هرچه شخص بتواند طواف کند خوب است.و در این طواف طهارت ‏‎ ‎‏شرط نیست.‏

‏‏         مسأله 4- اگر شخصی که حدث اکبر یا اصغر داشته طواف کند باطل است،چه از ‏‎ ‎‏روی عمد باشد یا از روی غفلت یا نسیان یا ندانستن مسأله باشد.‏

‏‏         مسأله 5- اگر در اثنای طواف حدث عارض شود پس اگر پس از تمام شدن دور ‏‎ ‎‏چهارم است باید طواف را قطع کند و طهارت تحصیل کند و از همان‌جا که طواف را ‏‎ ‎‏قطع کرده تمام کند.‏

‏‏         مسأله 6- اگر در فرض سابق پیش از تمام شدن دور چهارم،حدث عارض شود ‏‎ ‎‏احتیاط واجب آن است که تمام کند طواف را و اعاده کند،و این حکم در حدث ‏‎ ‎‏اصغر است.‏

‏‏         مسأله 7- اگر در اثنای طواف حدث اکبر مثل جنابت یا حیض عارض شود باید ‏‎ ‎‏فوراً از مسجد الحرام بیرون رود،پس اگر پیش از تمامی دور چهارم بود پس از غسل ‏‎ ‎‏طواف را اعاده کند.‏

‏‏         مسأله 8- اگر عذر داشته باشد از وضو و غسل،واجب است تیمم کند بدل از ‏‎ ‎‏وضو یا بدل از غسل.‏

‏‏         مسأله 9- اگر تیمم کرد بدل از غسل،و حدث اصغر عارض شد،برای حدث اکبر ‏‎ ‎‏لازم نیست تیمم کند،بلکه برای حدث اصغر باید تیمم کند،و تا حدث اکبر برای او ‏‎ ‎‏حاصل نشده و عذرش باقی است همان تیمم کافی است،لکن احتیاط مستحب آن ‏‎ ‎‏است که تیمم بدل از غسل هم بکند.‏

‏‏         مسأله 10- احتیاط واجب آن است که اگر امید دارد که عذرش از وضو یا غسل ‏‎ ‎‏مرتفع شود صبر کند تا وقتی که وقت تنگ شود یا امیدش قطع شود.‏

‏
‏‎

‎‏         مسأله 11- اگر با وضو بوده و شک کند که حدث عارض شده است یا نه،بنابر ‏‎ ‎‏وضو داشتن بگذارد و لازم نیست وضو بگیرد،و همچنین اگر از حدث اکبر پاک بوده و ‏‎ ‎‏شک کند که حدث عارض شده.‏

‏‏         مسأله 12- اگر محدث به حدث اصغر یا اکبر بوده و شک کند که وضو گرفته یا نه یا ‏‎ ‎‏غسل کرده یا نه باید در فرض اول وضو بگیرد و در فرض دوم غسل کند.‏

‏‏         مسأله 13- اگر بعد از تمام شدن طواف شک کند که با وضو آن را به‌جا آورده یا نه ‏‎ ‎‏یا شک کند با غسل آن را به‌جا آورده یا نه طواف او صحیح است،لکن برای اعمال بعد ‏‎ ‎‏باید طهارت تحصیل کند.‏

‏‏         مسأله 14- اگر در اثنای طواف شک کند که وضو داشته یا نه؛پس اگر بعد از تمامی ‏‎ ‎‏دور چهارم است طواف را رها کند و وضو بگیرد و از همان‌جا تتمۀ طواف را به‌جا ‏‎ ‎‏آورد،و اگر قبل از تمام شدن دور چهارم است احتیاط واجب آن است که طواف را ‏‎ ‎‏تمام کند و اعاده کند.‏

‏‏         مسأله 15- در تمام صورت‌هایی که در شک گفته شد که بنابر طهارت بگذارد یا ‏‎ ‎‏طوافش صحیح است بهتر آن است که تجدید وضو کند و رجاءً غسل به‌جا آورد؛چون ‏‎ ‎‏ممکن است که بعد معلوم شود وضو یا غسل نداشته و اشکال پیدا می‌شود.‏

‏‏         مسأله 16- اگر در اثنای طواف شک کند که غسل کرده است از جنابت یا حیض یا ‏‎ ‎‏نفاس یا نه باید فوراً از مسجد الحرام بیرون برود،پس اگر شوط چهارم را تمام کرده ‏‎ ‎‏بوده و شک کرده،بعد از غسل برگردد و تتمه را به‌جا آورد،والّا بعد از غسل اعاده کند ‏‎ ‎‏طواف را،و احتیاط آن است که در صورت اول نیز اعاده کند.‏

‏‏         مسأله 17- اگر آب و چیزی که به آن جایز است تیمم کند موجود نباشد حکم آن ‏‎ ‎‏حکم غیر متمکن از طواف است،پس با مأیوس بودن از پیدا شدن یکی از آن دو،باید ‏‎ ‎‏نایب بگیرد.و احتیاط وجوبی آن است که اگر جنب و حائض و نفساء نیست خودش ‏
‏‎

‎‏نیز طواف کند و چون مستحاضه بدون به‌جا آوردن غسل‌هایی که بر او لازم است ‏‎ ‎‏می‌تواند وارد مسجد الحرام شود و طواف کند،بنابراین به احتیاطی که در غیر جنب و ‏‎ ‎‏حائض و نفساء گفته شد باید عمل کند،گرچه دخول مسجد الحرام نیز برای او خلاف ‏‎ ‎‏احتیاط استحبابی است.‏

‏‏سوم- طهارت بدن و لباس است از نجاست.‏

‏‏و در آن چند مسأله است:‏

‏‏         مسأله 1- احتیاط واجب آن است که از نجاساتی که در نماز عفو شده-مثل خون ‏‎ ‎‏کمتر از درهم و جامه‌ای که با آن نتوان نماز خواند مثل عرقچین و جوراب حتی ‏‎ ‎‏انگشتر نجس-اجتناب کند.‏

‏‏         مسأله 2- در خون قروح و جروح اگر تطهیر آن مشقت داشته باشد لازم نیست ‏‎ ‎‏تطهیر کند.‏

‏‏         مسأله 3- در خون قروح و جروح تا آن اندازه‌ای که می‌شود تطهیر کرد و لباس را ‏‎ ‎‏عوض کرد احتیاط واجب آن است که تطهیر کند یا جامه را عوض کند.‏

‏‏         مسأله 4- احتیاط آن است که اگر می‌تواند تأخیر بیندازد طواف را تا بشود ‏‎ ‎‏بی‌مشقت تطهیر کرد،تأخیر بیندازد به شرطی که وقت تنگ نشود.‏

‏‏         مسأله 5- اگر طواف کند و بعد از آن که از طواف فارغ شد علم پیدا کند به نجاست ‏‎ ‎‏در حال طواف اظهر آن است که طوافش صحیح است.‏

‏‏         مسأله 6- اگر شک داشته باشد که لباسش یا بدنش نجس است می‌تواند با آن حال ‏‎ ‎‏طواف کند،و صحیح است چه بداند که پیشتر از این پاک بوده یا نداند،لکن اگر بداند ‏‎ ‎‏که پیشتر نجس بوده و نداند که تطهیر شده است نمی‌تواند با آن حال طواف کند بلکه ‏‎ ‎‏باید تطهیر کند و طواف کند.‏

‏‏         مسأله 7- اگر در بین طواف نجاستی به بدن یا لباس او عارض شود اظهر آن است ‏
‏‎

‎‏که دست از طواف بردارد و جامه یا بدن را تطهیر کند و طواف را از همان‌جا تمام کند و ‏‎ ‎‏طواف او صحیح است.‏

‏‏         مسأله 8- اگر در بین طواف نجاستی در بدن یا لباس خود ببیند و احتمال بدهد که ‏‎ ‎‏در این حال نجاست حاصل شده ظاهراً حکم مسألۀ هفتم را دارد.‏

‏‏         مسأله 9- اگر در بین طواف علم پیدا کند که نجاست به بدن یا لباس او از اول بوده ‏‎ ‎‏احتیاط آن است که طواف را رها کند و تطهیر کند،و از همان‌جا بقیۀ طواف را تمام کند، ‏‎ ‎‏و بعد از آن طواف را اعاده کند خصوصاً اگر تطهیر زیاد طول بکشد،و در این صورت ‏‎ ‎‏بعد از اتمام،نماز طواف را بخواند و پس از آن طواف را اعاده کند و نماز طواف را نیز ‏‎ ‎‏اعاده کند،و در این احتیاط فرقی نیست بین آن که بعد از چهار دور علم پیدا کند یا قبل ‏‎ ‎‏از آن،گرچه در صورت دوم احتیاط شدیدتر است.‏

‏‏         مسأله 10- اگر فراموش کند نجاست را و طواف کند،احتیاط واجب اعاده است،و ‏‎ ‎‏همین طور است اگر در بین طواف یادش بیاید.‏

‏‏         چهارم- ختنه کردن است در حق مردان و این شرط در زن‌ها نیست،و احتیاط ‏‎ ‎‏واجب آن است که دربارۀ بچه‌های نابالغ مراعات شود.‏

‏‏         مسأله 1- اگر بچه را که ختنه نشده وادار به احرام کنند یا او را مُحرم کنند احرام او ‏‎ ‎‏صحیح است ولی طواف او صحیح نیست،پس اگر مُحرم به احرام حج شود چون ‏‎ ‎‏طواف نساء او باطل است بنابر احوط حلال شدن زن بر او مشکل می‌شود مگر آن که ‏‎ ‎‏او را ختنه کنند و طواف دهند یا خودش بعد از ختنه شدن طواف کند یا آن که نایب ‏‎ ‎‏برای او بگیرند تا طواف کند.‏

‏‏مسأله 2- اگر بچه ختنه کرده به دنیا بیاید طواف او صحیح است.‏

‏‏         پنجم- ستر عورت است،پس اگر بدون ساتر عورت طواف کند باطل است،و ‏‎ ‎‏معتبر است در آن اباحه،پس با ساتر غصبی طواف صحیح نیست بلکه با لباس غصبی ‏
‏‎

‎‏غیر ساتر نیز بنابر احتیاط واجب،و احتیاط آن است که مراعات شرایط لباس نمازگزار ‏‎ ‎‏را بنمایند.‏

‏‏         مسأله- احتیاط واجب آن است که مراعات موالات عرفیه را در طواف بکند؛یعنی ‏‎ ‎‏در بین دورهای طواف آن‌قدر طول ندهد که از صورت یک طواف خارج شود.‏

‏‏         قسم دوم [ از واجبات طواف ] - چیزهایی است که گفته‌اند داخل در حقیقت طواف ‏‎ ‎‏است،اگرچه بعضی از آنها نیز شرط است از برای طواف،لکن در عمل فرقی نمی‌کند، ‏‎ ‎‏و آن هفت چیز است:‏

‏‏اول- آن که ابتدا کند به حجرالاسود.‏

‏‏و در این‌جا چند مسأله است:‏

‏‏         مسأله 1- در ابتدا کردن به حجرالأسود لازم نیست که تمام اجزای بدن طواف کننده ‏‎ ‎‏به تمام اجزای حجرالأسود عبور کند،بلکه واجب آن است که انسان از حجرالأسود، ‏‎ ‎‏هرجای آن باشد شروع کند و به همان جا ختم کند.‏

‏‏         مسأله 2- آنچه واجب است آن است که در عرف گفته شود از حجرالأسود شروع ‏‎ ‎‏به طواف کرد و ختم کرد به حجرالأسود،چه از ابتدای آن شروع کند چه از وسطش ‏‎ ‎‏چه از آخرش.‏

‏‏         مسأله 3- از هر جای حجرالأسود که شروع کرد باید در دور هفتم به همان‌جا ختم ‏‎ ‎‏کند،پس اگر از اولش شروع کرد باید به اولش ختم شود.و همچنین اگر از وسط یا ‏‎ ‎‏آخر شروع کرد باید به همان‌جا ختم شود.‏

‏‏         مسأله 4- در طواف باید به همان طوری که همۀ مسلمین طواف می‌کنند،از ‏‎ ‎‏محاذات حجرالأسود بدون دقت‌های صاحبان وسوسه شروع کنند.و در دورهای ‏‎ ‎‏دیگر بدون توقف دور بزنند تا هفت دور تمام شود.‏

‏‏         مسأله 5- گاهی دیده می‌شود که اشخاص نادان در هر دوری که می‌زنند می‌ایستند ‏
‏‎

‎‏و عقب و جلو می‌روند که محاذات را درست کنند،و این موجب اشکال است و گاهی ‏‎ ‎‏حرام است.‏

‏‏         دوم- ختم نمودن هر دوری است به حجرالأسود و این حاصل می‌شود به ‏‎ ‎‏این که بدون توقف،هفت دور را ختم کند و در دور هفتم به همان جا که شروع کرده ‏‎ ‎‏ختم شود،و لازم نیست در هر دوری بایستد و باز شروع کند،و کارهای جهال را ‏‎ ‎‏نباید بکنند.‏

‏‏سوم- آن که در طواف کردن،خانۀ کعبه در طرف چپ طواف کننده واقع شود.‏

‏‏و در این‌جا چند مسأله است:‏

‏‏         مسأله 1- لازم نیست در تمام حالات طواف،خانه را حقیقتاً به شانۀ چپ قرار ‏‎ ‎‏دهد،بلکه اگر در موقع دور زدن به حجر اسماعیل علیه السلام خانه از طرف چپ قدری ‏‎ ‎‏خارج شود مانع ندارد،حتی اگر خانه متمایل به پشت شود لکن دور زدن به نحو ‏‎ ‎‏متعارف باشد اشکال ندارد.‏

‏‏         مسأله 2- اگر در موقع رسیدن به گوشه‌های خانه شانه از محاذات کعبه خارج شود ‏‎ ‎‏هیچ اشکالی ندارد اگر بطور متعارف دور زند،حتی اگر خانه متمایل به پشت شود.‏

‏‏         مسأله 3- گاهی دیده می‌شود که بعضی از نادانان برای احتیاط،دیگری را وادار ‏‎ ‎‏می‌کنند که او را طواف دهد و خود طواف کننده اختیار را از خود سلب می‌کند،و به ‏‎ ‎‏دست دیگری می‌دهد و تکیه به دست او می‌دهد و او را آن شخص دیگر با فشار دور ‏‎ ‎‏می‌دهد،این طواف باطل است،و اگر طواف نساء را این طور به‌جا آورد زن‌ها یا مردها ‏‎ ‎‏بر او حرام خواهند بود.‏

‏‏         مسأله 4- احتیاط به این که خانه در تمام حالات طواف حقیقتاً به طرف چپ باشد ‏‎ ‎‏گرچه خیلی ضعیف است و قابل اعتنا نیست و باید اشخاص جاهل و اهل وسوسه از ‏‎ ‎‏آن احتراز کنند و به همان ترتیب که سایر مسلمین دور می‌زنند بزنند،لکن اگر ‏‎ ‎‏شخص عاقل عالمی بخواهد احتیاط کند و قدری شانه را چپ کند در موقع رسیدن ‏
‏‎

‎‏به حجر اسماعیل یا ارکان کعبه به طوری که خلاف متعارف و موجب انگشت‌نمایی ‏‎ ‎‏نشود مانع ندارد.‏

‏‏         مسأله 5- اگر به واسطۀ مزاحمت طواف کنندگان مقداری از دور زدن به خلاف ‏‎ ‎‏متعارف شد مثل آن که روی طواف کننده به کعبه واقع شد یا پشتش واقع شد و یا عقب ‏‎ ‎‏عقب طواف کرد باید آن مقدار را جبران کند و از سر بگیرد.‏

‏‏         مسأله 6- اگر به واسطۀ کثرت جمعیت،انسان را بدون اختیار خود بردند و ‏‎ ‎‏دور دادند کفایت نمی‌کند و باید آن دور را از سر بگیرد،اگرچه خانه هم طرف ‏‎ ‎‏چپ او بوده.‏

‏‏         مسأله 7- در طواف کردن هر طور برود مانع ندارد،می‌تواند آهسته برود و ‏‎ ‎‏می‌تواند تند برود و می‌تواند بدود و می‌تواند سواره طواف کند یا با دوچرخه طواف ‏‎ ‎‏کند،لکن بهتر آن است که به طور میانه‌روی برود.‏

‏‏         چهارم- داخل کردن حِجر اسماعیل علیه السلام است در طواف،و حجر اسماعیل محلی ‏‎ ‎‏است که متصل به خانۀ کعبه است،و باید طواف کننده دور حجر اسماعیل نیز بگردد.‏

‏‏و در این‌جا چند مسأله است:‏

‏‏         مسأله 1- اگر دور حجر اسماعیل نگردید و از داخل آن طواف کرد طوافش باطل ‏‎ ‎‏است،و باید اعاده کند.‏

‏‏مسأله 2- اگر عمداً این کار را بکند حکم ابطال عمدی طواف را دارد که گذشت.‏

‏‏مسأله 3- اگر سهواً این کار را بکند حکم ابطال سهوی را دارد.‏

‏‏         مسأله 4- اگر در بعضی از دورها حجر اسماعیل را داخل در دور زدن نکرد ‏‎ ‎‏احتیاط واجب آن است که آن دور را از سر بگیرد،و اعاده کند طواف را اگرچه ظاهر ‏‎ ‎‏آن است که اعادۀ طواف لازم نیست.‏

‏‏         مسأله 5- اگر کسی در بعضی از دورها از روی دیوار حجر اسماعیل علیه السلام برود، ‏
‏‎

‎‏احتیاط آن است که به دستور مسألۀ چهارم عمل کند،و در این فرض نیز به احتیاط ‏‎ ‎‏واجب کفایت نمی‌کند تمام کردن دور را از آن‌جایی که از روی دیوار رفته است.‏

‏‏پنجم- بودن طواف است بین خانۀ کعبه و مقام حضرت ابراهیم علیه السلام از همۀ اطراف.‏

‏‏و در این‌جا چند مسأله است:‏

‏‏         مسأله 1- مراد از این که طواف بین کعبه و مقام باشد آن است که ملاحظه شود ‏‎ ‎‏مسافتی را که میان خانه و مقام ابراهیم علیه السلام است و در همۀ اطراف خانۀ کعبه ‏‎ ‎‏طواف کننده از آن مقدار دورتر نباشد از خانۀ کعبه(و مابین مقام و خانه چنانچه ‏‎ ‎‏گفته‌اند تقریباً بیست و شش ذراع و نصف است)پس در همۀ اطراف باید همین قدر ‏‎ ‎‏بیشتر دور نباشد.‏

‏‏         مسأله 2- اگر شخص از پشت مقام ابراهیم طواف کند که مقام ابراهیم هم داخل در ‏‎ ‎‏طوافش شود طوافش باطل است و باید اعاده کند.‏

‏‏         مسأله 3- اگر بعضی از دورها را از پشت مقام طواف کند باید آن دور را با اعادۀ ‏‎ ‎‏همان جزء تمام کند و احوط آن است که طواف را هم اعاده کند اگرچه ظاهراً اعاده ‏‎ ‎‏لازم نباشد،بلکه بعید نیست کفایت اعادۀ همان جزء.‏

‏‏         مسأله 4- چون در طرف حجر اسماعیل علیه السلام محل طواف تنگ می‌شود-زیرا که ‏‎ ‎‏مقدار حِجْر از آن کاسته می‌شود-و چنانچه گفته‌اند تقریباً شش ذراع و نیم برای محل ‏‎ ‎‏طواف باقی می‌ماند باید در طواف از آن جانب،بیشتر از شش ذراع ونیم دور نشوند.‏

‏‏         مسأله 5- اگر از جانب حجر اسماعیل علیه السلام بیشتر از شش ذراع و نیم در دور زدن ‏‎ ‎‏دور شد اظهر آن است که آن جزء را اعاده کند و از مطاف دور بزند.‏

‏‏ششم- خروج طواف کننده است از خانه و آنچه از آن محسوب است.‏

‏‏و در این‌جا چند مسأله است:‏

‏‏         مسأله 1- در اطراف دیوار خانه یک پیش آمدگی است که آن را«شاذروان»گویند، ‏
‏‎

‎‏و آن جزء خانۀ کعبه است،و طواف کننده باید آن را هم داخل قرار دهد.‏

‏‏         مسأله 2- اگر کسی در بعضی از احوال به واسطۀ کثرت جمعیت یا غیر آن بالای ‏‎ ‎‏شاذروان برود و دور بزند آن مقدار که دور زده باطل است،و باید اعاده کند.‏

‏‏         مسأله 3- دست به دیوار خانۀ کعبه گذاشتن در آن‌جایی که شاذروان است جایز ‏‎ ‎‏است،و به طواف ضرر نمی‌رساند گرچه احتیاط مستحب ترک آن است.‏

‏‏         مسأله 4- در حال طواف دست گذاشتن روی دیوار حجر اسماعیل علیه السلام جایز ‏‎ ‎‏است،و به طواف ضرر نمی‌رساند گرچه احتیاط مستحب در ترک است.‏

‏‏هفتم- آن که هفت شوط-یعنی هفت دفعه-دور بزند نه کمتر و نه زیادتر.‏

‏‏و در این‌جا چند مسأله است:‏

‏‏         مسأله 1- اگر از روی عمد،طواف کننده از اول قصد کند کمتر از هفت دور به‌جا ‏‎ ‎‏آورد و یا بیشتر به‌جا آورد طوافش باطل است اگرچه به هفت دور تمام کند،و احتیاط ‏‎ ‎‏واجب آن است که اگر از روی ندانستن حکم بلکه از روی سهو و غفلت باشد طواف ‏‎ ‎‏را اعاده کند.‏

‏‏         مسأله 2- اگر در اثنای طواف از قصدِ هفت دور آوردن برگردد به قصد زیادتر ‏‎ ‎‏آوردن یا کمتر آوردن،از آن‌جا که این قصد را کرده و هرچه به این عمل کرده باطل ‏‎ ‎‏است و باید اعاده کند،و اگر با این قصد زیادتر آورد اصل طواف باطل می‌شود.‏

‏‏         مسأله 3- اگر از اول قصد کند که هشت دور به‌جا آورد،لکن قصدش آن باشد که ‏‎ ‎‏هفت دور آن طواف واجب باشد و یک دور قدم زدن دور خانه برای تبرک یا مقصد ‏‎ ‎‏دیگر باشد طواف او صحیح است.‏

‏‏         مسأله 4- اگر گمان کند که یک دور نیز مستحب است همان طور که هفت دور ‏‎ ‎‏مستحب است و قصد کند که هفت دور واجب را بیاورد و یک دور مستحب هم دنبال ‏‎ ‎‏آن بیاورد طواف او صحیح است.‏

‏
‏‎

‎‏         مسأله 5- اگر بعد از طواف واجب که هفت دور است به خیال آن که یک دور نیز ‏‎ ‎‏مستحبی جداگانه است هشت دور به‌جا آورد طوافش صحیح است.‏

‏‏         مسأله 6- اگر کم کند از طواف واجب چه یک دور یا کمتر یا بیشتر از یک دور از ‏‎ ‎‏روی عمد،واجب است آن را اتمام کند،و اگر نکند حکمش حکم کسی است که ‏‎ ‎‏طواف را عمداً ترک کرده-که در مسائل فصل چهارم گذشت-به احتیاط واجب،و ‏‎ ‎‏حکم جاهل به مسأله حکم عالم است.‏

‏‏         مسأله 7- اگر بعد از کم کردن از طواف کارهای بسیاری کند که موالات فوت شود ‏‎ ‎‏حکمش حکم قطع طواف است که می‌آید.‏

‏‏         مسأله 8- اگر سهواً از طواف کم کند؛پس اگر تجاوز از نصف کرده باشد اقوا آن ‏‎ ‎‏است که از همان‌جا تمام کند طواف را در صورتی که فعل کثیر نکرده باشد،و الّا ‏‎ ‎‏احتیاط واجب اتمام و اعاده است.‏

‏‏         مسأله 9- اگر سهواً کم کرده و تجاوز از نصف نکرده،طواف را اعاده نماید، ‏‎ ‎‏لکن سزاوار نیست ترک احتیاط در همۀ موارد سهو؛به تمام کردن طواف ناقص و ‏‎ ‎‏اعاده کردن.‏

‏‏         مسأله 10- اگر متذکر نشود که ناقص کرده است طواف را مگر بعد از مراجعت به ‏‎ ‎‏وطن خود احتیاط آن است که خودش برگردد و اگر نتوانست یا مشکل بود مراجعت، ‏‎ ‎‏نایب بگیرد.‏

‏‏         مسأله 11- در طواف واجب،قِران جایز نیست؛یعنی جایز نیست طواف واجب را ‏‎ ‎‏با طواف دیگر دنبال هم آورد بدون آن که بین دو طواف،نماز طواف فاصله شود،و در ‏‎ ‎‏طواف مستحب مکروه است.‏

‏‏         مسأله 12- اگر زیاد کند دوری را یا کمتر یا بیشتر از دور بر طواف و قصدش آن ‏‎ ‎‏باشد که زیاده را جزء طواف دیگر قرار دهد،داخل در قران میان دو طواف است که ‏‎ ‎‏حرام است.‏

‏
‏‎

‎‏         مسأله 13- در فرض سابق اگر از اول قصد داشته یا در اثنای طواف قصد زیاده ‏‎ ‎‏کرده باشد احتیاط واجب آن است که طواف اول را اعاده کند،و اگر بعد از تمام شدن، ‏‎ ‎‏قصد به‌جا آوردن طواف دیگر برای او حادث شد و به دنبال طواف اول،زیاده را آورد ‏‎ ‎‏اقوا صحت طواف اول است،و احوط اعاده است.‏

‏‏         مسأله 14- اگر سهواً زیاد کند بر هفت دور؛پس اگر کمتر از یک دور است قطع کند ‏‎ ‎‏آن را و طوافش صحیح است،و اگر یک دور یا زیادتر است احوط آن است که هفت ‏‎ ‎‏دور دیگر را تمام کند به قصد قربت بدون تعیین مستحب یا واجب و دو رکعت نماز ‏‎ ‎‏قبل از سعی و دو رکعت بعد از سعی بخواند،و دو رکعت اول را برای فریضه قرار دهد ‏‎ ‎‏بدون آن که تعیین کند برای طواف اول یا طواف دوم است.‏

‏‏         مسأله 15- جایز است قطع طواف نافله را بدون عذر و اقوا کراهت قطع طواف ‏‎ ‎‏واجب است بدون عذر و به مجرد خواهش نفس،و احوط قطع نکردن آن است؛به ‏‎ ‎‏این معنی که قطع نکند به طوری که ترک بقیه را کند تا موالات عرفیه به‌هم بخورد.‏

‏‏         مسأله 16- اگر بدون عذر طواف را قطع کرد احوط آن است که اگر چهار دور به‌جا ‏‎ ‎‏آورده باشد طواف را تمام کند و بعد اعاده کند،و این در صورتی است که منافی به‌جا ‏‎ ‎‏آورده باشد،حتی مثل زیاد فاصله دادن که موالات عرفیه به‌هم بخورد.‏

‏‏         مسأله 17- اگر طواف را قطع کند و منافی به‌جا نیاورده باشد اگر برگردد و تمام کند ‏‎ ‎‏طوافش صحیح است.‏

‏‏         مسأله 18- اگر در بین طواف عذری برای اتمام آن پیدا شد مثل مرض یا حیض یا ‏‎ ‎‏حدث بی‌اختیار؛پس اگر بعد از تمام شدن چهار دور بوده بعد از رفع عذر برگردد و از ‏‎ ‎‏همان‌جا تمام کند و اگر قبل از آن بوده طواف را اعاده کند،و احتیاط مستحب در فرض ‏‎ ‎‏اول در غیر حیض آن است که اتمام کند و اعاده نماید.‏

‏‏         مسأله 19- اگر شخصی که با عذر طواف را قطع کرده نتوانست به‌جا آورد تا آن که ‏
‏‎

‎‏وقت تنگ شد اگر ممکن است او را حمل کنند و طواف دهند،و اگر ممکن نیست، ‏‎ ‎‏نایب برای او بگیرند.‏

‏‏         مسأله 20- اگر مشغول طواف است و وقت نماز واجب تنگ شود واجب است ‏‎ ‎‏طواف را رها کند و نماز بخواند،پس اگر بعد از چهار دور رها کرد از همان‌جا طواف را ‏‎ ‎‏تمام کند،والّا اعاده کند.‏

‏‏         مسأله 21- جایز است بلکه مستحب است قطع کند طواف را برای رسیدن به نماز ‏‎ ‎‏جماعت یا رسیدن به وقت فضیلت نماز واجب،و از هر جا قطع کرد از همان‌جا بعد از ‏‎ ‎‏نماز اتمام کند،و احتیاط آن است که به دستور مسألۀ 20 عمل کند،و سزاوار نیست این ‏‎ ‎‏احتیاط ترک شود.‏

‏‏         مسأله 22- اگر بعد از تمام شدن طواف و انصراف از آن شک کند که آیا طواف را ‏‎ ‎‏زیادتر از هفت دور به‌جا آورده یا نه یا شک کند کمتر به‌جا آورده یا نه اعتنا نکند و ‏‎ ‎‏طوافش صحیح است،لکن در صورت دوم خالی از اشکال نیست و احتیاط ترک ‏‎ ‎‏نشود.‏

‏‏         مسأله 23- اگر بعد از طواف شک کند که صحیح به‌جا آورده آن را یا نه،مثلاً ‏‎ ‎‏احتمال بدهد که از طرف راست طواف کرده یا مُحدث بوده یا از داخل حجر ‏‎ ‎‏اسماعیل علیه السلام طواف کرده اعتنا نکند،و طوافش صحیح است اگرچه باز در محل طواف ‏‎ ‎‏باشد و از آن‌جا منصرف نشده یا مشغول کارهای دیگر نشده باشد،در صورتی که ‏‎ ‎‏هفت دور بودن معلوم باشد بی‌زیاده و نقیصه.‏

‏‏         مسأله 24- اگر در آخر دور که به حجرالأسود ختم شد شک کند که هفت دور زده ‏‎ ‎‏یا هشت دور یا زیادتر،اعتنا به شک نکند و طوافش صحیح است.‏

‏‏         مسأله 25- اگر قبل از رسیدن به حجرالأسود و تمام شدن دور شک کند که آنچه را ‏‎ ‎‏دور می‌زند دور هفتم است یا هشتم طوافش باطل است.‏

‏
‏‎

‎‏         مسأله 26- اگر در آخر دور یا اثنای آن شک کند میان شش و هفت و هرچه پای ‏‎ ‎‏نقیصه در کار است،طواف او باطل است.‏

‏‏         مسأله 27- اگر در طواف مستحب شک کند در عدد دورها،بنابر اقل گذارد،و ‏‎ ‎‏طوافش صحیح است.‏

‏‏         مسأله 28- شخص کثیر الشک در عدد دورها اعتنا به شکش نکند و احتیاط آن ‏‎ ‎‏است که کسی را وادار کند که عدد را حفظ کند.‏

‏‏مسأله 29- گمان در عدد دورها اعتبار ندارد و حکم شک را دارد.‏

‏‏         مسأله 30- اگر مشغول سعی بین صفا و مروه شد و یادش آمد که طواف به‌جا ‏‎ ‎‏نیاورده باید رها کند و طواف کند و پس از آن سعی را اعاده کند.‏

‏‏         مسأله 31- اگر در حال سعی یادش آمد که طواف را ناقص به‌جا آورده باید برگردد ‏‎ ‎‏و طواف را از همان‌جا که ناقص کرده تکمیل کند و برگردد تتمۀ سعی را به‌جا آورد و ‏‎ ‎‏طواف و سعیش صحیح است،لکن احتیاط آن است که اگر کمتر از چهار دور به‌جا ‏‎ ‎‏آورده طواف را تمام کند و اعاده نماید،و همچنین اگر سعی را کمتر از چهار بار انجام ‏‎ ‎‏داده تمام کند و اعاده کند.‏

‏‏         مسأله 32- اگر سهواً یا غفلتاً یا جهلاً طواف را بی‌وضو به‌جا آورد طوافش باطل ‏‎ ‎‏است،و همین طور اگر با حال جنابت یا حیض و نفاس به‌جا آورد.‏

‏‏         مسأله 33- اگر کسی مریض یا طفلی را حمل کند و طواف دهد و خودش نیز ‏‎ ‎‏قصد طواف کند طواف هر دو صحیح است.‏

‏‏         مسأله 34- در حال طواف تکلم کردن و خنده نمودن و شعر خواندن اشکال ندارد ‏‎ ‎‏لکن کراهت دارد و مستحب است در حال طواف مشغول دعا و ذکر خدا و تلاوت ‏‎ ‎‏قرآن باشد.‏

‏‏         مسأله 35- واجب نیست در حال طواف روی طواف کننده طرف جلو باشد بلکه ‏
‏‎

‎‏جایز است به یمین و یسار نگاه کند و صفحۀ صورت را برگرداند بلکه به عقب نگاه ‏‎ ‎‏کند،و می‌تواند طواف را رها کند و خانه را ببوسد و برگردد از همان‌جا اتمام کند.‏

‏‏         مسأله 36- جایز است در بین طواف برای رفع خستگی و استراحت بنشیند یا ‏‎ ‎‏دراز بکشد و بعد،از همان‌جا اتمام کند،ولی نباید آن‌قدر طول دهد که موالات عرفیه ‏‎ ‎‏به‌هم بخورد،و اگر آن‌قدر نشست احتیاط آن است که اتمام کند و اعاده نماید. ‏

‏‏مسائل متفرقه و استفتائات طواف‏

‏‏         مسأله 1- در طواف در مقابل حجر اسماعیل باید طوری حرکت کند که طواف بیت ‏‎ ‎‏صادق باشد و به نحو متعارف باشد،و مخفی نماند که حجر اسماعیل از بیت نیست ‏‎ ‎‏هرچند باید در خارج آن طواف کرد.‏

‏‏         مسأله 2- در صورت امکان ولو در وقت خلوت باید طواف در حد بین مقام ‏‎ ‎‏ابراهیم و خانه که مسافت بیست و شش ذراع و نیم است باشد و دورتر از آن حد، ‏‎ ‎‏کفایت نمی‌کند و در صورت عدم امکان ولو در وقت خلوت،طواف در خارج حد ‏‎ ‎‏مزبور مانع ندارد با مراعات الاقرب فالاقرب.‏

‏‏         مسأله 3- هرگاه در طواف خانۀ خدا مثلاً در چند قدم از طواف اشکالی پیش آمد ‏‎ ‎‏مثل این که او را بی‌اختیار بردند،همان چند قدم را باید از سر بگیرد و اگر از ‏‎ ‎‏حجرالأسود به قصد طواف شروع کند،اشکال دارد.‏

‏‏         مسأله 4- اگر در طواف بی‌اختیار او را ببرند،اعادۀ آن مقدار لازم است و باید ‏‎ ‎‏طواف را صحیح انجام دهد و خودش به اختیار طواف کند و چنانچه ممکن نیست باید ‏‎ ‎‏در وقت خلوت طواف نماید ولی باید دانست که منظور از بی‌اختیار شدن این نیست ‏‎ ‎‏که در اثر فشار جمعیت تندتر برود بلکه در این صورت اگر قدم‌ها را به اختیار خود ‏‎ ‎‏برمی‌دارد ضرر ندارد و طوافش صحیح است.‏

‏‏         مسأله 5- اگر در حال طواف در اثر فشار و ازدحام جمعیت پشت به خانه شود و ‏
‏‎

‎‏قسمتی از طواف به این صورت انجام گیرد یا در اثر فشار جمعیت،شخص را مقداری ‏‎ ‎‏جلو ببرند باید مقداری از طواف که پشت به خانه یا بدون اختیار بوده،اعاده شود و اگر ‏‎ ‎‏نمی‌تواند برگردد،با جمعیت بدون قصد طواف برود تا به جایی که باید از آن‌جا طواف ‏‎ ‎‏را اعاده کند برسد و از آن‌جا تدارک نماید.‏

‏‏         مسأله 6- اگر حاجی در حال طواف،پول خمس نداده همراه داشته باشد طوافش ‏‎ ‎‏اشکال پیدا نمی‌کند.‏

‏‏         مسأله 7- اگر کسی پس از انجام اعمال حج تمتع فهمید که در طواف عمره یا حج ‏‎ ‎‏چند شوط از هفت شوط را از داخل حجر اسماعیل دور زده،حج او صحیح است و ‏‎ ‎‏باید طواف را اعاده کند.‏

‏‏         مسأله 8- زنی که در غیر ایام عادت لک دیده و به اعتقاد پاکی،طواف و نماز را ‏‎ ‎‏انجام داده و شب بعد خون دیده با شرایط حیض،اگر یقین کند که بعد از دیدن ‏‎ ‎‏لک،خون در باطن فرج بوده و قطع نشده،حیض بوده است و طواف و نمازش ‏‎ ‎‏صحیح نیست،و اگر شک دارد یا یقین کند که خون قطع شده،حیض نبوده است و ‏‎ ‎‏اعمالش صحیح است و در صورت اول حج او صحیح است و باید طواف و نماز را ‏‎ ‎‏اعاده کند و اگر در عمره بوده در صورت ضیق وقت احتیاطاً بعد از حج،یک عمرۀ ‏‎ ‎‏مفرده نیز به‌جا آورد.‏

‏‏         9 س- جوان 17 سالۀ غیر مختون،که به تشخیص شورای پزشکی ختنه برای ‏‎ ‎‏او خطر دارد،مستطیع شده و فعلاً در مدینه است،آیا تکلیف او نسبت به حج ‏‎ ‎‏چیست؟‏

‏‏         ج- باید مُحرم شود و خودش طواف کند و نایب هم بگیرد برای طواف و بعد از ‏‎ ‎‏طواف،خودش یک نماز بخواند و بعد از طواف نایبش نیز،خودش نماز دیگر بخواند، ‏‎ ‎‏و در صورتی که دو طواف با هم انجام شود خودش یک نماز بخواند کفایت می‌کند.‏

‏
‏‎

‎‏         10 س- اگر در اثنای طواف،نماز جماعت برقرار شد و شخص از ادامۀ طواف ‏‎ ‎‏معذور شد تکلیف چیست،و اگر در اثنای سعی باشد وظیفه چیست؟‏

‏‏         ج- اگر بعد از شوط چهارم طواف یا سعی قطع شده،از همان جایی که قطع شده ‏‎ ‎‏طواف یا سعی را تمام کند،و اگر قبل از شوط چهارم طواف بوده و فصل طویل شده ‏‎ ‎‏طواف را از سر بگیرد،هرچند احتیاط آن است که طواف را اتمام و پس از خواندن ‏‎ ‎‏نماز آن،طواف را اعاده کند و نماز طواف دیگری بخواند،و در سعی نیز احتیاط در ‏‎ ‎‏اتمام و اعاده است.‏

‏‏         11 س- کسی که بعد از تقصیر در عمرۀ تمتع متوجه شود که وضوی او باطل بوده ‏‎ ‎‏یا وضو نداشته و با این حال طواف کرده و نماز طواف خوانده است،وظیفۀ ‏‎ ‎‏او چیست؟‏

‏‏ج- طواف و نماز را اعاده کند و عمرۀ او صحیح است.‏

‏‏         12 س- شخصی در حال طواف،کعبه را بوسیده است و احتمال می‌دهد که در آن ‏‎ ‎‏حال چند قدم راه هم رفته باشد،فعلاً وظیفۀ او چیست و البته این شک بعد از عمل ‏‎ ‎‏برای او حادث شده است؟‏

‏‏ج- طواف او صحیح است.‏

‏‏         13 س- اگر در اثنای طواف شک در صحت شوط سابق یا جزئی از شوطی که ‏‎ ‎‏مشغول است و محل آن گذشته است بکند چه حکمی دارد،مثلاً نمی‌داند که از مقابل ‏‎ ‎‏حِجر که عبور کرده از حدّ مَطاف خارج بوده است یا نه؟‏

‏‏         ج- اگر مسأله را می‌دانسته و می‌خواسته است عمل صحیح را انجام دهد-یعنی ‏‎ ‎‏غافل نبوده-طواف صحیح است.‏

‏‏         14 س- اگر طواف یا سعی یا نماز طواف در عمره به جهتی باطل شده باشد و ‏‎ ‎‏شخص بدون توجه به آن،تقصیر نموده باشد و لباس پوشیده و بعد متوجه شده که ‏‎ ‎‏عمل مزبور باطل بوده است وظیفۀ او چیست،و کفاره دارد یا نه؟‏

‏
‏‎

‎‏         ج- باید عمل باطل شده را جبران کند،و ظاهر این است که از احرام خارج شده و ‏‎ ‎‏کفاره ندارد.‏

‏‏         15 س- کسی در شوط ششم طواف،نجاستی در بدن دیده و یقین کرده که از ‏‎ ‎‏شوطهای قبل این نجاست در بدن او بوده است،بدون توجه به مسأله طواف را ‏‎ ‎‏تکمیل کرده و بعداً بدن را تطهیر نموده وطواف را اعاده کرده است و عمره را تمام ‏‎ ‎‏کرده است،آیا عمل او صحیح است یا خیر؟‏

‏‏         ج- باید مقداری از طواف را که بعد از یقین به نجاست باقی مانده اعاده کند و بعد ‏‎ ‎‏نماز طواف را بخواند،و ظاهر این است که از احرام خارج شده و با اتمام طواف و نماز ‏‎ ‎‏طواف مذکور،عمل صحیح است.‏

‏‏         16 س- کسی در اثنای طواف آن را قطع کرده و از اول شروع کرده است آیا ‏‎ ‎‏طواف او صحیح است یا خیر،و چنانچه اعمال مترتبه و تقصیر را انجام داده وظیفۀ ‏‎ ‎‏او چیست؟‏

‏‏         ج- اگر بعد از دور چهارم بوده به احتیاط واجب آن را تمام کند و بعد یک طواف ‏‎ ‎‏دیگر به‌جا آورد و اگر قبل از دور چهارم بوده در فرض سؤال باید یک طواف دیگر ‏‎ ‎‏به‌جا آورد،و با فرض جهل ظاهر این است که اعمال مترتبه صحیح و از احرام خارج ‏‎ ‎‏شده است.‏

‏‏         17 س- کسی در شوط آخر محدث شده است و بدون طهارت شوط را اتمام کرده ‏‎ ‎‏و بعد وضو گرفته و طواف را اعاده نموده است و نماز و سعی و تقصیر را انجام داده ‏‎ ‎‏است،آیا صحیح است و وظیفۀ او چیست؟‏

‏‏         ج- باید قسمتی از طواف را که بی‌وضو انجام داده با وضو به‌جا آورد و بعد از آن ‏‎ ‎‏نماز طواف بخواند.‏

‏‏         18 س- کسی توهم کرده است که در طواف،مقداری در اثر فشار جمعیت برده ‏‎ ‎‏شده ولی برای او جزمی نیست،و چون نمی‌توانسته برگردد و تدارک کند،بقیۀ شوط تا ‏
‏‎

‎‏محل تدارک را به قصد احتیاط و رجاء انجام می‌دهد که اگر شوط او باطل است زیادی ‏‎ ‎‏لغو باشد و اگر شوط او صحیح است زیاده از طواف باشد و بعد بقیۀ اشواط طواف را ‏‎ ‎‏به‌جا آورده و این شوط را به حساب نیاورده است،آیا این طواف صحیح است یا خیر؟‏

‏‏ج- صحیح نیست.‏

‏‏         19 س- کسی در وقت طواف شک در اشواط پیدا کرد و چون گمانش به یک طرف ‏‎ ‎‏بیشتر بود،بنا را بر آن طرف گذاشت و بعد از انجام اعمال یقین به صحت طواف خود ‏‎ ‎‏پیدا کرد،آیا طواف او صحیح است؟‏

‏‏ج- صحیح است.‏

‏‏         20 س- کسی در شوط چهارم از حجرالأسود تا اول حِجْر اسماعیل را پیمود و فکر ‏‎ ‎‏کرده است که چون اول شوط چهارم نیّت جدا در این شوط نداشته باید این قسمت ‏‎ ‎‏شوط را اعاده کند،لذا بقیۀ شوط را بدون نیّت رفته،و از حجرالأسود به قصد شوط ‏‎ ‎‏چهارم طواف کرده است،آیا اشکالی در طواف حاصل می‌شود؟‏

‏‏ج- اشکال دارد.‏

‏‏         21 س- کسانی در طواف بعد از انجام مقداری از آن،آن را رها می‌کنند و ‏‎ ‎‏بلافاصله از نو شروع می‌کنند،طواف آنها چه صورت دارد،و چنانچه در سعی بوده ‏‎ ‎‏حکم چیست؟‏

‏‏         ج- اشکال دارد و اگر بعد از شوط چهارم طواف بوده باید آن را اتمام کنند و نماز ‏‎ ‎‏بخوانند و دومرتبه طواف و نماز آن را اعاده نمایند.‏

‏‏         22 س- دربارۀ اشخاصی که قادر به طواف نیستند آیا نایب گرفته شود یا خودشان ‏‎ ‎‏در تخت روان طواف داده شوند،با در نظر گرفتن این که متصدیان وسیلۀ نامبرده،در ‏‎ ‎‏خارج محدودۀ مَطاف طواف می‌دهند؟‏

‏‏         ج- احتیاطاً هر دو را انجام دهند.اگرچه طواف دادن در خارج مطاف کفایت ‏‎ ‎‏می‌کند.‏

‏
‏‎

‎‏         23 س- شخصی در حال طواف اشتباهاً به قصد طواف وارد حِجْر اسماعیل علیه السلام ‏‎ ‎‏می‌شود و بعد که متوجه شد برمی‌گردد و از همان جا که وارد حجر شده بود طواف را ‏‎ ‎‏شروع و شوط را کامل می‌نماید،آیا طوافش صحیح است یا نه؟‏

‏‏         ج- اشکال دارد.بلی،اگر پس از تذکر در حجر اسماعیل از حجرالأسود به قصد ‏‎ ‎‏احتیاط شوط را اعاده می‌کرد،و از محلی که وارد حجر شده قاصد جدی طواف بود، ‏‎ ‎‏طوافش اشکال نداشت.‏

‏‏         24 س- اگر در حال طواف یا سعی یا در نماز شک کند که شوط چندم و یا رکعت ‏‎ ‎‏چندم است،و با همین حال طواف و سعی و نماز را ادامه دهد،بعد به یک طرف شک ‏‎ ‎‏یقین کند،و اعمال را تمام نماید،آیا عملش به نحوی که ذکر شد صحیح است؟‏

‏‏         ج- اگر طواف یا سعی را در حال شک ادامه داد و بعد یقین به صحت پیدا کرد ‏‎ ‎‏اشکال ندارد،و طواف و سعی صحیح است،ولی در نماز بدون تروّی محل اشکال ‏‎ ‎‏است،و احوط اعادۀ آن است.‏

‏‏         25 س- زنی با شوهرش که یک دور طواف را انجام داده بود،نیت طواف کرد و با ‏‎ ‎‏او ادامه داد و بعد از شوط آخرِ مرد که شوط ششم زن است،او به جای این که یک ‏‎ ‎‏شوط دیگر بیاورد تا طوافش کامل شود،طواف را از سر گرفت،آیا طواف اول و دوم ‏‎ ‎‏زن چگونه است؟‏

‏‏         ج- احتیاط آن است که یک شوط دیگر به قصد احتیاط به‌جا آورد که مجموعاً ‏‎ ‎‏چهارده شوط می‌شود،و بعد از انجام نماز طواف،طواف و نماز را اعاده نماید.‏

‏‏         26 س- در مَطاف چیزهایی از افراد می‌افتد از قبیل ساعت،احرامی و غیره،و ‏‎ ‎‏کسانی که طواف می‌کنند پا روی آن می‌گذارند،آیا برای طواف ضرر ندارد و موجب ‏‎ ‎‏بطلان آن نمی‌شود؟‏

‏‏ج- موجب بطلان طواف نمی‌شود.‏

‏‏         27 س- اگر انسان می‌داند که پا گذاشتن روی احرامیِ دیگران موجب اذیت و عدم ‏
‏‎

‎‏رضایت او می‌گردد،آیا این عدم رضایت او به طواف ضرر ندارد؟‏

‏‏ج- به طواف ضرر نمی‌زند.‏

‏‏         28 س- اگر کسی قبل از شوط چهارم طوافش را قطع و از نو طواف کند،گفته شده ‏‎ ‎‏در صورتی که فاصله زیاد نشده باشد احتیاط این است که طواف قطع شده را تمام کند ‏‎ ‎‏و اعاده هم بنماید،مراد از تمام کردن چیست،آیا فقط شوطی را که قطع کرده تمام کند ‏‎ ‎‏یا ما بعدش را هم باید به‌جا آورد؟‏

‏‏         ج- طواف مزبور اشکال دارد و اتمام موضوع ندارد،و باید طواف را بعد از نماز ‏‎ ‎‏طواف اول،اعاده کند احتیاطاً.‏

‏‏         29 س- شخصی طواف را از حجرالأسود شروع کرد،و در هر شوط به رکن یمانی ‏‎ ‎‏که می‌رسید نیتِ ختم می‌کرد و از حجرالأسود نیت شوط بعد را می‌نمود و هفت شوط ‏‎ ‎‏طواف را این گونه تمام کرد به گمان این که ختم طواف و اشواط آن باید در رکن یمانی ‏‎ ‎‏باشد،آیا وظیفه‌اش چیست؟‏

‏‏ج- این طواف اشکال دارد،و باید اعاده شود.‏

‏‏         30 س- گاهی مأمورین نظافت مسجد الحرام از کنار کعبه دست به دست هم ‏‎ ‎‏می‌دهند و همان طور توسعه می‌دهند تا انسان از مَطاف خارج می‌شود،آیا به همین ‏‎ ‎‏مقدار بیرون کردن از مطاف،ضرورت حاصل است که طوافش در خارج از مَطاف ‏‎ ‎‏صحیح باشد یا باید صبر کند تا نظافت تمام شود،و اگر افرادی گمان می‌کردند که ‏‎ ‎‏ضرورت است و طواف را انجام دادند حال تکلیفشان چیست؟‏

‏‏         ج- اگر امکان دارد که در حد،طواف کند باید صبر کند و در حد طواف کند،و در ‏‎ ‎‏این صورت طواف در خارج حد صحیح نیست.‏

‏‏         31 س- کسی که از اول بلوغ،سال خمسی برای خود قرار نداده است،اگر به حج ‏‎ ‎‏مشرف شود و با همان پول که دارد احرامی تهیه و قربانی و مصارف در حج بکند،آیا ‏‎ ‎‏برای حج او ضرر ندارد؟‏

‏
‏‎

‎‏         ج- اگر پول او از درآمد کسب و حقوق است و معلوم نیست که ربح بین سال ‏‎ ‎‏است،بدون تخمیس حکم غصب را دارد که طواف و قربانی صحیح نیست.‏

‏‏         32 س- شخصی که با پول خمس نداده لباس احرام بخرد و با آن مُحرم شده،و ‏‎ ‎‏طواف و نماز به‌جا آورد،وظیفه‌اش چیست؟‏

‏‏         ج- اگر از روی علم و عمد نبوده،اصل عمره و حج او صحیح است،ولی در ‏‎ ‎‏صورتی که جاهل مقصر باشد باید طواف و نماز را اعاده کند.‏

‏‏         33 س- اگر با پولی که معلوم نیست متعلق خمس است یا نه لباس احرام بخرد،آیا ‏‎ ‎‏لازم است خمس آن را بدهد،و اگر نداد طواف با آن چه صورت دارد؟‏

‏‏         ج- با فرض شک لازم نیست خمس بدهد و طواف صحیح است هرچند احتیاط ‏‎ ‎‏مطلوب است.‏

‏‏         34 س- شخصی در سال گذشته که حج تمتع واجب خود را انجام می‌داده،تنها ‏‎ ‎‏نماز طواف را به گمان این که کفایت می‌کند بدون طواف،انجام داده است و سپس ‏‎ ‎‏باقی اعمال را انجام داده،آیا چه وظیفه‌ای دارد؟‏

‏‏         ج- با فرض این که طواف حج را از روی جهل به مسأله ترک کرده و به محلش ‏‎ ‎‏برگشته است باید حج را اعاده کند،و یک شتر قربانی نماید.‏

‏‏         35 س- تعدادی مشغول طواف عمره یا زیارت بودند،که شروع کردند مسجد را ‏‎ ‎‏نظافت کنند،ناچار طواف کننده‌ها از مَطاف خارج شدند،مدتی طول کشید خیال ‏‎ ‎‏کردند موالات عرفیه به‌هم خورده است،طواف را از سر گرفته‌اند،بفرمایید در صورتی ‏‎ ‎‏که به‌هم خوردن موالات مشکوک باشد،طوافشان درست است یا نه؟‏

‏‏ج- اشکال دارد.‏

‏‏         36 س- زنی است که قادر بر طواف کردن نیست،امر دائر است بین این که با تخت ‏‎ ‎‏در خارج مَطاف،طواف دهند و یا نامحرم او را پشت کند و در مَطاف طواف دهد، ‏‎ ‎‏وظیفه چیست؟‏

‏
‏‎

‎‏ج- باید او را در مَطاف،طواف دهند هرچند نامحرم او را پشت کند.‏

‏‏         37 س- کسی که وظیفه‌اش اتمام و اعادۀ طواف است،اتمام کرد و مشغول اعاده ‏‎ ‎‏بود که دوباره در یکی از شوطهای طواف قطع شد مثل اول،آیا این طواف را نیز باید ‏‎ ‎‏اتمام و اعاده نماید؟‏

‏‏ج- فرقی نیست.‏

‏‏         38 س- شخصی در حال طواف افتاد و غش کرد و چند ساعت بعد به هوش آمد، ‏‎ ‎‏آیا می‌تواند از همان جا که طواف را قطع کرده بود شروع کند و باقی اعمال را ادامه ‏‎ ‎‏دهد یا نه؟‏

‏‏         ج- اگر قبل از شوط چهارم بوده،وضو بگیرد و طواف را اعاده نماید،و اگر بعد از ‏‎ ‎‏شوط چهارم بوده،باید وضو بگیرد و طواف را اتمام کند.‏

‏‏         39 س- آیا بعض شوطهای طواف و سعی برای کسانی که قادر نباشند خودشان ‏‎ ‎‏انجام دهند،قابل نیابت است یا نه؟‏

‏‏ج- بلی،قابل است.‏

‏‏         40 س- با وضعیت فعلی که جمعیت حجاج خیلی زیادند،و عده‌ای از ضعفا ‏‎ ‎‏نمی‌توانند در مَطاف طواف کنند،آیا توسعه در مَطاف هست؟ و نیز خلف مقام که یا ‏‎ ‎‏نمی‌شود نماز خواند و یا مصادف با اذیت طواف کنندگان است و اطمینان از تمام کردن ‏‎ ‎‏نماز مخصوصاً برای ضعفا نیست،نماز خواندن در دورتر چه حکمی دارد؟ و آیا ‏‎ ‎‏شخصی که وارد مکه شد می‌تواند فوراً به اعمال طواف و نماز هر جور که ممکن باشد ‏‎ ‎‏مشغول شود یا باید در حال احرام بماند که وقت ضیق شود،مثلاً تا شب نهم،و آن ‏‎ ‎‏وقت چنین کند،و معلوم است برای همه کس میسر نیست؟‏

‏‏         ج- اگر می‌توانند ولو در وقت خلوت در مَطاف طواف کنند باید در حد آن طواف ‏‎ ‎‏نمایند،و نماز خواندن در مکان دور در مورد ضرورت مانع ندارد،و صبر لازم نیست.‏

‏‏         41 س- دختری در کودکی و یا اوائل سنین بلوغ جنب شده و تاکنون هم ازدواج ‏
‏‎

‎‏نکرده است،با توجه به این که در سنین بالاتر نمی‌دانسته به واسطۀ فعلی که در ‏‎ ‎‏کودکی انجام شده جنب گشته است و در نتیجه غسل جنابت را تا حال انجام نداده ‏‎ ‎‏است و با این کیفیت به حج نیز رفته است،تکلیف او چیست؟ آن غسل‌هایی که یقیناً ‏‎ ‎‏انجام داده است،حیض و جمعه بوده است با توجه به موارد یاد شدۀ فوق این ‏‎ ‎‏سؤال‌ها مطرح است:‏

‏‏1-وضع نماز و روزه و کلیۀ عباداتی که بعد از بلوغ تاکنون انجام داده است ‏‎ ‎‏چیست؟‏

‏‏2-آیا در زمان حال مُحرم است،و به صورت احرام وارد مکه و خارج شده است؟ ‏‎ ‎‏و در صورت مُحرم بودن آیا تا زمانی که اعادۀ حج نکند،جمیع محرّمات که در آن ایام ‏‎ ‎‏حرام است بر این شخص حرام می‌باشد یا خیر؟‏

‏‏3-در صورتی که فقط حجش باطل باشد ولی مُحرم نباشد چگونه می‌تواند با وضع ‏‎ ‎‏اعزام حجاج به بیت اللّٰه الحرام که چند سال یک بار این توفیق حاصل می‌شود،اعادۀ ‏‎ ‎‏حج کند؟‏

‏‏         ج- اگر یقین دارد که جنب شده،بدون غسل جنابت نماز و طواف او صحیح نیست ‏‎ ‎‏و غسل‌های دیگر کفایت از غسل جنابت نمی‌کند،و در فرض مسأله نمازهایی را که با ‏‎ ‎‏این حال خوانده باید قضا کند،و اگر نمی‌دانسته جنب است و روزه گرفته روزه‌های او ‏‎ ‎‏صحیح است و قضا ندارد،و حج در مفروض سؤال صحیح است ولی طواف‌های ‏‎ ‎‏عمره و حج و نساء و نمازهای آنها را باید دومرتبه به‌جا آورد،و اگر خودش نمی‌تواند ‏‎ ‎‏برود برای آنها نایب بگیرد،و تا طواف حج و طواف نساء و نماز آنها را انجام نداده یا با ‏‎ ‎‏عدم قدرت،نایب او به‌جا نیاورده باید از بوی خوش و ازدواج و محرّماتی که با طواف ‏‎ ‎‏نساء حلال می‌شود،اجتناب نماید.‏

‏‏         42 س- شخصی در اثنای طواف،محدث شده و خجالت کشیده بگوید و با همین ‏‎ ‎‏حالت اعمال را تمام کرده و به ایران بازگشته،مستدعی است بفرمایید:‏

‏
‏‎

‎‏1-حجش چه صورت دارد؟‏

‏‏2-اگر اعاده لازم است،آیا می‌تواند نایب بگیرد یا باید شخصاً انجام دهد؟‏

‏‏         ج- اگر با اعتقاد صحت،اعمال را اتمام کرده حجش صحیح است و باید طواف و ‏‎ ‎‏نماز آن را اعاده کند،و اگر خودش نمی‌تواند برود باید نایب بگیرد،و اگر در فرض ‏‎ ‎‏مزبور حدث بعد از شوط چهارم باشد به تفصیل مذکور در مناسک،طواف را تدارک ‏‎ ‎‏کند،و چنانچه کار او عمدی بوده یا با تردید و عدم اعتقاد به صحت انجام داده،شقوق ‏‎ ‎‏و صوری دارد که در بعض آنها صحت حج مشکل است.‏

‏‏         43 س- ما در شب ساعت 9 از مسجد شجره برای زیارت و انجام اعمال به سوی ‏‎ ‎‏مکه حرکت کردیم،در نزدیکی اذان صبح به کعبه رسیدیم،و چون زائران قبلی مشغول ‏‎ ‎‏نماز صبح بودند سرپرست کاروان از ما تقاضا کرد مقدار کمی صبر کنیم تا پس از نماز ‏‎ ‎‏ما را طواف دهد،ولی در این مهلت به علت خستگی زیاد چند بار من خوابم برد، ‏‎ ‎‏چون آب در دسترس خود نمی‌دیدم و جایی را نمی‌شناختم،روی ریگ‌های اطراف ‏‎ ‎‏باغچه تیمم کردم و طواف و نماز آن را انجام دادم،آیا عمل حج من با این توصیف ‏‎ ‎‏صحیح است یا نه؟‏

‏‏         ج- با این که برای شما امکان داشته که وضو بگیرید ولو به این نحو که به منزل ‏‎ ‎‏بروید و مثلاً برای روز بعد اعمال را انجام دهید،تیمم صحیح نبوده است،و اگر عمل ‏‎ ‎‏شما با اعتقاد به صحت بوده از احرام خارج شده‌اید و فقط باید طواف و نماز را اعاده ‏‎ ‎‏کنید،و اگر خودتان نمی‌توانید بروید باید نایب بگیرید.‏

‏‏         44 س- اگر کسی قبل از حجرالأسود طواف را شروع نمود و به همان‌جا ختم کرد، ‏‎ ‎‏آیا طوافش باطل است؟‏

‏‏ج- بلی،طواف باطل است.‏

‏‏         45 س- اگر در هنگام خروج از مَطاف،بعد از پایان هفت شوط مقداری مسافت را ‏‎ ‎‏به قصد جزئیت به‌جا بیاورد،آیا مُبطل طواف است؟‏

‏
‏‎

‎‏         ج- اگر عمدی باشد مبطل است،و در صورت سهو قطع کند،و طوافش ‏‎ ‎‏صحیح است.‏

‏‏         46 س- شخصی بیش از چهار شوط از طواف انجام نداد،و بدون این که نماز ‏‎ ‎‏طواف را بخواند سعی را شروع کرد و یکی دو شوط از سعی را انجام نداده تقصیر ‏‎ ‎‏نمود و از احرام خارج شد،تکلیف او چیست؟‏

‏‏         ج- اگر این شخص قصد هفت شوط طواف یا سعی را نداشته،عملش باطل است ‏‎ ‎‏و باید تمام اعمال را اعاده کند.‏

‏‏         47 س- کسی نتوانسته است بیش از دو شوط از طواف خود را انجام دهد،و بقیۀ ‏‎ ‎‏اشواط را دیگری به جای او انجام داده است،وظیفۀ او چیست؟‏

‏‏ج- با فرض عذر حتی در آینده عمل مزبور صحیح است و نماز را بخواند.‏

‏‏         48 س- آیا می‌شود قبل از شوط چهارم،طواف را بدون عذر به‌هم زد و آن را ‏‎ ‎‏کأن لم یکن دانست،و یا مانند نماز قطع کردن آن جایز نیست؟‏

‏‏ج- قطع مانع ندارد،ولی قبل از فوات موالات نمی‌توان آن را از سر گرفت.‏

‏‏         49 س- کسی که از طواف حتی در خارج مَطاف عاجز است و به خاطر گرانی ‏‎ ‎‏طواف با تخت روان،انجام آن برای او مشکل است،آیا طواف نیابی در محدوده از او ‏‎ ‎‏کفایت نمی‌کند؟‏

‏‏ج- اگر از طواف با تخت روان نیز معذور است نایب بگیرد.‏

‏‏         50 س- اگر کسی یک شوط طواف را از درون حِجْر به‌جا آورده و بقیۀ اعمال را ‏‎ ‎‏انجام داده است تکلیف او چیست؟‏

‏‏         ج- باید یک شوط طواف و نماز طواف را اعاده کند،و اگر با اعتقاد صحّت بوده ‏‎ ‎‏بقیۀ اعمال صحیح است.‏

‏‏         51 س- در مواردی که شخص شک در اشواط کند حکم به بطلان طواف ‏‎ ‎‏می‌فرمایید،حالا اگر کسی تجدید طواف نمود و در این میان کشف شد که طواف اول ‏
‏‎

‎‏شش شوط داشته،و از طواف جدید نیز سه شوط انجام داده است،تکلیف او چیست؟‏

‏‏ج- اشکال دارد و باید احتیاط کند.‏

‏‏         52 س- بعضی به تصور این که طواف چهارده دور است با این کیفیت طواف انجام ‏‎ ‎‏داده‌اند،آیا مُخل به طواف است؟‏

‏‏ج- اگر به قصد چهارده شوط طواف کرده،طوافش باطل است.‏

‏‏         53 س- اگر کسی طواف عمره را فراموش کرد و یا آن را ناقص انجام داد و در ‏‎ ‎‏عرفات به یاد آورد،تکلیف چیست؟ و آیا انجام و یا تتمیم آن فوریت دارد؟‏

‏‏ج- می‌تواند بعد از اعمال منیٰ آن را تدارک کند و فوریت ندارد.‏

‏‏         54 س- اگر کسی جهلاً طواف را بیش از هفت شوط آورد و بقیۀ اعمال بعد از آن ‏‎ ‎‏را به‌جا آورد،تکلیف او چیست؟‏

‏‏         ج- اگر از اول قصد بیش از هفت شوط داشته،طواف و نمازش صحیح نیست.و ‏‎ ‎‏باید آنها را اعاده کند،و ظاهراً اعادۀ بقیۀ اعمال لازم نیست،ولی اگر قصد هفت شوط ‏‎ ‎‏داشته و بعد از تمام شدن،زیاد کرده،پس اگر چهار شوط یا بیشتر زیاد کرده،احتیاط ‏‎ ‎‏آن است که بقیه را تا چهارده شوط تتمیم کند و یک نماز دیگر هم به‌جا آورد و طواف ‏‎ ‎‏و نماز را اعاده کند،و اگر کمتر از چهار شوط زیاد کرده و موالات عرفیه به‌هم خورده ‏‎ ‎‏است احتیاط واجب اعادۀ طواف و نماز است و اگر موالات عرفیه به‌هم نخورده حکم ‏‎ ‎‏صورت قبل را دارد.‏

‏‏         55 س- شخصی طواف حج واجب خود را غلط انجام داده و پس از آن چندین ‏‎ ‎‏بار حج نیابی انجام داده است،تکلیف او در مورد حج خود و دیگر حج‌ها چیست؟‏

‏‏         ج- مانع ندارد و باید طواف حج خود را تدارک کند،و حج‌های نیابی که انجام داده ‏‎ ‎‏صحیح هستند.‏

‏‏         56 س- شخصی طواف خود را انجام داده است و بعداً دو شوط طواف رجاءً برای ‏‎ ‎‏جبران نقص احتمالی به‌جا می‌آورد،آیا این عمل خللی به طواف او می‌رساند؟‏

‏
‏‎

‎‏ج- ضرر ندارد،ولی جبران نقص نمی‌کند.‏

‏‏         57 س- شخصی در دور پنجم طواف عذری برایش پیش آمد،آیا بعداً باید همین ‏‎ ‎‏طواف را تکمیل کند،یا طواف دیگری انجام دهد؟‏

‏‏ج- باید همین طواف را تکمیل کند.‏

‏‏         58 س- شخصی در حین طواف،اندکی خون در بینی خود می‌بیند و آن را با ‏‎ ‎‏دستمال پاک می‌کند و طواف خود را تمام می‌نماید،آیا این طواف صحیح است؟‏

‏‏         ج- اگر بینی او نجس شده باید بینی خود را آب بکشد و طواف را تکمیل کند،و اگر ‏‎ ‎‏بدون تطهیر بینی طواف را ادامه داده،احتیاط آن است که بعد از تکمیل و نماز،طواف ‏‎ ‎‏و نماز را اعاده کند.و همچنین اگر دستمال نجس همراه او بوده است.‏

‏‏         59 س- شخصی در شوط دوم طواف شک می‌کند که آیا طواف را به نیت ‏‎ ‎‏منوب عنه آغاز کرده یا به نیت خودش،وظیفۀ او چیست؟‏

‏‏         ج- احتیاط آن است که طواف را به نیت منوب عنه اتمام کند و پس از نماز، ‏‎ ‎‏دومرتبه آن را با نماز دیگر اعاده کند.‏

‏‏         60 س- شخصی در اثنای طواف به خاطر تقبیل و لمس بیت اللّٰه الحرام از مسیر ‏‎ ‎‏خود منحرف شده،و نمی‌داند در بازگشت،طواف را از همان نقطه که رها کرده بود ‏‎ ‎‏ادامه داده است یا نه،آیا طوافش صحیح است؟‏

‏‏         ج- اگر ملتفت بوده که از همان محلی که طواف را رها کرده شروع کند،و بعداً ‏‎ ‎‏شک عارض شده،حکم به صحت نماید،و در غیر این صورت اکتفا به طواف مزبور ‏‎ ‎‏محل اشکال است.‏

‏‏         61 س- شخصی در اثنای طواف بر اثر فشار جمعیت چند گام به جلو رانده شده ‏‎ ‎‏است،پس از آن به جای این که همان مقدار را جبران کند،شوط دیگری آورده،که ‏‎ ‎‏مجموعاً هفت شوط تمام و یک شوط ناقص می‌شود،آیا این طواف صحیح است؟‏

‏‏ج- طواف او اشکال دارد و باید آن را اعاده کند.‏

‏
‏‎

‎‏         62 س- شخصی بعد از اتمام طواف سهواً یک شوط زیاد کرده است و بعد ‏‎ ‎‏مردّد است که سه یا چهار شوط دیگر به‌جا آورده است،و سپس همۀ اعمال عمره ‏‎ ‎‏را نیز انجام داده است،آیا طواف او باطل است،و آیا تردید در عدد اشواط اضافی ‏‎ ‎‏مضر نیست؟‏

‏‏ج- مضر است،و باید طواف و نماز را اعاده کند.‏

‏‏         63 س- شخصی بر اثر شلوغی،مقداری از طواف را در خارج مطاف انجام داد،و ‏‎ ‎‏بعد نیز بقیۀ اعمال را انجام داده است،تکلیف او چیست؟‏

‏‏         ج- اگر ممکن نبوده ولو در وقت دیگر که در حد طواف کند اشکال ندارد،وگرنه ‏‎ ‎‏باید طواف و نماز اعاده شود.‏

‏‏         64 س- کسی که وظیفۀ او وضوی جبیره‌ای و تیمم است اما از روی جهل،بدون ‏‎ ‎‏تیمم،اعمال عمره را انجام داده است،وظیفۀ او چیست؟‏

‏‏ج- طواف و نماز آن،باید اعاده شود.‏

‏‏         65 س- شخصی شوط اول طواف را خارج از مَطاف و به قصد طواف انجام داده، ‏‎ ‎‏بعد متوجه شده است که طواف باید در محدودۀ معینی باشد،لذا مجدداً طواف را در ‏‎ ‎‏مطاف آغاز نموده و بعد از طواف اعمال دیگر را انجام داده است،آیا اشکال دارد؟‏

‏‏ج- مانع ندارد.‏

‏‏         66 س- کسی که اشتباهاً طواف را از رکن یمانی شروع و به همان‌جا ختم کرده و ‏‎ ‎‏نماز طواف را خوانده و پس از آن متوجه شده،حکمش چیست؟ و چنانچه در اثنای ‏‎ ‎‏طواف متوجه شد و طوافش را به حجرالأسود ختم کرد،مقدار زیادی،مضر به طوافش ‏‎ ‎‏می‌باشد یا خیر؟‏

‏‏ج- طواف و نماز را باید اعاده کند،و فرقی بین دو صورت نیست.‏

‏‏         67 س- کسی که می‌داند یا احتمال می‌دهد که مقداری از طوافش را بدون اختیار ‏‎ ‎‏انجام می‌دهد-یعنی جمعیت او را می‌برند-آیا می‌تواند از اول نسبت به آن مقداری ‏
‏‎

‎‏که جمعیت او را می‌برند نیز قصد طواف کند و آن مقدار را مثل طواف سواره ‏‎ ‎‏حساب کند؟‏

‏‏         ج- باید طواف را شروع کند،و اگر در اثناء بدون اختیار او را بردند همان مقدار را ‏‎ ‎‏جبران کند و طواف را ادامه دهد.‏

‏‏         68 س- مواردی که باید احتیاطاً طواف را تمام کند و نماز طواف بخواند و طواف ‏‎ ‎‏را با نمازش اعاده کند آیا اگر یک طواف به قصد اعم از تمام و اتمام-یعنی چنانچه آن ‏‎ ‎‏مقدار انجام شده،باطل بوده تمام هفت شوط را قصد طواف داشته باشد،و چنانچه ‏‎ ‎‏صحیح بوده به متمم آن قصد طواف داشته باشد-انجام دهد و دو رکعت نماز بخواند، ‏‎ ‎‏کافی است یا خیر؟‏

‏‏ج- این عمل صحیح نیست و تردید در نیت است.‏

‏‏         69 س- شخصی در عمرۀ تمتع بعد از تقصیر فهمید طواف و سعیش باطل بوده ‏‎ ‎‏مجدداً طواف و سعی را با لباس دوخته انجام داد،آیا مجزی و صحیح است یا نه؟ و در ‏‎ ‎‏فرض مذکور آیا باید تقصیر را هم تکرار کند یا نه؟‏

‏‏ج- طواف و سعی او صحیح است،و اعادۀ تقصیر لازم نیست اگرچه احوط است.‏

‏‏         70 س- شخصی چند متری از یک شوط را خراب کرده است و چون دقیقاً اول و ‏‎ ‎‏آخر آن معلوم نیست،یک شوط کامل از حجرالأسود شروع و به آن‌جا ختم می‌کند به ‏‎ ‎‏قصد این که آنچه خراب شده به نحو صحیح انجام شود و زیادی قبلی و بعدی مقدمۀ ‏‎ ‎‏علمیه باشد،آیا این طواف صحیح است؟‏

‏‏         ج- صحیح است،مگر بعد از خراب شدن آن قسمت طواف را ادامه داده باشد که ‏‎ ‎‏در این صورت طواف اشکال دارد.‏

‏‏         71 س- کسی که به حدود مَطاف آگاهی ندارد،بعد از فراغ از طواف شک می‌کند ‏‎ ‎‏که در مَطاف بوده است یا نه،آیا طوافش صحیح است یا نه؟‏

‏‏         ج- اگر از اول در مَطاف بود و شک در خارج شدن دارد،طوافش صحیح است،و ‏
‏‎

‎‏اگر از اول شک دارد،با جهل مذکور در سؤال نمی‌تواند به طواف مزبور اکتفا کند.‏

‏‏         72 س- شخصی در شوط اول طواف بود که نماز جماعت شروع شد،طواف را ‏‎ ‎‏قطع می‌کند و مشغول نماز می‌شود و پس از نماز طواف را از سر می‌گیرد و هفت ‏‎ ‎‏شوط کامل به‌جا می‌آورد،آیا طواف او صحیح است؟‏

‏‏ج- اشکال دارد و باید طواف را اعاده نماید.‏

‏‏         73 س- شخصی با علم به حرمت تماس با بدن زن در حین طواف از روی شهوت ‏‎ ‎‏با بدن زنی تماس می‌نماید و از این تماس متلذذ می‌گردد،آیا طواف او اشکال پیدا ‏‎ ‎‏می‌کند یا نه،تکلیف او چیست؟‏

‏‏         ج- مضر به طواف نیست.و اگر کاری که موجب کفاره است انجام داده باید ‏‎ ‎‏کفاره بدهد.‏

‏‏         74 س- اگر کسی طواف را فراموش کند یا باطل انجام دهد،آیا می‌تواند در ‏‎ ‎‏ماه‌های غیر حج انجام دهد؟‏

‏‏ج- مانع ندارد.‏

‏‏         75 س- شخصی شوط اول طواف را در حالی که ناقص بوده رها می‌کند و پس از ‏‎ ‎‏آن شش شوط دیگر به‌جا می‌آورد و بعد از آن نقیصۀ شوط اول را به‌جا می‌آورد،آیا ‏‎ ‎‏طواف او صحیح است؟‏

‏‏ج- صحیح نیست.‏

‏‏         76 س- اگر کسی در عدد اشواط طواف و سعی و عدد سنگ‌های رَمی به دیگری ‏‎ ‎‏اعتماد کند کافی است؟‏

‏‏ج- اگر اطمینان به عدد پیدا کند مانع ندارد.‏

‏‏         77 س- شخصی به علت مریضی یا مسن بودن،در دور اول طواف خسته شده و ‏‎ ‎‏از مطاف بیرون آمد و بعد از کمی استراحت از همان‌جا که طواف را قطع نموده بود ‏‎ ‎‏شروع می‌کند،آیا چون به دور چهارم نرسیده است طوافش چه حکمی دارد؟‏

‏
‏‎

‎‏ج- اگر موالات به‌هم نخورده صحیح است.‏

‏‏         78 س- آیا واجب است برای درک خلوتی مَطاف و طواف در محدودۀ بیت و ‏‎ ‎‏مقام،طواف را تأخیر بیندازد یا مستحب است یا رجحان دارد،خصوصاً اگر پس از ایام ‏‎ ‎‏تشریق مَطاف خلوت نشود؟‏

‏‏         ج- در صورت امکانِ طوافِ در حد،ولو در وقت خلوت،باید در حد طواف کند ‏‎ ‎‏ولو با تأخیر.‏

‏‏         79 س- آیا مُحرم قبل از انجام طواف واجب خود،چه طواف عمره یا حج و چه ‏‎ ‎‏طواف نساء،می‌تواند همین طواف‌ها را برای معذور نیابت کند؟‏

‏‏ج- مانع ندارد.‏

‏‏         80 س- شخصی در طواف عمرۀ تمتع در اثر فشار احساس می‌کند که لُنگ ‏‎ ‎‏احرامش تر و نجس شده ولی اعتنا نمی‌کند و با همان حال طواف را تمام می‌کند و نماز ‏‎ ‎‏طواف و سعی و تقصیر را انجام می‌دهد و به منزل می‌رود،بعد از بررسی می‌بیند ‏‎ ‎‏مقداری نجاست خارج شده و احرامش را آلوده کرده است،یقین پیدا می‌کند که در ‏‎ ‎‏همان حال طواف چنین شده است،بعد از اعمال حج و مراجعت به وطن به او ‏‎ ‎‏می‌گویند باطل است،مستدعی است حکم‌اللّٰه را با توجه به این که نماز و سعی را هم با ‏‎ ‎‏همان حال انجام داده دربارۀ این شخص بفرمایید،و اگر اعمالش باطل باشد آیا هنوز ‏‎ ‎‏در حال احرام است یا خیر؟‏

‏‏         ج- اگر در حال طواف،شبهه داشته و یقین نداشته که نجس شده و وضوی او باطل ‏‎ ‎‏شده،از احرام خارج شده است،و فقط باید طواف و نماز را اعاده کند هرچند بعد از ‏‎ ‎‏اعمال یقین پیدا کرده باشد.‏

‏‏         81 س- آیا یقین به هل خوردن در حین طواف،مصداق عدم امکان طواف در ‏‎ ‎‏محدودۀ معین و مجوز برای تجاوز به غیر این محدوده می‌شود یا خیر؟‏

‏‏ج- شامل نیست.‏

‏
‏‎

‎‏         82 س- در صورتی که یقین دارد در حال طواف در محدودۀ معین با اجنبی یا ‏‎ ‎‏اجنبیه برخورد می‌کند باز هم واجب است در محدودۀ معین طواف کند؟‏

‏‏ج- آنچه ذکر شده عذر نیست.‏

‏‏         83 س- اگر صاحب عادت وقتیه و عددیه که عددش مثلاً هفت روز است،روز ‏‎ ‎‏هفتم پاک شد و غسل کرد و اعمال حج را به‌جا آورد ولی بعداً لک دید،اعمالش ‏‎ ‎‏چگونه است؟‏

‏‏         ج- اگر خون دیده و از روز دهم تجاوز نکرد،محکوم به حیض است که در ‏‎ ‎‏وسعت وقت باید طواف و نماز را اعاده کند،و در ضیق وقت،محل اشکال است که ‏‎ ‎‏مراعات احتیاط باید بشود.‏

‏‏         84 س- بعضی از زنان به‌جهت خوردن قرص،نظم عادت ماهانه‌شان به‌هم ‏‎ ‎‏می‌خورد؛به طوری که گاهی در مدت طولانی مرتب خون و لک می‌بینند،آیا وظیفۀ ‏‎ ‎‏این گونه زنان در حج چیست؟‏

‏‏         ج- اگر خون سه روز استمرار داشته باشد،ولو به این نحو که پس از خروج تا سه ‏‎ ‎‏روز باطن فرج آلوده باشد،حکم حیض دارد،وگرنه باید به وظایف مستحاضه ‏‎ ‎‏عمل کند.‏

‏‏         85 س- اگر زن در عمرۀ تمتع بعد از سه شوط و نیم و قبل از چهار شوط،حائض ‏‎ ‎‏شد و تا قبل از رفتن به عرفات،پاک نمی‌شود،وظیفۀ او چیست؟‏

‏‏ج- مورد عدول به افراد است.‏

‏‏         86 س- اگر زنی بعد از شوط چهارم در طواف عمرۀ تمتع حائض شد و تا وقت ‏‎ ‎‏وقوف به عرفه پاک نشد،وظیفه‌اش چیست؟‏

‏‏         ج- باید سعی و تقصیر عمرۀ تمتع را انجام دهد و مُحرم شود برای حج تمتع و ‏‎ ‎‏در وقت انجام طواف حج،قبل یا بعد از آن،بقیۀ طواف عمرۀ تمتع و نماز آن را هم ‏‎ ‎‏به‌جا آورد.‏

‏
‏‎

‎‏         87 س- زنی عمرۀ تمتع را انجام داد،بعد متوجه شد که طواف او باطل بوده است، ‏‎ ‎‏پس از این که متوجه شد،ملاحظه نمود دید عذر زنانه دارد،تکلیف او چیست؟‏

‏‏         ج- هر وقت عذر او مرتفع شد،طواف و نماز را اعاده کند،و اگر قبل از وقوف، ‏‎ ‎‏پاک نمی‌شود برای حج مُحرم شود و پس از آمدن به مکه و رفع عذر،آنها را ‏‎ ‎‏انجام دهد.‏

‏‏         88 س- زنی مسأله را نمی‌دانست،بعد از پاک شدن از حیض،خیال می‌کرده جنب ‏‎ ‎‏است و لذا غسل جنابت را نیت می‌کرد و با همین حال حج انجام داد،بفرمایید حج او ‏‎ ‎‏چگونه است؟‏

‏‏         ج- اگر منظور او غسل برای حدثی که از خون داشته است باشد و اسم آن را ‏‎ ‎‏جنابت گذاشته،عملش صحیح است.‏

‏‏         89 س- آیا مستحاضۀ کثیره باید برای طواف یک غسل،و برای نماز طواف غسل ‏‎ ‎‏دیگر بکند،یا یک غسل برای هر دو کافی است؟‏

‏‏         ج- برای هر یک غسل لازم است،مگر آن که از وقت غسل برای طواف تا آخر ‏‎ ‎‏نماز خون قطع باشد.‏

‏‏         90 س- زنی به حساب شناسنامه،بیش از پنجاه سال شمسی دارد و یک سال و نیم ‏‎ ‎‏خون ندیده است،ولی در عرفات خون می‌بیند،بنابراین آیا در یائسگی او می‌توان ‏‎ ‎‏تردید داشت یا نه،و وظیفۀ او چیست؟‏

‏‏         ج- اگر اطمینان دارد که پنجاه سال قمری او تمام شده و سیّده نیست،حکم ‏‎ ‎‏مستحاضه را دارد.‏

‏‏         91 س- آیا نماز و طواف،برای زن مستحاضه یک حکم دارند یا هر کدام از طواف ‏‎ ‎‏و نماز،جدا و مستقل هستند؟‏

‏‏ج- مستقل هستند.‏

‏‏         92 س- زنی بعد از وقوفین حیض می‌شود،با مصرف قرص،خون قطع می‌گردد و ‏
‏‎

‎‏اعمال را انجام می‌دهد،ولی بعد از آن لک می‌بیند،وظیفۀ او چیست؟‏

‏‏         ج- اگر خون،سه روز مستمر نبوده و حتی در باطن فرج هم قطع شده حیض نبوده ‏‎ ‎‏است و با انجام وظیفۀ مستحاضه،عمل او صحیح است.‏

‏‏93 س- زنی در حال طواف،مستحاضۀ قلیله می‌شود،وظیفۀ او چیست؟‏

‏‏         ج- اگر بعد از تمام شدن دور چهارم بوده پس از تجدید وضو و تطهیر بدن و لباس، ‏‎ ‎‏طواف را تمام کند،و اگر قبلاً بوده به احتیاط واجب پس از تجدید وضو و تطهیر،آن را ‏‎ ‎‏اتمام و سپس اعاده نماید.‏

‏‏         94 س- زن مستحاضه‌ای بعد از غسل و وضو مشغول طواف می‌شود،در اثنای ‏‎ ‎‏طواف لک می‌بیند،وظیفۀ او چیست؟‏

‏‏         ج- اگر خون او مستمر است و به وظیفه عمل کرده با تحفظ از خروج خون چیزی ‏‎ ‎‏بر او نیست،و در غیر این صورت حکم حدث جدید را دارد.‏

‏‏         95 س- زنی به تصور این که پاک شده است،طواف انجام می‌دهد و در اثنای سعی ‏‎ ‎‏متوجه می‌شود که هنوز پاک نشده است،آیا سعی او نیز باطل است،و اگر بعد از سعی ‏‎ ‎‏متوجه شود چگونه است؟‏

‏‏         ج- در فرض اول سعی را قطع کند و پس از پاک شدن از حیض،طواف و نماز را ‏‎ ‎‏اعاده کند،و احتیاط آن است که پس از اعادۀ طواف و نماز سعی را اتمام و اعاده نماید، ‏‎ ‎‏و در فرض دوم نیز اعادۀ طواف و نماز لازم،و اعادۀ سعی مبنی بر احتیاط است.‏

‏‏         96 س- زن مستحاضه که باید غسل کند و وضو بگیرد و با این کار فاصله‌ای بین ‏‎ ‎‏اعمال پیش می‌آید که شاید طولانی هم باشد،مثلاً باید برود منزل غسل کند و برگردد، ‏‎ ‎‏آیا این فاصله اشکال ندارد؟‏

‏‏         ج- اگر خون قطع نمی‌شود برای هر یک از طواف و نماز باید غسل کند و وضو ‏‎ ‎‏بگیرد،و باید طوری باشد که بعد از غسل و وضو مبادرت به عمل نماید،بنابراین اگر با ‏‎ ‎‏رفتن به منزل نتواند مبادرت کند،نزدیک مسجد الحرام غسل کند و وضو بگیرد.‏

‏
‏‎

‎‏         97 س- زن مستحاضه که باید برای هر نماز و طواف غسل کند طبق وظیفه‌اش ‏‎ ‎‏غسل کرد و یا وضو گرفت و طواف را شروع کرد،بین طواف،نماز ظهر شروع شد، ‏‎ ‎‏نماز را خواند،و با همان طهارت اول،بعد از نماز،طواف را ادامه داد،آیا طوافش ‏‎ ‎‏صحیح است؟‏

‏‏         ج- اگر از هنگام غسل تا آخر طواف خون قطع بوده،طواف صحیح است،و در ‏‎ ‎‏غیر این صورت احوط آن است که این طواف را تمام کند و پس از غسل اعاده نماید.‏

‏‏         98 س- زنی که حیض نمی‌شود ولی هر دو ماه یک بار،دو سه روزی لک و ‏‎ ‎‏ترشحات می‌بیند،وظیفه‌اش چیست؟‏

‏‏         ج- اگر خون استمرار تا سه روز ندارد ولو به این نحو که پس از خارج شدن تا این ‏‎ ‎‏مدت باطن فرج آلوده باشد،حکم استحاضه را دارد.‏

‏‏         99 س- هرگاه زن قُرَشیه پس از شصت سال،و غیر قرشیه پس از پنجاه سال،چند ‏‎ ‎‏روز متوالی خون ببیند که همه به اوصاف حیض باشد در طواف‌ها و نماز چه کند؟‏

‏‏         ج- حکم مستحاضه را دارد،و حکم حیض بر خون مزبور مترتب نیست،حتی در ‏‎ ‎‏صورت توالی یا داشتن صفات.‏

‏‏         100 س- زن‌هایی که برای جلوگیری از قاعدگی از قرص استفاده می‌کنند که موقع ‏‎ ‎‏طواف گرفتار حیض نباشند و ایام عادت ممکن است یک یا دو لکۀ کم رنگ ببینند،آیا ‏‎ ‎‏این خون استحاضه حساب است یا خون قروح و جروح،و در هر صورت به طواف ‏‎ ‎‏ضرر می‌زند یا خیر؟‏

‏‏         ج- حکم استحاضه را دارد و باید به وظیفۀ مستحاضه عمل کنند،و اگر در اثنای ‏‎ ‎‏طواف لکه دیده تفصیلی بین ماقبل از تمام شدن دور چهارم و مابعد آن هست که در ‏‎ ‎‏مناسک ذکر شده است.‏

‏‏         101 س- شخصی غسل مس میت به گردنش بوده ولی بعد از اعمال حج متذکر ‏‎ ‎‏می‌شود،وظیفۀ او چیست؟‏

‏
‏‎

‎‏         ج- اگر بعد از مس میت غسل جنابت کرده باشد-چون جنب هم بوده یا بعداً ‏‎ ‎‏جنب شده-غسل جنابت کفایت می‌کند و عملش صحیح است،والّا باید طواف و نماز ‏‎ ‎‏آن را اعاده کند.‏

‏‏         102 س- مُحرمی است که مبتلا به خروج ریح است-یعنی مرتب ریح از او جدا ‏‎ ‎‏می‌شود،و در عرض سال شاید یکی دو ماه فی الجمله تخفیف پیدا می‌کند،ولی نوعاً ‏‎ ‎‏به فاصلۀ یکی دو دقیقه وضویش باطل می‌شود-تکلیف چنین شخصی در طواف و ‏‎ ‎‏نماز چیست؟ چند وضو باید بگیرد؟‏

‏‏         ج- حکم مبطون را دارد،که از تحریر الوسیله جلد اول صفحۀ 36 مسألۀ 3 استفاده ‏‎ ‎‏می‌شود.و علی ایّ حال چنانچه نتواند در اثنای طواف وضو بگیرد یا حرجی باشد، ‏‎ ‎‏اکتفا به یک وضو برای طواف کافی است،ولی اگر بتواند ولو با حمل آب در ‏‎ ‎‏اثنای طواف وضو بگیرد واجب است تجدید وضو کند،و همچنین است حکم در ‏‎ ‎‏نماز طواف.‏

‏‏         103 س- مدتی است که به علت ابتلای به بیماری و در اثر عمل جراحی خروج ‏‎ ‎‏مدفوع را احساس نمی‌کنم و از کیسۀ مخصوص استفاده می‌کنم،البته برای وضو و ‏‎ ‎‏نماز فتوای حضرت امام مشخص و معین است،که بدان عمل می‌کنم،ولی چون سال ‏‎ ‎‏آینده به امید خدا تصمیم دارم خانۀ خدا را زیارت کنم،مستدعی است در رابطه با ‏‎ ‎‏انجام مراسم حج،تکلیف شرعی بنده را مرقوم فرمایید؟‏

‏‏         ج- اگر در طواف و نماز آن رعایت وظیفه‌ای که برای وضو و نماز دارید،بنمایید، ‏‎ ‎‏عمل حج شما صحیح است.‏

‏‏         104 س- شخصی عمل جراحی انجام داده است،و فعلاً کیسه‌ای بسته است که بول ‏‎ ‎‏او قطره قطره در آن کیسه می‌ریزد،لکن نه از مجرای بول بلکه از موضع جراحی که در ‏‎ ‎‏پهلو قرار داده‌اند،آیا این شخص حکم مسلوس را دارد؟‏

‏‏ج- حکم مسلوس را دارد.‏

‏
‏‎

‎‏         105 س- کسی نیت طواف را در دل گذرانده و به قصد طواف حرکت می‌کند، ‏‎ ‎‏مقداری که می‌آید گمان می‌کند نیت طواف را باید به زبان بگوید،لذا برمی‌گردد و نیت ‏‎ ‎‏را با زبان می‌گوید و طواف را از نو شروع می‌کند،آیا طوافش صحیح است یا خیر؟‏

‏‏ج- اشکال دارد.‏

‏‏         106 س- به خاطر اهمیت زیادی که در اعمال حج داده می‌شود،و به‌خصوص در ‏‎ ‎‏طواف‌ها و نماز آن،غالباً یک عملی را به عنوان احتیاط و رجاء چندین بار به‌جا ‏‎ ‎‏می‌آورند ولو این که عمل نزد خودشان نقصی ندارد،البته به حد وسواس هم ‏‎ ‎‏نمی‌رسد،آیا این‌گونه تکرار در اعمال،اشکالی دارد؟‏

‏‏         ج- وسواس همین است،و نباید به وسوسه اعتنا شود،بلی انجام عمل احتیاطی ‏‎ ‎‏بدون وسوسه مانع ندارد.‏

‏‏         107 س- کسی به جهتی طواف یا سعیش قطع می‌شود و به جلو می‌رود،می‌خواهد ‏‎ ‎‏از همان جا که قطع شده شروع کند ولی در اثر ازدحام نمی‌تواند خود را به آن‌جا ‏‎ ‎‏برساند و در مُحاذی آن‌جا به طرف چپ یا راست قرار می‌گیرد،آیا می‌تواند از مُحاذی ‏‎ ‎‏جایی که قطع شده شروع کند،یا باید همان نقطه باشد؟‏

‏‏         ج- لازم نیست همان نقطه باشد،بلکه مُحاذات کافی است،و باید طواف ‏‎ ‎‏تکمیل شود.‏

‏‏108 س- قران که در طواف حرام است آیا طواف را باطل می‌کند یا خیر؟‏

‏‏         ج- اگر از اول یا در اثنای طواف اول،قصد قِران داشته احتیاط در اعادۀ طواف ‏‎ ‎‏است،و اگر بعد از تمام شدن طواف اول قصد قران کرده طواف باطل نمی‌شود.‏

‏‏         109 س- آیا یک شوط و دو شوط طواف هم استحباب دارد،یا باید طواف هفت ‏‎ ‎‏شوط باشد،و اگر کسی گمان داشت که مستحب است و بعد از هفت شوط طواف ‏‎ ‎‏واجب،یکی دو شوط طواف مستحبی به‌جا آورد و بعد،نماز طواف را خواند،آیا ‏‎ ‎‏طوافش اشکالی دارد؟‏

‏
‏‎

‎‏ج- استحباب آن ثابت نیست،ولی طواف مزبور صحیح است.‏

‏‏110 س- معیار در کثیر الشک بودن در طواف چیست؟‏

‏‏ج- عرفی است.‏

‏‏         111 س- طواف کردن در محدودۀ 26/5 ذراع،و نماز خواندن پشت مقام هرچه ‏‎ ‎‏نزدیک‌تر به مقام،آن طوری که در مناسک بیان شده است،گویی نزد آنان بدعت است، ‏‎ ‎‏آیا باید همان گونه که آنان در خارج از حد طواف می‌کنند و دور از مقام نماز ‏‎ ‎‏می‌خوانند،انجام شود؟‏

‏‏ج- چنین چیزی نیست،و باید به وظیفه عمل شود.‏

‏‏         112 س- این که فرموده‌اید در بعضی موارد باید طواف و سعی را اتمام و اعاده کند، ‏‎ ‎‏بفرمایید که ترتیب هم لازم است یا نه؟‏

‏‏         ج- بلی،احتیاط به این است که قبلاً اتمام کند طواف را و نماز بخواند،و سپس ‏‎ ‎‏اعاده نماید.‏

‏‏         113 س- کسی که در سعی یا طواف عمرۀ تمتع یا عمرۀ مفرده،نیاز به نایب پیدا ‏‎ ‎‏کرده است،آیا نایب باید در حالی که مُحرم است،نیابت کند یا خیر؟ بر فرض عدم ‏‎ ‎‏لزوم احرام آیا باید با لباس احرام طواف کند یا در لباس مَخیط هم جایز است؟‏

‏‏ج- هیچ یک از احرام یا لباس احرام در نایب لزوم ندارد.‏

‏‏114 س- شخصی مسلوس است،برای طواف و نماز آن،وظیفۀ او چیست؟‏

‏‏         ج- اگر وقتی دارد که بتواند طواف را با وضو و نماز را با وضو انجام دهد باید آن ‏‎ ‎‏وقت را انتخاب کند و طواف و نماز را با وضو و بدن پاک به‌جا آورد و بقیۀ اعمال را ‏‎ ‎‏بعد از آن اتیان نماید،و اگر چنین وقتی ندارد در صورتی که مشقت نداشته باشد برای ‏‎ ‎‏هر بار که حدث از او صادر شود یک وضو بگیرد و اگر مشقت دارد برای طواف یک ‏‎ ‎‏وضو و برای نماز هم یک وضو بگیرد.‏

‏
‏‎

‎‏         115 س- آیا در مواردی که طواف و نماز باید اعاده شود لازم است با لباس ‏‎ ‎‏احرام باشد؟‏

‏‏ج- لازم نیست.‏

‏‏         116 س- هرگاه مُحرم لباس احرام را کنار بگذارد و با لباس دوخته اعمال عمره را از ‏‎ ‎‏طواف و سعی انجام دهد،جهلاً یا عمداً،آیا طواف و سعی او صحیح است؟ و عمرۀ او ‏‎ ‎‏مُجزی است یا نه؟‏

‏‏ج- طواف و سعی مزبور صحیح،و عمرۀ مذکور مُجزی است.‏

‏‏         117 س- هرگاه مُحرم به احرام عمرۀ تمتع،جنب باشد و آب برای او ضرر دارد یا ‏‎ ‎‏آب ندارد و یا وقت عمره می‌گذرد،آیا طواف و نماز با تیمم کافی و مجزی است یا ‏‎ ‎‏باید نایب هم بگیرد؟‏

‏‏ج- نایب گرفتن لازم نیست.‏

‏‏118 س- آیا حجاب زن در طواف مثل حجاب او در نماز است یا فرق می‌کند؟‏

‏‏ج- فرق می‌کند،و فقط وجه و کفین در طواف مستثنی است علی الاحوط.‏

‏‏         119 س- اگر مقداری از موهای سر زن یا جاهای دیگر بدن او که باید در حال ‏‎ ‎‏طواف بپوشاند ظاهر باشد،آیا به طواف او ضرر می‌رساند یا نه،و اگر با ظاهر بودن ‏‎ ‎‏موی سر طواف را انجام داده طواف او باطل است یا نه؟‏

‏‏         ج- اگر عمدی باشد،طواف صحیح نیست علی الاحوط،و در غیر مورد عمد ‏‎ ‎‏صحیح است،مگر در جاهل مقصر علی الاحوط.‏

‏‏         120 س- شخصی در عمرۀ تمتع طواف را تمام کرده است،ولی می‌گوید دلچسب ‏‎ ‎‏نشد لذا یک طواف دیگر بدون خواندن نماز طواف اول به‌جا می‌آورد و نماز و سعی ‏‎ ‎‏به‌جا می‌آورد و تقصیر می‌کند،آیا عملش صحیح است یا نه؟‏

‏‏ج- عمل او صحیح است،هرچند داخل در قران حرام است.‏

‏
‏‎

‎‏121 س- اکل و شرب در حال طواف جایز است یا نه؟‏

‏‏ج- مانع ندارد.‏

‏‏         122 س- کسی که در حال طواف شخصی را از روی زمین بلند می‌کند،و ممکن ‏‎ ‎‏است در این حال گامی به طرف جلو بردارد و در این حال توجه به طواف ندارد،در ‏‎ ‎‏نتیجه نمی‌داند که آیا مقداری از مسافت را بدون قصد طواف آمده است یا نه،تکلیف ‏‎ ‎‏او چیست؟‏

‏‏ج- باید آن مقدار را احتیاطاً تدارک کند.‏

‏‏         123 س- کودک نابالغی با اذن پدر مُحرم شد و طواف را نیمه‌کاره به تصور ‏‎ ‎‏این‌که همین مقدار کافی است رها کرده و سعی را نیز از طبقۀ دوم انجام داده است، ‏‎ ‎‏تکلیف چیست؟‏

‏‏         ج- اگر از اول قصد هفت شوط نداشته،طواف او باطل است و باید طواف و نماز و ‏‎ ‎‏سعی را اعاده کند و بعد تقصیر نماید.‏

‏‏         124 س- کسی که در شوط ششم،طواف خود را رها کرد و نتوانست که ادامه دهد، ‏‎ ‎‏و دیگری به‌جای او بقیه را به‌جا آورد،ولیکن نماز طواف را خودش خوانده و بعداً ‏‎ ‎‏متوجه شده است که استراحت در خلال طواف،به طواف ضرر نمی‌رساند و او با ‏‎ ‎‏استراحت می‌توانست خودش طواف خود را تمام نماید،اکنون تکلیف او چیست؟‏

‏‏ج- بقیۀ طواف را تمام کند و نماز را اعاده نماید.‏

‏‏         125 س- شخصی طواف خود را به‌هم می‌زند و طواف دوم را شروع می‌کند،آن را ‏‎ ‎‏نیز به‌هم می‌زند و طواف سوم را آغاز کرده و به اتمام می‌رساند،وظیفۀ او چیست؟‏

‏‏ج- اشکال دارد و موارد احتیاط مختلف می‌شود.‏

‏‏         126 س- اگر شخصی رکن مستجار(رکن یمانی)را یقین کرد که رکن حجرالأسود ‏‎ ‎‏است،لذا طواف را از مستجار به عنوان حجرالأسود شروع کرد و هفت شوط کامل ‏‎ ‎‏به‌جا آورد،بعداً فهمید که یقین او خطا بوده است،تکلیف او چیست؟‏

‏
‏‎

‎‏ج- طواف مزبور باطل است،و باید تدارک شود.‏

‏‏         127 س- گاهی انسان شک می‌کند که این شوط طوافم به‌هم خورد یا نه،آیا ‏‎ ‎‏می‌شود بعد از طواف یک شوط هم به عنوان احتیاط،اضافه بر هفت شوط آورد و بعد ‏‎ ‎‏نماز بخواند یا خیر؟‏

‏‏         ج- به وسوسه نباید اعتنا کرد،و اگر قسمتی از طواف اشکال پیدا کند همان ‏‎ ‎‏قسمت باید تصحیح شود،و ادامۀ بعد از آن به قصد طواف،بدون تصحیح آن قسمت، ‏‎ ‎‏موجب اشکال در طواف می‌شود،و با آوردن یک شوط بعد از طواف احتیاطاً،اشکال ‏‎ ‎‏رفع نمی‌شود.‏

‏‏         128 س- شخص در حالی که مشغول طواف است در شوط پنجم یقین کرد که ‏‎ ‎‏5 متر در شوط اول و 5 متر در شوط سوم بی‌اختیار طواف کرده است،تکلیف ‏‎ ‎‏او چیست؟‏

‏‏ج- این طواف قابل تصحیح نیست،و باید اعاده شود.‏

‏‏         129 س- شرایطی که در طواف واجب،لازم الرعایه است آیا در طواف مستحبی ‏‎ ‎‏نیز معتبر است یا نه؟‏

‏‏ج- ظاهر آن است که آنچه در مناسک استثنا نکرده معتبر است.‏

‏‏         130 س- در طواف مستحبی زنان می‌دانند که به بدن مردان نگاه می‌کنند و احیاناً ‏‎ ‎‏هم در بین فشار مردان قرار می‌گیرند،از نظر شرع اشکال ندارد؟‏

‏‏         ج- اگر اختیاراً نگاه به نامحرم نکنند اشکال ندارد،ولی در ازدحام بهتر است ‏‎ ‎‏مراعات کنند.و در هر صورت طواف صحیح است.‏

‏‏131 س- آیا در طواف‌های مستحبی هم ختنه شرط است یا نه؟‏

‏‏ج- بلی شرط است.‏

‏‏         132 س- مُحرم وارد مکه شد،آیا می‌تواند قبل از اعمال عمرۀ تمتع یا قبل از ‏
‏‎

‎‏اعمال عمرۀ مفرده و همچنین پس از مُحرم شدن به احرام حج تمتع و قبل از رفتن به ‏‎ ‎‏عرفات،طواف مستحبی به‌جا آورد یا خیر؟ و اگر به‌جا آورد به عمره و حجش ضرر ‏‎ ‎‏می‌زند یا نه؟‏

‏‏         ج- احوط ترک طواف مستحبی است در فرض سؤال،ولی به عمره و حج ‏‎ ‎‏ضرر نمی‌زند.‏

‏‏         133 س- آیا می‌شود هر شوط از طواف مستحب را به نیت یکی از مؤمنین به‌جا ‏‎ ‎‏آورد،یا باید مجموع هفت شوط را برای یک نفر به‌جا آورد؟‏

‏‏         ج- نیابت در یک شوط صحیح نیست،ولی می‌تواند مجموع را به نیت چند نفر ‏‎ ‎‏انجام دهد.‏

‏‏         134 س- آیا جایز است طواف مستحبی را خارج از حد طواف واجب به‌جا آورد ‏‎ ‎‏یا نه؟‏

‏‏ج- جایز نیست مگر در مورد ضرورت.‏

‏‏         135 س- اگر حاجی از منیٰ برگشته و هنوز طواف واجب را به‌جا نیاورده است،آیا ‏‎ ‎‏می‌تواند طواف مستحبی به‌جا آورد یا نه؟‏

‏‏         ج- احوط آن است که تا اعمال واجب را انجام نداده،طواف مستحبی نکند. ‏

‏‏آداب و مستحبات طواف‏

‏‏در حال طواف،مستحب است بگوید:‏

‏‏         «أَللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَ لُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی یُمْشَی بِهِ عَلَی طَلَلِ الْمَاءِ کَمَا یُمْشَی بِهِ عَلَی جَدَدِ ‏‎ ‎‏الْأَرْضِ،وَأَسْأَ لُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی یَهْتَزُّ لَهُ عَرْشُکَ،وَأَسْأَ لُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی تَهْتَزُّ لَهُ أَقْدَامُ ‏‎ ‎‏مَلَائِکَتِکَ،وَأَسْأَ لُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی دَعَاکَ بِهِ مُوسَی مِنْ جَانِبِ الطُّورِ فَاسْتَجَبْتَ لَهُ وَأَلْقَیْتَ ‏‎ ‎‏عَلَیْهِ مَحَبَّةً مِنْکَ،وَأَسْأَ لُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی غَفَرْتَ بِهِ لِمُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله و سلم مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَمَا          ‏
‏‎

‎‏تَأَخَّرَ وَأَتْمَمْتَ عَلَیْهِ نِعْمَتَکَ أَنْ تَفْعَلَ بِی کَذَا وَکَذَا».‏

‏‏و به جای کذا وکذا حاجت خود را بطلبد.‏

‏‏و نیز مستحب است در حال طواف بگوید:‏

‏‏«أَللَّهُمَّ إِنِّی إِلَیْکَ فَقِیرٌ وَإِنِّی خَائِفٌ مُسْتَجِیرٌ فَلَا تُغَیِّرْ جِسْمِی وَلَا تُبَدِّلْ إِسْمِی».‏

‏‏و صلوات بر محمد و آل محمد بفرستد به‌خصوص وقتی که به در خانۀ کعبه ‏‎ ‎‏می‌رسد،و بخواند این دعا را:‏

‏‏         «سَائِلُکَ فَقِیرُکَ،مِسْکِینُکَ بِبَابِکَ،فَتَصَدَّقْ عَلَیْهِ بِالْجَنَّةِ،أَللَّهُمَّ الْبَیْتُ بَیْتُکَ،وَالْحَرَمُ ‏‎ ‎‏حَرَمُکَ،وَالْعَبْدُ عَبْدُکَ،وَهَذَا مَقَامُ الْعَائِذِ بِکَ الْمُسْتَجِیرِ بِکَ مِنَ النَّارِ،فَأَعْتِقْنِی وَوَالِدَیَّ ‏‎ ‎‏وَأَهْلِی وَوُلْدِی وَإِخْوَانِیَ الْمُؤْمِنِینَ مِنَ النَّارِ یَا جَوَادُ یَا کَریمُ».‏

‏‏و وقتی که به حِجْر اسماعیل رسید رو به ناودان و سر را بلند کند و بگوید:‏

‏‏         «أَللَّهُمَّ أَدْخِلْنِی الْجَنَّةَ،وَأَجِرْنِی مِنَ النَّارِ بِرَحْمَتِکَ،وَعَافِنِی مِنَ السُّقْمِ،وَأَوْسِعْ عَلَیَّ مِنَ ‏‎ ‎‏الرِّزْقِ الْحَلَالِ،وَادْرَأ عَنِّی شَرَّ فَسَقَةِ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ وَشَرَّ فَسَقَةِ الْعَرَبِ وَالعَجَمِ».‏

‏‏و چون از حِجْر بگذرد و به پشت کعبه برسد بگوید:‏

‏‏         «یَا ذَا الْمَنِّ وَالطَّوْلِ،یَا ذَا الْجُودِ وَالْکَرَمِ،إِنَّ عَمَلِی ضَعِیفٌ فَضَاعِفْهُ لِی وَتَقَبَّلْهُ مِنِّی إِنَّکَ ‏‎ ‎‏أَنْتَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ».‏

‏‏و چون به رکن یمانی برسد دست بردارد و بگوید:‏

‏‏         «یَا اللّٰهُ یَا وَلِیَّ الْعَافِیَةِ وَخَالِقَ الْعَافِیَةِ وَرَازِقَ الْعَافِیَةِ وَالْمُنْعِمُ بِالْعَافِیَةِ وَالْمَنَّانُ بِالْعَافِیَةِ ‏‎ ‎‏وَالْمُتَفَضِّلُ بِالْعَافِیَةِ عَلَیَّ وَعَلَی جَمِیعِ خَلْقِکَ یَا رَحْمٰنَ الدُّنْیَا وَالْآخِرَةِ وَرَحِیمَهُمَا،صَلِّ عَلَی ‏‎ ‎‏مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ،وَارْزُقْنَا الْعَافِیَةَ وَتَمَامَ الْعَافِیَةِ وَشُکْرَ الْعَافِیَةِ فِی الدُّنْیَا وَالْآخِرَةِ،یَا ‏‎ ‎‏أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ».‏

‏‏                  ‏
‏‎

‎‏پس سر به جانب کعبه بالا کند و بگوید:‏

‏‏         «أَلْحَمْدُ للّٰهِ الَّذِی شَرَّفَکِ وَعَظَّمَکِ وَالْحَمْدُ للّٰهِ الَّذِی بَعَثَ مُحَمَّداً نَبِیّاً وَجَعَلَ عَلِیّاً إِمَاماً ‏‎ ‎‏أَللَّهُمَّ اهْدِ لَهُ خِیَارَ خَلْقِکَ وَجَنِّبْهُ شِرَارَ خَلْقِکَ».‏

‏‏و چون میان رکن یمانی و حجرالأسود برسد بگوید:‏

‏‏«رَبَّنٰا آتِنٰا فِی الدُّنْیٰا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنٰا عَذٰابَ النّٰارِ» .‏

‏‏و در شوط هفتم وقتی که به مستجار ‏‎[1]‎‏رسید مستحب است دو دست خود را بر ‏‎ ‎‏دیوار خانه بگشاید و شکم و روی خود را به دیوار کعبه بچسباند و بگوید:‏

‏‏«أَللَّهُمَّ الْبَیْتُ بَیْتُکَ،وَالْعَبْدُ عَبْدُکَ،وَهَذَا مَکَانُ الْعَائِذِ بِکَ مِنَ النَّارِ».‏

‏‏پس به گناهان خود اعتراف نموده و از خداوند عالم آمرزش آن را بطلبد که ‏‎ ‎‏ان شاء اللّٰه تعالی مستجاب خواهد شد،بعد بگوید:‏

‏‏         «أَللَّهُمَّ مِنْ قِبَلِکَ الرَّوْحُ وَالْفَرَجُ وَالْعَافِیَةُ،أَللَّهُمَّ إِنَّ عَمَلِی ضَعِیفٌ فَضَاعِفْهُ لِی وَاغْفِرْلِی ‏‎ ‎‏مَا اطَّلَعْتَ عَلَیْهِ مِنِّی وَخَفِیَ عَلَی خَلْقِکَ،أَسْتَجِیرُ بِاللّٰهِ مِنَ النَّارِ».‏

‏‏و آنچه خواهد دعا کند،و رکن یمانی را استلام کند و به نزد حجر الأسود آمده و ‏‎ ‎‏طواف خود را تمام نموده و بگوید:‏

‏‏«أَللَّهُمَّ قَنِّعْنِی بِمَا رَزَقْتَنِی وَبَارِکْ لِی فِیمَا آتَیْتَنِی».‏

‏‏و برای طواف کننده مستحب است در هر شوط،ارکان خانۀ کعبه و حجرالأسود را ‏‎ ‎‏استلام نماید و در وقت استلام حَجَر بگوید:‏

‏‏         «أَمَانَتِی أَدَّیْتُهَا وَمِیثَاقِی تَعَاهَدْتُهُ لِتَشْهَدَ لِی بِالْمُوافَاةِ».          ‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‎

‎

• .مستجار در پشت کعبه در نزدیک رکن یمانی برابر درب خانۀ کعبه قرار دارد.