تساهل و تسامح در اندیشه حکومتی امام خمینی

‏‏به اعتقاد وی تعابیر گوناگونی از این اندیشه در گستره اسالمی نیز مطرح گردیده و‏‎ ‎‏برخی تساهل و تسامح را عامل پویایی و برخی نفی کننده عسر و حرج، برخی به معنای‏‎ ‎‏سعه صدر و نداشتن تعصب، و برخی به معنای تحمّل عقیده دیگران یا پذیرش عقاید‏‎ ‎‏مخالف در درون دین، دانسته اند.‏

‏‏وی مبانی تساهل و تسامح در غرب را در مواردی چون لازمه ذاتی بودن آن در انسان،‏‎ ‎‏و اعتقاد به دست نیافتنی بودن حقیقت و هدف بودنِ سعادت انسان در مذاهب و مجاز‏‎ ‎‏نبودن دولت به دخالت در عقیده و ایمان مردم، دانسته، آن گاه به نظریات مختلف‏‎ ‎‏دانشمندان غربی درباره تساهل و تسامح پرداخته است. نویسنده مبانی این اندیشه در‏‎ ‎‏میان اندیشمندان اسلامی در مواردی، چون: مبنا بودن ایمان واقعی و قلبی نه ریایی،‏‎ ‎‏تأکید بر اشتباه ما و یا آن، در تنگنای زبانی و فرهنگی بودن فهم دینی، فطری بودن دین و‏‎ ‎‏گرایش همه انسان ها به دین و پسندیده بودن تسامح در مسائل عرفی و عبادی و زندگی شخصی‏‎ ‎‏نزد خداوند معادل دانسته و با توجه به مبانی مذکور به دو نظریه عمده در میان اندیشمندان‏‎ ‎‏اسلامی اشاره کرده و معتقد است: براساس نظریه اول تسامح عامل پویایی اندیشه ها و‏‎ ‎‏بر اساس نظریه دوّم عامل تکثرگرایی و قبول نسبیت و تزلزل در افکار و عقاید می باشد. ‏

‏‏وی سپس به مستندات قرآنی و روایی تسامح و تساهل پرداخته و به نمونه هایی از آن‏‎ ‎‏در صدر اسلام اشاره کرده است.‏

‏‏نویسنده برای تبیین دیدگاه های امام دربارۀ تسامح و تساهل، ابتدا، به موضوع آزادی‏‎ ‎‏پرداخته و بیان داشته اند که امام زندگی منهای آزادی را فاقد ارزش دانسته و آن را از‏‎ ‎‏حقوق اولیه و فطری بشر معرفی کرده اند و حدود آن را در چارچوب مقررات اسامی‏‎ ‎‏می دانستند و در این چارچوب بر آزادی عقیده، بیان و قلم تأکید کرده اند. وی دعوت امام‏‎ ‎‏به عفو و رحمت درباره زندانیان و افراد رژیم سابق و گروه هایی که محارب نباشند، و‏‎ ‎‏انتقادپذیری و تأکید بر مطلق نپنداشتن انسان و عدم جواز تفتیش و جاسوسی را از‏‎ ‎

‏‎