تساهل و تسامح در سیرۀ عملی امام خمینی(ره)
محمد یارمحمدی
تساهل یعنی عدم ایستادگی در برابر دیگران و عدم توسل به خشونت و سرکوب. تساهل یعنی در عین داشتن عقیدۀ خود و قدرت سرکوب عقیدۀ دیگران، آن ها را تحمل کنیم و اکثریت اجزا را در درون خود پذیرفته و در صدد محو و نابودی زورمندانه آن ها نباشند و اقلیت نیز در صدد خشونت برنیاید. بنابراین متفاوت از بی تفاوتی است که در آن اعتراض واقعی نسبت به امر مورد تساهل صورت نمی گیرد. هم چنین تساهل متفاوت از تحمّل است که در آن تحمل دیگران از موضع ضعف صورت می گیرد و بالاخره تساهل متفاوت از تردید است که در آن عدم سرکوب ناشی از آگاهی نبوده بلکه ناشی از تردید است.
دربارۀ تساهل سه دیدگاه سیاسی، مذهبی و فلسفی وجود دارد. طرفداران تساهل سیاسی به این امر معتقداند که در یک فضایی باز عیب ها و آفت های جامعه در نتیجۀ تضارب آراء و اندیشه ها مشخص گردیده و جامعه بهترین راه را برای رشد و توسعه انتخاب می کند.
طرفداران تساهل مذهبی نیز ایمان واقعی را تنها با طیب خاطر میسر دانسته و اجبار در دین را منجر به ریاکاری و بدتر از بی ایمانی می پندارند. از نظر فلسفی نیز هر انسانی حق اظهار نظر و عقیده دانسته می شود چرا که موجودی عقلانی است و به حکم عقل مصلحت خویش را می شناسد.
تساهل به معنای مصطلح غرب که از تحولات عصر روشنگری ناشی شده و مبنای دموکراسی غرب به حساب می آید طبیعتاً متفاوت از آن چیزی است که در دیدگاه امام وجود دارد زیرا تساهل از نظر امام به معنای نوعی مدارا است که مبنی بر متون دینی بوده
کتابچکیده مقالات کنگره امام خمینی(س) و اندیشه حکومت اسلامیصفحه 281
از این جهت ایشان در سیرۀ نظری و عملی خود این معنا از تساهل را همواره مورد تأکید قرار داده اند که از آن جمله می توان به روش مبارزاتی ایشان اشاره کرد که ابتدا با وعظ و تذکر سازنده شروع شده و به ترتیب پیش رفته است. همچنین ایشان در جریان انقلاب نیز همه گروه ها و جریانات داخلی را اعم از مذهبی و غیر مذهبی گرد خود جمع کردند و تا زمانی که آن ها به جنگ مسلحانه برنخاسته بودند آن ها را تحمل کردند.
تأکید ایشان بر آزادی اقلیت های دینی و آزادی مطبوعات و آزادی عقیده و بیان و ماهیت دموکراتیک حکومت اسلامی نیز شاهدی بر این سیرۀ امام می باشد. در قانون اساسی نیز که مورد تأیید و امضای امام می باشد مبانی تساهل و مدارا مورد تأکید قرار گرفته است.
بنابراین در دیدگاه امام که برگرفته از متون می باشد، جنبۀ مدارا و رأفت بر خشونت و سخت گیری و عدم تساهل غلبه دارد و تا زمانی که تساهل و مدارا مغایر با مبانی دینی و اصل نظام و تمامیت ارضی کشور و امنیت عمومی و مقدسات دین نباشد و مورد سوء استفاده گروه های معاند قرار نگرفته و باعث تسلط بیگانگان و مستبدین نشود، مورد تأکید و تأیید ایشان می باشد.
کتابچکیده مقالات کنگره امام خمینی(س) و اندیشه حکومت اسلامیصفحه 282