تأملاتی در اندیشه سیاسی امام خمینی
آیت الله علامه سیدمحمدحسین فضل الله
اندیشۀ سیاسی رهبر فقید انقلاب اسلامی، محصول نگرش واقع بینانه و زندگی شمول معظم له، از اسلام است که زمینۀ احیاگری و رهبری فکری – سیاسی جهان اسلام را فراهم آورده است. نویسنده در این مقاله، به گسترۀ اندیشه و اقدام امام خمینی نظر دارد: اندیشۀ سیاسی امام، معطوف به مسائل عامِ انسانی در سطح جهانی بود و همه مستضعفان را در برابر همه مستکبران می دید. اما از آلام مستضعفان، با هر گرایشی و آیینی، متأثر بود و راه نجات انسان ها را از استضعاف، نه در احساس حزن و اندوه و ابراز فریاد، که در حرکت عملی برای از بین بردن منشأ این آلام می دید.
وی در جای دیگر برجستگی تفکرِ فقهی – سیاسی امام راحل را می نمایاند: «اجتهاد امام، اجتهادی پویا، گسترده و آینده نگر بود و در چارچوب محدود گذشته، نمی گنجید. امام خمینی با قدرت و شدتِ تمام در برابر اجتهادهایی که سعی در محدود کردن افق و امتداد اسلام داشتند و اهتمامی به حل مشکلات انسان ها نداشتند، جبهه گرفت.» نویسنده در مقایسۀ مرجعیت امام و دیگران مقولۀ زمان را مطح می کند: مرجعیت امام را نمی توان در محدودۀ رساله علمیه اش دانست. امام به نیاز انسان امروز می اندیشید و به اسلام در حجم جهانی و با در نظر گرفتن همه ابعادش توجه داشت.
نویسنده در بخش قدرت و حکومت از منظر اسلام، از وابستگی قدرت و حاکمیت دینی به مردم و لزوم ارتباط و نظارت ملت بر رهبری یاد می کند و این امر نشانۀ آن است که درون مایه و ماهیت تجربۀ رهبری حکومت، پیوند حکومت با امت است، هر چند حاکم در سطح پیامبر باشد.»
در نگاه نویسنده ویژگی بارز اخلاقی امام خمینی در انتقادپذیری و از منظر انتقادی به اشخاص و افکار و عملکردها نگریستن و نمایش گر تأثیرپذیری ایشان از سیاست علوی
کتابچکیده مقالات کنگره امام خمینی(س) و اندیشه حکومت اسلامیصفحه 262
منصفانه خودداری نکنند. امام خمینی نیز فرهنگ انتقاد از رهبران و مسئولان را در بین مردم ترویج می کرد و معتقد بود که مردم باید به نظارت بر رفتار رهبران خویش عادت کنند.»
و در ادامۀ مقاله، از ولایت فقیه، به عنوان نماد پویایی اسلام یاد شده است. آن گاه مقایسه ای میان منظر فقهی امام و دیگر فقها، صورت می گیرد. و در پایان، ارتباط تنگاتنگ حاکمیت و شورا در نظام سیاسی مبتنی بر ولایت فقه را خاطر نشان می سازد و بر این باور است که بر «اساس نظریۀ شورا، مشروعیت رهبر ناشی از شوراست. و بسیاری از برنامه های سیاسی و اقتصادی که نیازمند اعلام نظر جامعه است، مشروعیت خویش را از شورای همگانی می گیرد.»
کتابچکیده مقالات کنگره امام خمینی(س) و اندیشه حکومت اسلامیصفحه 263