نقش حکومت اسلامی در شکوفایی و گسترش فقه

‎ ‎‏برای مسائل جامعه و حکومت می باشد.‏

‏‏استمرار این وضعیت موجب شد تا بسیاری از فقها باور کنند که جایگاه اجتهاد تنها در‏‎ ‎‏عرصه های فردی و عبادی است و در عرصه عمومی و اجتماعی، جولانی ندارد، در‏‎ ‎‏حالی که امروز، مفهوم اجتهاد متحول شده و کسی که از فقه حکومتی، مسائل جامعه و‏‎ ‎‏نظام اسلامی آگاهی نداشته باشد، مجتهد تلقی نمی شود. از این رو، مجتهد باید که اولاً:‏‎ ‎‏مسائل مورد نیاز کنونی جامعه و دولت را مورد بررسی و مطالعه قرار دهد. ثانیاً: بینش‏‎ ‎‏جهانی و واقعیت های زمان و عینیت های خارجی در منابع معتبر و اصیل شریعت به کار‏‎ ‎‏گرفته شوند. ثالثاً: احکام موضوعاتی را که مربوط به مسائل حکومتی است به گونه‏‎ ‎‏نظام وار بیان کند.‏

‏‏و در نهایت برای دست یابی به پاسخ های فقهی درباره مسائل جدید اجتماعی،‏‎ ‎‏مجتهد باید ده ویژگی داشته باشد: ‏

‏‏1) ادراک جهانی بودن شریعت و رسالت خطیر و مسئولیت آن در برابر رویدادهای‏‎ ‎‏نو به نو جامعه؛ ‏

‏‏2) شناخت عمیق و دقیق همه جانبه عناصر اصلی و زیربنایی شریعت و ارج نهادن به‏‎ ‎‏آن در مقام استنباط؛ ‏

‏‏3) توانایی بررسی ملاک احکام در بستر زمان از راه عقل و در غیر مسائل عبادی؛ ‏

‏‏4) توانایی بررسی کارشناسانه موضوعات از راه علوم تجربی؛ ‏

‏‏5) بناگذاری اجتهاد براساس ادله معتبر شرعی، نه براساس سنت های غلط محیطی‏‎ ‎‏و اجتماعی یا پیش داوری های فردی و احساسی؛ ‏

‏‏6) آسیب پذیر و شیفته نشدن در برابر آراء و فتاوای فقهای گذشته؛ ‏

‏‏7) تلاش برای درک واقعیت های عینی و زمانی؛ ‏

‏‏8) پذیرش قانون تحول اجتهاد (تحول زمان، مکان، احوال اشخاص و تحول عرف)؛ ‏

‏‎