امام خمینی و حفظ مصالح نظام

‏‏حجةالاسلام والمسلمین حسن عاشوری لنگرودی‏

‏‏ ‏

‏‏مصلحت نظام و اسلام بیش از هر چیز در راه و کلام امام خمینی موج می زند. بی گمان‏‎ ‎‏محور تکلیف گرایی رهبر فقید انقلاب در امور سیاسی همانا رعایت مصالح انقلاب و‏‎ ‎‏اسلام بوده است. در این مقاله با نهادینه شدن مصلحت از سوی حضرت امام در مجمع‏‎ ‎‏تشخیص مصلحت نظام آشنا می شویم؛ نهادی که نقشی انکارناپذیر در طرح‏‎ ‎‏سیاست های کلان و راهبردی و تعدیل مواضع و تنظیم مدیریت متناسب با زمان و مکان‏‎ ‎‏دارد.‏

‏‏نویسنده، مصلحت را به اعتباری چند، دسته بندی کرده و در تبیین هر یک کوشیده‏‎ ‎‏است: مصلحت ایجابی و مصلحت سلبی؛ مصلحت فردی و مصلحت اجتماعی؛‏‎ ‎‏مصلحت ضروری و رفاهی؛ مصلحت عرفی، ملی و شرعی؛ مصلحت دنیایی و مصلحت‏‎ ‎‏آخرتی؛ مصلحت پایدار و مصلحت ناپایدار. وی آن گاه در بیان تفاوت های‏‎ ‎‏مصلحت گرایی میان اسلام و مکتب های مادی معاصر به جنبه های نفسانی و منحط و‏‎ ‎‏خودخواهی های فردی، صنفی و حزبی فرهنگ غرب اشاره می کند.‏

‏‏طرح مکتب فقهی امام، که آمیزه ای از مصلحت و فقاهت است، در شفاف شدن چهرۀ‏‎ ‎‏دین و ترسیم خط مشی سیاستِ مبتنی بر اندیشه های دینی مؤثر می باشد. چنان که در‏‎ ‎‏این مقاله آمده، مصلحت اندیشی فقها بر پایۀ آیات و روایاتی است که ما را با فلسفه‏‎ ‎‏احکام آشنا می سازد و به سود و زیان امر و نهی های شرعی رهنمونی می کند، از این رو،‏‎ ‎‏در فقه شیعه و اهل سنت (مالکی و حنبلی) به چشم می خورد. اقدام بزرگانی هم چون‏‎ ‎‏میرزای شیرازی بزرگ (در جنبش تنباکو) و میرزا محمد تقی شیرازی (در صدور حکم‏‎ ‎‏جهاد بر ضد استعمار بریتانیا)، از مصادیق تشخیص مصلحت، است و از منظر امام‏‎ ‎

‏‏در  ادامۀ مقاله با بیان نقش عنصر مصلحت در جعل احکام الهی و استنباط احکام‏‎ ‎‏شرعی، از مصلحت در احکام حکومتی یاد می کند و با ذکر شبهاتی دربارۀ به کارگیری‏‎ ‎‏عنصر مصلحت در حکومت دینی و آسب رسانی آن، پایان می باید.‏

‏‏‏