جایگاه عدالت در فقه سیاسی شیعه و اندیشۀ امام خمینی

‎ ‎‏اجتماعی امکانات و توانمندی های خود را بر حسب قواعد عادلانه توزیع کنند عدالت‏‎ ‎‏برقرار می شود.‏

‏‏لیکن قراردادی بودن عدالت غیر قابل پذیرش است و عدالت دارای حقیقت و‏‎ ‎‏اصالت و فراتر از عقل انسان و قراردادهای عاقلانه انسان ها است و عقل ابزار شناسایی‏‎ ‎‏آن می باشد. عدالت باید پیش از قواعد عادلانه وجود داشته باشد تا بتوان به کمک آن،‏‎ ‎‏قواعد را عادلانه کرد.‏

‏‏اگر عدالت را از قواعد عادلانه بگیریم و قواعد عادلانه نیز از عدالت گرفته شود، در‏‎ ‎‏اصطلاح علمی «دور» پیش آمده است که باطل بودن آن بر همگان روشن است.‏

‏‏2) امام خمینی عدالت را در فقه چنین معنا کرده است: نیرویی که در انسان رسوخ‏‎ ‎‏دارد و  او را به پرهیز از کارهای حرام و انجام کارهای واجب وامی دارد.‏

‏‏معنای عدالت در فقه با معانی دیگر که در علوم دیگر مطرح شده سازگاری دارد و‏‎ ‎‏تمام این معانی را می توان در یک معنا گنجاند و آن «هر چیزی را در جای مناسب خود‏‎ ‎‏قرار دادن» است.‏

‏‏امام خمینی عدالت را زیربنای فقه اسلام می داند و عقیده دارد اگر احکام اسلام‏‎ ‎‏تحقق یابد مستضعفین به حقوق خود می رسند و ظلم و جور ریشه کن می شود.‏

‏‏3) عدالت کارگزاران اسلام: از آن جا که رعایت عدالت در اداره امور اجتماعی و‏‎ ‎‏خدماتی اهمیت فراوان دارد، کارگزاران دینی، که عهده دار خدمت به مردم هستند، باید‏‎ ‎‏عادل باشند و خدمات خود را بر مقیاس عدالت ارائه دهند.‏

‏‏آرا و نظریات امام خمینی دربارۀ با عدالت در رهبر، مرجع تقلید، قاضی، شاهد،‏‎ ‎‏امامت جمعه و جماعت، اقتصاد اسلام، بودجه عمومی، گره گشایی و عدالت جزایی در‏‎ ‎‏این مقاله تبیین گردیده است. در تمام این موارد و موارد دیگر حقیقت عدالت یک چیز‏‎ ‎‏است، هر چند این حقیقت مراتب گوناگونی دارد.‏

‏

‎ ‎‏کار برده است، مانند حسن ظاهر، شهادت اهل محله و قبیله، ظاهر مأمون، معاشرت و‏‎ ‎‏آزمایش، مواظبت بر اوقات نماز و حضور در جماعات، گواهی بر دروغ ندادن و‏‎ ‎‏دیگر امور. همه این ها راه های گوناگون، شناخت عدالت است، نه حقیقت آن از این رو‏‎ ‎‏راه های گوناگون، معنای عدالت را متعدد و متفاوت نمی سازد.‏

‏‏چون عدالت در برخی از موارد مهم تر و دقیق تر است راه شناخت آن سخت تر و‏‎ ‎‏محدود تر شده و در مواردی که دارای اهمیت بسیار نیست راه شناخت آن آسان تر قرار‏‎ ‎‏داده شده است.‏

‏‏ ‏